ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΕΣ ΜΑΣΟΝΟΙ (4)

 Συνέχεια από: Σάββατο 9 Απριλίου 2022

ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΕΣ ΜΑΣΟΝΟΙ 

Lessing Και Joseph de Maistre.         

του Henri de Lubac.    

 Johann Gottlieb Herder!

        

  Έξι χρόνια πρίν απο το εκπληκτικό κείμενο του Lessing ένα ανάλογο είχε  ήδη εμφανισθεί στην Γερμανία! Ο συγγγραφεύς ήταν ένας νεαρός λουθηρανός πάστωρ, πρώην μαθητής τού Κάντ, αλλά πολύ λίγο ικανοποιημένος απο τον δάσκαλό του! Ο Johann Gottlieb Herder (1744-1803). Αντιδρούσε στον ορθολογισμό τού θεσμού τού αιώνος του! "Ακόμη μία φιλοσοφία τής ιστορίας για την διαπαιδαγώγηση τής ανθρωπότητος" (1774). Ήταν ένας αντι-Βολταίρος και ίσως και λίγο αντι-Lessing. Ο Χέρντερ θα εξηγήσει δέκα χρόνια μετά ότι θέλησε να χαράξει ένα μικρό μονοπάτι το οποίο παρέμεινε άγνωστο και το οποίο μπορούσε να ανοίξει έναν καινούργιο δρόμο στις ιδέες. Η θέση την οποία υπερασπιζόταν ήταν εκείνη ενός  πνευματικού σχηματισμού τού ανθρωπίνου γένους από μέρους τού προσωπικού Θεού, δημιουργού του, ο οποίος είχε αποκαλυφθεί στην διάρκεια τής ιστορίας και οι παρεμβάσεις του είχαν διατηρηθεί στην Βίβλο. Στο επόμενο κείμενό του "Εξηγήσεις στην Κ.Δ." απεδείκνυε στην αποκάλυψη την πηγή τών προόδων τής νοήσεως, η οποία οπουδήποτε αλλού έμεινε υπανάπτυκτη! Στο κείμενο τού 1774, "Το πιό αρχαίο ντοκουμέντο του ανθρώπινου γένους", προκάλεσε τον θαυμασμό στον αναγνώστη δείχνοντας τον τρόπο με τον οποίο διδάσκει ο Θεός μέσω εικόνων, πραγμάτων, συμβάντων και γεγονότων, όλων τής φύσεως και με πόση διαπεραστική δύναμη το επιτυγχάνει. Η ειλικρινής του πρόθεση ήταν να γράψει για την δόξα τού Θεού. Αλλά παρ'ότι είχε ήδη κάποια ευρυμάθεια τού έλειπε όμως η κριτική ικανότητα! Περισσότερο ποιητής παρά λογικός η αντινοησιαρχία του προερχόταν περισσότερο απο μία εγκατάλειψη στο συναίσθημα παρά απο συγκεκριμένες πεποιθήσεις! Έτσι η σκέψη του υπέφερε απο μία λανθάνουσα αντίφαση! Ήταν σκληρό να συνδυαστεί η πίστη σε μία απόλυτη υπερβατικότητα τού Χριστιανισμού με τις άλλες τρείς ιδέες οι οποίες ήταν τόσο αγαπητές στον συγγραφέα και οι οποίες θα κέρδιζαν όλο και περισσότερο σιγά-σιγά τον συγγραφέα!

          Η ιδέα μιάς αναπτύξεως όλων τών ζωντανών φύσεων και όλου τού κόσμου, η ιδέα τής τονισμένης σχετικότητος τών διαφορετικών πολιτισμών, οι οποίοι δέν μπορούν να συγχωνευθούν οι μέν στους δέ και τέλος η ιδέα τής τελειοποιήσεως η οποία πρέπει να καταλήξει στον οικουμενικό θρίαμβο τής καθαρής νοήσεως. Παρότι λοιπόν απωθούσε το "παιχνίδι" το οποίο συνίστατο στην αντιπαράθεση τής νοήσεως στην αποκάλυψη και στην χρησιμοποίησή της εναντίον της σαν ένα αυτόνομο εργαλείο, θυμίζοντας ότι χωρίς την αποκάλυψη, μία αργή και σταθερή παιδαγωγό τής ιστορίας, αυτή η νόηση δέν θα ήταν τίποτε, κατέστη δυνατόν διά τού Lessing, να αντιστρέψει το επιχείρημα και να οδηγήσει στον Θρίαμβο τίς αλήθειες τής νοήσεως! Και αυτή η αντιστροφή σιγά-σιγά κατέκτησε και τον Herder, όπως φαίνεται στο κυρίως έργο του:" Ιδέες στήν φιλοσοφία τής ιστορίας τής ανθρωπότητος", σε τέσσερα μέρη, κατά την διάρκεια των ετών 1784 έως 1791.

          Έτσι απο το πρώτο βιβλίο μιλά για την "δημιουργική φύση" και στο 11ο βιβλίο θα αναφωνήσει: "Φύση, εσύ, μητέρα όλων τών πραγμάτων" και στην συνέχεια στο 12ο θά μάς τονίσει ότι ο ιστορικός πρέπει να είναι αμερόληπτος, όμοιος με τον δημιουργό τής ανθρώπινης ράτσας ή στην ιδιοφυία τής γής! Πλησιάζοντας λοιπόν τον Σπινόζα απομακρύνεται απο την Χριστιανική διδασκαλία τής διπλής αποκαλύψεως τού Λόγου στην Φύση και στην Ιστορία,την οποία είχε διαγράψει στον καιρό του ο Μποναβεντούρα, δηλώνοντας ότι η Βίβλος προσφέρει το κλειδί τού προβλήματος!

          Θα χρειαστεί λοιπόν πολύ χρόνο για να κατανοήσει ότι δέν είναι δυνατόν να βασιλεύσει στην ιστορία ο Θεός τής Βίβλου, μετά την προσπάθεια που είχε καταβληθεί να βασιλεύσει στην Φύση ο Θεός τού Σπινόζα! Προς το 1787, η εξέλιξη, όσον αφορά το ουσιώδες, τελειώνει! Αφού απέρριψε τον "τερατώδη Θεό", όπως τον συνέλαβε ένας ιερόσυλος και βλάσφημος Σπινόζα και το φαταλιστικό σύστημα όπως το είχε κατανοήσει ο Boyle, ο Herder προσκολλάται το 1778 σε έναν Σπινόζα κατανοημένο με εντελώς άλλο τρόπο, σχεδόν Χριστιανοποιημένο, η ηθική τού οποίου συγχέονταν με εκείνη τού Ευαγγελίου και τον οποίο ομολογεί "πιό Θείο ακόμη και απο τον Ιωάννη". Και στην συνέχεια με μία αληθινή οπτική γωνία φτάνει στο 1787, όπου στους "Διαλόγους περί του Θεού", δοξάζει έναν άλλον Σπινόζα, ούτε αυτόν πολύ αυθεντικό, αλλά τον οποίο εκλαμβάνει με μεγαλύτερο ευκολία σαν μαθητή τού Ιησού, και πιό Θείο του Αγίου Ιωάννη!

          Χωρίς αμφιβολία πεθαίνοντας πολύ νωρίς ο Σπινόζα, παρέμεινε πολύ εξαρτημένος απο την Φυσική τού Καρτέσιου, στο σύστημα του, και έτσι υπάρχει η ανάγκη ενός ερμηνευτού, ο οποίος στο πνεύμα τού Sturm und Drang θα βοηθούσε να ανακαλυφθεί στην πληρότητά του, κρυμμένη κάτω απο τις αφαιρέσεις του, η θαυμαστή του ιδέα τής φύσεως! Και τότε τί ζωή! Ποιά απειρότης θα ξεχυθεί απο αυτή την παντοτινά νέα πηγή τής Θείας ομορφιάς. Ποιά διηνεκής δύναμις, ακούραστη! Ποιά θαυμαστή αναγκαιότης, η οποία πραγματοποιεί όλες τις δυνατότητες και κοινωνεί χωρίς τέλος μέσω τής υπέρτατης υπάρξεως, στην χαρά τού υπάρχειν, το υπέρτατο δώρο, πού είναι η ύπαρξη. Σ'αυτή την καθολική φύση, τα πάντα δέν είναι παρά τάξις, δεσμός, άρθρωση, σχέση, το πάν είναι ζωντανό, ο ίδιος ο θάνατος δέν είναι παρά η ώθηση να ξεκινήσουμε απο αυτό που δέν μπορεί να διαρκέσει: Ένα κύμα υπάρξεως, διώχνει ένα άλλο και χωρίς σταματημό, οι ενωμένες μεταξύ τους δυνάμεις φανερώνονται και ανανεώνονται!

          Απο αυτή την στιγμή και μετά, ο συγγραφεύς τών ιδεών, θα μιλήσει ακόμη για "Θεότητα", για "Θεία αρμονία" κ.τ.λ., αλλά μ'αυτά θα δοξάζει τούς νόμους οι οποιοι στηρίζουν ταυτόχρονα τον φυσικό κόσμο και τον ανθρώπινο κόσμο. Παντού υπάρχει ένας θεμελιώδης νόμος τής φύσεως, είτε πρόκειται για τα άστρα, για τα ζώα ή τούς πολιτισμούς, είτε πρόκειται για την σύνθεση ενός όντος απο πολλά άλλα και για την εκδίωξη απο την ρόδα, πάντοτε κινητή και καταστροφική, τής δημιουργίας πολλαπλών διαφορετικών οργανώσεων, καταστροφής απο την οποία θα εξέλθουν οντότητες λιγότερες, αλλά πιό άριστες! Μερικές γενεές βυθίζονται στην λήθη, αλλά το αθάνατο όλον επιβιώνει στην αποσύνθεση των μερών και μαθαίνει το καλό ακόμη και μέσω του κακού! Η πρόοδος τής αποκαλύψεως, η οποία τώρα δέν είναι τίποτε άλλο παρά η πορεία τής ανθρωπότητος, έγινε ένας κοσμικός νόμος! Έβλεπε όλη την ανθρωπότητα σαν μία άρπα στα χέρια ενός μεγάλου μαέστρου. Κάθε λαός τού φαινόταν μία ιδιαίτερη χορδή αυτού τού οργάνου και εννοούσε και κατανοούσε την αρμονία τού σύμπαντος που παρήγαγε αυτή η σύνθεση! Ο Ιησούς υπήρξε χωρίς αμφιβολία ένα εξαιρετικό όν, η σκέψη του υψώθηκε πάνω απο τα ύψη στα οποία στριφογυρίζουν οι γήϊνες ψευδαισθήσεις, ένωσε όλες τις προαισθήσεις τών προγόνων στο σύμβολο ενός ιδανικού βασιλείου, αλλά πολύ νωρίς οι μαθητές του απομακρύνθηκαν απο το πνεύμα του, εγκαταλειμμένοι σε άπειρες συζητήσεις γύρω απο αυτές τις τρείς αθώες λέξεις : Ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα!

Συνεχίζεται.

Αμέθυστος.