Ο ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΣ (4)

 Συνέχεια από: Δευτέρα 29 Μαίου 2023

Ο ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΣ 

Τού HANS JONAS.

          

Το γνωστικό κίνημα-έτσι πρέπει να το ονομάσουμε-ήταν ένα φαινόμενο με μεγάλη διάδοση στους κριτικούς αιώνες που αναφέραμε, τροφοδορούμενο, όπως και ο Χριστιανισμός, απο τις παρορμήσεις μιας καταστάσεως του ανθρώπου τής εποχής η οποία κυριαρχούσε σε μεγάλη έκταση και γι'αυτό δημιουργούσε εκρήξεις σε πολλούς τόπους, με πολλές μορφές και με πολλές γλώσσες. Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να υπογραμμίσουμε τώρα υπάρχει η βασική δυαλιστική στάση η οποία βρίσκεται στα θεμέλια του γνωστικισμού και ενώνει τις τόσο διαφορετικές εκφράσεις χωρίς να διαθέτουν κάποια συστηματοποίηση. Πάνω σ'αυτή την πρωταρχικώς ανθρώπινη βάση, μιας εμπειρίας βιωμένης βαθειά, τού εαυτού και τού κόσμου, ακουμπά το διατυπωμένο δυαλιστικό δόγμα. Ο δυαλισμός βρίσκεται ανάμεσα στον άνθρωπο και στον κόσμο και ταυτοχρόνως ανάμεσα στον κόσμο και στον Θεό. Είναι ένας δυαλισμός όρων εναντίων(εναντίων όρων), οι οποίοι δέν είναι συμπληρωματικοί και είναι μοναδικοί διότι εκείνη ανάμεσα στον άνθρωπο και στον κόσμο αντανακλάται στο πεδίο της εμπειρίας,  εκείνη ανάμεσα στον κόσμο και στον Θεό, και προέρχεται απο αυτή σαν απο το λογικό της θεμέλιο, εκτός και αν επιθυμούμε να υπολογίσουμε αντιστρόφως, ότι το υπερβατικό δόγμα ενός δυαλισμού κόσμου-Θεού προέρχεται απο την ενυπάρχουσα εμπειρία τής μή-ενότητος ανάμεσα στον άνθρωπο και στον κόσμο σαν ψυχολογικό του θεμέλιο. Σ'αυτόν τον σχεδιασμό των τριών όρων-άνθρωπος, κόσμος, Θεός-ο άνθρωπος και ο Θεός βρίσκονται μαζί σε αντίθεση με τον κόσμο, αλλά παρά αυτή την ουσιαστική στάση μαζί, στην πραγματικότητα είναι χωρισμένοι ακριβώς απο τον κόσμο!

          Για τον γνωστικό αυτό το γεγονός είναι το υποκείμενο της αποκεκαλυμένης γνώσεως και προσδιορίζει την γνωστική εσχατολογία: εμείς μπορούμε να δούμε σ'αυτό, την προβολή τής βασικής του εμπειρίας, η οποία μ'αυτόν τον τρόπο δημιούργησε για τον εαυτό της την δική της αποκαλυπτική αλήθεια. Θα ήταν λοιπόν  Πρωτογενέςτο αίσθημα ενός ολοκληρωτικού ρήγματος ανάμεσα στον άνθρωπο και σ'αυτό, μέσα στο οποίο βρίσκεται τοποθετημένος, τον κόσμο. Αυτό ακριβώς το αίσθημα αναπτύσσεται με την μορφή αντικειμενικού δόγματος. Στην Θεολογική του πλευρά αυτό το δόγμα δηλώνει ότι το Θείο είναι ξένο ώς πρός τον κόσμο και δέν έχει τίποτε να μοιράσει με το φυσικό σύμπαν. Ότι ο αληθινός Θεός, απολύτως υπερβατικός δέν αποκαλύπτεται ούτε και σημειούται από τον κόσμο και γι'αυτό είναι Άγνωστος! Το ολοκληρωτικώς Άλλο, χωρίς κάποια αναλογία στους όρους με τον κόσμο. Αναλογικώς, στην κοσμολογική του πλευρά, δηλώνει ότι ο κόσμος δέν είναι δημιουργία του Θεού αλλά μιας κατώτερης αρχής της οποίας ο κόσμος πραγματοποιεί τον νόμο της και στην ανθρωπολογική της πλευρά, βεβαιώνει ότι ο εσωτερικός εαυτός του ανθρώπου, το πνεύμα (σε αντίθεση με την ψυχή) δέν είναι μέρος του κόσμου, της δημιουργίας και του πλαισίου της φύσεως, αλλά είναι στο εσωτερικό του κόσμου τόσο πλήρως υπερβατικό και άγνωστο σε όλες του τις γήϊνες κατηγορίες όσο είναι και στο εξωτερικό το μετακόσμιο του αντίστοιχο, ο άγνωστος Θεός.

          Ότι ο κόσμος είναι δημιουργημένος απο κάποιον προσωπικό φορέα είναι γενικώς απολύτως δεδομένο στα μυθολογικά συστήματα, παρότι σε μερικούς μοιάζει να ενεργεί στην γένεση του μία κάποια αναγκαιότης απρόσωπη η οποία παράγεται απο μία σκοτεινή ώθηση! Αλλά όποιος κι' άν είναι αυτός που παρήγαγε τον κόσμο, ο άνθρωπος δέν του οφείλει υπακοή, ούτε σεβασμό για το έργο του! Το έργο του παρότι κυκλώνει τον άνθρωπο μ'έναν αδιανόητο τρόπο, δέν του προσφέρει τα άστρα με τα οποία μπορεί να κατευθύνει τον δρόμο του αλλά ούτε και το θέλει η ομολογημένη του βούληση! Καθώς λοιπόν δέν μπορεί να είναι Θεός ο δημιουργός αυτού που είναι τόσο ξένο στο άτομο, η φύση φανερώνει απλώς τον κατώτερο δημιουργό της, σαν μία εξουσία πολύ κατώτερη τού Υπέρτατου Θεού, τον οποίο ακόμη και ο άνθρωπος μπορεί να κυττάξει αφ'υψηλού, απο το ύψος τού πνεύματός του το οποίο είναι όμοιο στον Θεό. Μία τέτοια διαστροφή του Θείου λοιπόν διατήρησε απο αυτό μόνον την εξουσία της πράξης, αλλά μιας τυφλής πράξης, χωρίς γνώση και αγαθότητα. Έτσι ο δημιουργός δημιούργησε τον κόσμο απο την άγνοια και απο το πάθος.

          Ο κόσμος  είναι λοιπόν το προϊόν και μάλιστα ακόμη και η ενσάρκωση, τού αρνητικού τής γνώσης. Αυτό που αποκαλύπτει είναι μία δύναμις μή-φωτισμένη και γι'αυτό κακή, η οποία απορρέει απο το πνεύμα μιας δύναμης, η οποία επιβάλλεται απο την βούληση για εξουσία και καταδυνάστευση του κόσμου, η οποία δέν έχει σχέση με την κατανόηση και την αγάπη! Οι νόμοι  του σύμπαντος είναι οι νόμοι αυτής της κυριαρχίας και όχι της Θείας σοφίας! Η Εξουσία γίνεται λοιπόν η δύναμις, η κυρίαρχη πλευρά του κόσμου και η εσωτερική της ουσία είναι η αγνωσία! Προστίθεται σ'αυτό, σαν συμπλήρωμα θετικό, ότι η ουσία του ανθρώπου είναι γνώση, αυτογνωσία και γνώση του Θεού. Αυτό καθορίζει την κατάστασή του σαν εκείνη μιας εν δυνάμει γνώσεως εν μέσω της άγνοιας, του φωτός εν μέσω του σκότους και αυτή η σχέση είναι στο βάθος τού ξένου του Είναι, χωρίς κοινωνία, στην σκοτεινή απεραντοσύνη του σύμπαντος.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.