Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Λόγος Κατηχητικός Ο Μέγας (37)

 Συνέχεια από: Τετάρτη 29 Δεκεμβρίου 2021

ΛΟΓΟΣ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ

Κεφάλαιο 37

1. Αλλ’ επειδή ο άνθρωπος είναι διπλός στην φύσιν του, ως συγκερασμός ψυχής και σώματος, είναι ανάγκη οι σωζόμενοι να ακολουθούν και κατά τα δύο τον οδηγόν προς την ζωήν. Επομένως η μεν ψυχή συνενωθείσα προς αυτόν δια της πίστεως έχει τις αφορμές (την  αφετηρία) της σωτηρίας εκ της συνενώσεως ταύτης· καθ’ όσον η προς την ζωήν ένωσις έχει (επακόλουθα) την (μετά) της ζωής κοινωνίαν. Το δε σώμα κατ’ άλλον τρόπον μετέχει και συνενούται με τον σώζοντα αυτό. Όπως δηλαδή οι εξ επιβουλής λαβόντες δηλητήριο σβήνουν με άλλο φάρμακο την φθοροποιό επίδραση τούτου, πρέπει δε ομοίως με το ολέθριο δηλητήριο να εισέλθει στα σπλάχνα του ανθρώπου και το αντίδοτο, ώστε να καταμερισθεί δι’ αυτών σε ολόκληρο το σώμα η δύναμις του βοηθούντος, έτσι ώστε, απαλλαγέντες από το στοιχείο το οποίον διαλύει την φύσιν μας, κατ’ ανάγκην χρειαζόμαστε και το στοιχείο το οποίο συνάγει και το διαλυμένο, ώστε τοποθετούμενο μέσα μας το αντίδοτο τούτο να δύναται να εξωθήσει δια της αντιδράσεώς του την προεισαχθείσα στο σώμα μας βλάβη του δηλητηρίου.

2. Ποιον είναι το αντίδοτο τούτο; Ουδέν άλλο παρά το σώμα εκείνο το οποίον εδείχθη ανώτερο του θανάτου και έγινε αρχή της ζωής μας. Διότι, καθώς λέγει ο Απόστολος, όπως η μικρά ζύμη αφομοιώνει προς εαυτήν όλον το φύραμα, έτσι και το αθανατισθέν υπό του Θεού σώμα, αφού εισέλθει στο δικό μας, μεταποιεί και μεταφέρει το όλον προς εαυτό. Όπως δηλαδή όταν αναμιχθεί το δηλητήριο με το ωφέλιμο φάρμακο, ολόκληρο το μίγμα αχρηστεύεται, έτσι και το αθάνατον σώμα, στον αναλαβόντα αυτό, μεταποιεί προς την φύσιν του εαυτού του το όλον. Αλλά βεβαίως δεν υπάρχει άλλος τρόπος να εισέλθει κάτι στο σώμα, εάν δεν ενωθεί με τα σπλάγχνα μας δια βρώσεως και πόσεως. Επομένως είναι αναγκαίο να δεχθούμε την ζωοποιόν δύναμιν του Πνεύματος κατά τον δυνατόν στην φύσιν τρόπον. Αφού δε μόνον το θεοδόχον εκείνο σώμα εδέχθη την χάριν τούτην της αθανασίας, άλλως δε απεδείχθη ότι δεν είναι δυνατόν το σώμα μας να καταστεί αθάνατον εκτός εάν δια της κοινωνίας με το αθάνατον συμμετάσχει της αφθαρσίας, πρέπει να εξετασθεί, πώς κατέστη δυνατόν το εν εκείνο σώμα καταμεριζόμενο διαπαντός στις τόσες μυριάδες των σε όλη την οικουμένη πιστών να γίνεται σε έκαστον όλον δια του μέρους και να μένει καθ’ εαυτό όλον.

3. Επομένως, για να μην αφήσει καμία αμφιβολία περί του νοήματος του προκειμένου θέματος η πίστις ημών, ακολουθούσα την κοινή λογική, πρέπει δι’ ολίγον να ασχοληθεί με την φυσιολογία του σώματος. Ποιος πράγματι δεν γνωρίζει ότι η φύσις του σώματός μας δεν έχει αυτή καθ’ εαυτήν σε ιδιαιτέρα υπόστασιν την ζωήν, αλλά συνέχει εαυτή και μένει στο είναι δια της δυνάμεως η οποία εισέρχεται σε αυτήν, ελκύουσα προς εαυτή τα ελλείποντα δι’ απαύστου κινήσεως και απωθούσα τα περιττά; Συμβαίνει ό,τι και με ένα ασκό, ο οποίος, όταν το περιεχόμενο σε αυτόν υγρό διαρρέει από τον πυθμένα, δεν είναι δυνατόν να διατηρεί το σχήμα του, εάν δεν εισέλθει εκ των άνω άλλο υγρό για να αντικαταστήσει εκείνο το οποίον εχύθη, ώστε εκείνος ο οποίος βλέπει την ογκώδη περιφέρεια του ασκού να γνωρίζει ότι αυτή δεν ανήκει στον φαινόμενο ασκό αλλά σχηματίζεται από το εισερχόμενο υγρό στον ασκό. Κατά τον ίδιο τρόπο και η κατασκευή του σώματός μας δεν έχει κανένα δικό της στοιχείο προς σύστασιν εαυτής το οποίο είναι γνώριμον σ’ εμάς, μένει δε τούτο στο είναι δια της εισερχομένης δυνάμεως. Η δύναμις δε αυτή λέγεται και είναι η τροφή.

4. Επιπλέον η τροφή δεν είναι η ίδια δια πάντα τα τρεφόμενα σώματα, αλλά για το καθένα καθορίσθηκε η κατάλληλος από τον οικονομουντα την φύσιν.  Έτσι άλλα μεν εκ των ζώων τρέφονται σκάβοντας ρίζες, άλλα τρέφονται με την χλόη, άλλα δε με σάρκες. Δια τον άνθρωπο κατά κύριο λόγο τροφή είναι ο άρτος προς διαμονή δε και συντήρησιν της υγρότητος του σώματός του χρησιμοποιείται ποτό, όχι απλώς μόνο ύδωρ άλλα πολλάκις γλυκαινόμενο με οίνο δια την ενίσχυση της εσωτερικής θερμότητος. Επομένως ο παρατηρών αυτά «δυνάμει» παρατηρεί και τον όγκο του σώματός μας, διότι αυτά εισερχόμενα μέσα μας γίνονται καταλλήλως αίμα και σώμα, καθ’ όσον η τροφή δια της αλλοιωτικής δυνάμεως (του μεταβολισμού) προσαρμόζεται προς το είδος του σώματος.

5. Αφού λοιπόν ταύτα διευκρινίστηκαν από εμάς κατ’ αυτόν τον τρόπον, ας επαναφέρουμε τον νουν μας στο θέμα μας. Το θέμα ήταν τούτο, πως το εν εκείνο σώμα του Χριστού ζωοποιεί ολόκληρον  την φύσιν των ανθρώπων, όσων δέχονται την πίστιν, διαμεριζόμενο σε όλους χωρίς αυτό να ελαττούται. Ίσως εξ όσων είπαμε να είμεθα πλησίον της ερμηνείας του ζητήματος. Πράγματι εάν η υπόστασις παντός σώματος γίνεται από την τροφή, αυτή δε είναι βρώσις και πόσις, υπάρχει δε εις την βρώσιν ο άρτος εις δε την πόσιν το ύδωρ αναμεμιγμένο με τον οίνο, ο δε Λόγος του Θεού, ως ελέχθη έμπροσθεν, ο και Θεός ων και Λόγος, ανεμίχθη με την ανθρώπινη φύσιν και ευρεθείς στο σώμα μας δεν εκαινοτόμησε άλλον τρόπον δια την συντήρησιν της ανθρώπινης φύσεως αλλά διετήρησε το σώμα του δια των συνήθων και των καταλλήλων μέσων, συγκρατών την υπόστασίν του με βρώση και πόση. Και η βρώσις ήταν ο άρτος.

6. Όπως λοιπόν στην περίπτωσιν ημών, καθώς ήδη πολλάκις έχει λεχθεί, ο ιδών τον άρτον βλέπει τρόπον τινά το ανθρώπινον σώμα, καθότι ο άρτος εισερχόμενος σε τούτο γίνεται σώμα, έτσι συμβαίνει και εκεί· το θεοδόχον δηλαδή σώμα δεχόμενο την τροφή του άρτου, κατ’ αναλογίαν ήταν ταυτόν με εκείνο το σώμα, εφόσον, όπως έχει λεχθεί, η τροφή μετατρέπεται προς την φύσιν τού σώματος. Ό,τι είναι κοινόν δι’ όλους ομολογήθη ότι ίσχυε δι’ εκείνην την σάρκα, καθ’ όσον δι’ άρτου και εκείνο το σώμα διετηρείτο. Το δε σώμα με την ενοίκησιν του Θεού Λόγου μετεποιήθη προς την θεϊκήν αξίαν. Καλώς λοιπόν και τώρα πιστεύουμε ότι ο άρτος αγιαζόμενος δια του Λόγου του Θεού μεταποιείται εις σώμα του Θεού Λόγου. Διότι ο άρτος τη δυνάμει ήταν εκείνο το σώμα. Ηγιάσθη δε δια της εις τούτο εγκατοικήσεως του Λόγου ο οποίος ενεσαρκώθη εν αυτώ.

7. Επομένως δια της ιδίας χάριτος, με την οποίαν σε εκείνο το σώμα ο μεταποιηθείς άρτος μετεβλήθη σε θείαν δύναμιν, γίνεται και τώρα κάτι παρόμοιο. Πράγματι και εκεί η χάρις του Λόγου καθίστα άγιον το σώμα το οποίον συντηρείτο δια του άρτου και τρόπον τινά άρτος ήταν και αυτό, και εδώ επίσης (στην ευχαριστία) ο άρτος αγιάζεται, ως λέγει ο Απόστολος, δια του Λόγου του Θεού και δια παρακλήσεως (προσευχής), μη προχωρών εις το σώμα του Λόγου δια βρώσεως και πόσεως, αλλ’ ευθύς αμέσως μεταποιούμενος προς το σώμα του Λόγου, ως ελέχθη υπό του Λόγου· «Τουτό εστί το σώμα μου». Αφού δε πόσα σάρξ τρέφεται και δια του υγρού (διότι χωρίς την σύνθεσιν με αυτό δεν δύναται να ζήσει το γήϊνον μέρος μας), όπως με την στερεά και σκληρά τροφήν συντηρούμε το στερεόν μέρος του σώματος κατά τον ίδιον τρόπον και διά του υγρού συντηρουμε το υγρόν μέρος της φυσεώς μας, προσθέτοντες αυτό εις το υγρόν. Και τούτο εισερχόμενον στο σώμα μας δια της αλλοιωτικής δυνάμεως (του μεταβολισμού) εξαιματώνεται, και μάλιστα αν λάβει και από τον οίνον την δύναμιν προς την εις το θερμόν μεταποίησιν.

8. Επειδή λοιπόν και τούτο το στοιχείο η θεοδόχος σάρξ του Λόγου προσέλαβε δια την συντήρησιν αυτής, ο δε φανερωθείς Λόγος κατίμιξε τον εαυτόν του με την πρόσκαιρον φύσιν των ανθρώπων, ίνα διά της κοινωνίας μετά της θεότητος συναποθεωθεί το ανθρώπινο γένος· δια τούτο ενσπείρει τον εαυτόν του σε όλους τους πιστεύοντες εις την οικονομία της χάριτος δια της σαρκός η οποία συνίσταται εξ οίνου και άρτου, αναμιγνυόμενος με τα σώματα των πιστευόντων, ώστε δια της ενώσεώς του με το αθάνατον και ο άνθρωπος γίνει μέτοχος της αφθαρσίας. Ταύτα δε προσφέρει μεταστοιχειώσας  εις το σώμα Του την φύσιν των φαινομένων δια της δυνάμεως της ευλογίας.

ΣΧΟΛΙΟ:Αλλ’ επειδή ο άνθρωπος είναι διπλός στην φύσιν του, ως συγκερασμός ψυχής και σώματος, είναι ανάγκη οι σωζόμενοι να ακολουθούν και κατά τα δύο τον οδηγόν προς την ζωήν. Επομένως η μεν ψυχή συνενωθείσα προς αυτόν δια της πίστεως έχει τις αφορμές (την  αφετηρία) της σωτηρίας εκ της συνενώσεως ταύτης· καθ’ όσον η προς την ζωήν ένωσις έχει (επακόλουθα) την (μετά) της ζωής κοινωνίαν. Το δε σώμα κατ’ άλλον τρόπον μετέχει και συνενούται με τον σώζοντα αυτό.

ΓΙΑ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΚΑΘΑΡΑ ΤΗΝ ΜΙΖΕΡΙΑ ΤΩΝ ΘΕΟΛΟΓΩΝ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΔΙΑΤΥΜΠΑΝΙΖΟΥΝ ΜΙΑ ΣΩΤΗΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΙΣΤΗ, ΧΩΡΙΣ ΨΥΧΗ, ΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΑΜΦΙΒΟΛΗΣ ΑΞΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΔΙΑ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ.