HENRI DE LUBAC
Ένας ιστορικός της σκέψεως και της Ινδικής τέχνης, γεννημένος από μητέρα αγγλοσαξονικής καταγωγής, ο Ananda K. Coomaraswamy (1877-1947), είναι υπεύθυνος για την ενότητα Βουδισμού και Ινδουισμού και για την αφομοίωση του Βουδισμού από τον Ινδουισμό. Θαυμαστής της πληρότητος της Ινδικής παραδόσεως, δεν απορρίπτει τίποτε από ότι γέννησε η Ινδική Γη. Προσπάθησε να συνδέσει τις διδασκαλίες του Sakyamuni με την Βραχμανική παράδοση, πίστευε στην θεμελιώδη ταυτότητα Βουδισμού και Ινδουισμού, και τις δύο παραδόσεις σαν εκφράσεις μιας πανάρχαιας παραδόσεως η οποία μετεδόθη μέσω των αιώνων από μια αλυσίδα δυνατών πνευμάτων. Πρόκειται για την σοφία η οποία εκφράζεται στην σκέψη ενός Πλάτωνος, στον μυστικισμό του Πλωτίνου και στα κύρια δόγματα του Χριστιανισμού. Είναι ώρα να συνειδητοποιήσουμε το γεγονός και τότε ίσως γίνουμε ικανοί επιτέλους να γράψουμε την Summa αυτού του καθολικού δόγματος, αυτού του αληθινού Dharma, αυτής της Αιωνίου Φιλοσοφίας (Sanatana Dharma). «Υπάρχει μια κοινή κληρονομιά η οποία προέρχεται από μια εποχή προγενέστερη των γραπτών μας, την οποία ο Αυγουστίνος ονομάζει σοφία η οποία δεν έγινε, αλλά είναι όπως ήταν και έτσι θα είναι στους αιώνες».
Γενικώς, τα κύρια δόγματα που βοήθησαν την ανθρωπότητα να ζήσει είναι οι διαφορετικές εκφράσεις μια βαθιάς αλήθειας, προέρχονται από την ίδια πηγή και κυλούν προς τον ίδιο ωκεανό. Όλες επαναλαμβάνουν το μυστήριο της ενότητος που φέρει ο άνθρωπος στον εαυτό του, και γι’ αυτό όλες, πάντοτε, επαναλαμβάνουν τα ίδια αιώνια μεγάλα θέματα, αγκαλιάζουν τα ίδια μεγάλα σύμβολα και από την μία στην άλλη εξασφαλίζουν την συνέχεια:
«Ένα μεγάλο θέμα θρησκευτικό ή καλλιτεχνικό, ένα μεγάλο σύμβολο μιλάει σε όλους. Στις διαφορετικές ηλικίες, προσφέρει στους ανθρώπους εκείνον τον ίδιο θησαυρό που βρίσκουν μέσα στην καρδιά τους»!
Οι τρεις θρησκείες, ο Βουδισμός, ο Χριστιανισμός και ο Μουσουλμανισμός δεν είναι κατά βάθος παρά μόνο μία, «Sakyamuni, ο Ιησούς και ο Μωάμεθ ήταν οι προφήτες μιας ταυτόσημης θεότητος με διαφορετικά ονόματα: Sang-Gye, θεός πατήρ, Αλλάχ! Μια θεότητα η οποία, μοναδική στην Ουσία της, είναι απείρως ποικιλόμορφη στις ιδιότητές της, αρχή από την οποία απορρέει το όλον και στην οποία όλα πρέπει να επιστρέψουν. Γιατί λοιπόν να μην πάμε πέρα από τις θρησκείες, στην μοναδική τους αρχή;».
Με τον Fritjof Schuon, όμως, (μαθητού του Μασόνου René Guénon και δασκάλου του Φιλίπ Σεράρντ και του Ζήσιμου Λορεντζάτου) η υπερβατική ενότης των θρησκειών είναι η ενότης των τριών μεγάλων ρευμάτων του Ινδουισμού, του Χριστιανισμού και του Ισλαμισμού. Ταυτίζοντας δε τον Βουδισμό με τον Προτεσταντισμό και τον Ινδουισμό με τον Καθολικισμό, βοήθησε στην επικράτηση ή στην σύγχυση, του Ινδουισμού εις βάρος του Βουδισμού.
Έτσι λοιπόν παρ' όλες τις πληροφορίες των ταξιδιωτών και των ιεραποστόλων, παρ' όλες τις έξοχες πολλές φορές μελέτες, παρ' όλες τις μεταφράσεις σε Ευρωπαϊκές γλώσσες, ο Βουδισμός παραμένει για τον μορφωμένο λαό, μια άγνωστη χώρα. Πολλοί πιστεύουν πως ο Νόμος του Βούδα απλώνεται ακόμη στην Ινδία. Άλλοι, που πιστεύουν ότι είναι περισσότερο ενημερωμένοι, τον θεωρούν μια θρησκεία του τίποτα, μια αβάσταχτη απαισιοδοξία. Ή δεν κατορθώνουν να δουν παρά μια απλή ηθική. Ένα πράγμα όμως είναι βέβαιο: η ουσία της Βουδιστικής σκέψης εισήλθε στο ρεύμα της καθολικής σκέψης. Για μια διανοητική ελίτ της Ευρώπης, έγινε αντικείμενο προσεκτικού διαλογισμού. Ανάμεσα όμως στις πλευρές που αναδύονται σιγά-σιγά, νομίζουμε ότι τρεις απόψεις αξίζουν να περιγραφούν και να αξιολογηθούν.
Η πρώτη είναι μια ανθρωπιστική στάση. Είναι χαρακτηριστική σε ένα μεγάλο μέρος Γάλλων μελετητών της Ανατολής και εξηγεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που αποδίδουν γενικώς στον Βουδισμό. «Η Γαλλία, έγραψε ο Silvano Levi, μεγαλωμένη με την κλασσική παράδοση, ψάχνει το ανθρώπινο πνεύμα μέσω του χρόνου και του χώρου. Ενδιαφέρεται για την Ινδία, όπως ενδιαφέρεται και για την Κίνα… Ενώ η Γερμανία λοιπόν, κοιτάζει προς τις Βέδες με πάθος, θεωρούμενες σαν ένα Ινδο-γερμανικό ντοκουμέντο, μια μαρτυρία, η γαλλική σχολή γοητεύεται πάνω απ’ όλα από τον Βουδισμό, την μοναδική παραγωγή της Ινδικής ιδιοφυίας καθολικής τάξεως, τόσο για την έμπνευση του όσο και για την ιστορία του… Αυτό υπήρξε εξάλλου και το ιστορικό χρέος αυτής της θρησκείας και αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε η ανθρώπινη αποστολή της: χρησιμοποίησε τον δεσμό ανάμεσα στην Ινδία και στα έθνη για να περάσει στην κυκλοφορία του κόσμου εκείνα τα στοιχεία καθολικής αξίας, τα οποία περιέχονται στον θησαυρό, που φυλάγεται ζηλότυπα, στον Ινδικό πολιτισμό».
Πολύ περισσότερο από μια απλή παρατήρηση, αυτές οι γραμμές είναι ένα είδος ομολογίας πίστεως. Ότι ένας κληρονόμος των προφητών του Ισραήλ και της κλασσικής μας ιδιοφυίας, γοητεύτηκε από το μοναδικό δόγμα καθολικού χαρακτήρος που παρήγαγε η μακρινή Ασία γίνεται εύκολα κατανοητό. Αυτό όμως που εκτιμά ο S. Levi, δεν είναι εκείνος ο σπόρος της αλήθειας τον οποίο θα μπορούσε να περιέχει και να διαδίδει, αλλά η σπουδαιότης του σαν παράγοντος πολιτισμού. Περιγράφει και εκτιμά τον «ασιατικό ανθρωπισμό» που προήλθε. Δεν αναρωτιέται τι αξία έχει, στο επίπεδο του απολύτου, η απάντηση που δόθηκε από τον Βούδα Sakyamuni και από τους μαθητές του στα ερωτήματα που τίθενται στον άνθρωπο από το μυστήριο των πραγμάτων και από την αγωνία της μοίρας του, αλλά εξερευνά με μια παθιασμένη περιέργεια, ένα μεγάλο ανθρώπινο γεγονός – το πιο απέραντο από όλα τα ανθρώπινα γεγονότα, και μαζί με το «Ελληνικό θαύμα», το πιο ανθρώπινο. Εισβάλλει σε αυτό, σαν σε ένα πνευματικό σύμπαν το οποίο είναι κατάλληλο να μας γνωρίσει καλύτερα αυτόν τον ανεξάντλητο δημιουργό και καθολικό μεταμορφωτή που ονομάζεται πνεύμα. Κληρονόμος των ανθρώπων της Αναγέννησης, οπού το γούστο σε κάθε ανθρώπινο έφτασε μέχρι την έπαρση μιας αυθεντικής λατρείας του ανθρώπου.
Μια λατρεία όμως που δεν είναι χωρίς μεγαλείο. Εάν αγκαλιάζει με πάθος κάθε πτυχή της μορφώσεως και της παιδείας, είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα από εκείνη την παρανοϊκή λατρεία της γνώσεως για τον εαυτό της. Η οποία εντέλει και πολύ σωστά απερρίφθη. Δεν θα την μπερδέψουμε λοιπόν με εκείνον τον άλλον ανθρωπισμό ο οποίος είναι μια αληθινή ειδωλολατρία η οποία γεννά μια επανάσταση, μια διεκδίκηση του ανθρώπου εναντίον του θεού. Είναι μια λατρεία η οποία δεν καταλήγει αναγκαίως σε μία ύβρη – διότι είναι αλήθεια τελικώς πως οι πολλαπλές δημιουργίες της ανθρώπινης ιδιοφυΐας είναι υπέροχες, ακόμη και όταν η σκέψη από την οποία εκκινούν είναι ψευδής. Αυτή η λατρεία θα μπορούσε να χρησιμεύσει σαν πλατφόρμα και σαν σκάλα για διαλογισμό αναλογικό και για μια εξύμνηση του μοναδικού Δημιουργού.
Στην πράξη όμως πήρε μορφή και ανεπτύχθη μέσω των πολλών στην συνέχεια μιας μεγάλης απελπισίας. Καθώς δηλαδή κάθε κάθετος θεωρία του Είναι, του όντος, αποδεικνυόταν απραγματοποίητος ή τουλάχιστον πολύ υποκειμενική για να μπορεί να μιλήσει πλέον με λογική, αυτοί οι άνθρωποι έστρεψαν τις φιλοδοξίες τους σε ένα οριζόντιο νόημα. Για να διευρύνουν την ανθρώπινη συνείδηση, εργάστηκαν πάνω σε μία μεθοδική επινόηση όλων όσων πραγματοποιήθηκαν από τον άνθρωπο μέσω του χρόνου και του χώρου και στην συγχώνευσή τους σε έναν πιο πλατύ ανθρωπισμό. Συγχέοντας την ιδέα της θρησκείας με την ιδέα του πολιτισμού, ή μάλλον μειώνοντας την πρώτη στη δεύτερη, προσπάθησαν να γράψουν με τον τρόπο τους, ή να ολοκληρώσουν την «Βίβλο της ανθρωπότητος». Πολλοί από αυτούς κατόρθωσαν να κοροϊδέψουν τον εαυτό τους ότι προσπάθησαν να πετύχουν την αληθινή είσοδο στο αληθινό θετικό πνεύμα. Άλλοι που δεν είχαν τόσες απαιτήσεις από τον εαυτό τους, συνάντησαν τον εκπρόσωπό τους στον S. Levi, του οποίου διαθέτουμε αυτή την σημαντική εξομολόγηση:
(Μετά από αυτές τις ανακαλύψεις στον χρόνο και τον χώρο), η μοίρα του καθενός μας παραμένει μια μεταφυσική τραγωδία η οποία ανοίγει και κλείνει γύρω από ένα μυστήριο, αλλά ανάμεσα στα δύο ανοίγματα που τον ωθούν στην γέννηση και τον θάνατο, ο άνθρωπος δεν συνθλίβεται ολοκληρωτικώς πλέον. Ο χώρος ανοίγει λίγο. Η ζωή παραμένει ένα σημείο ανάμεσα σε δύο άπειρα, που είναι κατασκευασμένα από το άγνωστο, πάνω στα οποία όμως η ανθρώπινη νόηση κέρδισε έδαφος. Το ανθρώπινο είδος, το οποίο συνεχίζει και θα το συνεχίσει, δίνει στον άνθρωπο μια πρώτη αιτία υπάρξεως, η οποία δεν λύνει τίποτε στην τάξη του υπερβατικού, αλλά ικανοποιεί σε κάποιο μέτρο τις πιο πιεστικές απαιτήσεις της λογικής και της νοήσεως. Ο άνθρωπος δεν παίρνει την θέση του θεού, αλλά ανάμεσα στον θεό και αυτόν η ανθρωπότης κατασκευάζει μια γέφυρα η οποία κρύβει τον τρόμο της αβύσσου που ανοίγει και χάσκει πάντοτε στα δύο άκρα.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου