ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ: Η ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ ΕΟΡΤΗ, ΕΝ Η Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝ ΕΑΥΤΟΝ ΩΜΟΛΟΓΕΙ

                                

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

Κυριακὴ Ε´ ἀπὸ τοῦ Πάσχα, Ἡ τῆς Σαμαρείτιδος ἑορτή, ἐν ᾗ ὁ Χριστὸς Μεσσίαν ἑαυτὸν ὡμολόγει, 14 Μαΐου 2023

(Αριθμ. 15Β)

Α. 1. Το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της σημερινής Κυριακής προηγείται του Ευαγγελικού Αναγνώσματος, όπως έχω ήδη σημειώσει, της προηγούμενης Κυριακής, και προέρχεται από την περιοδεία του Χριστού από τα Ιεροσόλυμα (Ιουδαία) προς τη Γαλιλαία μέσω Σαμάρειας, όπως μας πληροφορούν οι τέσσερις πρώτοι στίχοι του κεφαλαίου, προκειμένου να αποφύγει τους Φαρισαίους, που είχαν πληροφορηθεί ότι ο Χριστός «πλείονας μαθητὰς ποιεῖ καὶ βαπτίζει ἢ Ἰωάννης», (Ἰω. δ´, 1). Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο βρίσκεται στο προηγούμενο κεφάλαιο, όπου καταχωρούνται τα γεγονότα των βαπτίσεων του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου, και η συζήτηση με τους μαθητές του περί των βαπτίσεων που έκανε ο Χριστός διά των μαθητών του: «καίτοιγε Ἰησοῦς αὐτὸς οὐκ ἐβάπτιζεν, ἀλλ᾽ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ», Ἰω. δ´, 2, όπως και η ομολογία του Ιωάννη ότι ο Χριστός είναι ο Υιός του Θεού: «ὃν γὰρ ἀπέστειλεν ὁ Θεός, τὰ ῥήματα τοῦ Θεοῦ λαλεῖ· οὐ γὰρ ἐκ μέτρου δίδωσιν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα. ὁ πατὴρ ἀγαπᾷ τὸν υἱόν, καὶ πάντα δέδωκεν ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ. ὁ πιστεύων εἰς τὸν υἱὸν ἔχει ζωὴν αἰώνιον», Ἰω. γ´, 34-36.

2. Την προηγούμενη, λοιπόν, Κυριακή ακούσαμε για την ίαση του Παραλύτου στην Προβατική Κολυμβήθρα Βηθεσδά στα Ιεροσόλυμα και σήμερα πάλι ο Χριστός βρίσκεται σε μια πηγή, στο πηγάδι, δηλαδή, που είχε κάνει ο Ιακώβ σε χωριό της πόλης Συχάρ, το οποίο είχε κληροδοτήσει στο γιο του Ιωσήφ. Αυτοί οι δύο ιεροί τόποι έχουν μεγάλη ερμηνευτική σημασία, γιατί συνδέονται με τις Θεοφάνειες του άσαρκου και ένσαρκου Λόγου, με το μυστήριο της Αποκαλύψεως του Θεού, αφού μάς είναι γνωστό ότι ο Ιακώβ «ἐθεάσατο» ένα ολόκληρο βράδυ το Θεό στην κορυφή της κλίμακος της Βαιθήλ, Γεν. 28, 10-22, είναι θεόπτης Πατριάρχης, και μάλιστα η κλίμαξ Ιακώβ προτυπώνει την Παναγιά, όπως ακούμε στους Χαιρετισμούς: «Χαῖρε, κλῖμαξ ἐπουράνιε, δι᾿ ἧς κατέβη ὁ Θεός· χαῖρε, γέφυρα μετάγουσα τοὺς ἐκ γῆς πρὸς Οὐρανόν». Επιπλέον η Προβατική Κολυμβήθρα συνδέεται με το σπίτι των γονέων της Παναγίας, όπου κοντά της σήμερα βρίσκεται το Ελληνορθόδοξο μοναστήρι των Αγίων Θεοπατόρων.

3. Μετά, λοιπόν, τις βαπτίσεις στην Ιουδαία και την ομολογία της θεότητας του Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, ο Χριστός συναντά τη Σαμαρείτιδα, διευρύνοντας τις θεοσημίες του και προς τους Σαμαρείτες, που αμφισβητούνταν από τους υπερορθόδοξους Ιουδαίους, και, μάλιστα, κάνει ένα παραπέρα άνοιγμα, αποκαλύπτει σε μια γυναίκα παντρεμένη πέντε φορές (ἐξώλης καὶ προώλης, δηλαδή) ότι είναι ο Μεσσίας: «λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα. λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Ἐγώ εἰμι, ὁ λαλῶν σοι», Ἰω. δ´, 25-26. Στη συζήτηση με τη Σαμαρείτιδα, που σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας είναι η Αγία Φωτεινή, η Μεγαλομάρτυς, που μαρτύρησε επί Νέρωνος, όπως λέει και το Συναξάριο της ημέρας: «Ταῖς τῆς σῆς Μάρτυρος Φωτεινῆς πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς», ο Χριστός αποκαλύπτει και την εν Αγίω Πνεύματι συγκρότηση της Εκκλησίας, που αφορά σ᾽ όλη την ανθρωπότητα, ανεξάρτητα μάλιστα από τις φυσικές, ιστορικές και προσωπικές συμβάσεις βίου, γιατί η πίστη αφορά στο κοινό της Εκκλησίας, δεν αφορά σε μία ατομική «θρησκευτικότητα» και αξιοσύνη κατά τον ηθικισμό των ανθρωπίνων συμβάσεων του βίου. (Μια τέτοια θρησκευτικότητα να την κρατήσουν οι παρεκκλησιαστικές διαβρωτικές της εκκλησιαστικής ζωής οργανώσεις, που αλληλοθαυμάζονται με τα τσιτάτα της Αγίας Γραφής σαν τους γιαχωβάδες!): «ἀλλ᾽ ἔρχεται ὥρα, καὶ νῦν ἐστιν, ὅτε οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταὶ προσκυνήσουσι τῷ πατρὶ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ· καὶ γὰρ ὁ πατὴρ τοιούτους ζητεῖ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτόν», Ἰω. δ´, 23. Ουσιαστικά, δηλαδή, ο Χριστός στη Σαμαρείτιδα αποκαλύπτει την Αγία Τριάδα, τον Πατέρα, το Άγιο Πνεύμα και τον ίδιο, που είναι η αλήθεια, όπως απάντησε και στον Απόστολο Θωμά προ των Αγίων Παθών του: «λέγει αὐτῷ (τῷ Θωμᾷ) ὁ Ἰησοῦς· Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή», Ἰω. 14, 6. Πρόκειται για πρόγευση της Πεντηκοστής, καθώς, μάλιστα, προηγήθηκε την Τετάρτη η εορτή της Μεσοπεντηκοστής!

 

Β. 1. Οι Πατέρες της Εκκλησίας που θησαύρισαν τα Αναγνώσματα της σημερινής μέρας και ερμήνευσαν και υμνολόγησαν τα γεγονότα της τά εντάσσουν στο μυστήριο της Θείας Οικονομίας και ως προπαρασκευαστικό στάδιο για το γεγονός της Πεντηκοστής, όπως καταγράφεται στο τέταρτο Αναστάσιμο Στιχητό της Οκτωήχου στον Μεγάλο Εσπερινό της εορτής: Στιχηρό α´ Μεσοπαντηκοστής, ἦχος δ´: «Κύριε, ἀνελθὼν ἐν τῷ Σταυρῷ -Πάρεστιν ἡ μεσότης ἡμερῶν, τῶν ἐκ σωτηρίου ἀρχομένων Ἐγέρσεως, Πεντηκοστῇ δὲ τῇ θείᾳ σφραγιζομένων, καὶ λάμπει τὰς λαμπρότητας ἀμφοτέρωθεν ἔχουσα, καὶ ἑνοῦσα τὰς δύο, καί, παρεῖναι τὴν δόξαν προφαίνουσα, τῆς δεσποτικῆς Ἀναλήψεως σεμνύνεται». Μολονότι το Στιχηρό αυτό, όπως και τα δύο επόμενα του ήχου δ´: Στιχηρό β´, ἦχος δ´: «Ἤκουσε καὶ εὐφράνθη ἡ Σιὼν εὐαγγελισθείσης τοῦ Χριστοῦ Ἀναστάσεως, οἱ δὲ πιστοὶ αὐτῆς γόνοι ἠγαλλιάσαντο, τοῦτον θεασάμενοι, καὶ ἐκπλύνοντα Πνεύματι, ῥύπον χριστοκτονίας, εὐτρεπίζεται πανηγυρίζουσα, τὴν τῶν ἑκατέρων εὐφρόσυνον μεσότητα», Στιχηρό γ´, ἦχος δ´: «Ἤγγικεν ἡ τοῦ θείου δαψιλής, χύσις ἐπὶ πάντας, ὥσπερ γέγραπται, Πνεύματος, ἡ προθεσμία κηρύττει, ἡμισευθεῖσα, τῆς μετὰ Χριστοῦ θάνατον, καὶ ταφήν, καὶ Ἀνάστασιν, παρ᾽ αὐτοῦ δεδομένης, ἀψευδοῦς Μαθηταῖς ὑποσχέσεως, τὴν τοῦ Παρακλήτου δηλούσης ἐπιφάνειαν», αναφέρονται ουσιαστικώς στην Απόδοση της εορτής της Μεσοπεντηκοστής (της Τετάρτης πάντοτε μεταξύ της Κυριακής του Παραλύτου και της Σαμαρείτιδος), ως των «ἑκατέρων εὐφρόσυνον μεσότητα», δηλ. της Αναστάσεως και της Πεντηκοστής, ωστόσο, συνάπτονται στη σημερινή εορτή, γιατί πρόκειται περί Θεοφανείας.

2. Εντάσσοντας η Εκκλησία τη μνήμη της Αγίας Φωτεινής (Σαμαρείτιδος) στον κύκλο της Αναστάσεως και της Παντηκοστής ανακαλεί όλα τα γεγονότα της Αποκαλύψεως του Θεού στον κόσμο, από κτίσεως, προβάλλοντας συγχρόνως τη στοιχειακή συγκρότηση της ζωής, που είναι το νερό[i], αλλά σαφώς και με προδήλωση του βαπτίσματος στην Εκκλησία της Πεντηκοστής, ως ενούσης Μυστικό Δείπνο και Επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Έτσι, στα Στιχηρά του Μικρού Εσπερινού γίνεται λόγος για την «ἄφατο οἰκονομία» της Ενανθρωπήσεως: Εις το Δόξα, ἦχος πλάγιος δ´: «Ὡς ὤφθης ἐπὶ γῆς, Χριστὲ ὁ Θεός, δι᾽ ἄφατον οἰκονομίαν, ἀκούσασα ἡ Σαμαρεῖτις τοῦ λόγου σου τοῦ Φιλανθρώπου, κατέλιπε τὸ ἄντλημα ἐπὶ τὸ φρέαρ, καὶ ἔδραμε λέγουσα τοῖς ἐν τῇ πόλει· Δεῦτε, ἴδετε καρδιογνώστην· μήτι οὗτος ὑπάρχει ὁ προσδοκώμενος Χριστός, ὁ ἔχων τὸ μέγα ἔλεος», αλλά και της Αποκαλύψεώς του άσαρκου Λόγου ως Σοφίας, που κατασκεύασε τον κόσμο: Στο Καὶ νῦν, ἦχος πλάγιος δ´: «Μεσούσης τῆς ἑορτῆς, διδάσκοντός σου Σωτὴρ ἔλεγον οἱ Ἰουδαῖοι· Πῶς οὗτος οἶδε γράμματα, μὴ μεμαθηκώς; ἀγνοοῦντες, ὅτι σὺ εἶ ἡ σοφία ἡ κατασκευάσασα τὸν κόσμον· Δόξα σοι»[ii].

3. Εξάλλου, στη φρασεολογία της εορτής έρχονται και επανέρχονται τόσο η Ανάσταση όσο και τα σημαίνοντα του Λόγου ως δημιουργού του κόσμου με ευθείες αναφορές στο πρώτο βιβλίο της Γενέσεως (κυρίως στίχοι 6-9, με τη δημουργία του στερεώματος, το διαχωρισμό και τη συναγωγή των υδάτων, την ανάδυση της γης και του ουρανού), μία φρασεολογία που μας θυμίζει επίσης ευθέως το Αντίφωνο της Μ. Πέμπτης «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου...», ή το Δοξαστικό «Σὲ τὸν ἀναβαλλόμενον, τὸ φῶς ὥσπερ ἱμάτιον...», όπως στο Δόξα των Στιχηρών του Μικρού Εσπερινού, ἦχος πλάγιος: «Παρὰ τὸ φρέαρ τοῦ Ἰακώβ, εὑρὼν ὁ Ἰησοῦς τὴν Σαμαρείτιδα, αἰτεῖ ὕδωρ παρ᾽ αὐτῆς ὁ νέφεσι καλύπτων τὴν γῆν. Ὢ τοῦ θαύματος! ὁ τοῖς Χερουβὶμ ἐποχούμενος, πόρνῃ γυναικὶ διελέγετο, ὕδωρ αἰτῶν, ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας, ὕδωρ ζητῶν, ὁ πηγὰς καὶ λίμνας ὑδάτων ἐκχέων, θέλων ἑλκῦσαι ὄντως αὐτήν, τὴν θηρευομένην ὑπὸ τοῦ πολεμήτορος ἐχθροῦ, καὶ ποτίσασθαι ὕδωρ ζωῆς, τὴν φλεγομένην ἐν τοῖς ἀτοπήσασι δεινῶς, ὡς μόνος εὔσπλαγχνος καὶ φιλάνθρωπος». Ή ακόμη με αναφορά στις Θεοφάνειες του άσαρκου Λόγου κατά την έξοδο του Ισραήλ από την Αίγυπτο, τη βύθιση του Φαραώ στην Ερυθρά Θάλασσα, τα εκούσια πάθη, τη φανέρωση του Αναστάντος στις Μυροφόρες στον Εἱρμό του δ´ Κανόνα, της ᾨδῆς α´, ἦχος δ´, της Σαμαρείτιδος, που είναι μία συμπερίληψη των γεγονότων της Θείας Οικονομίας από την Έξοδο μέχρι τη σημερινή εορτή κατά τον τύπο των Βιβλικών Ωδών: «Ὁ πατάξας Αἴγυπτον, καὶ Φαραὼ τὸν τύραννον, βυθίσας ἐν θαλάσσῃ, λαὸν διέσωσας δουλείας, Μωσαϊκῶς ᾄδοντα ᾠδὴν ἐπινίκιον· Ὅτι δεδόξασται. Ὁ ταφεὶς ἐγήγερται, ἐν αὐτῷ συνήγειρε τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, ἀγαλλιάσθω πᾶσα κτίσις, καὶ νοηταὶ σήμερον, ῥανάτωσαν νεφέλαι, δικαιοσύνην σαφῶς. Ὁ σταυρὸν ἑκούσιον, σαρκὶ καταδεξάμενος, τριήμερος ἀνέστης ἐκ τῶν νεκρῶν, ᾍδου ταμεῖα, ζωαρχικὲ Κύριε, κενώσας καὶ ἐξάξας, πεπεδημένας ψυχάς. Τῇ μορφῇ ἀστράπτοντα, αἱ Μυροφόροι βλέψασαι, τὸν Ἄγγελον ἐν φόβῳ, ἐκ τοῦ μνημείου ὑπεχώρουν, τὴν δὲ Χριστοῦ Ἔγερσιν μαθοῦσαι σπεύδουσι τοῖς Μαθηταῖς. Ὁ στεγάζων ἐν ὕδασι, τὰ ὑπερῷα Κύριε, ὕδωρ ζωῆς ὑπάρχων, τῇ Σαμαρείτιδι αἰτούσῃ, τὰ σὰ σεπτὰ νάματα παρέσχες, ἐπιγνούσῃ τὴν εὐσπλαγχνίαν σου». Μία συναγωγή όλων των παραπάνω με αναφορά, μάλιστα, στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα είναι ο Οἶκος μετά το Κοντάκιο της εορτής: «Τῶν σεπτῶν μυστηρίων ἀκούσωμεν, Ἰωάννου ἡμᾶς ἐκδιδάσκοντος, τὰ ἐν τῇ Σαμαρείᾳ γινόμενα, πῶς γυναικὶ ὡμίλει ὁ Κύριος, ὕδωρ αἰτήσας, ὁ τὰ ὕδατα εἰς τὰς συναγωγάς αὐτῶν συνάξας, ὁ Πατρὶ καὶ τῷ Πνεύματι σύνθρονος· ἦλθε γὰρ ἐκζητῶν τὴν εἰκόνα αὐτοῦ, αἰωνίως, ὡς ἀοίδιμος».

4. Με τα Αναγνώσματα η Εκκλησία κηρύττει, κατά το Θεοτοκίο του ήχου δ´: «Τὸ ἀπ᾽ αἰῶνος ἀπόκρυφον, καὶ ἀγγέλοις ἄγνωστον Μυστήριον· διὰ σοῦ Θεοτόκε τοῖς ἐπὶ γῆς πεφανέρωται· Θεὸς ἐν ἀσυγχύτῳ ἑνώσει σαρκούμενος, καὶ Σταυρὸν ἑκουσίως ὑπὲρ ἡμῶν καταδεξάμενος, δι᾽ οὗ ἀναστήσας τὸν Πρωτόπλαστον, ἔσωσεν ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡμῶν».

 

Γ. 1. Σημαντικό της πορείας προς την Πεντηκοστή είναι και το Αποστολικό Ανάγνωσμα, γιατί φανερώνει τη δωρεά των χαρίσματων του Αγίου Πνεύματος αδιακρίτως σε χριστιανούς εξ Ιουδαίων ή Ελληνιστών, όπως σημειώνεται για τον Απόστολο Βαρνάβα: Πράξ. ια´, 24: «ὅτι ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος ἁγίου καὶ πίστεως», και τον Άγαβο: Πράξ. ια´, 27-28: «Ἐν ταύταις δὲ ταῖς ἡμέραις κατῆλθον ἀπὸ Ἱεροσολύμων προφῆται εἰς Ἀντιόχειαν· ἀναστὰς δὲ εἷς ἐξ αὐτῶν ὀνόματι Ἄγαβος ἐσήμανε διὰ τοῦ Πνεύματος λιμὸν μέγαν μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾽ ὅλην τὴν οἰκουμένην· ὅστις καὶ ἐγένετο ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος».

2. Στη συνάντηση με τη Σαμαρείτιδα ο Χριστός σπάει την Ιουδαϊκή αποκλειστικότητα, εκφαίνων συνοπτικώς το τρισσό του αξίωμα σε προδήλωση και συναγωγή παλαιού και νέου Ισραήλ, και η Εκκλησία κηρύσσει την ενότητα της Θείας Αποκαλύψεως από κτίσεως κόσμου προκαταγγέλλουσα τον Πνευματικώς ορώμενο και αοράτως συνόντα εις τους αιώνες των αιώνων Κύριο της Δόξης!

 

Aποστολικό Ανάγνωσμα: Πράξ. ια´, 19-30: «19 Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες ἀπὸ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ διῆλθον ἕως Φοινίκης καὶ Κύπρου καὶ Ἀντιοχείας, μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον εἰ μὴ μόνον Ἰουδαίοις. 20 Ἦσαν δέ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριοι καὶ Κυρηναῖοι οἵτινες εἰσελθόντες εἰς Ἀντιόχειαν ἐλάλουν πρὸς τοὺς Ἑλληνιστάς, εὐαγγελιζόμενοι τὸν Κύριον Ἰησοῦν. 21 καὶ ἦν χεὶρ Κυρίου με᾽' αὐτῶν, πολύς τε ἀριθμὸς πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν Κύριον. 22 Ἠκούσθη δὲ ὁ λόγος εἰς τὰ ὦτα τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις περὶ αὐτῶν, καὶ ἐξαπέστειλαν Βαρνάβαν διελθεῖν ἕως Ἀντιοχείας· 23 ὃς παραγενόμενος καὶ ἰδὼν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ ἐχάρη, καὶ παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τῷ Κυρίῳ, 24 ὅτι ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος ἁγίου καὶ πίστεως· καὶ προσετέθη ὄχλος ἱκανὸς τῷ Κυρίῳ. 25 ἐξῆλθε δὲ εἰς Ταρσὸν ὁ Βαρνάβας ἀναζητῆσαι Σαῦλον, καὶ εὑρὼν αὐτὸν ἤγαγεν αὐτὸν εἰς Ἀντιόχειαν. 26 ἐγένετο δὲ αὐτοὺς καὶ ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν Ἀντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς. 27 Ἐν ταύταις δὲ ταῖς ἡμέραις κατῆλθον ἀπὸ Ἱεροσολύμων προφῆται εἰς Ἀντιόχειαν· 28 ἀναστὰς δὲ εἷς ἐξ αὐτῶν ὀνόματι Ἄγαβος ἐσήμανε διὰ τοῦ Πνεύματος λιμὸν μέγαν μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾽ ὅλην τὴν οἰκουμένην· ὅστις καὶ ἐγένετο ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος. 29 τῶν δὲ μαθητῶν καθὼς εὐπορεῖτό τις, ὥρισαν ἕκαστος αὐτῶν εἰς διακονίαν πέμψαι τοῖς κατοικοῦσιν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ἀδελφοῖς· 30 ὃ καὶ ἐποίησαν ἀποστείλαντες πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους διὰ χειρὸς Βαρνάβα καὶ Σαύλου».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ἰω. δ´, 5-42: «5 ἔρχεται οὖν εἰς πόλιν τῆς Σαμαρείας λεγομένην Συχὰρ, πλησίον τοῦ χωρίου ὃ ἔδωκεν Ἰακὼβ Ἰωσὴφ τῷ υἱῷ αὐτοῦ. 6 ἦν δὲ ἐκεῖ πηγὴ τοῦ Ἰακώβ. ὁ οὖν Ἰησοῦς κεκοπιακὼς ἐκ τῆς ὁδοιπορίας ἐκαθέζετο οὕτως ἐπὶ τῇ πηγῇ· ὥρα ἦν ὡσεὶ ἕκτη. 7 ἔρχεται γυνὴ ἐκ τῆς Σαμαρείας ἀντλῆσαι ὕδωρ. λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Δός μοι πεῖν. 8 οἱ γὰρ μαθηταὶ αὐτοῦ ἀπεληλύθεισαν εἰς τὴν πόλιν, ἵνα τροφὰς ἀγοράσωσι. 9 λέγει οὖν αὐτῷ ἡ γυνὴ ἡ Σαμαρεῖτις· Πῶς σὺ Ἰουδαῖος ὢν παρ᾽ ἐμοῦ πεῖν αἰτεῖς, οὔσης γυναικὸς Σαμαρείτιδος; οὐ γὰρ συγχρῶνται Ἰουδαῖοι Σαμαρείταις. 10 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῇ· Εἰ ᾔδεις τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ καὶ τίς ἐστιν ὁ λέγων σοι, δός μοι πεῖν, σὺ ἂν ᾔτησας αὐτόν, καὶ ἔδωκεν ἄν σοι ὕδωρ ζῶν. 11 λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Κύριε, οὔτε ἄντλημα ἔχεις, καὶ τὸ φρέαρ ἐστὶ βαθύ· πόθεν οὖν ἔχεις τὸ ὕδωρ τὸ ζῶν; 12 μὴ σὺ μείζων εἶ τοῦ πατρὸς ἡμῶν Ἰακώβ, ὃς ἔδωκεν ἡμῖν τὸ φρέαρ, καὶ αὐτὸς ἐξ αὐτοῦ ἔπιε καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ καὶ τὰ θρέμματα αὐτοῦ; 13 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῇ· Πᾶς ὁ πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου διψήσει πάλιν· 14 ὃς δ᾽ ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὐ μὴ διψήσει εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλὰ τὸ ὕδωρ ὃ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον. 15 λέγει πρὸς αὐτὸν ἡ γυνή· Κύριε, δός μοι τοῦτο τὸ ὕδωρ, ἵνα μὴ διψῶ μηδὲ ἔρχομαι ἐνθάδε ἀντλεῖν. 16 λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Ὕπαγε φώνησον τὸν ἄνδρα σου καὶ ἐλθὲ ἐνθάδε. 17 ἀπεκρίθη ἡ γυνὴ καὶ εἶπεν· Οὐκ ἔχω ἄνδρα. λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Καλῶς εἶπας ὅτι ἄνδρα οὐκ ἔχω· 18 πέντε γὰρ ἄνδρας ἔσχες, καὶ νῦν ὃν ἔχεις οὐκ ἔστι σου ἀνήρ· τοῦτο ἀληθὲς εἴρηκας. 19 λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Κύριε, θεωρῶ ὅτι προφήτης εἶ σύ. 20 οἱ πατέρες ἡμῶν ἐν τῷ ὄρει τούτῳ προσεκύνησαν· καὶ ὑμεῖς λέγετε ὅτι ἐν Ἱεροσολύμοις ἐστὶν ὁ τόπος ὅπου δεῖ προσκυνεῖν. 21 λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Γύναι, πίστευσόν μοι ὅτι ἔρχεται ὥρα ὅτε οὔτε ἐν τῷ ὄρει τούτῳ οὔτε ἐν Ἱεροσολύμοις προσκυνήσετε τῷ πατρί. 22 ὑμεῖς προσκυνεῖτε ὃ οὐκ οἴδατε, ἡμεῖς προσκυνοῦμεν ὃ οἴδαμεν· ὅτι ἡ σωτηρία ἐκ τῶν Ἰουδαίων ἐστίν. 23 ἀλλ᾽ ἔρχεται ὥρα, καὶ νῦν ἐστιν, ὅτε οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταὶ προσκυνήσουσι τῷ πατρὶ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ· καὶ γὰρ ὁ πατὴρ τοιούτους ζητεῖ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτόν. 24 πνεῦμα ὁ Θεός, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν. 25 λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα. 26 λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Ἐγώ εἰμι, ὁ λαλῶν σοι. 27 καὶ ἐπὶ τούτῳ ἦλθαν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ, καὶ ἐθαύμασαν ὅτι μετὰ γυναικὸς ἐλάλει· οὐδεὶς μέντοι εἶπε, τί ζητεῖς ἤ τί λαλεῖς μετ᾽ αὐτῆς; 28 Ἀφῆκεν οὖν τὴν ὑδρίαν αὐτῆς ἡ γυνὴ καὶ ἀπῆλθεν εἰς τὴν πόλιν, καὶ λέγει τοῖς ἀνθρώποις· 29 Δεῦτε ἴδετε ἄνθρωπον ὃς εἶπέ μοι πάντα ὅσα ἐποίησα· μήτι οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός; 30 ἐξῆλθον οὖν ἐκ τῆς πόλεως καὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτόν. 31 Ἐν δὲ τῷ μεταξὺ ἠρώτων αὐτὸν οἱ μαθηταὶ λέγοντες· Ραββί, φάγε. 32 ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· Ἐγὼ βρῶσιν ἔχω φαγεῖν, ἣν ὑμεῖς οὐκ οἴδατε. 33 ἔλεγον οὖν οἱ μαθηταὶ πρὸς ἀλλήλους· Μή τις ἤνεγκεν αὐτῷ φαγεῖν; 34 λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Ἐμὸν βρῶμά ἐστιν ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με καὶ τελειώσω αὐτοῦ τὸ ἔργον. 35 οὐχ ὑμεῖς λέγετε ὅτι ἔτι τετράμηνός ἐστι καὶ ὁ θερισμὸς ἔρχεται; ἰδοὺ λέγω ὑμῖν, ἐπάρατε τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν καὶ θεάσασθε τὰς χώρας, ὅτι λευκαί εἰσι πρὸς θερισμόν. ἤδη. 36 καὶ ὁ θερίζων μισθὸν λαμβάνει καὶ συνάγει καρπὸν εἰς ζωὴν αἰώνιον, ἵνα καὶ ὁ σπείρων ὁμοῦ χαίρῃ καὶ ὁ θερίζων. 37 ἐν γὰρ τούτῳ ὁ λόγος ἐστὶν ὁ ἀληθινὸς, ὅτι ἄλλος ἐστὶν ὁ σπείρων καὶ ἄλλος ὁ θερίζων. 38 ἐγὼ ἀπέστειλα ὑμᾶς θερίζειν ὃ οὐχ ὑμεῖς κεκοπιάκατε· ἄλλοι κεκοπιάκασι, καὶ ὑμεῖς εἰς τὸν κόπον αὐτῶν εἰσεληλύθατε. 39 Ἐκ δὲ τῆς πόλεως ἐκείνης πολλοὶ ἐπίστευσαν εἰς αὐτὸν τῶν Σαμαρειτῶν διὰ τὸν λόγον τῆς γυναικὸς, μαρτυρούσης ὅτι εἶπέ μοι πάντα ὅσα ἐποίησα. 40 ὡς οὖν ἦλθον πρὸς αὐτὸν οἱ Σαμαρεῖται, ἠρώτων αὐτὸν μεῖναι παρ᾽ αὐτοῖς· καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ δύο ἡμέρας. 41 καὶ πολλῷ πλείους ἐπίστευσαν διὰ τὸν λόγον αὐτοῦ, 42 τῇ τε γυναικὶ ἔλεγον ὅτι οὐκέτι διὰ τὴν σὴν λαλιὰν πιστεύομεν· αὐτοὶ γὰρ ἀκηκόαμεν, καὶ οἴδαμεν ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ σωτὴρ τοῦ κόσμου».

---

[i]. Το νερό είναι στοιχείο κυρίαρχο στη δημιουργία κατά το βιβλίο της Γενέσεως αλλά και σε όλη την Πεντάτευχο είτε ως στοιχείο στη λατρεία, είτε για την επιβίωση. Στους λαούς της Αν. Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής η χρήση του ύδατος και της διασφάλισής του υπήρξε μέρος της υγείας των κοινοτήτων και του πολιτισμού τους. Μία αντιστοίχηση προς την Πεντάβιβιβλο και ιδίως το βιβλίο της Γενέσεως υπάρχει έντονη με στους Ψαλμούς με δοξολογικό χαρακτήρα.

 

[ii]. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα της Μεσοπεντηκοστής με το δωδεκαετή Χριστό διδάσκων εν μέσω των σοφών του Ισραήλ.

Panorthodox Synod : ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ: Η ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ ΕΟΡΤΗ, ΕΝ Η Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝ ΕΑΥΤΟΝ ΩΜΟΛΟΓΕΙ

Γιατὶ ὁ λόγος ἀναγνωρίζει ὅτι ἡ γνώση τῶν θείων εἶναι διπλή· ἡ σχετική, ποὺ βρίσκεται μόνο στὸ λόγο καὶ στὶς ἔννοιες καὶ ποὺ δὲν ἔχει κατὰ τὴν πράξη μὲ τὴν πείρα αἴσθηση ἐκείνου ποὺ ἔγινε γνωστὸ καὶ ποὺ μ᾿ αὐτὴν οἰκονομοῦμε τὴν παρούσα ζωή· καὶ ἡ πραγματικὴ ἀληθινὴ γνώση, ποὺ μὲ τὴν πείρα μόνο κατὰ τὴν πράξη χωρὶς λόγο καὶ ἔννοιες παρέχει ὅλη τὴν αἴσθηση ἐκείνου ποὺ ἔγινε γνωστὸ, μετέχοντάς το κατὰ χάρη, καὶ μὲ αὐτὴ τὴ γνώση ὑποδεχόμαστε κατὰ τὴ μελλοντικὴ κατάπαυση τὴν πάνω ἀπὸ τὴ φύση θέωση ποὺ πραγματοποιεῖται ἀδιάκοπα. Καὶ ἡ σχετικὴ βέβαια γνώση, ἐπειδὴ βρίσκεται στὸ λόγο καὶ στὶς ἔννοιες, λένε ὅτι κινεῖ τὴν ἐπιθυμία πρὸς τὴν μεθεκτικὴ κατὰ τὴν πράξη γνώση. ᾿Ενῶ ἡ γνώση μὲ τὴν ἐνέργεια ποὺ ἀπὸ τὴν πείρα καὶ μὲ μέθεξη αὐτοῦ ποὺ ἔγινε γνωστὸ παρέχει τὴν αἴσθηση, ἀπωθεῖ τὴ γνώση ποὺ βρίσκεται στὸ λόγο καὶ τὶς ἔννοιες.

Γιατὶ εἶναι ἀδύνατο, λένε οἱ σοφοί, νὰ συνυπάρχουν ἡ ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ καὶ ὁ λόγος περὶ Θεοῦ ἢ ἡ αἴσθηση τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ νόηση γι᾿ Αὐτόν. Καὶ λόγο περὶ Θεοῦ ἀποκαλῶ τὴν γνωστικὴ θεωρία γι᾿ αὐτὸν ποὺ ἀναλογεῖ στὰ ὄντα, αἴσθηση τὴν μεθεκτικὴ πείρα τῶν πέρα ἀπὸ τὴ φύση ἀγαθῶν, καὶ νόηση τὴν ἁπλὴ καὶ ἑνιαία γνώση περὶ Θεοῦ μέσῳ τῶν ὄντων. Τὸ ἴδιο ἴσως μπορεῖ νὰ διαπιστωθεῖ καὶ σὲ κάθε ἄλλο πράγμα, ἂν ἡ ἐμπειρία αὐτοῦ τοῦ πράγματος σταματᾶ τὸ λόγο γι᾿ αὐτὸν καὶ ἡ αἴσθηση αὐτοῦ τοῦ πράγματος κάνει ἀργὴ τὴν νόηση περὶ αὐτοῦ. Πείρα λέγω τὴν ἴδια τὴ γνώση ἀπὸ τὴν ἐνέργεια, ποὺ πραγματοποιεῖται ἔπειτα ἀπὸ κάθε λόγο, καὶ αἴσθηση, τὴν ἴδια τὴ μέθεξη αὐτοῦ ποὺ ἔγινε γνωστὸ καὶ ποὺ ἐκδηλώνεται ἔπειτα ἀπὸ ὅλη τὴ νοητικὴ διαδικασία. Κι ἴσως αὐτὸ διδάσκει μυστικὰ ὁ μέγας ᾿Απόστολος λέγοντας, «εἴτε προφητεῖες εἶναι θὰ καταργηθοῦν, εἴτε ὁμιλίες σὲ διάφορες γλῶσσες θὰ πάψουν, εἴτε γνώσεις θὰ καταργηθοῦν»5, ἐννοώντας ὁλοφάνερα γιὰ τὴ γνώση ποὺ βρίσκεται στὸ λόγο καὶ στὶς ἔννοιες.

(῾Αγίου Μαξίμου ῾Ομολογητοῦ, Πρὸς Θαλάσσιον Περὶ Διαφόρων ᾿Απόρων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς, ᾿Ερώτησις Ξʹ. Τὸ ἀρχαῖο κείμενο: PG τ. 90, στλ. 620Β-625Β. Νεοελληνικὴ ἀπόδοσις: Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καὶ ᾿Ασκητικῶν, Ε.Π.Ε. τ. 14Γ, σελ. 186-195, Θεσσαλονίκη 1992)

Καὶ ἡ σχετικὴ βέβαια γνώση, ἐπειδὴ βρίσκεται στὸ λόγο καὶ στὶς ἔννοιες, λένε ὅτι κινεῖ τὴν ἐπιθυμία πρὸς τὴν μεθεκτικὴ κατὰ τὴν πράξη γνώση.

ΣΗΜΕΡΑ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΕ Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΓΝΩΣΗ. ΛΕΝΕ ΟΤΙ ΚΙΝΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ. ΛΕΝΕ.

ΕΑΝ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΛΟΓΟ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΕΝΝΟΙΕΣ. ΕΑΝ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΙΣ ΕΝΝΟΙΕΣ;