Το Άγιο Πνεύμα και η ουσία του Τριαδικού Θεού

 

Ο Νικόλαος Ξιώνης, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών μιλάει στην Πεμπτουσία για το Άγιο Πνεύμα. Η προσπάθεια του ανθρώπου να προσεγγίσει το μυστήριο του ενός Τριαδικού Θεού, δηλαδή τις αΐδιες σχέσεις των υποστάσεων της Αγίας Τριάδος κατά το έργο εκάστης στο μυστήριο της θείας οικονομίας, υπερβαίνει τα φυσικά όρια των γνωστικών μας ικανοτήτων. Η μόνη πρόσβαση του ανθρώπου στη γνώση του Θεού βασίζεται στα δεδομένα της θείας αποκαλύψεως και στη μετοχή των άκτιστων θείων ενεργειών κατά τις διαρκείς του Θεοφάνειες.

Το Άγιο Πνεύμα και η ουσία του Τριαδικού Θεού | Πεμπτουσία (pemptousia.gr)

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Η Δύση δεν δέχτηκε ποτέ της την διάκριση «θεολογίας» και «οικονομίας». Εξάντλησε το Μυστήριο της Αγίας Τριάδος αποκλειστικά και μόνο στην «οικονομία». Αντιθέτως η παράδοση των Ελλήνων Πατέρων αρνήθηκε να θεωρήσει αναλογικά τον τρόπο υπάρξεως και την τάξη των υποστάσεων στη «θεολογία» σύμφωνα με τον τρόπο της οικονομικής τους φανέρωσης! Ο Θεός είναι ελεύθερος στη φύση του απ’ ό,τι ελεύθερα ανέλαβε με την «οικονομία». Ελεύθερα ο Θεός εισήλθε στην Ιστορία και στα πεπερασμένα όρια της πραγματικότητας του κτιστού αναλαμβάνοντας την σωτηρία του!

Επειδή μετέχουμε εν Χριστώ στη ζωή των θείων προσώπων, γι’ αυτό και ομολογούμε πίστη στον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα! Ο τρόπος όμως της μετοχής μας αυτής στην προσωπική ζωή του Θεού δεν είναι ταυτόσημος με τον τρόπο κατά τον οποίο υπάρχουν και κοινωνούν τα ίδια τα θεία πρόσωπα στην κοινή τριαδική ζωή!

Η σύγχυση ανάμεσα στη «θεολογία» και την «οικονομία» έφερε στην Ιστορία την πλάνη του Filioque. Και σήμερα φέρνει μια καινούρια χειρότερη πλάνη, τον τρόπο υπάρξεως του ανθρώπου σύμφωνα με τον τρόπο υπάρξεως των προσώπων της Αγίας Τριάδος, με Σχέσεις αγάπης, δημιουργώντας μια Εκκλησιολογία ανεξάρτητη από την Εν Χριστώ ζωή! Πριν ακόμη κατορθώσουμε να συνειδητοποιήσουμε τις καταστροφές που έφερε στην ανθρωπότητα η analogia entis, χανόμαστε στην ακόμη χειρότερη analogia Trinitatis!

       Το Άγιο Πνεύμα απο το ένα μέρος, είναι οπωσδήποτε το πνεύμα το οποίο ενεργεί, είναι ενεργό, ανάμεσα στον Χριστό και την Εκκλησία. Αλλά απο το άλλο μέρος Αυτό είναι το Άγιο Πνεύμα που

πέμπεται απο την ενότητα Χριστός Εκκλησία (όπως απο την αιώνια ενότητα τού Πατρός με τον Υιό) 

και επομένως είναι άνοιγμα το οποίο η ένωση αγάπης ανάμεσα στην Νύμφη και τον Νυμφίο δοκιμάζει πρός το νέο, πρός τον Υιό, πρός τον κόσμο τής δημιουργίας, και σήμερα ακριβώς προς τον "εκκοσμικευμένο"  μή-Χριστιανικό κόσμο.

 Το Βατικανό ΙΙ κατεύθυνε με διακεκριμένο τρόπο τον στοχασμό του πρός αυτό το άνοιγμα, και παρότρυνε τους Χριστιανούς να πράξουν παρομοίως. Ακριβώς σ'αυτό τό σημείο η μετά-συνοδική περίοδος είναι ένας χρόνος που ανήκει στο σύμβολο τού Αγίου Πνεύματος.

Η θεϊκή τριάδα μετέχει στην πραγματοποίηση τής σωτηρίας, με τρόπο ώστε κάθε ένα από τα τρία πρόσωπα της θεϊκής Τριάδας να αντιστοιχεί σε μια σωτηριώδη εποχή και κοσμική περίοδο, στην οποία πραγματώνεται με ιδιαίτερο τρόπο το κάθε Πρόσωπο. Η Τριάδα εκπτύσσεται στην ιστορία της σωτηρίας προοδευτικά σε τρεις συνεχόμενες εποχές, και η κάθε μια ανήκει σε ένα από τα τρία Πρόσωπα. Η πρώτη εποχή  σωτηρίας είναι ο χρόνος τού Πατέρα, η δεύτερη του Υιού και η τρίτη του Αγίου Πνεύματος.

3.1 Στην αρχή τής ανανεώσεως του δόγματος του πνεύματος μέσα στο καθολικό πλαίσιο πρέπει να τοποθετήσουμε τον σχοσασμό του Herbert Muhlen, με δύο βασικές διευκρινίσεις. Δέν είναι μία ουσιαστική καινοτομία, διότι η οικονομική οπτική μίας πνευματολογίας, στην οποία το Άγιο Πνεύμα είναι η κοινωνία του Θεού με τον εαυτό του δέν είναι τόσο μακρυά απο την ψυχολογική αναλογία της Τριάδος, τύπου Αυγουστίνου στην οποία το πνεύμα είναι η αγάπη που δένει αμοιβαίως τον Πατέρα και τον Υιό.

 2)Πρέπει να αποδώσουμε την μέγιστη σπουδαιότητα στο χρίσμα του Χριστού, την στιγμή του Βαπτίσματος του, εκ μέρους του Αγίου Πνεύματος. Αυτό δίνει χώρο για μία επεξεργασία μίας Πνευματολογικής Χριστολογίας. Αυτό το γεγονός ειναι πράγματι μία τριαδική Θεοφάνεια η οποία καθορίζει και εγκαινιάζει, τους μεσσιανικούς χρόνους και δέν έχει και λίγες συνέπειες για την Εκκλησία, η οποία καλείται να συνεχίσει το μεσσιανικό έργο του Χρισμένου τού Θεού.

          3) Ακριβώς γι'αυτό η Εκκλησία δέν πρέπει να ειδωθεί σαν την συνεχή ενσάρκωση, αλλά σαν την παρουσία και την δράση, στην Εκκλησία, του ιδίου και προσωπικού πνεύματος το οποίο έχρισε τον Ιησού σαν Μεσσία. Ένα μόνον πρόσωπο, εκείνο του Αγίου Πνεύματος, σε περισσότερα πρόσωπα, δηλαδή τον Χριστό και εμάς τους πιστούς του. Αυτή θα ήταν η δογματική διατύπωση η οποία είναι κατάλληλη να ορίσει το μυστήριο της Εκκλησίας με την ίδια συνέπεια, ακρίβεια και συνοπτικότητα με την οποία κατορθώσαμε να ορίσουμε το Τριαδικό μυστήριο σαν Τριών προσώπων σε μία φύση και το μυστήριο της ενσαρκώσεως σαν ένα πρόσωπο σε δύο φύσεις. Αλλά ας έχουμε κατά νού, πρόκειται για μιά παρουσία (εγκατοίκηση) και ενέργεια σε πρόσωπα τα οποία διατηρούν όλη τους την ελευθερία και επομένως ολη τους την αμαρτωλότητα. Η διατύπωση έχει το πλεονέκτημα να επαναπροτείνει στην Τριαδική οικονομία την αναλογία η οποία υπάρχει στην ενυπάρχουσα (αΐδιο) Τριάδα. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που διαθέτει το Άγιο Πνεύμα στο εσωτερικό της Τριάδος είναι η ύπαρξις του σαν ο δεσμός της ενότητος ανάμεσα στον Πατέρα και τον Υιό. Ένα πρόσωπο σε δύο πρόσωπα [Όπως ο Χριστός ένα πρόσωπο σε δύο φύσεις]. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που έχει το Άγιο Πνεύμα στην εκτός της Τριάδος πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει ξανά σαν ο δεσμός ανάμεσα στον Χριστό και τους Χριστιανούς. Ένα πρόσωπο σε πολλά πρόσωπα.

  Η νέα αίρεση γεννήθηκε στην Νάπολη από τον Καλαβρέζο μοναχό Ιωακείμ τής Φλόρας (1145-1202). Επινόησε ένα νέο είδος προφητείας, ένα νέο σύστημα προφητειών που επηρέασε την Ευρώπη, μέχρι την εμφάνιση του Μαρξισμού, ο οποίος τήν ενσωμάτωσε και τήν εκκοσμίκευσε. Αφού είχε δεχθεί μία πολύ λεπτή επεξεργασία από τον Γερμανικό ιδεαλισμό.

          Ο αββάς αυτός ο ερημίτης, δέχθηκε ανάμεσα στο 1190 και το 1195 μία έμπνευση, που του φανέρωσε μέσα στις Γραφές ένα κρυφό νόημα μεγάλης προγνωστικής αξίας.

          Η άποψη ότι οι Γραφές περιέχουν ένα κρυφό νόημα ήταν παλαιά και οι εξηγήσεις και οι αλληγορικές ερμηνείες συνιστούσαν την παράδοση της Δύσεως. Το νέο στοιχείο ήταν ότι οι εξηγήσεις αυτές μπορούσαν να εφαρμοστούν όχι μόνο για ηθικό δίδαγμα ή για δογματικούς σκοπούς, αλλά σαν μέσον για να κατανοήσουμε και να προβλέψουμε την εξέλιξη της ιστορίας. Ο Ιωακείμ ήταν πεπεισμένος πώς είχε βρεί ένα κλειδί, το οποίο εάν εφαρμοζόταν στα γεγονότα και τα πρόσωπα της παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ιδίως δέ στην Αποκάλυψη, θα του έδινε την δυνατότητα να αντιληφθεί στην ιστορία ένα πρότυπο και ένα νόημα και να προφητεύσει με λεπτομέρειες τα μελλοντικά της στάδια. Η ερμηνεία την οποία επεξεργάστηκε βάσει των Γραφών, στηριζόταν στην άνοδο μέσα στην ιστορία και την κυριαρχία τριών διαδοχικών εποχών, που στην καθεμία από αυτές δέσποζε ένα από τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος.

          Η πρώτη εποχή ήταν η εποχή του Πατρός ή του Νόμου, η δεύτερη εποχή ήταν η Εποχή του Υιού ή του Ευαγγελίου, και η τρίτη Εποχή θα ήταν η εποχή του πνεύματος και αυτή θα ήταν σε σχέση με τις προηγούμενες ό,τι το μεσημεριάτικο φώς σε σύγκριση με το φώς των άστρων και την χαραυγή, ότι το κατακαλόκαιρο σε σύγκριση με τον χειμώνα και την άνοιξη. Αν η πρώτη εποχή ήταν μία εποχή φόβου και δουλείας και η δεύτερη μία εποχή πίστης και υιϊκής υπακοής, η τρίτη θα ήταν μία εποχή αγάπης, χαράς και ελευθερίας, όταν η γνώση του Θεού θα φανερωνόταν άμεσα στις καρδιές όλων των ανθρώπων.    

          Η εποχή του πνεύματος θα είναι το Σάββατο ή ο καιρός ανάπαυσης τής ανθρωπότητας. Τότε ο κόσμος θα είναι ένα πελώριο μοναστήρι, στο οποίο όλοι οι άνθρωποι θα είναι διαλογιζόμενοι μοναχοί, βυθισμένοι στην μυστικιστική έκσταση και ενωμένοι στην εξύμνηση των εγκωμίων του Θεού. [στην ευχαριστιακή εκκλησιολογία]. Και αυτή η καινούρια εκδοχή του Βασιλείου των Αγίων θα διαρκέσει μέχρι την Έσχατη Κρίση.

Και εδώ αναδύεται μέσα στην θεώρηση της ιστορίας η αρχή τής εξέλιξης και τής προόδου. Η εξέλιξη και η πρόοδος δεν κατανοούνται ως έκπτυξη των σπερμάτων, που είναι τοποθετημένα στην ανθρωπότητα, αλλά ως οι αρχές, που είναι αποτελέσματα μιας έκπτυξης του τριαδικού Θεού. Τα πρόσωπα της θεϊκής Τριάδος επιδρούν πάνω στην πορεία της ιστορίας τής σωτηρίας με ένα ιδιαίτερο τρόπο, εφόσον κάθε ένα από τα πρόσωπα ηγείται μιας συγκεκριμένης εποχής, και κάθε Πρόσωπο στην εποχή του εκπτύσσεται αναλόγως των χαρακτηριστικών ιδιοτήτων του - proprietates. Στην πραγματική πορεία και εκτέλεση της ιστορίας τής σωτηρίας, η επέμβαση αυτή εκδηλώνεται ξεκάθαρα ως μια πρόοδος προς ένα συγκεκριμένο στόχο. Η εποχή του Αγίου Πνεύματος θα φέρει την τελειωτική αποκάλυψη και το πλήρωμα της σωτηρίας.

ΤΙ ΔΟΥΛΕΙΑ ΕΧΟΥΝ ΟΙ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ; ΜΟΝΟ ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΓΕΝΝΩΝΤΑΙ ΑΠΟ ΜΙΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ.

Ο ΞΙΩΝΗΣ ΔΕΝ ΞΕΡΕΙ ΤΙ ΛΕΕΙ ΕΔΩ ΚΑΙ ΚΑΙΡΟ. ΕΙΝΑΙ ΗΣΥΧΟΣ ΟΜΩΣ ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΥΛΙΚΟΙ ΤΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΚΑΘΟΤΙ ΣΙΓΟΥΡΟΙ ΟΤΙ ΜΙΛΟΥΝ ΣΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ. ΙΣΩΣ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ. ΜΟΝΟ Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΑΦΥΠΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΠΙΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΟ.