ΕΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ (2)

  Συνέχεια από : Σάββατο 4 Σεπτεμβρίου 2021

Ενολογια-Οντολογία 
Αριστοτελική Μείωση των Πλατωνικών κατηγοριών που ανήκουν στην θεωρία του ΕΝΟΣ σε έννοιες που εξαρτώνται απο την θεωρία του Είναι.

Του Giovanni Reale!

Για να αποδείξει πώς όλα τα όντα ανάγονται στις δύο υπέρτατες Αρχές του Ενός και τής ΔΥΑΔΟΣ, καθότι προέρχονται απο την μείξη τους, ο Πλάτων είχε παρουσιάσει έναν συστηματικό κατηγορικό διαχωρισμό τής πραγματικότητος. Αυτής δέ τής διαδικασίας, μας δίνει ακριβέστατη περιγραφή ο Σέξτος Εμπειρικός, στο ενάντια στούς Μαθηματικούς, Χ, 262-268. «Τα όντα χωρίζονται σε όντα εις εαυτά (όπως π.χ. άνθρωπος, άλογο, φυτό κ.τ.λ.), και όντα τα οποία βρίσκονται σε σχέση με άλλο. Και αυτά με την σειρά τους χωρίζονται σε αντίθετα ενάντια (όπως π.χ. ίσο-άνισο, ακίνητο-κινητό) και σε συσχετιζόμενα (όπως π.χ. μεγάλο-μικρό, υψηλό-χαμηλό, δεξιό-αριστερό κ.τ.λ.). Τα αντίθετα και συσχετιζόμενα είναι πάντοτε όντα σε σχέση με άλλο, αλλά διακρίνονται μεταξύ τους καθώς τα αντίθετα δέν μπορούν να συνυπάρξουν μαζί και η εξαφάνιση τού ενός των αντιθέτων συμπίπτει με την παραγωγή τού άλλου (η ζωή και ο θάνατος, το κινητό και το ακίνητο), ενώ τα συσχετιζόμενα χαρακτηρίζονται απο την συνύπαρξη και απο την ταυτόχρονη εξαφάνιση (δέν υπάρχει ψηλό χωρίς το χαμηλό, δεξιό χωρίς το αριστερό). Επιπλέον τα πρώτα δέν δέχονται έναν ενδιάμεσο όρο (π.χ. ανάμεσα στην ζωή και στον θάνατο δέν υπάρχει ενδιάμεσος όρος), ενώ τα δεύτερα δέχονται, (ανάμεσα στο μεγάλο και στο μικρό υπάρχει το ίσο, ανάμεσα στο περισσότερο και στο λιγότερο υπάρχει το αρκετό, ανάμεσα στο υψηλό και το βαρύ υπάρχει το αρμονικό)».
Αυτή η κατηγορική διάκριση βοηθά στην αναγωγή (στην επιστροφή) όλων των όντων στις πρώτες Αρχές με τον ακόλουθο τρόπο. Τα όντα που είναι καθ’εαυτά εμπίπτουν κατά κύριο λόγο στην σφαίρα τής ενότητος, με την έννοια ότι κυριαρχεί σ’αυτά η ενότης, καθότι είναι διαφοροποιημένα, ορισμένα, προσδιορισμένα. Στα ενάντια όντα, τα θετικά αντίθετα συνεπάγονται την κυριαρχία της ενότητος, τα αρνητικά μία κυριαρχία τής δυάδος. Τα όντα που συστήνουν ζεύγη συσχετιζομένων συνεπάγονται έναν ιδιαιτέρως φανερό δεσμό με την δυάδα μ’ έναν δυναμικό τρόπο μάλιστα, διότι στους συσχετισμούς κυριαρχεί το περισσότερο και το λιγότερο και η απροσδιοριστία.
Αυτή η θεωρία είναι η προϋπόθεση των αριστοτελικών κατηγοριών. Και είναι ένα θέμα αναγνωρισμένο απο καιρό. Όμως είναι πολύ λίγο γνωστό ότι ο Αριστοτέλης απο πολύ νωρίς ασχολήθηκε με αυτή την προβληματική, σ’ένα νεανικό, γραμμένο στα χρόνια της Ακαδημίας, βιβλίο, χαμένο όμως τώρα, ο Διαχωρισμός των αντιθέτων. Διότι δεδομένης τής καθολικότητος και τής γενικότητός των, οι ιδέες οι οποίες υπεισέρχονται στα ζεύγη τών αντιθέτων έπαιξαν πολύ σπουδαίο ρόλο και κατείχαν κεντρικό ρόλο στις συζητήσεις τής Ακαδημίας.
Έτσι στο δεύτερο κεφάλαιο τού τετάρτου βιβλίου τής Μεταφυσικής, ο Αριστοτέλης προσπαθεί να αφομοιώσει εξ’ολοκλήρου στην οντολογία του αυτές τις υπέρτατες Αρχές, λύνοντας τες στην κυριολεξία απο την Πλατωνική Ενολογία, όπως και απο την σημασία και λειτουργικότητα που είχαν στο πλαίσιο αυτής! (Μεταφ IV, 2, 1013 b22-1015a18)
Η μεταφυσική, σαν μελέτη τού όντος σαν όντος και των ιδιοτήτων που τού ανήκουν και απο την στιγμή που Είναι και Ένα συμπίπτουν, θα μελετήσει επίσης και όλες εκείνες τις ιδιότητες που ανήκουν στο Ένα, χωρίς καμμία εξαίρεση.
Μάλιστα δέ, λέει ο Αριστοτέλης χαρακτηριστικά, όπως το Είναι έχει πολλαπλές σημασίες αναλογικώς, πάντοτε λόγω της συμπτώσεως του Είναι και του Ενός, και το Ένα επίσης θα έχει πολλαπλές σημασίες. Και όπως οι όροι που αναφέρονται στο Είναι έχουν πολλαπλές σημασίες έτσι και οι όροι που αναφέρονται στο Ένα θα έχουν πολλαπλές σημασίες.Έτσι το μεγάλο θέμα τής Ακαδημίας που συσχετιζόταν με το πρόβλημα τού ΕΝΟΣ, αφομοιώνεται εξαίφνης απο τον Αριστοτέλη στην οντολογία του, χάνοντας όμως μ’ αυτόν τον τρόπο, το νόημα και την συμπάγεια που διέθετε στο Ενολογικό παράδειγμα. Κατά συνέπεια μεταφερόμενο στο νέο παράδειγμα χάνει σχεδόν ολοκληρωτικώς την πρωταρχική του θεωρητική σπουδαιότητα (Μεταφ. IV, 2, 1004a 9-22) τόσο πολύ μάλιστα ώστε οι σελίδες στις οποίες ο Αριστοτέλης χειρίζεται αυτό το θέμα, είναι ακριβώς εκείνες οι σελίδες που είναι ξεχασμένες απο το μεγαλύτερο μέρος τών Αριστοτελιστών (Μεταφ. IV, 2, 1004 a20-25)

Όλα όσα λέει ο Αριστοτέλης γύρω απο το ΕΝΑ (Μεταφ. IV, 2, 1004b 27-31) χάνουν την θεωρητική τους σημασία και την ιστορική τους εμβέλεια, εάν εμείς οι σύγχρονοι δέν αντιλαμβανόμαστε πλέον πώς η ταύτιση του Ενός με το ΕΙΝΑΙ έχει σαν αποτέλεσμα μία κάθετη υποταγή και εξάρτηση του Ενός από το ΕΙΝΑΙ : Ενα πράγμα, επειδή είναι, κατά συνέπειαν είναι Ένα. Ενώ ο Πλάτων έλεγε ακριβώς το αντίθετο: Ένα πράγμα, καθότι είναι Ένα, κατά συνέπειαν Είναι.
(Μεταφ. IV, 2, 1005a 14-18)
Αυτή είναι η προβληματική πλευρά τής οντολογίας.

(Συνεχίζεται)

Αμέθυστος