Απομαγνητοφώνηση του αποσπάσματος 51:00-1:00:33 της ομιλίας: «Τὸ ταπεινὸ ἦθος τοῦ Χριστοῦ, ποὺ σοφίζει τὸν Ἑκατόνταρχο»

 

Τὸ ταπεινὸ ἦθος τοῦ Χριστοῦ, ποὺ σοφίζει τὸν Ἑκατόνταρχο (essexmonastery.com)

-Ερώτηση: Γέροντα την ευχή σας, τα σέβη μας. Θέλουμε μια μικρή βοήθεια στο εξής. Επίσκοπος ελληνικής Εκκλησίας, υποδεχόμενος τον πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, είπε το εξής: υποδεχόμαστε την ανθρώπινη κεφαλή της Εκκλησίας. Ξαφνιαστήκαμε και θέλουμε τη βοήθεια σας. Δικαίως ή αδίκως; Να με συγχωρείτε.

Απάντηση (π. Ζαχαρίας): Θα προτιμούσα να μην σχολιάζω αυτό το θέμα. Συγχωρέστε με, κάντε μου καμιά άλλη ερώτηση. Τι να πω γι’ αυτό; Έχει μια αλήθεια το πράγμα. Δεν είπε άστοχο πράγμα. Η Εκκλησία είναι θεανθρώπινος οργανισμός, η Εκκλησία είναι ο τόπος που ενεργεί το θέλημα του Θεού, όταν το ανθρώπινο θέλημα υποταχθεί πλήρως και ελευθέρως στο θείο θέλημα. Και επομένως, όταν ο επικεφαλής, ο άνθρωπος επικεφαλής της Εκκλησίας, ο αρχιεπίσκοπος ή ο πατριάρχης, είναι υποτεταγμένος στο θέλημα του Θεού, πλήρως και ελευθέρως, βεβαίως θα έχει όλη την ευαρέσκεια και όλη την χάρη που θα δικαιώσει την θέση που έχει…

Δεν σας ικανοποίησε.

-Όχι βέβαια.

Τι να σας πω περισσότερο;!

-Όχι, δεν πειράζει, δεν πειράζει.

Κοιτάξτε, η χάρις του Αγίου Πνεύματος είναι ποικίλη, όπως λέει ο Απόστολος. Και άλλα είναι τα χαρίσματα των επισκόπων και του πατριάρχη, και άλλα των Χριστιανών ή των μοναχών. Έκαστος ίδιον χάρισμαν έχει, και στην ουσία είμαστε μια κοινωνία, έπρεπε να είμαστε μια κοινωνία χαρισματούχων. Και όλοι μαζί να έχουμε την αναφορά και τον σύνδεσμο, τον άμεσο σύνδεσμο με την κεφαλή του σώματος, τον Χριστόν. Αλλά μέσα στον κόσμο ο Κύριος έθεσε ποιμένες και επισκόπους για την Εκκλησία, τους έδωσε το χάρισμα της κυβερνήσεως αυτής της Εκκλησίας, να επιτηρούν την ενότητα του σώματος, το ορθόδοξο δόγμα του σώματος, και να συντονίζουν τον αγιασμό όλων των μελών του σώματος. Αυτό είναι το χάρισμα των επισκόπων. Και σε μας έδωσε το χάρισμα της υπακοής στους ποιμένες μας, ούτως ώστε η χάρις του Θεού, και ο λόγος του Θεού να τρέχει και όλοι να σωζόμαστε.

-Εμάς μας ξάφνιασε η έκφραση «κεφαλή της Εκκλησίας». Αυτό μόνο. Το οποίο διαφέρει από οποιοδήποτε χάρισμα, κυβέρνηση και τα λοιπά.

Κοιτάξτε, αυτό είναι ένα θέμα στο οποίο σκοντάπτουν οι προτεστάντες. Συγχωρέστε με. Οι προτεστάντες λένε, γιατί προσεύχεσαι στους αγίους; Ένας είναι ο μεσίτης, ο Χριστός, μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Ναι, στην απόλυτη διάσταση αυτό είναι, αλλά λέει ο Απόστολος Ιάκωβος, όλοι εμείς μπορεί να γίνουμε σωτήρες ψυχών, να γίνουμε αιτία να επιστραφούν προς τον Κύριο και να καλύψουμε πλήθος αμαρτιών. Δηλαδή ένας είναι απολύτως ο σωτήρας, ο Χριστός, που έσωσε, με το αίμα του εξαγόρασε τον λαόν Του, την Εκκλησία. Αλλά και εμείς γινόμαστε συνεργοί του Θεού σ’ αυτό, σ’ αυτό το πάγκοινο έργο της σωτηρίας, στο έργο της παλιγγενεσίας, όπως το λέει ο Κύριος στους Αποστόλους Του. Έτσι λέει, μην πείτε πατέρα κανένα επί της γης, ένας είναι ο Πατέρας σας, στον ουρανό. Τους κακοφαίνεται τους αδελφούς μας τους προτεστάντες, όταν λέμε τους ιερείς μας πατέρες, που τους προσφωνούμε «πάτερ». Λένε ένας είναι ο Πατέρας μας. Βεβαίως! Ένας είναι ο Πατέρας μας ο ουράνιος με την απόλυτη σημασία του όρου, από τον Οποίο φτάνει σε μας κάθε πατριά, όπως λέει ο Απόστολος στην προς Εφεσίους επιστολή. Αλλά και ο Απόστολος Παύλος λέει, μπορεί να έχετε πολλούς διδασκάλους, αλλά όχι πολλούς πατέρες, εγώ υμάς εγέννησα δια του Ευαγγελίου. Δηλαδή ο Απόστολος λέει ότι, όταν ο άνθρωπος μεταδίδει το Ευαγγέλιο στους ανθρώπους, και συνεργεί στην αναγέννηση τους, γίνεται πατέρας τους. Με μια σχετική έννοια που στηρίζεται στο χάρισμα του Θεού. Δηλαδή αυτή η πατρότητα του Θεού γίνεται χάρισμα γι’ αυτούς που συνεργούνε στην αναγέννηση των ανθρώπων. Καταλαβαίνετε; Και το ίδιο με την κεφαλή. Βεβαίως μια είναι η κεφαλή, ο Χριστός, αλλά πάνω στη διακονία για τη σωτηρία των ανθρώπων, έχουμε κεφαλές πατριάρχες και αρχιεπισκόπους και επισκόπους. Και γιατί λέμε τους ιερείς πάτερ, πάτερ, τους φωνάζουνε οι πιστοί; Διότι είναι αυτοί οι άνθρωποι που με τον λόγο τους συνεργούν στην αναγέννηση των μελών της Εκκλησίας, των μελών της ενορίας τους, ο εφημέριος σε μια ενορία. Και ο επίσκοπος που όπως είπαμε συντονίζει τον αγιασμό όλων των μελών της επισκοπής του, επιτηρώντας και εξασφαλίζοντας την ενότητα και το ορθόδοξο δόγμα. Έχει το χάρισμα της κυβερνήσεως, όπως λέει ο Απόστολος Παύλος. Καταλαβαίνετε; Εδώ είναι να καταλάβουμε τι είναι απόλυτο και τι είναι σχετικό. Κατά μέθεξη, κατά την δωρεά του Θεού. Και ο άνθρωπος κατά την δωρεά του Θεού μετέχει σε όλα τα χαρίσματα του Θεού, όλα εκείνα τα χαρίσματα τα οποία διέθεσε ο Θεός για τη σωτηρία του κόσμου.

-Κατά χάριν είναι όλα.

Ε, αυτό είναι. Κατά χάριν, αυτό λέω.

-Γι’ αυτό μας ξάφνιασε, επειδή είναι ο όρος μέσα, της Εκκλησίας. Εκεί ξαφνιαστήκαμε. Όλα τα άλλα βεβαίως μας τα εκθέσατε πλήρως. Αλλά κεφαλή της Εκκλησίας, εκεί ξαφνιαστήκαμε.

Όχι, εμένα δεν με ξαφνιάζει και αποδίδω τιμή στην κεφαλή. Εμένα δεν με ξαφνιάζει αυτό, και αποδίδω κάθε τιμή στην κεφαλή της Εκκλησίας. Διότι βλέπω, ότι πράγματι αυτοί οι άνθρωποι, νύχτα και μέρα μεριμνούν για την σωτηρία του κόσμου. Προπαντώς μεριμνούν να κρατήσουν το πρόσωπο της Εκκλησίας ψηλά, απέναντι σε όλον τον κόσμο. Είναι και αυτό ένα χάρισμα των επισκόπων. ..Να μην επηρεαζόμαστε από… καλά να μην λέμε περισσότερα, δεν χρειάζεται. Γι’ αυτό δεν ήθελα να απαντήσω καν σε αυτό το ερώτημα, διότι και επίσης πρέπει να καταλάβουμε και την γλώσσα της λατρείας. Καμιά φορά η γλώσσα της λατρείας είναι πολύ ενθουσιώδης, πολύ θερμή. Όταν απευθυνόμαστε στους Αγίους, ακόμα περισσότερο στην Παναγία. Αλλά εμείς ξέρουμε ότι εις Άγιος, εις Κύριος, Ιησούς Χριστός, που ψάλλουμε στο τέλος της Λειτουργίας. Αλλά είναι μια γλώσσα αγάπης, μια γλώσσα λατρείας. Καταλαβαίνετε; Αυτό δεν μπορούν να το καταλάβουν μερικοί άνθρωποι. Συγχωρέστε με.

-Την ευχή σας.

Ο Κύριος.

Στην Εκκλησιαστική Ιστορία του Ευσεβίου Και­σαρείας: Γ, κγ, 23 και συνέχεια…

«Όταν απέθανε ο Τύραννος, τότε ο Ιωάννης ο Απόστολος επέστρεψε από την νήσο Πάτμο εις την Έφεσον, παρακα­λούμενος δε μετέβαινε και εις τα πλησιόχωρα μέρη των Εθνικών, αλλού μεν για να εγκαταστήσει Επισκόπους, αλ­λού δε δια να οργανώσει ολοκλήρους Εκκλησίας, και αλλού δια να χειροτονήσει κάποιον από τους επισημανθέντας υπό του Πνεύματος. Ελθών λοιπόν εις την Σμύρνην προσέβλε­ψεν εις το τέλος εις τον εκεί εγκατεστημένον επίσκοπον και δεικνύων νεανίσκον δυνατόν εις το σώμα, ωραίον εις την εμφάνισιν και θερμόν εις την ψυχήν είπε: Tούτον σου ανα­θέτω με πάσαν φροντίδα έχων μάρτυρας την Εκκλησίαν και τον Χριστόν. Αφού δε εκείνος εδέχθη και υπεσχέθη τα πάν­τα, πάλιν είπε τα ίδια και όρισε τους Ιδίους μάρτυρας. Έπει­τα απέπλευσεν εις την Έφεσον.

Έπειτα από καιρόν παρουσιάσθη ανάγκη να καλέσουν εκ νέου τον Ιωάννην. Ούτος δε, αφού ερρύθμισε τα άλλα χάριν των οποίων μετέβη είπεν: εμπρός, ω επίσκοπε, απόδωσε εις ημάς την παρακαταθήκην την οποίαν εγώ και ο Χριστός ανεθέσαμεν εις σε με μάρτυρα την Εκκλησίαν της οποίας προΐστασαι. Τον νεανίσκον απαιτώ και την ψυχήν του αδελ­φού. Στενάξας εκ βαθέων ο γέρων επίσκοπος είπεν: Eκείνος έχει αποθάνει. πώς και με ποίον θάνατον; Απέθανεν εις Θε­όν, διότι κατήντησε πονηρός και ληστής, τώρα δε αντί της Εκκλησίας έχει καταλάβει το όρος με ένοπλον συμμορίαν ομοίων του.

Σχίσας το ένδυμα του ο απόστολος και κτυπήσας την κεφαλήν με μέγαν θρήνον είπε: Καλόν φύλακα της ψυχής του αδελφού άφησα. Αλλά ας μου δοθεί αμέσως εις ίππος και εις οδηγός εις τον δρόμον. Ελθών λοιπόν εις τον τόπον εκείνον, τον επανέφερεν εις την Εκκλησίαν μεσιτεύων εκεί με αφθόνους ευχάς, συναγωνιζόμενος μαζί του εις συνεχείς νηστείας, γοητεύων δε την σκέψιν του με ποικίλας σειρήνας λόγων, δεν ανεχώρησε, πριν τον επανασυνδέση με την Εκ­κλησίαν, δίδων μέγα παράδειγμα μετανοίας αληθινής και μέγα γνώρισμα παλιγγενεσίας, τρόπαιον ορατής αναστάσε­ως!»

Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα από ένα άρθρο του μητροπολίτου Περγάμου κ. Ιωάννου Ζηζιούλα, στο περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Περιστερίου «Διάβαση» και στο 54ο τεύχος του (των μηνών Μαρτίου – Απριλίου 2005), με θέμα «Ο επίσκοπος ως προεστώς της Θείας Ευχαριστίας».

«1. Η επισκοπική προεδρεία της Θείας Ευχαριστίας είναι το κύριο και κατ’ εξοχήν έργο του Επισκόπου. Από την ιδιότητα του αυτή «πηγάζει όλη η εξουσία του Επισκόπου, όχι μόνον η αγιαστική αλλά και η λεγόμενη διοικητική». Έτσι ο Επίσκοπος «έχει ως κύριον έργον του πρωταρχικόν να ηγείται της Θείας Ευχαριστίας, όλα τα άλλα έργα του είναι δευτερεύοντα» (σ. 5).
2. Ο Επίσκοπος, συνεπώς, «όταν διοικεί, δεν ασκεί διοίκησιν, αλλά προεκτείνει σε όλους τους τομείς της ζωής της Εκκλησίας τη χάρη και την ευλογία της Θείας Ευχαριστίας, της οποίας προΐσταται». «Όλα στην Εκκλησία γίνονται με την ευλογία του Επισκόπου», εφ’ όσον ο Επίσκοπος «είναι προεστώς της Θείας Ευχαριστίας» (σ. 6).
3. Ο Επίσκοπος εικονίζει, ως προεστώς της Εκκλησίας, «τον Βασιλέα Χριστόν όπως θα έλθει στη Βασιλεία του», με λαμπρότητα και ακτινοβολία!
4. Η Θεία Λειτουργία είναι εντελώς αδιανόητος χωρίς την έννοια του εικονισμού. Αλλά όταν λέμε ότι ο Επίσκοπος στη Θεία Ευχαριστία είναι εικών του Χριστού, «δεν μπορούμε να το κατανοήσουμε αυτό, διότι χάσαμε πλέον τη γλώσσα της εικόνος της εκκλησιαστικής ζωής» (σ. 7).
5. Πάντως, εφ’ όσον «ο Επίσκοπος είναι εικών του Χριστού, δεν μπορούμε να παρακάμψουμε την εικόνα του και να πάμε απευθείας στο πρωτότυπο … Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να προσευχόμαστε στον Χριστό (σημείωση: απ’ ευθείας), αλλά πρέπει να παρεμβάλλεται η εικόνα του Επισκόπου» (σ. 7). «Υπάρχουν βέβαια ακόμη πολλοί που βλέπουν στο πρόσωπο του Επισκόπου τον ίδιο τον Χριστό, αλλά ο αριθμός τους μειώνεται διαρκώς και χάνεται η εικονολογική αντίληψη των δρωμένων της Θείας Ευχαριστίας» (σ. 8).
6. «Εάν η επικοινωνία μας με τον Θεό παρακάμπτει τον άνθρωπο (Επίσκοπο), τότε η επικοινωνία αυτή πραγματοποιείται μέσω της φαντασίας» (σ. 9).
7. «Το μνημόσυνο του Επισκόπου κατά τη Θεία Λειτουργία αποτελεί το πλέον καίριο στοιχείο, που αναδεικνύει τη Θεία Ευχαριστία επισκοποκεντρικό γεγονός στην ζωή της Εκκλησίας» (σ. 10).
8. «Το γεγονός ότι ο ιερεύς, όταν πρόκειται να τελέσει τη Θεία Ευχαριστία, λαμβάνει καιρόν … και από τον θρόνο του Επισκόπου, έστω και αν είναι κενός, δείχνει ότι και όταν ακόμη δεν λειτουργεί ο Επίσκοπος, αυτός είναι το κέντρο της Θείας Ευχαριστίας» (σ. 10).»

Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, “Βίβλος των Ηθικών”, Λόγος Ι΄

Α’ – Λαμβάνουν όλοι το Αγ. Πνεύμα;

Και να μην πει κανείς: “Εγώ έχω λάβει το Χριστό με το άγιο βάπτισμα”, αλλά ας μάθει ότι δεν λαμβάνουν το Χριστό με το βάπτισμα όλοι όσοι βαπτίζονται. Λαμβάνουν μόνοι αυτοί που είναι είτε βεβαιόπιστοι και έχουν γνώση τέλεια είτε αυτοί που τακτοποίησαν τον εαυτό τους, καθαρίζοντας τον από πριν και έτσι βαπτίζονται. Και τούτο το γνωρίζει αυτός που ερευνά τις Γραφές, από τους αποστολικούς λόγους και πράξεις. Γιατί έχει γραφεί: “ Όταν άκουσαν οι απόστολοι που βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα, ότι η Σαμάρεια έχει δεχτεί το λόγο του Θεού, έστειλαν σε αυτούς τον Πέτρο και τον Ιωάννη, οι οποίοι αφού κατέβηκαν από τα Ιεροσόλυμα, προσεύχονταν να λάβουν το Άγιο Πνεύμα οι Σαμαρείτες. Και δεν είχε λάβει ακόμη κανένας το Άγιο Πνεύμα, υπήρχαν δε, μόνο βαπτισμένοι στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Τότε έβαζαν τα χέρια τους επάνω τους, και ελάμβαναν το Άγιο Πνεύμα”.

Είδες πως δεν λαμβάνουν το Άγιο Πνεύμα, αμέσως όλοι όσοι βαπτίζονται; Έμαθες από τους Αποστόλους, πως κάποιοι που αν και πίστεψαν και βαπτίστηκαν, δεν ‘ντύθηκαν’ το Χριστό, με το βάπτισμα; Γιατί, εάν αυτό είχε γίνει (να ‘ντυθούν’ το Χριστό), δεν θα προσεύχονταν μετά και θα έβαζαν τα χέρια τους οι Απόστολοι σε αυτούς. Λαμβάνοντας το Άγιο Πνεύμα, τον Κύριο Ιησού ελάμβαναν. Γιατί, δεν είναι άλλο ο Χριστός και άλλο το Άγιο Πνεύμα. Και ποιος το λέει αυτό; Ο ίδιος ο Θεός Λόγος, μιλώντας στην Σαμαρείτιδα: “Είναι Πνεύμα ο Θεός”. Εάν λοιπόν ο Χριστός είναι Θεός, είναι Πνεύμα κατά τη φύση της θεότητας, και αυτός που έχει το Χριστό, Άγιο Πνεύμα έχει. Αυτός δε που έχει το Άγιο Πνεύμα, τον ίδιο πάλι τον Κύριο έχει, καθώς λέει και ο Παύλος: “Το δε Πνεύμα, ο Κύριος είναι”

Β’ – Περι αυτών που νομίζουν πως έχουν το Άγιο Πνεύμα ΛΟΓΟΣ ΗΘΙΚΟΣ E’
Να και πάλιν εγώ απευθύνομαι προς αυτούς που λέγουν ότι έχουν Πνεύμα Άγιον, δίχως να το γνωρίζουν, και νομίζουν ότι το απέκτησαν με το Θείον Βάπτισμα μέσα τους. Νομίζουν ότι έχουν τον θησαυρόν (Β’ Κορ. 4, 7), αλλά όμως καταλαβαίνουν ότι ο εαυτός τους είναι εντελώς άδειος από αυτόν. Προς εκείνους που ομολογούν ότι εις το άγιον Βάπτισμα δεν αισθάνθηκαν τελείως τίποτε, αλλά πιστεύουν ότι από τότε η δωρεά του Θεού κατοίκησε μέσα τους και μέχρι τώρα υπάρχει μέσα εις την ψυχήν τους, δίχως να την καταλαβαίνουν και να την αισθάνωνται. Και όχι μόνον προς αυτούς (απευθύνομαι) αλλά και προς εκείνους που λέγουν ότι δεν έλαβαν ποτέ καμμίαν αίσθησι της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος δια της θεωρίας και αποκαλύψεως, αλλά μόνον με την πίστι και τον λογισμό. Και δεν εδέχθησαν την Χάρι δια της εμπειρίας αλλά την κρατούν μέσα τους με την ακρόασι των θείων λόγων.

Τι άλλο, βεβαίως, είναι ο Χριστός αν όχι Θεός αληθινός, ο οποίος έγινε αληθινά τέλειος άνθρωπος; Αφού το παραδέχεσθε, αυτό, πέστε μας και για ποιον λόγον έγινε ο Θεός άνθρωπος; Οπωσδήποτε, σύμφωνα με την διδασκαλία των Θείων Γραφών και τα ίδια τα γεγονότα που συνέβησαν και συμβαίνουν συνεχώς -ακόμη κι αν εσείς τα αγνοείτε μη θέλοντας να τα ακούσετε- για να κάνη τον άνθρωπον Θεόν (Ιω. 1, 12. Γαλ. 4, 5). Και με ποιον τρόπον κατεργάζεται την θέωσι του ανθρώπου; Δια της σαρκός ή δια της Θεότητός Του; Βεβαίως δια της Θεότητος. «Η σαρξ ουκ ωφελεί ουδέν. το πνεύμα εστιν το ζωοποιούν» (Ιω. 6, 63). Εάν, λοιπόν, δια της Θεότητός Του εθέωσε πρώτα την σάρκα την οποία προσέλαβε, και εμάς όλους μας ζωοποιεί όχι με την φθαρτή σάρκα, αλλά με την θεωθείσα σάρκα Του. Ώστε ποτέ και με κανένα τρόπο να μην τον θεωρήσωμε άνθρωπο αλλά να Τον ομολογήσωμε ένα Θεόν τέλειον με δύο φύσεις -διότι ένας είναι ο Θεός- επειδή το φθαρτόν κατεπόθη υπό της αφθαρσίας (Α’ Κορ. 15, 54), και το σώμα δεν αφανίσθηκε από το ασώματον, αλλά το σώμα ηλλοιώθη τελείως και μένει ασύγχυτον, αρρήτως αναμεμιγμένο και ενωμένο με την Τριαδική Θεότητα, δια μίξεως αμίκτου, ώστε να προσκυνείται ένας Θεός σε τρία Πρόσωπα, τον Πατέρα, τον Υιόν και το Άγιον Πνεύμα. Και καμμία προσθήκη να μη γίνη εις τον αριθμό των Προσώπων, λόγω της ενανθρωπήσεως, ούτε να υποστή καμμίαν μεταβολήν η Αγία Τριάς εκ του ανθρωπίνου σώματος.

Είναι, λοιπόν, ο Χριστός. Τι είναι όμως; Θεός αληθινός, ο οποίος έγινε και τέλειος άνθρωπος, αληθινά. Και έγινε άνθρωπος -που δεν ήτο πριν- δια να κάνη Θεόν τον άνθρωπον - που ποτέ προηγουμένως δεν είχε γίνει. Και μας εθέωσε και θα μας θεοποιεί όχι μόνον δια της σαρκός Του. Διότι αυτή δεν χωρίζεται.

Περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος Λόγος Δεύτερος

7. Για να απαντήσουμε δε προς αυτούς και διεξοδικότερα, αν το εμφύσημα του Κυρίου ήταν το άγιον Πνεύμα, τότε και η αναπνοή την οποίαν χρησιμοποιεί και δια της οποίας έγινε και το εμφύσημα, θα ήταν το άγιο Πνεύμα. Επομένως δεν ήταν άνθρωπος, όπως εμείς, άλλα ή ήταν φαντασία, κατά την φαντασία των Ακεφάλων, ή και πριν συναναστραφεί με τούς ανθρώπους είχε από την αρχή κατά παρόμοιο τρόπο συγκροτημένη την σαρκική φύση κατά την άνοια του Απολιναρίου. Και όμως ο ίδιος ο Κύριος είπε πάντως και τούτο, «τά ρήματα, ἅ ἐγώ λαλῶ, Πνεῦμά εἰσι καί ζωή εἰσι». Εάν δε είναι Πνεύμα, είναι και Πνεύμα άγιον˙ διότι πώς αλλιώς; Επομένως κατά την ερμηνεία των Ιταλών περί του εμφυσήματος και το Πνεύμα είναι Λόγος και μάλιστα Θεού Λόγος. Τί θα ήταν τολμηρότερο τούτου; Μάλλον δε θα ήταν λόγοι, και μάλιστα Θεού λόγοι˙ διότι τα ρήματα είναι πλήθος.

Χρειάζεται δε να επιστηθεί και εδώ η προσοχή επί του ότι δεν είπε ότι «Τα ρήματα τα όποια εγώ λαλώ είναι το Πνεύμα», αλλά χωρίς το άρθρο, δηλώνοντας ότι αυτά δεν είναι η υπόσταση του Πνεύματος, αλλά είναι γεμάτα από την ενέργεια του θείου Πνεύματος και ότι δι' αυτών χορηγείται η ζωοποιός ενέργεια του Πνεύματος. Και όταν άλλωστε εμφυσήσας είπε, «λάβετε Πνεύμα άγιον», αυτό ακριβώς είπε, ότι το εμφύσημα τούτο είναι πεπληρωμένο από την εξουσία του θείου Πνεύματος να λύει και να δεσμεύει.