Αρχιμανδρίτης Βασίλειος (Γοντικάκης), Προηγούμενος Ιεράς Μονής Ιβήρων Αγίου Όρους.
(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Ομιλία με τίτλο η «Μεγάλη Εβδομάδα» που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες το 1993.
Ὅταν ἄκουσα ὅτι «εἶναι δύσκολο νὰ παρουσιάση κανεὶς ἕνα μοναχὸ σὲ κοσμικούς», ἐγὼ ἤθελα νὰ πῶ, ὅτι εἴμαστε ὅλοι ἀδελφοί. Ἐπίσης, νοιώθω ὅτι ἐπειδὴ εἶστε Ἕλληνες ποὺ μένετε στὸ ἐξωτερικό, εἶστε ἄνθρωποι ποὺ μένετε στὸ σπίτι σας.
Καὶ αὐτὸ ποὺ ἤθελα νἄλεγα σήμερα, ἦταν ἁπλῶς μερικὲς σκέψεις γι’ αὐτὸ ποὺ εἶναι ἡ παράδοσί μας, θἄλεγα ἑλληνική, μεταμορφωμένη στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ ὁποία μᾶς δίδει αὐτὴ τὴ δυνατότητα νὰ νοιώθουμε ὅτι εἴμαστε στὸ σπίτι μας, «ἐν παντὶ τόπῳ καὶ καιρῷ» .
Καὶ γιὰ νὰ τὸ κάνωμε αὐτὸ πιὸ συγκεκριμένο, θἄθελα νὰ λέγαμε δυὸ λόγια γιὰ τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα· τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα πῶς τὴ ζοῦμε στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, στὴν Ἑλλάδα καί, θἄλεγα, πῶς τὴ ζοῦμε ὅλως ἰδιαίτερα στὸ Ἅγιο Ὄρος.
Γιατὶ, ἂν ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα σφραγίζη τὴ ζωὴ τῆς Ἑλλάδος, ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα στὸ Ἅγιο Ὄρος εἶναι κάτι ἀκόμα μεγαλύτερο. Θυμᾶμαι ποὺ ὅταν παρακολουθοῦσα στὴν Κρήτη τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα, κάποια τροπάρια τὰ παρέλειπαν. Στὸ Ὄρος ὅλα λέγονται, πολλὰ δυὸ φορές, τρεῖς ἢ τέσσερις φορές, καὶ δὲν εἶναι ὅτι πᾶμε τὸ βράδυ στὴν ἀκολουθία, ἀλλὰ ὅλο τὸ ἡμερονύχτιο εἶναι ἀφιερωμένο στὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα.
Κι ἔτσι, ἔχομε τὴν τιμή, ἀλλὰ καὶ φορτωνόμαστε μὲ τὸ χρέος αὐτό· νὰ παρακολουθοῦμε αὐτὴ τὴ θεία μυσταγωγία.
Τώρα, αὐτὴ ἡ θεία μυσταγωγία τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος μᾶς παρουσιάζει τὸ πάθος καὶ τὴν ἀνάστασι τοῦ Κυρίου καὶ μᾶς τὸ παρουσιάζει ὅπως τὸ ζῆ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.
Καὶ νομίζω ὅτι εἶναι κάτι τὸ τελείως ἰδιαίτερο, καὶ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα εἶναι δημιούργημα τῆς ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Κι ὅταν λέω «ἑλληνικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», ἐννοῶ ὅτι ὅλη ἡ παράδοσι, καὶ ἡ προχριστιανική, ὅλος ὁ πόνος καὶ ἡ ἀναζήτησι βρίσκονται μέσα ἐκεῖ μεταμορφωμένα.
Καὶ πλησιάζομε τὸ μυστήριο, ὄχι μὲ τὴ λογική, ὄχι μὲ τὸ ν᾿ ἀκοῦμε κάποιον νὰ μᾶς λέη κάτι, ἀλλὰ μπαίνομε ὁλόκληροι μέσα στὸ μυστήριο, βαπτιζόμαστε. Καὶ νομίζω ὅτι μποροῦμε νὰ ποῦμε τὸ ἑξῆς, ὅτι ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα πλάθεται, δημιουργεῖται ἀπὸ τοὺς Ἕλληνας Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, τότε ποὺ στὸν σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ ἐπάνω δὲν ὑπάρχει ἡ ἐπιγραφὴ ποὺ ἔβαλε ὁ Πιλᾶτος, «Ἰησοῦς Ναζωραῖος Βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων», ποὺ εἶναι μιὰ ἱστορικὴ πραγματικότης, ἀλλὰ ὑπάρχει κάποια ἄλλη ἐπιγραφὴ ποὺ λέει: «Ἰησοῦς ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης». Εἶναι ὁ Βασιλεὺς τῆς ∆όξης, ὁ γυμνός, ὁ νεκρὸς κι ὁ ἐμπτυσμένος.
Καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μᾶς δέχεται στὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα, σ’ ἕναν χῶρο κάλλους, μέλους, θάλπους καὶ στοργῆς πνευματικῆς. Καὶ οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς μεταφέρουν αὐτὴ τὴ στοργή. Καί, ἐνῶ ἀρχίζομε τὴ Μεγάλη ∆ευτέρα (στὸν κόσμο, Κυριακὴ βράδυ τῶν Βαΐων), νὰ μπαίνωμε στὸ μυστήριο τῶν Παθῶν, μπαίνομε σ’ ἕνα μυστήριο, σὲ μιὰ ζωή, ἡ ὁποία εἶναι σίγουρο ὅτι θὰ μᾶς ὁδηγήση στὴν Ἀνάστασι· σ’ ἕναν πόνο ποὺ εἶναι γεμάτος ἀπὸ ἀγαλλίασι· σ’ ἕνα κάλλος καὶ σὲ μιὰ μεταμόρφωσι τῶν πάντων. Κι ἐδῶ πέρα νομίζω ὅτι μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ἔχομε τὴ μεταμόρφωσι τοῦ κάλλους, τὴ μεταμόρφωσι τοῦ μέλους καὶ τὴ μεταμόρφωσι τῆς ἀρχαίας τραγωδίας.
Τα Πάθη. Τοιχογραφία Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου.
Βλέπετε, ὁ Χριστὸς πορευόμενος πρὸς τὸ Πάθος…
Νὰ ποῦμε μερικοὺς νεωτερισμοὺς τῶν Πατέρων, ὅπως εἶναι νεωτερισμὸς ὅτι ἐπάνω στὸν Σταυρὸ βλέπουμε τὸν Χριστὸ Βασιλέα τῆς ∆όξης, καὶ ὄχι βασιλέα τῶν Ἰουδαίων.
Ὁ Χριστὸς πορευόμενος πρὸς τὸ Πάθος παρουσιάζεται ὡς νυμφίος, ὄχι ὡς μέλλων γιὰ καταδίκη, ἀλλὰ ὡς νυμφίος, καὶ τὸ Πάθος παρουσιάζεται ὡς νυμφών. Γι’ αὐτό, λέμε: «Τὸν νυμφῶνά σου βλέπω, Σωτήρ μου κεκοσμημένον, καὶ ἔνδυμα οὐκ ἔχω ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ». Στὴ συνέχεια, τὸ μέλος τὸ ἀργό, «Ἰδοὺ ὁ νυμφίος ἔρχεται», καὶ πρὶν ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἀργὸ «Ἀλληλούϊα. Ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμά μου πρὸς σέ, ὁ Θεός, διότι φῶς τὰ προστάγματά σου ἐπὶ τῆς γῆς», καὶ ἀρχίζει τὸ Ἀλληλούϊα τρεῖς φορές, τὸ Ἀλληλούϊα, τὸ γνωστό, ποὺ ξέρουμε ὅλοι.
Στὸ Ἅγιο Ὄρος, πρὶν ἀπὸ τὸ γνωστό, ψάλλεται τὸ ἀργὸ Ἀλληλούϊα· καὶ πρὶν ἀπὸ τὸ γνωστὸ «’Ιδοὺ ὁ νυμφίος ἔρχεται», ψάλλεται τὸ ἀργὸ «’Ιδοὺ ὁ νυμφίος ἔρχεται». Καὶ τὴν τελευταία φορὰ ποὺ στὸ Ἅγιον Ὄρος ἡ ἐκτέλεσις ἦταν πάρα πολὺ καλή, ἔνοιωσα σὰν νὰ βρισκώμαστε στὴν ἀρχὴ τῆς δημιουργίας, ὅπου «πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος» καὶ τοῦ χάους καὶ ἔδινε μορφὴ στὴ γῆ.
Καὶ μετὰ ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἀργὸ μέλος πᾶμε στὸ πιὸ σύντομο, ποὺ εἶναι μορφοποιημένο καὶ σαφὲς τὸ μοτίβο. Καὶ νοιώθεις ὅτι γιὰ νὰ γίνη αὐτό, ἔχει προηγηθῆ μιὰ μεγάλη παράδοσι. Ἔχω νοιώσει τὸ «∆όξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι», στὰ Ἀνοιξαντάρια, ποὺ λέγεται στὶς ἀγρυπνίες, γιὰ νὰ μελοποιηθῆ, γιὰ νὰ φθάσωμε σ’ αὐτὸν τὸν ρυθμό, πρέπει νἄχουν περάσει χιλιετίες. Ἔχομε κάτι κλασικό.
Καὶ νοιώθουμε ὅτι αὐτὸ τὸ Ἀλληλούϊα τὸ ἀργό, ποιητικά, μουσικά, μᾶς βάζει μέσα στὸ κλῖμα καὶ στὸ ἦθος καὶ στὸν χαρακτήρα τῆς Μεγάλης ‘Εβδομάδος. Κι αὐτὸ εἶναι μιὰ πιστοποίησι τῆς ἀλήθειας. ∆ηλαδή, αὐτὸ ποὺ μᾶς λέει ὁ λόγος, μᾶς λέει ἡ εἰκόνα, μᾶς λέει τὸ μέλος. Καὶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι κουρασμένος, καὶ ὁ ἄνθρωπος θέλει μιὰ στοργή, ὁ ἄνθρωπος θέλει μιὰ κατανόησι. Γι’ αὐτό, δὲν τοῦ γίνεται διδασκαλία, ἀλλὰ μπαίνει μέσα στὸν Παράδεισο, κι ἔτσι προχωροῦν τὰ πράγματα.
Μετά, τὸ ἄλλο εἶναι, ὅτι παρακολουθοῦμε τὶς προτυπώσεις τῆς Παλαιᾶς ∆ιαθήκης. Τὰ εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα διαβάζονται. Τὰ εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα ἀπὸ τοὺς Πατέρας ἀνασυντίθενται. Γίνονται ἕνα ἀνάγνωσμα, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖται ἀπὸ τρεῖς, τέσσερις Εὐαγγελιστάς· ἔρχεται ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας καὶ πλάθει ὅλα αὐτὰ τὰ γεγονότα· καὶ νοιώθεις στὴ συνέχεια ὅτι εἶναι παρόντες οἱ Προφῆτες.
Ὁ Χριστὸς πορευόμενος πρὸς τὸ Πάθος παρουσιάζεται ὡς νυμφίος, ὄχι ὡς μέλλων γιὰ καταδίκη, ἀλλὰ ὡς νυμφίος, καὶ τὸ Πάθος παρουσιάζεται ὡς νυμφών. Γι’ αὐτό, λέμε: «Τὸν νυμφῶνά σου βλέπω, Σωτήρ μου κεκοσμημένον, καὶ ἔνδυμα οὐκ ἔχω ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ». Στὴ συνέχεια, τὸ μέλος τὸ ἀργό, «Ἰδοὺ ὁ νυμφίος ἔρχεται», καὶ πρὶν ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἀργὸ «Ἀλληλούϊα. Ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμά μου πρὸς σέ, ὁ Θεός, διότι φῶς τὰ προστάγματά σου ἐπὶ τῆς γῆς», καὶ ἀρχίζει τὸ Ἀλληλούϊα τρεῖς φορές, τὸ Ἀλληλούϊα, τὸ γνωστό, ποὺ ξέρουμε ὅλοι.
Στὸ Ἅγιο Ὄρος, πρὶν ἀπὸ τὸ γνωστό, ψάλλεται τὸ ἀργὸ Ἀλληλούϊα· καὶ πρὶν ἀπὸ τὸ γνωστὸ «’Ιδοὺ ὁ νυμφίος ἔρχεται», ψάλλεται τὸ ἀργὸ «’Ιδοὺ ὁ νυμφίος ἔρχεται». Καὶ τὴν τελευταία φορὰ ποὺ στὸ Ἅγιον Ὄρος ἡ ἐκτέλεσις ἦταν πάρα πολὺ καλή, ἔνοιωσα σὰν νὰ βρισκώμαστε στὴν ἀρχὴ τῆς δημιουργίας, ὅπου «πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος» καὶ τοῦ χάους καὶ ἔδινε μορφὴ στὴ γῆ.
Καὶ μετὰ ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἀργὸ μέλος πᾶμε στὸ πιὸ σύντομο, ποὺ εἶναι μορφοποιημένο καὶ σαφὲς τὸ μοτίβο. Καὶ νοιώθεις ὅτι γιὰ νὰ γίνη αὐτό, ἔχει προηγηθῆ μιὰ μεγάλη παράδοσι. Ἔχω νοιώσει τὸ «∆όξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι», στὰ Ἀνοιξαντάρια, ποὺ λέγεται στὶς ἀγρυπνίες, γιὰ νὰ μελοποιηθῆ, γιὰ νὰ φθάσωμε σ’ αὐτὸν τὸν ρυθμό, πρέπει νἄχουν περάσει χιλιετίες. Ἔχομε κάτι κλασικό.
Καὶ νοιώθουμε ὅτι αὐτὸ τὸ Ἀλληλούϊα τὸ ἀργό, ποιητικά, μουσικά, μᾶς βάζει μέσα στὸ κλῖμα καὶ στὸ ἦθος καὶ στὸν χαρακτήρα τῆς Μεγάλης ‘Εβδομάδος. Κι αὐτὸ εἶναι μιὰ πιστοποίησι τῆς ἀλήθειας. ∆ηλαδή, αὐτὸ ποὺ μᾶς λέει ὁ λόγος, μᾶς λέει ἡ εἰκόνα, μᾶς λέει τὸ μέλος. Καὶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι κουρασμένος, καὶ ὁ ἄνθρωπος θέλει μιὰ στοργή, ὁ ἄνθρωπος θέλει μιὰ κατανόησι. Γι’ αὐτό, δὲν τοῦ γίνεται διδασκαλία, ἀλλὰ μπαίνει μέσα στὸν Παράδεισο, κι ἔτσι προχωροῦν τὰ πράγματα.
Μετά, τὸ ἄλλο εἶναι, ὅτι παρακολουθοῦμε τὶς προτυπώσεις τῆς Παλαιᾶς ∆ιαθήκης. Τὰ εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα διαβάζονται. Τὰ εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα ἀπὸ τοὺς Πατέρας ἀνασυντίθενται. Γίνονται ἕνα ἀνάγνωσμα, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖται ἀπὸ τρεῖς, τέσσερις Εὐαγγελιστάς· ἔρχεται ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας καὶ πλάθει ὅλα αὐτὰ τὰ γεγονότα· καὶ νοιώθεις στὴ συνέχεια ὅτι εἶναι παρόντες οἱ Προφῆτες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου