Η ΕΠΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (7)

 Συνέχεια από: Παρασκευή 24 Ιουνίου 2022

Η ΕΠΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 

Πώς (να συνεχίσουμε ) νά σκεφτόμαστε στην ψηφιακή εποχή!

Του Frank Schirrmacher. (Payback, 2009).

 Κεφ.3! Ο γνωσιακός μας μηχανισμός μεταμορφώνεται!(συνέχεια)    

Αυτή η καθίζηση τής ικανότητος τής ανάγνωσης την οποία συνειδητοποιούμε σήμερα, δεν σημαίνει ότι δεν διαβάζουμε πλέον με την απόλυτη σημασία. Αλλά, όπως ισχυρίζεται για παράδειγμα ο νεαρός συγγραφέας, ο Αμερικανός Caleb Crain στο “New Yorker”, όσοι διαβάζουν βιβλία και κάθε είδος τυπωμένου κειμένου για την ευχαρίστηση τους θα γίνουν, μελλοντικά, σπάνιοι όπως αυτοί που συλλέγουν στρατιωτάκια. Και ο Crain επίσης δέχεται ανοιχτά την ενόχλησή του τής προσοχής του: “Στο Internet πιστεύω ότι ψάχνω πληροφορίες πίσω από τις οποίες κρύβεται κάποια κοινωνική επαφή. Αλλά η σπασμωδική μου επιθυμία δεν ικανοποιήθηκε ποτέ. Και όμως όταν είμαι Online συνεχίζω να ψάχνω, χωρίς να ξέρω στ’ αλήθεια τί πράγμα ψάχνω. Είναι σαν να με έχει τσιμπήσει μία μύγα και όσο ξύνω το σημείο τόσο χειροτερεύει.

Η Maryanne Wolf, συγγραφέας τού “Ο Προύστ και το καλαμάρι: Ιστορία και επιστήμη τού μυαλού που διαβάζει”, το βασικό κείμενο στην βιολογία τής ανάγνωσης, γράφει για το “μυστικό που βρίσκεται στην καρδιά τής ανάγνωσης: τον χρόνο που προσφέρει στο μυαλό για να σκεφθεί και να συλλάβει σκέψεις πιο βαθιές από πριν”.

          Αυτός ο κερδισμένος χρόνος δεν είναι μόνον μία ποιητική ιδέα την οποία φαντάστηκε μία παθιασμένη αναγνώστρια. Στο μυαλό μας βρίσκονται “νευρώνες χαλαρωμένοι”, των οποίων η μόνη λειτουργία είναι να επιβραδύνουν λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου την μετάδοση των νευρώνων από άλλα νευρικά μόρια. Πολύτιμες στιγμές, διότι εισάγουν ακολουθία και τάξη στην αντίληψη μας τής πραγματικότητος-επιτρέποντας μας να σχεδιάσουμε και να συγχρονίσουμε”.

          Με άλλα λόγια, αυτή η μικρή καθυστέρηση ακριβώς κυβερνά την γραμμική μας σκέψη και μας επιτρέπει να διαβάσουμε ένα βιβλίο. Η καθυστέρηση επιτρέπει το όραμα τού όλου και τον στοχασμό, και κατά κάποιο τρόπο είναι κάρτα και όχι οθόνη, επομένως ουσιαστικώς το αντίθετο αυτού που ζούμε σήμερα. Όχι επειδή οι σκέψεις χάνονται: αντιθέτως είναι περισσότερες από ποτέ. Μάλλον διότι σε έναν κόσμο όπου όλα γίνονται ταυτόχρονα, αυτό το τόσο μικρό, ο τόσο λίγο εντυπωσιακός διακόπτης της καθυστέρησης είναι υπερφορτωμένος και καίγεται σαν ένα εύφλεκτο! “Το μυαλό που διαβάζει με επάρκεια”, εξηγεί η Wolf, “έχει έτσι, σχεδόν κατά γράμμα, περισσότερο χρόνο για να σκεφτεί. Αλλά είναι ακριβώς ο χρόνος αυτό που οι τεχνολογίες τής πληροφορικής (με την τάση τους στο περισσότερο, γρηγορότερο, καλύτερο) μας κλέβουν. Στην εποχή των ανανεώσεων των ειδήσεων σε πραγματικό χρόνο, προ των πυλών, δεν θα έχουμε καθόλου!

Κεφ 4: Γιατί είναι περιττό νά πάμε στόν γιατρό.

          Έτσι λοιπόν το διάβασμα ενός βιβλίο έγινε όλο και πιο δύσκολο διότι το μυαλό μας αρχίζει να επανασυστήνεται κάτω από την πίεση των ψηφιακών πληροφοριών. Μοιάζει να υπάρχει μεγάλη αναστάτωση, ανάμεσα σε εκατομμύρια ειδικών: απειράριθμοι νευρώνες οι οποίοι έμαθαν μία κοπιαστική τεχνική, αφιερώθηκαν στην εργασία, διόρθωσαν λάθη, συνέδεσαν μεταξύ τους την αίσθηση της οράσεως, της ακοής, της γεύσης και του γούστου και οικοδόμησαν νέους δρόμους στα κέντρα της μνήμης για να καταστήσουν εφικτή την ανάγνωση, καθότι τεχνική του πολιτισμού. Σε κάθε περίπτωση, οι αλλαγές μόλις ξεκίνησαν.

          Επι πλέον, γιατί μας είναι όλο και πιο δύσκολο να παρακολουθήσουμε έναν διάλογο ή να αγνοήσουμε ένα μήνυμα; Γιατί στην πλειοψηφία των κατοίκων του δυτικού κόσμου διαχέεται η αίσθηση ότι δεν ελέγχουμε πλέον την ζωή μας, τον χρόνο μας, την καθημερινότητά μας; Τί συμβαίνει ακριβώς στο μυαλό μας, στην νόησή μας και στην προσοχή μας; Και τί πράγμα μπορούμε να κάνουμε για να αισθανθούμε σαν στο σπίτι μας μέσα στο κεφάλι μας; Από που έρχεται η εντύπωση ότι βρισκόμαστε συνεχώς κάτω από καθοδήγηση; Γιατί η αύξηση της επάρκειας δεν καθορίζει καλυτερεύσεις; Γιατί όλο και πιο συχνά γίνεται αντιληπτό ότι η διαταγή, το στοιχείο κλειδί όλων των γλωσσών των προγραμματισμών, κατευθύνεται σε μας τους ιδίους; Γιατί τα πράγματα δεν έχουν πλέον ένα τέλος, και όχι μόνον τα κείμενα ή οι πληροφορίες, αλλά ούτε η ημέρα και ο Χρόνος; Όποιος έχασε την μνήμη του πάει στον γιατρό αλλά στην περίπτωση των δυσκολιών της προσοχής δεν ενδείκνυται. Ακόμη και οι γιατροί πάσχουν, ίσως περισσότερο και από εμάς.

          Ο Gerd Gigerenger, επικεφαλής του Ινστιτούτου Max Planck για την ανάπτυξη τού ανθρώπου τού Βερολίνου, όπως και από τους πλέον ικανούς ψυχολόγους που ασχολούνται με στρατηγικές τής απόφασης και στρατηγικές γνώσεως, απέδειξε σε μία μελέτη ότι ακόμη και πολλοί επιστήμονες ξέμαθαν να διαβάζουν με ακρίβεια τις στατιστικές που επεξεργάστηκε… το κομπιούτερ τους, για παράδειγμα στην ανάγνωση τής βιοϊατρικής απεικόνισης ή σε θεμελιώδη ιατρικά θέματα όπως η πρόβλεψη του καρκίνου. Ένας κίνδυνος καρκίνου του στήθους μειωμένος στο 20 % χάρη σε προληπτικά μέτρα δεν σημαίνει όπως πιστεύουν πολλοί γιατροί, ότι μπορούν να σώσουν 20 γυναίκες σε 100, αλλά ότι σε 1000 γυναίκες οι οποίες δεν εξετάζονται πεθαίνουν πέντε και σε 1000 αντιθέτως οι οποίες κάνουν την εξέταση πεθαίνουν 4. Η διαφορά ανάμεσα στο τέσσερα και το πέντε αντιστοιχεί στο 20%.

          Φυσικά σε πολλές από αυτές τις στατιστικές κρύβονται και χειραγωγήσεις τής φαρμακευτικής βιομηχανίας, διότι προσφέρονται τέλεια στην υπερβολή της επάρκειας των φαρμάκων και στο παιχνίδι με τους φόβους και τις ελπίδες των ασθενών. Αλλά αυτό δεν εξηγεί γιατί για πάρα πολύ καιρό κανένας δεν το αντιλήφθηκε. Ενώ σε μία διεύθυνση web ένα λανθασμένο κόμμα είναι αρκετό για να εμφανισθεί το μήνυμα τού λάθους “δεν βρέθηκε η σελίδα”, στις στατιστικές της ιατρικής καθορίζει ολόκληρες βιβλιοθήκες με ψεύτικες ελπίδες θεραπείας. “Δεν υπάρχει καμία πηγή που νά δίνει ακριβείς πληροφορίες” δηλώνει ο Gigerenzer σχετικά με τις στατιστικές στον καρκίνο του στήθους. Το ίδιο ισχύει και για πάρα πολλές άλλες ιατρικές στατιστικές.

          Σύμφωνα με μερικούς καθηγητές του Χάρβαρντ, της Ιατρικής σχολής, ακριβώς λόγω του τόσο φημισμένου multitasking πολύ πιο συχνά ολόκληρα τμήματα κειμένου περνούν λέξη προς λέξη από μία κλινική καρτέλα σε μία άλλη. Γιατροί και νοσοκόμες βιαστικά παίρνουν ολόκληρες σημειώσεις, συμπεριλαμβανόμενης και της προσεκτικής περιγραφής ασθένειας άλλων ασθενών με τα ίδια συμπτώματα και χωρίς έλεγχο τυπώνουν τα πάντα στις καινούργιες κλινικές καρτέλες, πριν φτάσει ακόμη στο νοσοκομείο ο ασθενής.

          Οι καθηγητές ανακάλυψαν ότι μερικές διαγνώσεις τις οποίες είχαν γράψει για κάποιους ασθενείς είχαν τυπωθεί και είχαν κολλήσει λέξη προς λέξη στις καρτέλες άλλων ασθενών που έδειχναν ένα πίνακα κλινικά παρόμοιο: ένα είδος, όπως έγραψαν οι επιστήμονες του Harvard, “Ιατρικής λογοκλοπής”, που μπορεί να έχει θανάσιμες συνέπειες, διότι στην αλυσίδα του multitasking και των αντιγραφών που συνεχίζουν να τυπώνονται κανένας δεν εξάγει δικά του συμπεράσματα και ούτε επαληθεύουν τις ήδη παρούσες διαγνώσεις. Είναι μία επικοινωνία στην οποία ο αποστολέας και ο παραλήπτης είναι μηχανές.

          Στην ίδια μελέτη ο επικεφαλής μίας κλινικής του Kansas ειδικευμένης στην καρδιολογία ανέφερε ότι ήταν πιά υποχρεωμένος να μεταγράψει από το κομπιούτερ σε καρτέλες χάρτινες τις προόδους που ήταν σημαντικές, των ασθενών του, ακριβώς για να κατανοήσει τις αλλαγές. Διότι από την στιγμή που μέσα στις ηλεκτρονικές κλινικές καρτέλες υπάρχουν λεπτομέρειες χωρίς σημασία επαναλαμβανόμενες επ’άπειρον μέσω ενός συνεχούς copy paste, ανάμεσα στους θεράποντες γιατρούς δημιουργείται ένα έλλειμα προσοχής. Δεν σκέπτονται πλέον την διάγνωση : την τυπώνουν, ακόμη και νοητικά. Είναι σαν ένα παιχνίδι παρατήρησης, δηλώνει το εργαστήριο: η καρτέλα η οποία εισήχθη στο κομπιούτερ γίνεται μία εικόνα πολύ λεπτομερής, στην οποία πρέπει να επιλεχθούν με πολύ κόπο οι σημαντικές πληροφορίες.

          Οι συγγραφείς της μελέτης δημοσιευμένης στο διάσημο “New England Journal of medicine”, αισθάνονται ακόμη και την υποχρέωση να διευκρινίσουν ότι δεν είναι κάποιοι τρελοί, αντίθετοι λόγω αρχών στο κομπιούτερ. Ακόμη περισσότερο λογικό είναι αυτό που ανακαλύπτουν σχετικά με την εργασία του κομπιούτερ: “σχόλια και διαγνώσεις, τα οποία έπρεπε να είναι μελετημένες παρεμβάσεις, λογικές και ακριβείς, φουσκώνουν και συμμορφώνονται και βοηθούν έτσι την προσοχή να αποκοπεί τελείως από την πραγματική εννοιολογική εργασία. Οφείλουμε να βρούμε τρόπο να εργάζεται για μας η τεχνολογία και όχι αντιστρόφως!

          Αυτός ο μαθηματικός αναλφαβητισμός και η διαγνωστική δυσκολία, ακόμη και ανάμεσα σε έμπειρους και επι πλέον σε μία εποχή στην οποία η επικοινωνία βασίζεται σε στατιστικές προόδους των κομπιούτερ, ίσως δεν είναι καν το σύμπτωμα μιας οπισθοδρομήσεως. Η ικανότης ανάγνωσης, των στατιστικών, παρατηρούν οι συγγραφείς της μελέτης, δεν αναπτύχθηκε ποτέ ιδιαιτέρως. Είναι μάλλον μία εκτροπή: σήμερα συγκεντρώνουμε μία άπειρη ποσότητα πληροφοριών. Το πρόβλημα είναι ότι δεν πηγαίνουν πλέον πουθενά.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.