Αποσπάσματα από το βιβλίο του Μπουλγκάκοφ: «Ο παράκλητος» (3)

   Συνέχεια από Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2023

ΚΑΤΑ  ΖΗΖΙΟΥΛΑ

Το Άγιο Πνεύμα απεσταλμένο από τον Πατέρα, δίδεται μέσω του Υιού. «Δεν είναι δυνατόν να λατρέψουμε τον Υιό διαφορετικά παρά μόνον μέσα στο Άγιο Πνεύμα. Δεν μπορούμε να καλέσουμε τον Πατέρα παρά μόνον μέσα στο πνεύμα της υιοθεσίας»(Στον Αμφιλόχιο, 11, PG 32, 116B). «Ένα είναι το Άγιο Πνεύμα που ενώνεται με τον μοναδικό Πατέρα, μέσω του μοναδικού του Υιού και ολοκληρώνει με τον εαυτό Του την μακάρια Τριάδα, την οποία λατρεύουμε»(Στον Αμφιλόχιο, 18, PG 32, 146C-152A). «Όπως στον Υιό φανερώνεται ο Πατήρ, έτσι στο Πνεύμα φανερώνεται ο Υιός... Και όπως βεβαιώνουμε πως η υιοθεσία είναι στον Υιό σαν την εικόνα του Θεού και Πατρός, έτσι και η υιοθεσία είναι στο Πνεύμα, γιατί φανερώνει στον εαυτό του την θεότητα του Κυρίου... Είναι αδύνατον να δούμε την εικόνα του αοράτου Θεού, παρά μόνον στον φωτισμό του Πνεύματος»(περί του Αγίου Πνεύματος, 26, PG 32, 185A,B)

Η γενική ιδέα του δυαδικού συσχετισμού του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, η οποία ανήκει κατ’αρχάς στον Μ.Αθανάσιο, ξανασυναντάται αφομοιωμένη από τον Μ.Βασίλειο! Kαι φυσικά τώρα είναι επεξεργασμένη περισσότερο, δέν εφαρμόζεται στην προαιώνιο Τριάδα, αλλά μόνον στην Οικονομική για την σχέση με τον κόσμο. Εδώ η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος φανερώνεται στην ένωσή της με την ενέργεια του Χριστού, στο δυαδικό αδιαίρετο ολοκλήρου της Αγιώτατης Τριάδος. Το κλασσικό κείμενο στην Δημιουργία του κόσμου αναφέρεται ακριβώς σ’αυτό: «Στην Δημιουργία...κατανοείς Αμφιλόχιε, την αρχική αιτία όλης της Δημιουργίας, τον Πατέρα και την δημιουργική αιτία, τον Υιό, και την τελειοποιό αιτία, το Πνεύμα». «Κατανοείς λοιπόν τρείς (υποκείμενα). Τον Κύριο που εντέλλει, Τον Λόγο που δημιουργεί, το Πνεύμα που επιβεβαιώνει» (περί του Αγίου Πνεύματος 16 PG 32, 136 B, C). Ιδιαιτέρως δέ η οικονομία η σχετική με τον άνθρωπο πραγματοποιείται απο την δυάδα Υιός-Άγιο Πνεύμα. Η οικονομία της Παλαιάς Διαθήκης πραγματοποιείται μέσω του Αγίου Πνεύματος! «Το Πνεύμα ήταν παρόν στην ίδια την σάρκα του Κυρίου... Το Πνεύμα βοηθούσε σε όλα τα έργα που πραγματοποιούσε. Το Πνεύμα ήταν παρόν ακόμη και όταν πειράχτηκε από τον διάβολο (Ματ. Μ1). Το Πνεύμα ήταν αχώριστο απο αυτόν όταν πραγματοποιούσε τα θαύματα (Ματ, 12,28). Το Πνεύμα δέν τον εγκατέλειψε όταν αναστήθηκε απο τους νεκρούς (Ιωάν 20,22-23) ...Και η κυβέρνηση της Εκκλησίας δέν πραγματοποιείται αναμφιβόλως και φανερώς απο το Άγιο Πνεύμα;» [Δυστυχώς για όλους μας έχει επικρατήσει η γνώμη ότι όπου γίνεται αναφορά του Πνεύματος στην Αγία Γραφή και ιδιαιτέρως στην Καινή Διαθήκη, εννοείται πάντοτε το Άγιο Πνεύμα. Σαν να είναι το Άγιο Πνεύμα το μοναδικό περιεχόμενο των προσώπων της Αγίας Τριάδος. Αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος να αφαιρεθεί η ουσία από την Αγία Τριάδα, όπως γίνεται σήμερα. Το Άγιο Πνεύμα έσβησε τον Κύριο. Και όμως η Κ.Δ. μας προσφέρει τα σημεία της: όπως π.χ. στις Πράξεις! Όπου γράφεται πότε περί πνεύματος Αγίου και πότε περί Αγίου Πνεύματος. Δηλαδή δέν είναι Θεός ο Κύριος, δέν είναι πνεύμα ο Θεός; Δυστυχώς δέν είμαστε προσεκτικοί στην κατανόησή μας και συναντούμε μπροστά μας το φαινόμενο του Μπουλγκάκοφ, ο οποίος διαπραγματεύεται τον Κύριο σαν να είναι ένας Άγιος κατά Χάριν].

Η πιο σημαντική και τολμηρή δήλωση του Μ.Βασιλείου γιά την ενωμένη ενέργεια του Υιού και Αγίου Πνεύματος (η οποία μάλιστα δέν έλαβε την ανάλογη προσοχή των Θεολόγων) αναφέρεται στην εσχατολογία : «Κατά την στιγμή της προσδοκώμενης εμφανίσεως του Κυρίου απο τους ουρανούς, το Άγιο Πνεύμα δέν θα είναι ανενεργό, όπως σκέπτονται μερικοί, αλλά θα εμφανισθεί μαζί μ’Αυτόν, την ημέρα της αποκαλύψεως του Κυρίου, τότε που ο Μακάριος και μόνος Δυνατός θα έλθει να κρίνει το Σύμπαν σύμφωνα με την Δικαιοσύνη... Εκείνα τα δώρα που ο Θεός ετοίμασε για όποιον είναι άξιος, η κορώνα της δικαιοσύνης είναι η Χάρις του Αγίου Πνεύματος. Ο όρος του γυρισμού της διχοτομίας, σημαίνει αποξένωση απο το Άγιο Πνεύμα... στον άδη η βοήθεια του Αγίου Πνεύματος δέν εμφανίζεται πλέον (περί του Αγίου Πνεύματος 18, PG 32,141 A, 144 A)

«Οτιδήποτε έχει ανάγκη αγιασμού στρέφεται πρός το Άγιο Πνεύμα... Αυτό είναι ο δωτήρας της ζωής (Περι Αγ. Πν. 9). Χάρη στον φωτισμό του Πνεύματος «αποκτούμε την κατοικία στον Θεό, την αφομοίωση στον Θεό, και το πιό επιθυμητό πράγμα απο όλα τα άλλα, την θέωση (π.Αγ.Πν. 9).

Στα έργα του Αγίου Επισκόπου Καισαρείας βρίσκονται πολλές κρίσεις γύρω απο τις διάφορες πλευρές της ενέργειας του Αγίου Πνεύματος, οι οποίες επιτρέπουν να θεωρήσουμε αυτά τα έργα έναν αληθινό θησαυρό πνευματολογίας.  Παρ’όλα αυτά, θα ψάξουμε ματαίως να βρούμε μία πλήρη θεωρία της θέσεως Του στην Αγιωτάτη Τριάδα, μία θεωρία όχι του πνεύματος, αλλά του Πνεύματος, όχι των δώρων Του, αλλά Αυτό το ίδιο. Και μάλλον η αιτία είναι η γενική κατάσταση του δόγματος της Αγίας Τριάδος εκείνης της εποχής. [ΕΚΑΝΕ ΠΟΛΛΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΜΕ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΠΑΡΟΤΙ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΙΠΕΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΡ. ΝΥΣΣΗΣ].

Συγκεκριμένα, το θεμελιώδες θέμα της τάξεως που ηγέρθη κατά πρώτον απο τους Καππαδόκες, παραμένει άλυτο. Πώς να κατανοήσουμε και τί πράγμα σημαίνει η Τρίτη θέση του Αγίου Πνεύματος στο εσωτερικό της Αγιωτάτης Τριάδος; Η εικών που χρησιμοποιείται απο τον Βασίλειο για να προβάλλει την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος προσθέτει ελάχιστα στην κατανόηση τών ενδο-τριαδικών σχέσεων: «Αυτός είναι τό Πνεύμα τών χειλέων του Θεού (όπως άλλοι το παρομοιάζουν με την αναπνοή που συνοδεύει την εκφορά μίας λέξεως). Οι φυσικές παρομοιώσεις, όσο κι’ άν είναι πολυπληθείς στην πατριστική γραμματεία, δέν μας βοηθούν καθόλου στην κατανόηση της Αγίας Τριάδος (όπως ΤΌ είχε ήδη αναγνωρίσει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος στον 31 ο Λόγο του).

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, όπως και ο φίλος Βασίλειος (παρότι ο τελευταίος με γλωσσικούς περιορισμούς), ομολογεί εναντίον των αιρετικών την θεότητα του Αγίου Πνεύματος: "Τότε λοιπόν; Το πνεύμα είναι Θεός; Βεβαίως. Ομοούσιο; Ναι, διότι είναι Θεός" (Λόγος 31,10). Και όμως παρ’όλα αυτά, παρόλη την ξεκάθαρη ομολογία, δέν βρίσκουμε ούτε στον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, τίποτε πρωτότυπο στο Τριαδικό του δόγμα, ούτε δέ ιδιαιτέρως στην θεωρία του για την θέση του Αγίου Πνεύματος, στο εσωτερικό της Αγίας Τριάδος, εάν την συγκρίνουμε με εκείνη του Μ.Βασιλείου, εάν παραλείψουμε την έμπνευση και την ευγλωττία που χαρακτηρίζουν τον λόγο του. Αυτός, περισσότερο απο τους υπόλοιπους Πατέρες αναγνωρίζει πώς στο Θέμα του δόγματος του Αγίου Πνεύματος θα έλθουν άλλες αποκαλύψεις αργότερα και μάλιστα αυτή η σκέψη είναι η πιό σημαντική της πνευματολογίας του. «Δια μέσου των αιώνων συνέβησαν δύο αξιοσημείωτοι μεταβάσεις εις την ζωήν αι οποίαι ονομάζονται και δύο Διαθήκαι ή και σεισμοί της γής λόγω της μεγάλης σπουδαιότητος του πράγματος. Η μέν μία μετάβασις έγινε απο τα είδωλα στον νόμο, ή δέ άλλη απο τον νόμο στο Ευαγγέλιο. Και τρίτον σεισμόν ακούομεν στο Ευαγγέλιο την μετάβαση απο την ζωή αυτή πρός την άλλη, την αιωνίαν και ασάλευτον. Υπέστησαν δέ αμφότεραι αι διαθήκαι το αυτό. Ποιό είναι αυτό; Δέν ήλλαξαν αποτόμως ούτε συγχρόνως με την πρώτη προσπάθεια μεταβάσεως. Για ποιόν λόγο; Διότι πρέπει να το γνωρίζωμεν, δια να μήν βιασθώμεν, αλλά να πεισθώμεν... Έτσι δύναμαι να λάβω μίαν ιδέαν εκείνου το οποίον διδάσκει η θεολογία, αλλά μόνον αρνητικώς. Διότι εκεί μέ τάς αφαιρέσεις γίνεται η αλλαγή, ενώ εδώ με τας προσθήκας η τελείωσις. Η παλαιά εκήρυττε φανερά τον Πατέρα, ενώ τον Υιόν αμυδρότερα. Η καινή εφανέρωσε τον Υιόν και αφήκε να φανεί η Θεότης του Πνεύματος. Τώρα κατοικει εν μέσω ημών το Πνεύμα και μας αποκαλύπτεται σαφέστερον. Διότι δέν ήτο ασφαλές, ενώ ακόμη δέν ωμολογήθη η θεότης του Πατρός, να κηρύττεται φανερά ο Υιός, ούτε μόλις έγινε δεκτή η Θεότης του Υιού, να μας φανερώνεται επιπλέον και το πνεύμα το Άγιον, για να μιλήσω και κάπως τολμηρότερα... αλλά έπρεπε με τας βαθμιαίας προσθήκας και με τας «αναβάσεις» όπως είπε και ο Δαυϊδ και με τας προόδους και προκοπάς απο δόξης εις δόξαν, να πλημμυρίσει το Φώς της Τριάδος στους λαμπροτέρους...» (Λόγος 31, ΛΑ,25-26). Ευχόμαστε αυτή η σύλληψη του Αγίου Γρηγορίου του θεολόγου να είναι και σήμερα ένας οδηγός στην θεολογία του πνεύματος![ΣΕ ΠΡΟΦΤΑΣΕ Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ. ΜΑΣ ΠΕΡΙΣΣΕΥΕΙΣ]

Συνεχίζεται

Σχόλιο: Αυτή είναι η ρίζα της θεολογίας των Ρώσων! Η εποχή του Αγίου Πνεύματος, όπως την εξέφρασε πρώτος ίσως ο Λόσκι. Μία παλαιά σταθερά της Λατινικής Θεολογίας, η οποία με τον Gioacchino Da Fiore κήρυξε την εποχή του Αγίου Πνεύματος, η οποία με την Nuova Scientia του Giambattista Vico, την ιστορία, βρήκε τον τρόπο δράσης τού υποκειμένου, δηλ. του ανθρώπου που πρόσθεσε τήν άποψη στον νόμο του καλού και του κακού, ο οποίος και τον οδήγησε στην μαύρη απώλεια, τού καρπού της ζωής που του αποκάλυψε ο Κύριος, και σαν "αληθινός" πλέον Θεός προσπαθεί να πραγματοποιήσει τον Φόβο του Τριαδικού Θεού, ο οποίος τον εξεδίωξε από τον Παράδεισο για να μήν φάει από το δένδρο της ζωής και καταστήσει την αμαρτία αιώνια. Ο σκοπός όλου του συγγραφικού έργου τού Μπουλγκάκοφ και της Ρωσικής Θεολογίας κατ’επέκτασιν είναι ή ένωσις των Εκκλησιών και γι’αυτό οι έρευνές τους τελειώνουν στους Καππαδόκες, λές και δέν είχαμε άλλους, μεγαλύτερους Θεολόγους. Όλοι τους λοιπόν συναγωνίζονται για την ανάδειξη του νέου προφήτη του Αγίου Πνεύματος, ποιός θα αναδειχθεί ο λαμπρότερος.

Ο Ζηζιούλας πήρε όλη αυτή την πνευματομωρία της Ρωσικής Θεολογίας και την έντυσε Ορθόδοξο ένδυμα, την έκανε Χριστομωρία, με την γνωστή Ευχαριστιακή Εκκλησιολογία!

Αμέθυστος