Θάνατος και Ανάσταση της στοχαστικής Φαντασίας στον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά

Ο καθηγητής δογματικής και Φιλοσοφίας στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, π. Νικόλαος Λουδοβίκος, συζητά “Εκ Βαθέων” ( Απρίλιος 2023), διασχίζει τη σκέψη του Γρηγορίου Παλαμά τονίζοντας την ισχυρή σύνδεση της με τη φαντασία.

Στη συζήτηση παρεμβαίνει και ο Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Παναγιώτης Δόικος εισηγητής της θεωρίας της στοχαστικής φαντασίας.

Πηγή: Αντίφωνο

Ο BODY BUILDER  TΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ. ΠΙΟ ΑΠΑΙΤΗΤΙΚΗ. ΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡ. ΠΑΛΑΜΑ Η ΟΠΟΙΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ. ΒΑΡΑΚΙΑ ΚΛΕΜΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΒΑΘΟΥΣ ΤΟΥ ΓΙΟΥΝΓΚ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ.

"Παλιά, όταν ζούσαν ο Ιακώβ και η Ρεβέκκα, ο άνθρωπος ήταν ακόμη αρκετά απλός και απονήρευτος ώστε να τρέξη κατ’ ευθείαν σε αυτό που ή ξ ε ρ ε πως ήταν η πηγή της γνώσης – στην περίπτωση των παλαιών Εβραίων ήταν «ο Κύριος» - και να ρωτήση αυτό που ήθελε να μάθη. Εκείνον τον καιρό, μπορούσε ακόμη να ακούση τί του έλεγε σε απάντηση ο αόρατος συνομιλητής του. Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που έχουν κρατήσει αυτήν την αγαθή απλοϊκότητα, αλλά πρέπει να πω ότι είναι πολύ σπάνιοι, και φαίνεται, δυστυχώς, να εξαφανίζωνται. Αυτό το χαρακτηριστικό ακολουθεί την αρχή της πρωτόγονης φυλής Elgonyi στην Ανατολική Αφρική, που κατά παράδοση τα μέλη της εμπιστεύονταν ολόκληρη τη μοίρα τους στα όνειρα των γιατρών τους. Αλλά είπαν στον Jung λυπημένοι το 1925: «Όχι, από τότε που ήρθαν οι Άγγλοι δεν ξαναείδαμε άλλα μεγάλα όνειρα, επειδή, βλέπετε, ο Περιφερειακός Διοικητής ξέρει τί θα έπρεπε να κάνουμε». Στη λογοκρατούμενη εποχή μας όλοι μας, είτε το γνωρίζουμε είτε όχι, εμπιστευόμαστε όλο και περισσότερο τον «Περιφερειακό Διοικητή» και όλα όσα αυτός αντιπροσωπεύει.

Η ενόραση στον μύθο του ασυνειδήτου μας, συνεχίζει, «πρέπει να μετατραπή σε μιαν ηθική υποχρέωση. Το να μην το κάνουμε ισοδυναμεί με το να πέσουμε θύματα της αρχής της δύναμης, και αυτό προκαλεί επικίνδυνα αποτελέσματα, τα οποία είναι καταστρεπτικά όχι μόνο για τους άλλους, αλλά ακόμη και για αυτόν που γνωρίζει».
(Αυτή η μάλλον περίεργη λέξη, «γνώστης», που είναι κατά λέξη μετάφραση της πιο συνηθισμένης γερμανικής λέξης «der Wissende”, σημαίνει «αυτός που έχει δοκιμάσει την ενόραση στο ασυνείδητο». Ένας άνθρωπος που έχει δοκιμάσει αυτήν την τόσο πολύτιμη ενόραση, και δεν καταφέρνει να βγάλη από αυτήν συμπεράσματα σχετικά με τη θέση της στην εξωτερική του ζωή, γίνεται θύμα της αρχής της δύναμης, πράγμα που τελικά τον βάζει σε κίνδυνο ακόμη μεγαλύτερο από το περιβάλλον του).

Ο Jung συνεχίζει: «Οι εικόνες του ασυνειδήτου θέτουν τον άνθρωπο μπροστά σε μια μεγάλη ευθύνη. Αποτυγχάνοντας να τις καταλαβη, ή αποφεύγοντας την ηθική ευθύνη, ο άνθρωπος στερείται το στοιχείο τής ολότητάς του, και μια οδυνηρή αποσπασματικότητα κρέμεται επάνω από την ζωή του» 

Νομίζω πως έχω πη αρκετά ώστε να κάνω πολύ σαφές ότι η ενεργητική φαντασία δεν είναι ένα ελαφρό παιχνίδι για να περάση η ώρα. Είναι ένα πολύ σοβαρό βήμα, και δεν θα πρέπη ποτέ να αναλαμβάνεται με ελαφρό τρόπο. Είναι αλήθεια ότι δεν είναι στη μοίρα του καθενός να αντιμετωπίση το ασυνείδητο με τόση πληρότητα όση ο Jung∙ μια τέτοια εξερεύνησή του αποτελεί μια κλήση, και δεν θα πρέπη ποτέ να την αναλαμβάνη κανείς, εκτός εάν την προσεγγίζη με αυτόν τον λόγο (δηλ. επειδή την αντιμετωπίζει σαν κλήση). 

Ο μαθητής ενός μορφωμένου ραββίνου τον ρώτησε κάποτε, σε όχι και τόσο μακρυνή εποχή, γιατί ο Θεός συνήθιζε να μιλάη άμεσα στους ανθρώπους τόσο συχνά, ενώ τώρα δεν το κάνει αυτό ποτέ. Ο ραββίνος, που ήταν προφανώς ένας πολύ σοφός άνθρωπος, αποκρίθηκε: «Ο άνθρωπος δεν μπορεί να σκύψη αρκετά χαμηλά σήμερα ώστε να ακούση τί λέει ο Θεός». Ακριβώς αυτό συμβαίνει. Θα ακούσουμε τί λέει ο Θεός ή το ασυνείδητο μόνο σκύβοντας πολύ χαμηλά".