Απομαγνητοφώνηση αποσπασμάτων από την εκπομπή «Σχολιάζοντας την Αποκάλυψη»
π. Στ. Σκλήρης
…Άλλη γλώσσα, εικονική, όπου την προτεραιότητα την έχει το φως. Και πλέον, το Βυζάντιο δεν ενδιαφέρεται ούτε για τον συμβολισμό όπως ήταν οι πρώτοι αιώνες οι χριστιανικοί, ούτε για τα ιστορικά γεγονότα, και όλες αυτές τις εικόνες που παρουσιάζει η Αποκάλυψη με καταστροφές, με δυνάμεις, σεισμούς κτλ., που κατά το κείμενο της Αποκαλύψεως θα επισυμβούν στα τελευταία χρόνια πριν γίνει η δεύτερη Παρουσία του Χριστού. Το Βυζάντιο ενδιαφέρεται να ρίξει ένα φως που μας οδηγεί στα έσχατα, δηλαδή στην κατάσταση μετά από την ιστορία. Δίνει μια μεταϊστορική απεικόνιση, η οποία είναι βγαλμένη μέσα από την εμπειρία την ευχαριστιακή. Βλέπουμε σε όλες τις παραστάσεις, και τις μεταγενέστερες, και τις καθ’ αυτώ βυζαντινές, να κυριαρχεί η εικόνα του Χριστού ως μεγάλου αρχιερέως, περιστοιχισμένο από τους θρόνους όπου είναι 24 πρεσβύτεροι. Αν προσέξουμε μια άλλη παράσταση βυζαντινή που είναι η Πεντηκοστή, θα δούμε ότι υπάρχει εκεί στη μέση ένας θρόνος, ή ένας χώρος άδειος, που έχει συνήθως το σταυρό από πίσω, και δεξιά και αριστερά ο Πέτρος, ο Παύλος και οι υπόλοιποι 12 Απόστολοι. Οπότε, στην εικόνα της Πεντηκοστής, έχουμε μια διάταξη των προσώπων παρόμοια με την τελική εικόνα του Χριστού ως μεγάλου αρχιερέως και των πρεσβυτέρων στην Αποκάλυψη. Αν προσέξουμε μια ειδική λεπτομέρεια, ότι στον Όσιο Λουκά, στα ψηφιδωτά του, στο ψηφιδωτό της Πεντηκοστής υπάρχει στη μέση η ετοιμασία του θρόνου, θα βγάλουμε το συμπέρασμα, ότι η παράσταση της Πεντηκοστής, με το κενό που άφησε ο Χριστός αναλαμβανόμενος, και τους Αποστόλους, ταυτίζεται με την παράσταση της Αποκαλύψεως. Άρα, για τους Βυζαντινούς, εκείνο που ενδιαφέρει, είναι ότι η Εκκλησία ως ευχαριστιακή κοινότητα, εδώ, μέσα στην ιστορία, αντλεί το κύρος της από μια σχέση έξω από την ιστορία και μετά από την ιστορία, που είναι στα έσχατα. Άρα, κάθε ευχαριστιακή κοινότητα είναι αυθεντική, στο βαθμό που ταυτίζεται προς την εσχατολογική κοινότητα, όπου θα είναι ο Χριστός εν μέσω των πρεσβυτέρων.
Αν δούμε τώρα τις δυτικές απεικονίσεις της Αποκαλύψεως, θα δούμε ότι οι δαίμονες απεικονίζονται με την ίδια κλίμακα, που απεικονίζονται τα άλλα πρόσωπα, και όχι με μια φωταγωγική σχέση, δηλαδή με μια σχέση όπου το φως τους δίνει υπόσταση. Επειδή πλέον διεκδικούν και οι δαίμονες ισοτιμία με το Χριστό και τους Αγίους και τους Αγγέλους, αναγκάζεται ο αγιογράφος να βάλει εκεί ηθικά και ψυχολογικά στοιχεία, δηλαδή να δώσει μια έκφραση φρικιαστική στο πρόσωπο τους, τα αυτιά να γίνουν έτσι με κάποιες γωνίες, τα δόντια και τα νύχια να προέχουν και τα λοιπά. Αυτή είναι η δυτική νοοτροπία, όπου δεν υπάρχει το φως ως οντολογική και εσχατολογική προϋπόθεση, αλλά υπάρχει η ιστορία, η ηθική και η ψυχολογία. Σε μια τέτοια προοπτική έρχονται στο φως περισσότερο όλες αυτές οι καταστροφές που περιγράφει η Αποκάλυψη. Πλέον για τον Δυτικό, ο τόνος πέφτει όχι τόσο στα έσχατα, όσο στην ιστορία, και μάλιστα σε μια ευθύγραμμη αντίληψη της ιστορίας, όπου πέφτει η έμφαση σε αυτές τις τελευταίες καταστροφές και τους σεισμούς, και όλα αυτά που περιγράφει τα τραγικά γεγονότα η Αποκάλυψη.
Έτσι έχουμε μια πορεία βυζαντινή, που λίγο διασώζεται στα μεταβυζαντινά χρόνια, και ένα παρακλάδι που πάει στη Δύση, απ’ τον 13ο αιώνα περίπου, διαμορφώνει μια, μάλλον 10ο και 11ο, διαμορφώνει μια αντίληψη πιο ιστορική, τονίζει και δίνει έμφαση στις καταστροφές και στα τραγικά γεγονότα που παρουσιάζει η Αποκάλυψη, και αυτή πλέον η αντίληψη η δυτική έρχεται από δεύτερο χέρι και επηρεάζει την μεταβυζαντινή ζωγραφική, και έχουμε στη μονή Διονυσίου, αυτές τις ωραιότατες απεικονίσεις, όπου διατηρείται το παραδοσιακό, ταυτόχρονα με μια επίδραση δυτική.
Το συμπέρασμα απ’ αυτά είναι ότι η δυτική αντίληψη μας τονίζει περισσότερο το τραγικό, το μηδέν, το υπαρξιακό πρόβλημα του ανθρώπου μέσα στην ιστορία. Ποτέ δεν μπορεί να δώσει την τελική λύση του δράματος, σαν εσχατολογική πραγματικότητα. Η ανατολική αντίληψη τονίζει το εσχατολογικό, δίνει τη λύση την εσχατολογική.
ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΚΤΗ ΕΞΗΓΗΣΗ. ΣΗΜΕΡΑ ΟΜΩΣ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ; ΔΕΝ ΟΡΜΗΣΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΣΚΟΤΕΙΝΙΑΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΦΩΤΕΙΝΗ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΣ ΑΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΗ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ ΔΕΝ ΠΡΟΣΕΞΕ ΤΑ ΤΕΡΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΕΩΣ ΠΟΥ ΓΙΓΑΝΤΩΝΑΝ ΠΙΣΩ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΠΟΥ ΤΗΣ ΣΚΕΠΑΣΕ ΤΟ ΜΑΚΑΡΙΟ ΦΩΣ;
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΩΣ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ Ο ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ ΕΚΜΗΔΕΝΙΣΕ ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΑΡΝΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΑΓΓΕΛΩΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΙΣΤΟ ΑΡΝΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΨΥΧΗΣ; ΟΠΟΤΕ;
ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΗΣΥΧΑΣΜΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΜΕ ΤΑ ΤΕΡΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΕΩΣ; ΤΙ ΜΑΣ ΔΙΔΑΣΚΕΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ;
Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΔΙΑΦΟΡΕ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΤΗΣ ΙΛΙΓΓΙΩΔΟΥΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ ΟΤΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΒΙΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΗΣ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΤΗΝ ΧΑΡΙ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΚΑΛΕΙ ΣΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ, ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΗΣ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΩΝ ΕΚΛΕΚΤΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΕΛΟΥΣ, ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΘΗΡΙΩΔΗ ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΩΣΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΨΕΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΣΗΣ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΠΡΟΦΗΤΗ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου