Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Ερμηνεία του Άσματος Ασμάτων (38)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 2 Φεβρουαρίου 2023

    ΛΟΓΟΣ Ι'

(Ασμα Ασμ. 4,16 - 5,2)

Η ΝΥΜΦΗ

«Σήκω, Βοριά, κι έλα, Νοτιά,

φύσηξε μέσα στον κήπο μου, να ξεχυθούν τ' αρώματά μου. 

Ας κατεβεί ο αγαπημένος μου στον κήπο του 

κι ας φάει τους καρπούς των ακροδρύων του». 

Ο ΝΥΜΦΙΟΣ

«Κατέβηκα στον κήπο μου, αδελφή μου, νύφη μου,

τρύγησα τη σμύρνα μου με όλα μου τ' αρώματα,

έφαγα το ψωμί μου με το μέλι,

ήπια το κρασί μου με γάλα.

Φάτε, φίλοι μου, πιείτε και μεθύστε, αδέλφια μου».

Η ΝΥΜΦΗ

Κοιμάμαι, αλλ᾽ η καρδιά μου αγρυπνεί.

Κι αυτός που είπε μέσω του προφήτη, «ενώ εσύ ακόμα προσεύχεσαι, να, είμαι εδώ», προτού η νύμφη τελειώσει την ευχή της και την αίτησή της, αμέσως άκουσε (ο Κύριος) αυτά για τα οποία προσευχήθηκε και την προετοιμασία της καρδιάς της πρόσεξε και μέσα στον κήπο έφτασε όπου είχε περάσει η πνοή του Νότου και τους καρπούς των αρωμάτων μάζεψε και χόρτασε από τους καρπούς της αρετής. Και το ξεφάντωμα το έκανε διήγημα μιλώντας προς την νύμφη ως εξής «Κατέβηκα στον κήπο μου, αδελφή μου, νύφη μου, τρύγησα τη σμύρνα μου μαζί με όλα μου τ' αρώματα, έφαγα το ψωμί μου με το μέλι, ήπια το κρασί μου με γάλα. Φάτε, οι πλησίον μου, πιείτε και μεθύστε, αδελφοί μου».

Βλέπεις πως παρουσιάζεται υπερβολικά μεγαλόδωρη στην αίτηση της∙ η νύμφη ευχήθηκε να γίνουν πηγές τα φυτά του κήπου της καθώς τα φύσηξε ο Νότος που φυσά από τη μεσημβρία και να φιλοξενήσει το γεωργό με τους διάφορους καρπούς (είναι φανερό σ' όλους ότι κάθε ωραία μυρωδιά είναι η ηδονή της όσφρησης και οι καρποί όταν τρώγονται δεν έχουν τη δύναμη του ψωμιού σχετικά με την καλή κατάσταση όσων τους τρώνε). Κι αυτός που κατέβηκε στον κήπο του και άλλαξε τη φύση των καρπών κάνοντάς τους ανώτερους και τιμιώτερους, μαζεύει από τον κήπο τη σμύρνα που βρήκε μαζί και τα αρώματά του (γιατί από αυτόν ύμνησε ο προφητικός λόγος ότι προέρχεται οποιοδήποτε καλό βρεθεί σε κάποια), και αντί καρπούς κάνει τα δέντρα να είναι φορτωμένα ψωμιά ζυμωμένα με το μέλι του (μ' αυτό ας θυμηθούμε και το προφητικό, ότι δικό του είναι το μέλι, όπως και τα άλλα αγαθά). Επίσης από αυτά αντλεί και το κρασί ανακατεμένο με το γάλα του γιατί «από αυτόν και μέσω αυτού προέρχονται τα πάντα και σ' αυτόν καταλήγουν».

Ω οι μακάριοι εκείνοι κήποι, που βεβαιώνεται ότι τα φυτά τους παράγουν τέτοιους καρπούς, ώστε να μπορούν να δέχονται την κατάλληλη μεταβολή για κάθε είδος τρυφής ανάλογα με την επιθυμία της απόλαυσης. Γι' αυτόν που τρυφή του είναι η ευωδία, γίνεται σμύρνα μαζί με άλλα αρώματα, που με τη νέκρωση των επίγειων μελών παρασκευάζει σαν αρωματοποιός τον καθαρό κι ευώδες βίο που είναι κράμα από πολλά και διάφορα αρώματα της αρετής. Για όποιον επιζητεί την τελειότερη τροφή γίνεται ψωμί, που δεν το τρώνε πια με πικρίδες, όπως διατάξει ο νόμος (γιατί η πίκρα είναι για το παρόν), αλλά το αλείφει με μέλι, όταν στην ώρα του ο καρπός της αρετής νοστιμισμένος από το μέλι της κερήθρας καταγλυκαίνει τα αισθητήρια της ψυχής (απόδειξη γι' αυτό αποτελεί ο Άρτος που φάνηκε μετά την ανάσταση στους μαθητές). Για όποιον διψά γίνεται ποτήρι γεμάτο κρασί και γάλα, όχι σφουγγάρι μουσκεμένο με χολή και ξίδι, σαν εκείνο το ποτό που δίνουν οι Ιουδαίοι με το καλάμι στον ευεργέτη τους. Δεν αγνοούμε οπωσδήποτε τα ασαφή σημεία όσων είπαμε. Πως ο Παύλος ήταν φυτό που παράγει σμύρνα, αυτός που καθημερινά πέθαινε και που ο ίδιος αποφάσιζε για τον εαυτό του την καταδίκη του σε θάνατο και σκορπώντας το άρωμα της καθαρότητας και της απάθειας γινόταν οσμή ζωής για όσους σώζονται. Πως ετοιμάζουν φαγητό τα έμψυχα φυτά του κήπου για τον Κύριο του κήπου, που βεβαιώνει αυτός που κάθεται στο θρόνο λέγοντας «πείνασα και μου δώσατε να φάω» [ψωμί ευφραντικό είναι η ευποιία (αγαθοεργία, ευεργεσία) που τη γλυκαίνει το μέλι της εντολής]. Και πάλι γίνονται οινοχόοι για το νυμφίο τα θαλερά φυτά του κήπου που τους λέει· «δίψασα και με ποτίσατε», σμίγοντας το κρασί με γάλα, όχι νερώνοντάς το κατά τη συνήθεια των ταβερνιάρηδων. Το γάλα είναι η πρώτη τροφή του ανθρώπου, καθαρή, απλή και πραγματικά για νήπια και άδολη και καθαρμένη από κάθε βλαβερό στοιχείο.

Αφού είπε αυτά ο Λόγος στη νύμφη, παραθέτει στους φίλους του τα μυστήρια του Ευαγγελίου λέγοντάς τους «φάγετε, οι πλησίον μου (φίλοι μου), και πιείτε και μεθύστε, αδελφοί μου». Αυτή που γνωρίζει τις μυστικές φωνές του Ευαγγελίου, δε θα παρατηρήσει καμιά διαφορά όσων λέγονται εδώ με τη μυσταγωγία των μαθητών που γίνεται εκεί. Όμοια ο Λόγος κι εδώ κι εκεί λέει· «φάγετε και πιείτε». Η προτροπή για τη μέθη που κάνει εδώ ο Λόγος στους φίλους του, θα νομίσουν πολλοί, ότι ξεπερνά κάπως αυτό που αναφέρει στο Ευαγγέλιο. Αν όμως εξετάσει κανένας το πράγμα προσεκτικά θα βρεθεί ότι κι αυτό συμφωνεί με το Ευαγγέλιο. Ό,τι εδώ είναι προτροπή προς τους φίλους, εκεί το κάνει πράξη, επειδή κάθε μέθη συνήθως βγάζει από το νού τους όσους έχει ζαλίσει το κρασί (προκαλεί έκσταση της διανοίας αυτών που έχουν ζαλιστεί με το κρασί). Αυτό λοιπόν στο οποίο εδώ προτρέπει, αυτό μ' εκείνη τη θεία βρώση και πόση και τότε έγινε και πάντοτε γίνεται και υπεισέρχεται μαζί με τη βρώση και την πόση και η μεταβολή και η έκσταση από τα χειρότερα στα καλύτερα.

Έτσι μεθούν, όπως λέει η προφητεία, «όσοι πίνουν την αφθονία (τα αγαθά) του οίκου του Θεού και ποτίζονται από το χείμαρρο της τρυφής». Όπως μέθυσε κάποτε και ο μεγάλος Δαβίδ, όταν, βγαίνοντας από τον εαυτό του και πέφτοντας σε έκσταση, είδε το αθέατο κάλλος κι έβγαλε εκείνη την περίφημη φωνή «κάθε άνθρωπος ψεύδεται», όποιος αφήνει την ερμηνεία των άρρητων αγαθών στη λογική (αυτός δηλαδή που επιχειρεί την ερμηνεία των άρρητων αγαθών με τη λογική). Έτσι μέθυσε και ο νεότερος Βενιαμίν, ο Παύλος, όταν πέφτοντας σε έκσταση έλεγε «είτε βγήκα από τον εαυτό μου, βγήκα για χάρη του Θεού» (γιατί προς Εκείνον έγινε η έκστασή μου), «είτε είμαι στα καλά μου, είναι για σας». Μ' αυτά που έλεγε στο Φήστο έδειχνε ότι δεν ήταν τρελός (δεν είχε κυριευθεί από μανία), αλλά τα λόγια του ήταν «λόγια σωφροσύνης και δικαιοσύνης».

Γνωρίζω ότι και ο μακάριος Πέτρος είχε αυτό το είδος της μέθης, και νηστικός ήταν και συνάμα μεθυσμένος. Προτού λάβει τη σωματική τροφή όταν «πείνασε και ήθελε να φάει», κι ενώ του ετοίμαζαν οι δικοί του το τραπέζι, τον πιάνει η θεία και νηφάλια μέθη, που τον κάνει να βγει από τον εαυτό του και να δει το σεντόνι του Ευαγγελίου να το κατεβάζουν από επάνω τέσσερις αρχές και να περιέχει όλες τις φυλές των ανθρώπων που είχαν τις μορφές των άπειρων ειδών των φτερωτών, των τετραπόδων, των ερπετών, και των θηρίων ανάλογα με τις διαφορές της πίστης τους· από αυτά προστάζει ο λόγος τον Πέτρο να θυσιάσει τα θηριώδη και άλογα, ώστε να επιτρέπεται η βρώση όσων απομείνουν μετά την κάθαρση. Τότε παραδίδεται σαφής ο λόγος της πίστης που τον διατύπωσε όχι μία φορά η θεία φωνή, ότι «δεν είναι ακάθαρτο ό,τι καθάρισε ο Θεός». Αλλά το κήρυγμα αυτό έγινε τρεις φορές, για να διδαχτούμε ότι με τη μία φωνή ήταν ο Θεός Πατέρας που κάνει την κάθαρση, με τη δεύτερη πως ήταν ο μονογενής Θεός Υιός που κάνει επίσης το ίδιο και παρόμοια με την τρίτη ότι αυτός ο Θεός που καθαρίζει κάθε ακάθαρτο είναι το Άγιο Πνεύμα. Τέτοια λοιπόν είναι η μέθη από το κρασί που παραθέτει ο Κύριος στους συμπότες του, μέθη που προκαλεί την έκσταση της ψυχής προς τα θεϊκότερα και άρα σωστά προτρέπει όσους έγιναν φίλοι του με τις αρετές, όχι όσους στέκονται ξένοι μακριά του, «φάγετε, φίλοι μου, και πιείτε και μεθύστε». Γιατί «όποιος τρώει και πίνει χωρίς να το αξίζει, τρώει και πίνει την καταδίκη του». Και ορθά ονόμασε αδελφούς του τους άξιους για τη βρώση. Όποιον εκτελεί τα θελήματά του ο Λόγος τον ονομάζει και αδελφό και αδελφή και μητέρα.