Η ενότητα μέσα στην Εκκλησία
ή
Η αρχή του καθολικισμού
Στο πνεύμα των πατέρων της Εκκλησίας των τριών πρώτων αιώνων
Του Johann Adam Möhler
Τμήμα πρώτο
Η ενότητα του πνεύματος της Εκκλησίας
Κεφάλαιο 1: Η μυστική ενότητα β
Η ενότητα του πνεύματος της Εκκλησίας
Κεφάλαιο 1: Η μυστική ενότητα β
§ 2
Όπως στην προχριστιανική εποχή, το πνεύμα που οικοδομεί το σύνολο των πιστών, το εμψυχώνει και το κρατά μαζί, κατέβαινε σπασμωδικά και διακοπτόμενα, και για τον λόγο αυτό δεν μπορούσε να διαμορφωθεί μια κοινή, πνευματική θρησκευτική ζωή, αλλά όλα διασπώνταν σε μοναδικότητες και ιδιαιτερότητες, το ίδιο αυτό Πνεύμα, μετά την μεγάλη και θαυμαστή κάθοδο του στους Αποστόλους και ολόκληρη την χριστιανική κοινότητα, η οποία μόνο τότε αρχίζει αληθινά και ζωντανά να υπάρχει, δε θα εγκατέλειπε τους πιστούς ποτέ πια, δέν θα ερχόταν ποτέ πια, αλλά είναι διαρκώς παρόν. Το σύνολο των πιστών, η Εκκλησία, την οποία οικοδόμησε (το Πνεύμα), επειδή την πληρεί, είναι ο αστείρευτος, διαρκώς ανακαινιζόμενος και ανανεούμενος θησαυρός της ζωικής αρχής, η ανεξάντλητη πηγή τροφής. Λέει ο Ειρηναίος: «Διατηρούμε την πίστη, την οποία λάβαμε από την Εκκλησία, που είναι (η πίστη) μια δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Συγκρίνεται με ένα πολύτιμο κειμήλιο σε ένα καλό δοχείο, το οποίο, όπως και το δοχείο, ανανεώνεται διαρκώς(μέ πιστούς). Γιατί αυτή είναι η εργασία που ανατέθηκε στην Εκκλησία, να μεταδίδει στα πλάσματα του Θεού το Πνεύμα, ώστε όλα τα μέλη που το λαμβάνουν να ζωοποιούνται. Σε αυτό συνίσταται η σύνδεση με τον Χριστό, δηλαδή τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, η εγγύηση της αιωνιότητας της πίστης μας και της ενίσχυσης της, ο δρόμος που οδηγεί στο Θεό.—Όπου είναι η Εκκλησία, εκεί είναι και το Πνεύμα του Θεού, και όπου το Πνεύμα του Θεού, εκεί η Εκκλησία και το σύνολο της χάριτος, το Πνεύμα όμως είναι η Αλήθεια. Για τον λόγο αυτό, δεν μετέχουν του Πνεύματος αυτοί, που δεν τράφηκαν προς ζωή στα στήθη της μητέρας, και δεν έλαβαν από το σώμα του Χριστού (την Εκκλησία) την τρεχούμενη καθαρή πηγή» (1). Με τον ίδιο τρόπο εκφράζεται και ο Κυπριανός: «Η από το φως του Κυρίου!!! διαποτισμένη Εκκλησία σκορπίζει τις ακτίνες της σε όλη τη Γη. Είναι όμως ένα φως που εκχύνεται παντού και η ενότητα του σώματος δεν καταστρέφεται. Οι κλάδοι της εκτείνονται, δια της πληρότητας της ζωής, σε όλη τη Γη, μακριά εκχύνονται οι πλούσιες τρεχούμενες πηγές. Είναι όμως ένα πηγάδι, μια καταγωγή, μια μητέρα, που πολλαπλασιάζεται δια της αδιάκοπης γονιμότητας. Μας γεννά, το γάλα της μας τρέφει, το πνεύμα της μας ζωοποιεί» (2). Την ίδια αντίληψη βρίσκουμε στον Ωριγένη: «Έχουμε φώτα που μας φωτίζουν, τον Χριστό και την Εκκλησία Του. Αυτός είναι το Φως του κόσμου, που φωτίζει και την Εκκλησία με το Φως Του. – Ο Χριστός επομένως είναι το αληθινό Φως, και δια του Φωτός Του φωτίζεται η Εκκλησία [έτσι μεταφράζει το: Ο Χριστός είναι το Φως το αληθινό, φωτίζον πάντα άνθρωπο ερχόμενον είς τον κόσμον], και καθίσταται φως του κόσμου» (3).
§ 3
Η διαρκής παρουσία του θεϊκού Πνεύματος ανάμεσα στους ανθρώπους είχε αρχίσει με τους Αποστόλους, που το είχαν λάβει άμεσα. Τους άρπαξε και τους διαπότισε, τους δεκτικούς και δραστήριους κατά την αποδοχή, μια καινούργια αρχή ζωής τους μεταδόθηκε, αυτό για το οποίο η δεκτικότητα είναι ήδη διαθέσιμη, θα μεταδιδόταν μέσα από αυτούς, ώστε κανένας άλλος να μη το λάβει πια άμεσα όπως αυτοί, αλλά με αυτή την νέα ζωή, που γεννήθηκε μέσα τους, να δημιουργηθεί η ίδια στους υπόλοιπους;;;. Έτσι όπως η ζωή του αισθητού ανθρώπου βγήκε μόνο μια φορά άμεσα από το χέρι του Δημιουργού, και εκεί όπου πρόκειται να γίνει αισθητή ζωή, καθορίζεται από τη μετάδοση της ζωικής δύναμης ενός ήδη ζώντος ανθρώπου, έτσι και η νέα θεϊκή ζωή θα έρρεε από το ήδη ζωοποιημένο, και η δημιουργία (Erzeugung) του θα ήταν μια επί-γονιμοποίηση (Über-Zeugung). Μόνο εκεί όπου ζούσαν και δρούσαν οι Απόστολοι, διαδόθηκε η νέα ζωή. Και όπως την εποχή τους, οι χωρικά απομακρυσμένοι λαμβάναν το ίδιο Πνεύμα δια της άμεσης μετάδοσης της ζωής μόνο από τους απεσταλμένους του Κυρίου, έτσι και οι χρονικά απομακρυσμένοι, το λάμβαναν δια των μελών που μετείχαν αυτού (του Πνεύματος). Με τον τρόπο αυτό οι ενδιάμεσες σειρές αποτελούσαν μόνο αναπαραγωγικά σκαλοπάτια, οι ύστερες σειρές όμως, όπως οι χωρικά επί το πλείστον απομακρυσμένοι, ζωοποιούνταν από το ίδιο Πνεύμα, παρίσταναν μια κοινότητα, και σχημάτιζαν μια κοινή ζωή, αποτελούσαν μια Εκκλησία (1). Αν όμως η άμεση μετάδοση του Αγίου Πνεύματος επαναλαμβάνονταν, ώστε να εκχυθεί σε κάποιον χωρίς την μεσολάβηση κάποιων ήδη έμπλεων Πνεύματος, τότε θα έπρεπε ένα φιλικό, το ίδιο μάλιστα Πνεύμα, και για τον λόγο αυτό, αυτός που τον εμποτίζει το Πνεύμα, να ελκύεται ακαταμάχητα από το συγγενικό του. Θα έπρεπε να εισέλθει στην κοινότητα της ίδιας πνευματικής ζωής, όπως συνέβη με τον Παύλο (2). Η διαμόρφωση μιας αποκομμένης ζωής, η έλλειψη ανάγκης για συμφωνία ή η αδυναμία (συμφωνίας), θα μαρτυρούσε την εσωτερική διαφορετικότητα του νέου, αποκαλυπτόμενου Πνεύματος, ως προς το πρώτο (Πνεύμα), και θα το παρουσίαζε ως πνεύμα ψεύδους. Αυτή η πνευματική δύναμη, η οποία αναπαράγεται και κληρονομείται μέσα στην Εκκλησία, είναι η παράδοση, η εσωτερική, μυστηριώδης αόρατη για κάθε μάτι πλευρά της (3). Κανείς, και σε κανένα μέρος του κόσμου, δεν εξέφρασε ξαφνικά, διδαγμένος από τον εαυτό του, την χριστιανική πίστη. Από την δημιουργία της Εκκλησίας, δεν βάπτισε κανείς τον εαυτό του, αλλά η προσφορά της και η μετάδοση των δυνάμεων που προσφέρει (το βάπτισμα) εξαρτάται από ένα μέλος της Εκκλησίας. Κανείς δεν πρόσφερε στον εαυτό του ξαφνικά τη Θεία Κοινωνία, ώστε αποκομμένος και χωρίς να σχετίζεται με τους υπόλοιπους πιστούς, να έγινε μέτοχος των δυνάμεων της, πράγμα που αντιφάσκει και στην έννοια της (Κοινωνίας). Κανένας δεν επέθεσε τα χέρια πάνω στον εαυτό του, και να είχε παρόμοια ενέργεια, όπως το πίστευε η Εκκλησία από την εποχή των Αποστόλων (4).
§ 4
Η αληθινή πίστη, η αληθινή χριστιανική γνώση, εξαρτάται λοιπόν, σύμφωνα με τη διδασκαλία της αρχαιότερης Εκκλησίας, από το Άγιο Πνεύμα και τη μετάδοση Του δια της σύνδεσης με την Εκκλησία. Αν διερευνήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια, πως το σκέφτηκαν αυτό, θα βρούμε την εξής απάντηση: Την μέσα στην Εκκλησία διαδεδομένη αγία ζωή, πρέπει ο καθένας να την προσλάβει με άμεση εντύπωση, και με άμεση θεώρηση της εμπειρίας της Εκκλησίας, να την αναμορφώσει και να τη κάνει δική του, να δημιουργήσει μέσα του ένα ιερό νόημα και αλλαγή, και από την εξαγιασμένη διάθεση να αναπτύξει την χριστιανική γνώση. Ο Κλήμης Ρώμης εντυπώνει στους Κορινθίους αυτή την βαθιά αλήθεια. Αφού τους συμβούλεψε να ζουν αγία ζωή, λέει: «Αυτός είναι δρόμος, πάνω στον οποίο βρίσκουμε τον Σωτήρα μας Ιησού Χριστό,-- μέσω Αυτού ας κοιτάξουμε τα ύψη του ουρανού, μέσω Αυτού ας κοιτάξουμε το άγιο και ύψιστο πρόσωπο του Θεού. Μέσω αυτού θα ανοίξουν τα μάτια της καρδιάς μας. Μέσω Αυτού, η ασύνετος και εσκοτισμένη μας διάνοια, θα δει (κοιτάζοντας προς τα πάνω) το θαυμαστό φως Του. Μέσω Αυτού, κατά το θέλημα του Κυρίου, θα γευθούμε την αθάνατη γνώση» (1). Ο κύκλος των ιδεών του λοιπόν είναι, πως από την αγία ζωή πηγάζει η γνώση του Χριστού, από τον Οποίο εξαρτάται η επίγνωση του Πατέρα. Ο συγγραφέας της θαυμαστής προς Διόγνητον επιστολής, μαθητής των Αποστόλων, παρουσιάζει επίσης την μέσα στην Εκκλησία ρέουσα και προσλαμβανόμενη ζωή ως πηγή γνώσης του ιδιαίτερου χαρακτήρα του Χριστιανισμού. Γιατί, καθώς το περιέγραψε εκείνο, συνεχίζει: «Τότε θα δεις, αν και πάνω στη γη, πως ο Θεός διάγει στον ουρανό. Τότε θα αρχίσεις να κηρύττεις τα μυστήρια του Θεού. Τότε θα αγαπήσεις και θα θαυμάσεις εκείνους που βασανίστηκαν, επειδή δεν ήθελαν να αρνηθούν τον Θεό (Χριστό). Τότε θα σιχαθείς την απάτη και την πλάνη του κόσμου. Όταν θα γνωρίζεις πως στ’ αλήθεια ζεις στον ουρανό. Όταν θα περιφρονείς αυτό που εδώ φαίνεται ως θάνατος, και θα φοβάσαι τον πραγματικό θάνατο» (2). Κανένας όμως δεν διείσδυσε πιο βαθιά στο θέμα αυτό, από τον Ιγνάτιο. Με βαθιά αίσθηση, συνέλαβε αυτός ο άξιος μαθητής, η πιστή εικόνα του Αποστόλου Ιωάννη, την ουσία του Χριστιανισμού, και παρουσιάζει το Ένα, με τις πιο ποικίλες εκφράσεις, που πηγάζουν από μια καρδιά γεμάτη φως, αυτό το Ένα που επαναλαμβάνεται σε όλες του τις επιστολές: πως μόνο η αγάπη, που προσλαμβάνεται στους κόλπους της Εκκλησίας και συμπεριλαμβάνει του πιστούς, μόνο αυτή διδάσκει τι είναι ο Χριστός, τι είναι ο Χριστιανισμός. Το περιεχόμενο όλων των επιστολών του μπορούμε να το εκφράσουμε έτσι: Ο Χριστός είναι αγάπη, αγαπώντας λοιπόν θα βρεις τον Χριστό. Και μετά από λίγο λέει περί αυτού: «Μέσα στην κοινότητα της Εκκλησίας υμνείται ο Χριστός» και παριστάνεται. «Μέσα σε αυτήν βρίσκει ο ουράνιος Πατέρας, ποιοι είναι τα μέλη του Υιού Του, και μέσα σε αυτήν, οι πιστοί μετέχουν του Θεού» (3). «Ώστε μέσα της να καταστραφεί ολότελα κάθε κακό» (4, Έτσι μεταφράζει το πρωτότυπο κείμενο, που λέει: καθαίρονται αι δυνάμεις του σατανά, και λύεται ο όλεθρος αυτού εν τη ομονοία υμών της πίστεως). Και λίγο παρακάτω, «Πίστη και αγάπη (εννοεί πάντοτε την αγάπη που δημιουργεί την ενότητα των πιστών) αλληλοεξαρτώνται, αυξάνονται μαζί και τελειοποιούνται στην αλληλοπεριχώρηση και ενότητα τους εν Θεώ» (5, Ο Άγιος όμως γράφει επί λέξει τα εξής: ων ουδέν λανθάνει υμάς, εάν τελείως εις Ιησούν Χριστόν έχητε την πίστιν και την αγάπην, ήτις εστι αρχή ζωής και τέλος. Αρχή μεν πίστις, τέλος δε η αγάπη. Τα δε δυο εν ενότητι γενόμενα θεού εστι.) Η ύψιστη δύναμη γι’ αυτόν (τον Ιγνάτιο) λοιπόν, είναι αυτή που δημιουργεί την εκκλησιαστική κοινότητα και μόνο εντός αυτής της κοινότητας διατηρείται, και μέσα στο άνθος της έχουν φυτευθεί μαζί και όλα τα άλλα. Αυτή είναι, όπου υπάρχει καθαρή, η κατάργηση κάθε τι εγωιστικού, και επομένως η μέγιστη επέκταση της ζωής μας. Γιατί όλοι οι πιστοί ζουν εντός μας, και εμείς εντός τους.- Κατά την περίοδο αυτή δεν υπάρχει ίσως κανένας πατέρας της Εκκλησίας, ο οποίος με ποικίλες αφορμές να μη μιλά για την Εκκλησία σε αυτή την βάση, δηλαδή για την θεϊκή αγάπη η οποία την πληρεί και συναρπάζει τη ζωή, και η οποία καθορίζει την χριστιανική γνώση. Ο Κλήμης Αλεξανδρείας το αναπαριστά πολύ ωραία. «Μόνο ο εκ νέου γεννημένος, λέει, όπως το δίνει το όνομα, ελευθερώνεται ξαφνικά από το σκοτάδι. Ταυτόχρονα δέχεται φως.- Όπως εκείνοι, που προσπαθούν να καθαρίσουν τα μάτια τους, δεν παίρνουν το φως απ’ έξω, δεν το έχουν, αλλά μόνο αφαιρώντας το εμπόδιο από τα μάτια τους προσδίδουν στη δύναμη της όρασης ελεύθερη κίνηση. Έτσι και εμείς, οι βαπτισμένοι, αφού έχουμε με το θεϊκό Πνεύμα απομακρύνει, σαν μια ομίχλη, τις αμαρτίες που μας συσκοτίζουν, έχουμε ένα απαρεμπόδιστο, φωτεινό θεϊκό μάτι. Μόνο με ένα τέτοιο μάτι βλέπουμε τη θεότητα, καθώς από πάνω εισρέει το θεϊκό Πνεύμα: έτσι, το μάτι που μπορεί να δει το θεϊκό φως είναι αιώνια πλασμένο: γιατί μόνο το όμοιο είναι φίλος με το όμοιο: το άγιο δηλαδή έχει φιλία μόνο με την πηγή του αγίου. (6)» Η μεγάλη σκέψη, που βρίσκεται στη βάση των όσων ειπώθηκαν, και αποτελεί τον μυελό τους, πως δηλαδή ο Χριστιανισμός δεν είναι μια απλή έννοια, αλλά ένα πράγμα που περιλαμβάνει ολόκληρο τον άνθρωπο, ριζωμένο στη ζωή του και κατανοητό μόνο μέσα από αυτήν, το εκφράζει ξεκάθαρα ο ίδιος Κλήμης. «Δεν ισχυριζόμαστε πως η γνώση αποτελείται μόνο από έννοιες, αλλά πως είναι μια θεϊκή επιστήμη, και εκείνο που δημιουργήθηκε μέσα στην ψυχή, δια της υπακοής ενώπιον του Θεού, δημιουργημένο φως, το οποίο του αποκαλύπτει τα πάντα, και διδάσκει τον άνθρωπο να έχει συνείδηση του εαυτού του και του Θεού» (7, το πρωτότυπο λέει το εξής: ου γαρ λόγον ψιλόν είναι την γνώσιν φαμεν, αλλά τινά επιστήμην θείαν. Και φως εκείνο το εν τη ψυχή εγγενόμενον εκ της κατά τας εντολάς υπακοής, τα πάντα κατάδηλα ποιούν-αυτόν τε άνθρωπον εαυτόν τε γινώσκειν παρασκευάζον, και του θεού επίβολον καθίστασθαι διδάσκον). Είναι αρκετό να αναφέρουμε εδώ μόνο τον Ωριγένη ακόμα, ο οποίος, όπως και οι αναφερθέντες πατέρες, το μέσα στην Εκκλησία μεταδιδόμενο Άγιο Πνεύμα ως την προϋπόθεση αγιασμού του ανθρώπου, αυτόν πάλι (τον αγιασμό) ως τη βάση της πίστης στον Χριστό περιγράφει (8) και λέει με έμφαση: «Στη σύναξη των πιστών κατανοείται ο Υιός του Θεού, ο Οποίος ζει εν τω μέσω των ενωμένων (συμφωνούντων)» (9, το πρωτότυπο: συνάγει η συμφωνία και χωρεί των εν μέσω των συμφωνούντων γινόμενον υιον του θεού). Σε άλλα σημεία κατασκευάζει αναδρομικά και λέει, πως η δύναμη του Χριστού, η οποία δημιουργεί μια καινούργια ζωή, είναι η απόδειξη της θεότητας Του (10, ο Ωριγένης γράφει στο σημείο αυτό, σύμφωνα με την παράθεση στις υποσημειώσεις: ου της θεότητος μάρτυρες αι τοσαύται των μεταβαλόντων από της χύσεως των κακών εκκλισίαι και ηρτημένων του δημιουργού, και πάντ’ αναφερόντων επι την προς εκείνον αρέσκειαν).
Συνεχίζεται
§ 3
Η διαρκής παρουσία του θεϊκού Πνεύματος ανάμεσα στους ανθρώπους είχε αρχίσει με τους Αποστόλους, που το είχαν λάβει άμεσα. Τους άρπαξε και τους διαπότισε, τους δεκτικούς και δραστήριους κατά την αποδοχή, μια καινούργια αρχή ζωής τους μεταδόθηκε, αυτό για το οποίο η δεκτικότητα είναι ήδη διαθέσιμη, θα μεταδιδόταν μέσα από αυτούς, ώστε κανένας άλλος να μη το λάβει πια άμεσα όπως αυτοί, αλλά με αυτή την νέα ζωή, που γεννήθηκε μέσα τους, να δημιουργηθεί η ίδια στους υπόλοιπους;;;. Έτσι όπως η ζωή του αισθητού ανθρώπου βγήκε μόνο μια φορά άμεσα από το χέρι του Δημιουργού, και εκεί όπου πρόκειται να γίνει αισθητή ζωή, καθορίζεται από τη μετάδοση της ζωικής δύναμης ενός ήδη ζώντος ανθρώπου, έτσι και η νέα θεϊκή ζωή θα έρρεε από το ήδη ζωοποιημένο, και η δημιουργία (Erzeugung) του θα ήταν μια επί-γονιμοποίηση (Über-Zeugung). Μόνο εκεί όπου ζούσαν και δρούσαν οι Απόστολοι, διαδόθηκε η νέα ζωή. Και όπως την εποχή τους, οι χωρικά απομακρυσμένοι λαμβάναν το ίδιο Πνεύμα δια της άμεσης μετάδοσης της ζωής μόνο από τους απεσταλμένους του Κυρίου, έτσι και οι χρονικά απομακρυσμένοι, το λάμβαναν δια των μελών που μετείχαν αυτού (του Πνεύματος). Με τον τρόπο αυτό οι ενδιάμεσες σειρές αποτελούσαν μόνο αναπαραγωγικά σκαλοπάτια, οι ύστερες σειρές όμως, όπως οι χωρικά επί το πλείστον απομακρυσμένοι, ζωοποιούνταν από το ίδιο Πνεύμα, παρίσταναν μια κοινότητα, και σχημάτιζαν μια κοινή ζωή, αποτελούσαν μια Εκκλησία (1). Αν όμως η άμεση μετάδοση του Αγίου Πνεύματος επαναλαμβάνονταν, ώστε να εκχυθεί σε κάποιον χωρίς την μεσολάβηση κάποιων ήδη έμπλεων Πνεύματος, τότε θα έπρεπε ένα φιλικό, το ίδιο μάλιστα Πνεύμα, και για τον λόγο αυτό, αυτός που τον εμποτίζει το Πνεύμα, να ελκύεται ακαταμάχητα από το συγγενικό του. Θα έπρεπε να εισέλθει στην κοινότητα της ίδιας πνευματικής ζωής, όπως συνέβη με τον Παύλο (2). Η διαμόρφωση μιας αποκομμένης ζωής, η έλλειψη ανάγκης για συμφωνία ή η αδυναμία (συμφωνίας), θα μαρτυρούσε την εσωτερική διαφορετικότητα του νέου, αποκαλυπτόμενου Πνεύματος, ως προς το πρώτο (Πνεύμα), και θα το παρουσίαζε ως πνεύμα ψεύδους. Αυτή η πνευματική δύναμη, η οποία αναπαράγεται και κληρονομείται μέσα στην Εκκλησία, είναι η παράδοση, η εσωτερική, μυστηριώδης αόρατη για κάθε μάτι πλευρά της (3). Κανείς, και σε κανένα μέρος του κόσμου, δεν εξέφρασε ξαφνικά, διδαγμένος από τον εαυτό του, την χριστιανική πίστη. Από την δημιουργία της Εκκλησίας, δεν βάπτισε κανείς τον εαυτό του, αλλά η προσφορά της και η μετάδοση των δυνάμεων που προσφέρει (το βάπτισμα) εξαρτάται από ένα μέλος της Εκκλησίας. Κανείς δεν πρόσφερε στον εαυτό του ξαφνικά τη Θεία Κοινωνία, ώστε αποκομμένος και χωρίς να σχετίζεται με τους υπόλοιπους πιστούς, να έγινε μέτοχος των δυνάμεων της, πράγμα που αντιφάσκει και στην έννοια της (Κοινωνίας). Κανένας δεν επέθεσε τα χέρια πάνω στον εαυτό του, και να είχε παρόμοια ενέργεια, όπως το πίστευε η Εκκλησία από την εποχή των Αποστόλων (4).
§ 4
Η αληθινή πίστη, η αληθινή χριστιανική γνώση, εξαρτάται λοιπόν, σύμφωνα με τη διδασκαλία της αρχαιότερης Εκκλησίας, από το Άγιο Πνεύμα και τη μετάδοση Του δια της σύνδεσης με την Εκκλησία. Αν διερευνήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια, πως το σκέφτηκαν αυτό, θα βρούμε την εξής απάντηση: Την μέσα στην Εκκλησία διαδεδομένη αγία ζωή, πρέπει ο καθένας να την προσλάβει με άμεση εντύπωση, και με άμεση θεώρηση της εμπειρίας της Εκκλησίας, να την αναμορφώσει και να τη κάνει δική του, να δημιουργήσει μέσα του ένα ιερό νόημα και αλλαγή, και από την εξαγιασμένη διάθεση να αναπτύξει την χριστιανική γνώση. Ο Κλήμης Ρώμης εντυπώνει στους Κορινθίους αυτή την βαθιά αλήθεια. Αφού τους συμβούλεψε να ζουν αγία ζωή, λέει: «Αυτός είναι δρόμος, πάνω στον οποίο βρίσκουμε τον Σωτήρα μας Ιησού Χριστό,-- μέσω Αυτού ας κοιτάξουμε τα ύψη του ουρανού, μέσω Αυτού ας κοιτάξουμε το άγιο και ύψιστο πρόσωπο του Θεού. Μέσω αυτού θα ανοίξουν τα μάτια της καρδιάς μας. Μέσω Αυτού, η ασύνετος και εσκοτισμένη μας διάνοια, θα δει (κοιτάζοντας προς τα πάνω) το θαυμαστό φως Του. Μέσω Αυτού, κατά το θέλημα του Κυρίου, θα γευθούμε την αθάνατη γνώση» (1). Ο κύκλος των ιδεών του λοιπόν είναι, πως από την αγία ζωή πηγάζει η γνώση του Χριστού, από τον Οποίο εξαρτάται η επίγνωση του Πατέρα. Ο συγγραφέας της θαυμαστής προς Διόγνητον επιστολής, μαθητής των Αποστόλων, παρουσιάζει επίσης την μέσα στην Εκκλησία ρέουσα και προσλαμβανόμενη ζωή ως πηγή γνώσης του ιδιαίτερου χαρακτήρα του Χριστιανισμού. Γιατί, καθώς το περιέγραψε εκείνο, συνεχίζει: «Τότε θα δεις, αν και πάνω στη γη, πως ο Θεός διάγει στον ουρανό. Τότε θα αρχίσεις να κηρύττεις τα μυστήρια του Θεού. Τότε θα αγαπήσεις και θα θαυμάσεις εκείνους που βασανίστηκαν, επειδή δεν ήθελαν να αρνηθούν τον Θεό (Χριστό). Τότε θα σιχαθείς την απάτη και την πλάνη του κόσμου. Όταν θα γνωρίζεις πως στ’ αλήθεια ζεις στον ουρανό. Όταν θα περιφρονείς αυτό που εδώ φαίνεται ως θάνατος, και θα φοβάσαι τον πραγματικό θάνατο» (2). Κανένας όμως δεν διείσδυσε πιο βαθιά στο θέμα αυτό, από τον Ιγνάτιο. Με βαθιά αίσθηση, συνέλαβε αυτός ο άξιος μαθητής, η πιστή εικόνα του Αποστόλου Ιωάννη, την ουσία του Χριστιανισμού, και παρουσιάζει το Ένα, με τις πιο ποικίλες εκφράσεις, που πηγάζουν από μια καρδιά γεμάτη φως, αυτό το Ένα που επαναλαμβάνεται σε όλες του τις επιστολές: πως μόνο η αγάπη, που προσλαμβάνεται στους κόλπους της Εκκλησίας και συμπεριλαμβάνει του πιστούς, μόνο αυτή διδάσκει τι είναι ο Χριστός, τι είναι ο Χριστιανισμός. Το περιεχόμενο όλων των επιστολών του μπορούμε να το εκφράσουμε έτσι: Ο Χριστός είναι αγάπη, αγαπώντας λοιπόν θα βρεις τον Χριστό. Και μετά από λίγο λέει περί αυτού: «Μέσα στην κοινότητα της Εκκλησίας υμνείται ο Χριστός» και παριστάνεται. «Μέσα σε αυτήν βρίσκει ο ουράνιος Πατέρας, ποιοι είναι τα μέλη του Υιού Του, και μέσα σε αυτήν, οι πιστοί μετέχουν του Θεού» (3). «Ώστε μέσα της να καταστραφεί ολότελα κάθε κακό» (4, Έτσι μεταφράζει το πρωτότυπο κείμενο, που λέει: καθαίρονται αι δυνάμεις του σατανά, και λύεται ο όλεθρος αυτού εν τη ομονοία υμών της πίστεως). Και λίγο παρακάτω, «Πίστη και αγάπη (εννοεί πάντοτε την αγάπη που δημιουργεί την ενότητα των πιστών) αλληλοεξαρτώνται, αυξάνονται μαζί και τελειοποιούνται στην αλληλοπεριχώρηση και ενότητα τους εν Θεώ» (5, Ο Άγιος όμως γράφει επί λέξει τα εξής: ων ουδέν λανθάνει υμάς, εάν τελείως εις Ιησούν Χριστόν έχητε την πίστιν και την αγάπην, ήτις εστι αρχή ζωής και τέλος. Αρχή μεν πίστις, τέλος δε η αγάπη. Τα δε δυο εν ενότητι γενόμενα θεού εστι.) Η ύψιστη δύναμη γι’ αυτόν (τον Ιγνάτιο) λοιπόν, είναι αυτή που δημιουργεί την εκκλησιαστική κοινότητα και μόνο εντός αυτής της κοινότητας διατηρείται, και μέσα στο άνθος της έχουν φυτευθεί μαζί και όλα τα άλλα. Αυτή είναι, όπου υπάρχει καθαρή, η κατάργηση κάθε τι εγωιστικού, και επομένως η μέγιστη επέκταση της ζωής μας. Γιατί όλοι οι πιστοί ζουν εντός μας, και εμείς εντός τους.- Κατά την περίοδο αυτή δεν υπάρχει ίσως κανένας πατέρας της Εκκλησίας, ο οποίος με ποικίλες αφορμές να μη μιλά για την Εκκλησία σε αυτή την βάση, δηλαδή για την θεϊκή αγάπη η οποία την πληρεί και συναρπάζει τη ζωή, και η οποία καθορίζει την χριστιανική γνώση. Ο Κλήμης Αλεξανδρείας το αναπαριστά πολύ ωραία. «Μόνο ο εκ νέου γεννημένος, λέει, όπως το δίνει το όνομα, ελευθερώνεται ξαφνικά από το σκοτάδι. Ταυτόχρονα δέχεται φως.- Όπως εκείνοι, που προσπαθούν να καθαρίσουν τα μάτια τους, δεν παίρνουν το φως απ’ έξω, δεν το έχουν, αλλά μόνο αφαιρώντας το εμπόδιο από τα μάτια τους προσδίδουν στη δύναμη της όρασης ελεύθερη κίνηση. Έτσι και εμείς, οι βαπτισμένοι, αφού έχουμε με το θεϊκό Πνεύμα απομακρύνει, σαν μια ομίχλη, τις αμαρτίες που μας συσκοτίζουν, έχουμε ένα απαρεμπόδιστο, φωτεινό θεϊκό μάτι. Μόνο με ένα τέτοιο μάτι βλέπουμε τη θεότητα, καθώς από πάνω εισρέει το θεϊκό Πνεύμα: έτσι, το μάτι που μπορεί να δει το θεϊκό φως είναι αιώνια πλασμένο: γιατί μόνο το όμοιο είναι φίλος με το όμοιο: το άγιο δηλαδή έχει φιλία μόνο με την πηγή του αγίου. (6)» Η μεγάλη σκέψη, που βρίσκεται στη βάση των όσων ειπώθηκαν, και αποτελεί τον μυελό τους, πως δηλαδή ο Χριστιανισμός δεν είναι μια απλή έννοια, αλλά ένα πράγμα που περιλαμβάνει ολόκληρο τον άνθρωπο, ριζωμένο στη ζωή του και κατανοητό μόνο μέσα από αυτήν, το εκφράζει ξεκάθαρα ο ίδιος Κλήμης. «Δεν ισχυριζόμαστε πως η γνώση αποτελείται μόνο από έννοιες, αλλά πως είναι μια θεϊκή επιστήμη, και εκείνο που δημιουργήθηκε μέσα στην ψυχή, δια της υπακοής ενώπιον του Θεού, δημιουργημένο φως, το οποίο του αποκαλύπτει τα πάντα, και διδάσκει τον άνθρωπο να έχει συνείδηση του εαυτού του και του Θεού» (7, το πρωτότυπο λέει το εξής: ου γαρ λόγον ψιλόν είναι την γνώσιν φαμεν, αλλά τινά επιστήμην θείαν. Και φως εκείνο το εν τη ψυχή εγγενόμενον εκ της κατά τας εντολάς υπακοής, τα πάντα κατάδηλα ποιούν-αυτόν τε άνθρωπον εαυτόν τε γινώσκειν παρασκευάζον, και του θεού επίβολον καθίστασθαι διδάσκον). Είναι αρκετό να αναφέρουμε εδώ μόνο τον Ωριγένη ακόμα, ο οποίος, όπως και οι αναφερθέντες πατέρες, το μέσα στην Εκκλησία μεταδιδόμενο Άγιο Πνεύμα ως την προϋπόθεση αγιασμού του ανθρώπου, αυτόν πάλι (τον αγιασμό) ως τη βάση της πίστης στον Χριστό περιγράφει (8) και λέει με έμφαση: «Στη σύναξη των πιστών κατανοείται ο Υιός του Θεού, ο Οποίος ζει εν τω μέσω των ενωμένων (συμφωνούντων)» (9, το πρωτότυπο: συνάγει η συμφωνία και χωρεί των εν μέσω των συμφωνούντων γινόμενον υιον του θεού). Σε άλλα σημεία κατασκευάζει αναδρομικά και λέει, πως η δύναμη του Χριστού, η οποία δημιουργεί μια καινούργια ζωή, είναι η απόδειξη της θεότητας Του (10, ο Ωριγένης γράφει στο σημείο αυτό, σύμφωνα με την παράθεση στις υποσημειώσεις: ου της θεότητος μάρτυρες αι τοσαύται των μεταβαλόντων από της χύσεως των κακών εκκλισίαι και ηρτημένων του δημιουργού, και πάντ’ αναφερόντων επι την προς εκείνον αρέσκειαν).
Συνεχίζεται
ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΟΥ ΦΛΩΡΟΦΣΚΙ. ΗΤΑΝ ΔΥΣΚΟΛΟ ΝΑ ΕΛΕΥΘΕΡΩΘΕΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΚΕΚΤΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΩΝ ΚΑΙ ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΜΕ ΤΗΝ ΣΟΦΙΟΛΟΓΙΑ ΕΜΕΙΝΕ ΝΑ ΒΡΕΙ ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟ. ΕΚΕΙ, ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΗ ΣΥΚΙΑ, ΓΕΝΝΗΣΕ ΤΟΝ ΖΗΖΙΟΥΛΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΡΩΜΑΝΙΔΗ.
ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΝΤΑ ΦΙΟΡΕ Η ΟΠΟΙΑ ΕΓΙΝΕ ΕΠΙΣΗΜΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ Β' ΒΑΤΙΚΑΝΕΙΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου