Ροζάνης καί αντι-διαφωτισμός.

 Γράφει  ο  Θεόδωρος  Λάσκαρης
        
                                                                      
                                                                        «Η Σχολή της Φρανκφούρτης  ήταν μία από τις πιο  
                                                                           αξιοσημείωτες Ιουδαϊκές  σέκτες της  Γερμανίας.»
                                                                                 Gershom Scholem,  From Berlin  to Jerusalem.

 Σε προηγούμενο άρθρο του Θεόδοτου με τίτλο Η Απόκρυφη προέλευση της Νέας Αριστεράς (New Left) είχαμε επισημάνει τις γνωστικές καταβολές της Νέας Αριστεράς(New left). Δεν αποτέλεσε λοιπόν έκπληξη για εμάς, ότι η εφημερίδα «Αυγή» στις 24\11\2013 έκανε ολοσέλιδο αφιέρωμα στον γνωστικισμό, δημοσιεύοντας μία συνέντευξη του εβραϊκής καταγωγής καθηγητή Στέφανου Ροζάνη. Το πρώτο αυθόρμητο ερώτημα που σχηματίζεται στον αναγνώστη είναι, τι σχέση μπορεί να έχει μία εφημερίδα που υποτίθεται ότι εμπνέεται από μαρξιστικές και υλιστικές απόψεις,  με μία θρησκευτική αίρεση; Να δημοσιεύσει κείμενα  του Τρότσκι ή του Πουλατζά θα ήταν κατανοητό, αυτή η επιλογή όμως δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά. Επίσης δεν είναι κατανοητό, το γιατί μία αριστερή εφημερίδα προπαγανδίζει τον αντι-διαφωτισμό, όπως θα φανεί παρακάτω. Και όμως , θα δούμε ότι όλα αυτά  έχουν μία λογική συνέπεια. Ας αρχίσουμε με μερικά αποσπάσματα από την συνέντευξη:

Δημοσιογράφος: Διαβάζοντας τις διαλέξεις σας για τον Γνωστικισμό στο βιβλίο σας "Μύθος και αφήγηση στον σύγχρονο κόσμο", ο αναγνώστης διαπιστώνει σαφή κριτική στα εργαλεία του διαφωτιστικού πνεύματος. Ήρθε η ώρα να επανεφεύρουμε τον Διαφωτισμό, να συνθέσουμε τον Διαφωτισμό της εποχής μας; 

Ροζάνης: «Ζούμε σε έναν κόσμο όπου ο άνθρωπος, δηλαδή το ανθρώπινο υποκείμενο της φιλοσοφικής μας γλώσσας, έχει πλήρως αποξηρανθεί ψυχικά, συναισθηματικά, ιδεολογικά και κοινωνικά. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η προφητεία του Μαξ Βέμπερ για έναν κόσμο απομυθευμένο, με ειδικούς χωρίς πνεύμα και ηδονοθήρες χωρίς καρδιά, έχει σχεδόν πλήρως επαληθευτεί. Είναι λοιπόν ανάγκη σήμερα, περισσότερο από ποτέ, να επιχειρήσουμε, σε αντίθεση με το διαφωτιστικό - πραγματιστικό πρόταγμα της εποχής μας, μια καινούρια ριζοσπαστική επαναμύθευση του κόσμου(…)Υπό την έννοια αυτή, το βιβλίο μου είναι μάλλον μια αναζήτηση στις ρίζες αυτή της επαναμύθευσης μέσω μιας πανίσχυρης εικόνας που μας παρέχει ο Γνωστικισμός, μιας εικόνας η οποία επιβιώνει στον σύγχρονο κόσμο μας μέσα από τη σύγχρονη επιστήμη, τη φιλοσοφία, την ψυχανάλυση και τη λογοτεχνία.(…) Το βιβλίο μου έχει ως αντικείμενό του τον Γνωστικισμό. Για τον Γνωστικισμό στην Ελλάδα υπάρχει βαθιά άγνοια. Όμως, αν επιχειρήσουμε να ερμηνεύσουμε το έργο σπουδαίων επιστημόνων και φιλοσόφων του καιρού μας, θα διαπιστώσουμε ότι π.χ. πίσω από την αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ, πίσω από τις ψυχαναλυτικές ενοράσεις του Φρόιντ, πίσω από τις φιλοσοφικές εναισθήσεις του Χάιντεγκερ, βρίσκεται αναμφισβήτητα η μύθευση του κόσμου την οποία έχει εγκαθιδρύσει από τον 2ο μ.Χ. αιώνα ο Γνωστικισμός. Να, λοιπόν, μια πανίσχυρη επαναμύθευση του κόσμου, η οποία ποτέ δεν έπαψε να λειτουργεί, αλλά η οποία ενταφιάστηκε μέσα από τα διαφωτιστικά προτάγματα, παλαιά και νέα, στον βαθμό ώστε, ενώ υπάρχει ως επιστήμη και φιλοσοφία, έχει αποκρυβεί, έχει λησμονηθεί και τελικά κινδυνεύει να αφανιστεί.»

Το γεγονός ότι ο Ροζάνης εναντιώνεται στον διαφωτισμό είναι απόλυτα φυσιολογικό,  μια  που είναι οπαδός της Σχολής της Φρανκφούρτης. Ο αναγνώστης εύλογα λοιπόν θα διερωτηθεί, γιατί η σχολή της Φρανκφούρτης  και οι Ιουδαίοι ιδρυτές της  ήταν ενάντια στο πνεύμα του διαφωτισμού. Μήπως ξαφνικά τους έπιασε ο πόνος για την θρησκεία ή μήπως έγιναν…. Βασιλικοί; Ή ίσως επιζητούσαν  μία νέα ρομαντική επαναμύθευση (μάγευση ) του κόσμου; Την εξήγηση για όλα αυτά την είχαμε δώσει σε προηγούμενο άρθρο μας υπό τον τίτλο «Έντεχνη Αποβλάκωση». Σε αυτό εξηγούσαμε ποια  ήταν  η αληθινή έννοια των όρων Νεωτερικότητα και Μετανεωτερικότητα : « ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ : Ο υλιστικός γνωστικισμός. Από τον 17ο αιώνα (αν και τα πρώτα σημάδια εμφανίζονται στον 15ο αιώνα) έως τα μέσα του 20ού. Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του ρεύματος και της συνακόλουθης εποχής, είναι ο ανθρωποκεντρισμός, η πόλωση στον ορθολογισμό, η πίστη στον προοδευτισμό και τον  επιστημονισμό και γενικά  σε όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούσαν να οδηγήσουν στην απομάγευση του κόσμου• στη διάρρηξη, δηλαδή, της σχέσης του ανθρώπου με το  Θείο και τη συνακόλουθη καλλιέργεια της εντύπωσης πως η μόνη αλήθεια είναι αυτή που προέρχεται από την ανθρώπινη νόηση. Στο πολιτικοοικονομικό επίπεδο, η νεωτερικότητα εκφράστηκε μέσα από τα αστικά  και  κομμουνιστικά καθεστώτα. Η παρένθεση του Εθνικοσοσιαλισμού είναι μία ιδιότυπη περίπτωση, διότι περιλαμβάνει και νεωτερικά στοιχεία (δηλαδή γνωστικά) αλλά και προ-νεωτερικά, δηλαδή στοιχεία ενός μη απομαγευμένου κόσμου. Άλλο χαρακτηριστικό της νεωτερικότητας ήταν η άνθηση των εθνικισμών, που στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν καθοδηγούμενοι από τις μασονικές στοές με στόχο το κτύπημα των αυτοκρατοριών στις οποίες  επικρατούσε ένα παραδοσιακό πνεύμα.

ΜΕΤΑΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ. Η έντεχνη προσπάθεια επιστροφής στον αρχέγονο γνωστικισμό με σύγχρονους όρους. Η πρώτη εμφάνιση, σε ορισμένους τομείς, κατά το 1920• η αποκορύφωσή της όμως από το 1960 και μετά. Το πρώτο σημαντικό χαρακτηριστικό αυτού του ρεύματος  είναι, σε αντίθεση με την νεωτερικότητα, η προσπάθεια επιστροφής στον ανορθολογισμό και στην μάγευση του κόσμου, αλλά σε μία μάγευση που βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την μεσαιωνική ηλιακή μάγευση. (Για αρκετά χρόνια, από την εποχή των κατακομβών και μετά, δίπλα στις ζωγραφικές αναπαραστάσεις του Χριστού, τοποθετούσαν την σβάστικα, επειδή θεωρούνταν ηλιακό σύμβολο.) Πρόκειται για μία μάγευση χωρίς αντικειμενικότητα, εφόσον, στα πλαίσια της μετά-νεωτερικότητας υπάρχουν τόσες αλήθειες όσες και οι άνθρωποι. Μία μάγευση, με άλλα λόγια, που δεν είχε στο επίκεντρό της τον Χριστό, αλλά το βύθισμα στις αβύσσους του προσωπικού ασυνειδήτου και την θρησκευτικότητα τύπου New Age και των συναφών αιρέσεων».

Με άλλα λόγια , οι «περιούσιοι» το 1700-1900 προπαγάνδιζαν τον διαφωτισμό και τον υλισμό, και από την δεκαετία του 1960-1970, πάλι οι ίδιοι «περιούσιοι» στράφηκαν ενάντια στον διαφωτισμό προπαγανδίζοντας την γνωστική επαναμύθευση(μάγευση) του κόσμου. Επίσης, σε προηγούμενο άρθρο μας υπό τον τίτλο: H απόκρυφη προέλευση του πολιτικά ορθού: Η Σχολή της Φραγκφουρτης και το πολιτισμικό σοκ της δεκαετίας του '60, γράφαμε: «οι Adorno – Horkheimer επιδιώκουν τη γνωστική έκσταση της διάλυσης – συγχώνευσης με το απροσδιόριστο όλο. Στην αποκατάσταση, στη «Λύση» δεν δίνουν όνομα και μορφή, εφόσον η παραδοσιακή εβραϊκή απαγόρευση να ονομάζεται ή να περιγράφεται ο Θεός και ο Παράδεισος εύρισκε την αντανάκλασή της στην άρνηση της «Κριτικής Θεωρίας» [του Horkheimer] να συγκεκριμενοποιήσει την ουτοπιστική της οπτική. Όπως, πράγματι, είχε επισημάνει ο Jurgen Habermas, η άρνηση της Ιδεαλιστικής Γερμανικής φιλοσοφίας να δώσει Μορφή στις ουτοπιστικές της ιδέες ήταν αρκετά όμοια με τον καββαλιστικό  τονισμό των λέξεων παρά των  εικόνων». Η σκιά του καββαλιστικού γνωστικισμού άλλωστε συνοδεύει τις ερμηνευτικές διαδικασίες του Ινστιτούτου: «Μιλήσαμε ήδη για την επίδραση ορισμένων εβραϊκών τάσεων στην εργασία του Ινστιτούτου, την άρνηση να ονοματίζεται ή να περιγράφεται το ‘Αλλο’, καθώς και το ενδιαφέρον του Erich Fromm για τη ‘Φιλοσοφική Ανθρωπολογία’ όμοιο με εκείνο του Martin Buber και των συναδέλφων του του Lehrhaus [= Οίκου της Μάθησης/Γνώσης]  στη Φραγκφούρτη. Η επίδραση όμως της εβραϊκής σκέψης και συνηθειών πάνω στον Walter Benjamin ήταν, κατά κάποιο τρόπο, διαφορετική. Το πιο βαθύ ενδιαφέρον του Benjamin ήταν για την Καββάλα, το πιο μυστηριώδες έργο του εβραϊκού μυστικισμού. σε αυτό το ενδιαφέρον ήταν καθοριστική η φιλία του με τον Scholem. Όταν ο Max Bychner, εκδότης της  Schweizer Rundscau ζήτησε από τον Benjamin εξηγήσεις πάνω στην εισαγωγή, ιδιαίτερα δύσκολη, στο βιβλίο του  Ursprung des deutschen Trauerspiels, ο Benjamin του είπε να μελετήσει την Καββάλα(...)Σε μία επιστολή του προς τον Rychner το 1931, πολύ καιρό αφότου άρχισε να ενδιαφέρεται για τον μαρξισμό, ο Walter Benjamin παρατήρησε: Δεν μπόρεσα ποτέ να μελετήσω και να σκεφτώ διαφορετικά από ένα τρόπο που θα μπορούσα να τον ορίσω ως θεολογικό- δηλαδή σε συμφωνία με την Ταλμουδική διδασκαλία των σαρανταεννέα εννοιολογικών επιπέδων κάθε χωρίου της Torah».

Νομίζω ότι τώρα πια έγιναν όλα πιο κατανοητά...

Θεόδοτος: Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΑΥΓΗ» ΕΠΑΛΗΘΕΥΕΙ ΤΟΝ ΘΕΟΔΟΤΟ (theodotus.blogspot.com)