Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ ΤΟΥ ΣΜΕΜΑΝ
Με το έργο του αυτό ο σεβαστός Σμέμαν μάχεται με πάθος τον κληρικαλισμό και είναι στ’ αλήθεια μοναδικός στη διαμαρτυρία του για την ιεροποίηση της Λειτουργίας. Η οποία, σύμφωνα με τα λόγια του, εμειώθη στις μέρες μας σε Λατρεία. Υπερασπίζεται με πάθος τη συνεχή μετάληψη των πιστών, σαν συμμετοχή στο πλήρωμα της Εκκλησίας, η οποία χάθηκε αφήνοντας στη θέση της την εξουσία των κληρικών στην Θεία Ευχαριστία μέσω της εξομολογήσεως. Χάθηκε δηλ. λόγω βαθμιαίας έκλειψης του Μυστηρίου της Μετανοίας.
Στην μείωση της Ευχαριστίας και της Λειτουργίας σε σύμβολο, κάτι που δημιούργησε τον σχολαστικισμό σε Ανατολή και Δύση και στην ανύψωση η οποία επιτελείται κατά την διάρκεια της αναφοράς. Η ανύψωση αυτή λύνει όλα τα προβλήματα που φόρτωσαν στην Θεολογία ο Σχολαστικισμός και η Ακαδημαϊκή Θεολογία και ελευθερώνει τον πιστό και την πίστη.
Έτσι λοιπόν στην σ. 169, διαβάζουμε «Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου, πρόσχωμεν την Αγίαν αναφοράν έν ειρήνη προσφέρειν». Όταν μετά την ομολογία πίστεως, ακούμε αυτή την προτροπή, στη λειτουργία λαβαίνει χώρα, μόνο εκ των έσω, μόνο πνευματικά αισθητό, το πέρασμα σε άλλη τάξη. Κάτι τελείωσε και κάτι αρχίζει. Αρχίζει ο Ευχαριστιακός κανόνας, η μεταβολή ή μετουσίωση των ευχαριστιακών δώρων του Άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χριστού. Από την κατανόηση αυτού του κανόνα εξαρτάται όχι μόνο η κατανόηση της Λειτουργίας, της θέσεως της όχι μόνο στη ζωή της Εκκλησίας, αλλά και στο μυστήριο της Σωτηρίας του κόσμου, σαν επανόδου και ανύψωσης της κτίσης στον Δημιουργό.
Στην ακαδημαϊκή θεολογία το μυστήριο περιορίζεται σε δύο πράξεις, στην μεταβολή των ευχαριστιακών δώρων και στη Θεία Μετάληψη. Η δέ μεταβολή των δώρων επιτελείται με τον μυστικοεπιτελούμενο τύπο, τον οποίο εξηγεί γλαφυρά ο μητροπολίτης Μόσχας Φιλάρετος στην «Εκτενή κατήχηση». «...Η εκφώνηση των λέξεων τις οποίες είπε ο Ιησούς Χριστός κατα την θέσπιση του μυστηρίου : Λάβετε φάγετε, τουτο μου εστι το Σώμα... πίετε εξ αυτού πάντες, τουτο εστι το αίμα μου...και μετά, η επίκληση του Αγίου Πνεύματος και η ευλογία των δώρων, δηλ. των προσφερομένων άρτου και οίνου...Με αυτή την ίδια πράξη ο άρτος και ο οίνος μεταβάλλονται στο αληθινό σώμα του Χριστού και στο αληθινό αίμα του Χριστού».
Η επίδραση αυτής της σχολαστικής θεολογίας των μυστηρίων, που βασίζεται στον μυστικοεπιτελούμενο τύπο, στην Ορθοδοξία υπήρξε καθοριστική. Αυτή είναι επίσης και η Βαβυλώνεια αιχμαλωσία της Θεολογίας μας αλλά και η ουσία του κληρικαλισμού, η ψευδής πεποίθηση των ιερέων ότι αγιάζουν τα δώρα.
«Η μείωση οφείλεται στην αλλαγή της έννοιας σύμβολο. Από την πρωταρχική του έννοια συμβάλλω, στην απεικόνιση. Με έναν τρόπο που το σύμβολο άρχισε να αντιπαρατίθεται στην πραγματικότητα. Αυτή η Δυτική διδασκαλία, οδήγησε σε έναν ιδιότυπο διαχωρισμό των Μυστηρίων από την Εκκλησία. Δηλ. τα μυστήρια τελούμενα στην Εκκλησία και από την Εκκλησία, αυτά τα μυστήρια συγκροτούν στην ίδια την Εκκλησία μια ιδιαίτερη πραγματικότητα, που μόνο σε αυτά αρμόζει.
Αιτία αυτής της διάκρισης των Μυστηρίων σε νέα πραγματικότητα, είναι ο σχολαστικός καθορισμός των μυστηρίων σάν θεσπισθέντων μόνο λόγω της πτώσεως του ανθρώπου και για την σωτηρία του, απο τον Χριστό. Στην κατάσταση της «πρωταρχικής αγνότητας» δέν τα χρειαζόταν. Χρειάζονται μόνον επειδή ο άνθρωπος αμάρτησε και έχει ανάγκη φαρμάκων για τις πληγές της αμαρτίας. Και τέτοια φάρμακα αποτελούν τα μυστήρια.»
«Ο κόσμος των Μυστηρίων είναι νέος κόσμος, δημιούργημα του Θεού, εξ’ολοκλήρου διαφορετικός απο τον κόσμο της φύσης, αλλά και απο τον πνευματικό κόσμο. Δέν υπάρχει τίποτε, ούτε στη Γή ούτε στον ουρανό, σαν τα μυστήρια. Αυτά έχουν τη δική τους μορφή ύπαρξης, τη δική τους ψυχολογία, τη δική τους χάρη».
Ποιός δέν έχει ανατριχιάσει ήδη, βλέποντας όλη τη θεολογία, παλαιά και νέα, βουτηγμένη στον σχολαστικισμό; Ποιός δέν καταλαβαίνει ακόμη το τερατούργημα του κληρικαλισμού; Ακόμη και η φιλοσοφία του προσώπου υποκαθιστά ή εξελίσσει αυτήν την θεολογία των Μυστηρίων του σχολαστικισμού και της επιστημονικής θεολογίας. «Δηλ. τα μυστήρια τελούμενα στην Εκκλησία και απο την Εκκλησία, αυτά τα μυστήρια συγκροτούν στην ίδια την Εκκλησία μια ιδιαίτερη πραγματικότητα, που μόνο σε αυτά αρμόζει».
«Τί επιτελείται στην Ευχαριστία λοιπόν; Πότε, δηλ. σε ποιά στιγμή ο Άρτος και ο οίνος γίνονται σώμα και αίμα Χριστού; Πώς, δηλ. με τη δύναμη ποιάς αιτιότητας πραγματοποιείται;»
Οι απαντήσεις έρχονται εύκολα στην σ. 178. «Η εκφώνηση του προισταμένου: Ανω σχώμεν τας καρδίας, ανήκει ολότελα και αποκλειστικά στη Θεία Λειτουργία και δέν την βρίσκουμε σε καμιά απο τις άλλες λειτουργίες. Η Ευχαριστία δέν τελείται στη Γή, αλλά στον Ουρανό. Ήδη γνωρίζουμε ότι απο την αρχή της λειτουργίας, απο τη στιγμή της εισόδου μας και της «Συνάξεως εν Εκκλησία», άρχισε αυτή η ανύψωση στον ουρανό, όπου η γνήσια ζωή μας «κέκρυπται σύν τω Χριστώ έν τω Θεώ»
Η σωτηρία συντελείται λοιπόν. Μετά το σκοτάδι της αμαρτίας, της πτώσεως και του θανάτου, να πάλι ο άνθρωπος προσφέρει στον Θεό την άχραντη, άμωμη, ελεύθερη και τέλεια Ευχαριστία. Ο άνθρωπος επιστρέφει σε εκείνη τη θέση που του ετοίμασε ο Θεός όταν δημιούργησε τον κόσμο. Στέκεται ψηλά, μπροστά στον θρόνο του Θεού, στέκεται στον ουρανό μπροστά στο πρόσωπο του ίδιου του Θεού, και ελεύθερα συνενώνοντας μέσα του όλο τον κόσμο, όλη την κτίση, προσφέρει την ευχαριστία.
Ελπίζουμε όσοι έχουν διαβάσει έστω και λίγο την ερμηνεία του Καβάσιλα να διαισθάνονται ήδη κάποιες μεγάλες διαφορές. Διότι στην ερμηνεία του Καβάσιλα στο 31 κεφάλαιο, στη σελίδα 157, υπάρχει και ετούτο : Η Ευχή που χρησιμοποιούν οι Λατίνοι, είναι η εξής : « Κέλευσον ανενεχθήναι τα δώρα ταύτα εν χειρί αγγέλου εις το υπερουράνιον σου θυσιαστήριον» διάταξε δηλαδή να ανεβασθούν τα δώρα αυτά με χέρι αγγέλου στο υπερουράνιο σου θυσιαστήριο.
Και συνεχίζει ο Καβάσιλας : Τί μας οφελεί όμως αυτή η ευχή, να αρθούν από εμάς τα Άγια, τα οποία ευχόμαστε και πιστεύουμε να είναι και να μένουν μαζί μας, με την έννοια να είναι ο Χριστός μαζί μας έως τη συντέλεια του αιώνος; (Ματθ.28,20) .
Τί μπορούμε να συμπεράνουμε λοιπόν με κάποια σιγουριά; Πώς από το Εκκλησιαστικό βίωμα των νεωτέρων, απουσιάζει η ευχή, η προσευχή. Η συνέργεια. Ο αγιασμός επιτυγχάνεται δια λόγου : Είπε και εγένετο. Το ίδιο και η σωτηρία.
Ο αγαπητός Σμέμαν όμως προτείνει λύσεις. Οι οποίες ίσως είναι χειρότερες απ’ το πρόβλημα και προκαλούν φοβερές παρενέργειες, όπως π.χ. την ευχαριστιακή Εκκλησιολογία του Ζηζιούλα.
Λέει λοιπόν: «Μετά την ομολογία πίστεως λέει ο Ιερεύς : Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου, πρόσχωμεν την Αγίαν αναφοράν εν ειρήνη προσφέρειν.
Στώμεν καλώς. Καλόν.... « Και είπεν ο Θεός, ότι καλόν». Πού βρίσκουμε όμως το ίδιο το βίωμα, την άμεση γνώση του αρχέγονου, του άφθαρτου καλού; Εκεί που αντήχησε σαν ανθρώπινη απάντηση στο θεϊκό καλόν « Κύριε, καλόν εστίν ημάς ώδε είναι» (Ματθ. 17,4). Με αυτή την απάντηση, εκεί στο όρος της Μεταμορφώσεως, επιβεβαιώθηκε για πάντα, στους αιώνες, η αποδοχή από τον άνθρωπο του θεϊκού "καλόν", σαν δικής του ζωής, σαν δικού του προορισμού. Και μ’ αυτό το όραμα, μ’ αυτήν τη γνώση, μ’ αυτό το βίωμα ζεί η Εκκλησία σε όλο της το βάθος. Κέντρο αυτού του βιώματος και συγχρόνως πηγή και παρουσία του, δώρο και πραγμάτωσή του είναι η Θεία Λειτουργία, η συνεχής ανύψωση και αναφορά της Εκκλησίας στον ουρανό, στον θρόνο της δόξας, στο ανέσπερο φώς, και στη χαρά της βασιλείας του Θεού: ενώ στέκεσαι στον ναό, βρίσκεσαι στον ουρανό υπερβατικά».
Συγκλονιστική ερμηνεία, απ’ τήν οποία η μετάλλαξη της λειτουργίας και του επισκόπου, από μέρους τού Ζηζιούλα, σε έκφραση της Δόξας του Κυρίου κι όχι πλέον της θυσίας Του, απέχει ελάχιστα. Όπως επίσης κι η σωτηρία του κόσμου σαν σκοπού και σαν αποστολής τής εκκλησίας, εφόσον ταυτίζεται το κοσμικό καλόν με την αποκάλυψη της θεότητος στο Θαβώρ. Παρεπιπτόντως χάνεται και η πτώση, εκτός απ’ την καινή δημιουργία.
Ας δούμε όμως σ’ αυτό το σημείο τί λέει η παράδοσίς μας, και συγκεκριμένα ο Ν.Καβάσιλας ο οποίος ερμήνευσε τη Θ.Λειτουργία και έσωσε τουλάχιστον τη νοημοσύνη μας.
Λέει : «Απαγγέλλεται λοιπόν η ομολογία, το Σύμβολον της Πίστεως και έπειτα ο ιερεύς λέει : «Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου». Ας μείνουμε σταθεροί σ’ αυτήν την ομολογία, Ας μην κλονισθούμε από παραπλανητικούς λόγους αιρετικών. Ας μείνουμε σταθεροί με φόβο, διότι είναι πολύς ο κίνδυνος γι’ αυτούς που δέχθηκαν στην ψυχή κάποιαν αμφιβολία γι’ αυτήν την πίστη»
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου