Αλλά τι μένει από τη φιλοσοφία σήμερα ; Δεν έχει πλέον καμία χρησιμότητα για την ανθρωπότητα, η οποία την έχει αντικαταστήσει με την επιστήμη και την τεχνολογία,
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ;
Ο Φρίντριχ Νίτσε σε μια καρικατούραΟ Umberto Galimberti ανακοινώνει ένα έργο που επανασχεδιάζει τον φιλόσοφο και την πορεία του. Η μόνη δυνατή φιλοσοφία, λέει, είναι η πρακτική και η ηθική. Όχι όμως ηθική αρχών, βεβαιοτήτων και φυσικών και υπερφυσικών θεμελίων, αλλά μάλλον «ηθική του ταξιδιώτη». Ο Galimberti πρόσφερε ένα ζουμερό απεριτίφ αυτής της θεωρίας του σε μια συζήτηση-βιβλίο με τον Marco Alloni « The wayfarer of philosophy : Ο οδοιπόρος της φιλοσοφίας» (LC) (Aliberti). Μια απογοητευμένη κουβέντα, γεμάτη ιδέες και ανθρωπιά, νηφάλια και ειλικρινής, χωρίς καμία παραχώρηση στη ναρκισσιστική ματαιοδοξία.
Μια εικόνα (Ουροβόρος) ζωγραφισμένη το 1478 από τον Θεόδωρο Πελεκάνο σε μια αλχημική πραγματεία με τίτλο Συνόσιος«Το τελικό ερώτημα είναι αν ένα ον μπορεί να λάμψει από τα βάθη του σκότους». (Καρλ Τζάσπερς)
Για τον Galimberti, όπως για όλη σχεδόν την τρέχουσα (και ετοιμοθάνατη) φιλοσοφία, η μεταφυσική τελείωσε, η Δύση, ο ουμανισμός και ο Χριστιανισμός τελείωσαν, ο μηδενισμός και η πλανητική κυριαρχία της τεχνολογίας είναι αναπόφευκτες.
Αντιμέτωπος με αυτή τη διάλυση της σκέψης, των θεμελίων και των οριζόντων της, ο Galimberti υποχωρεί επίσης στην ηθική και την πρακτική. Πράγματι, σημειώνει ότι η φιλοσοφία γεννήθηκε με τον Σωκράτη ως φιλοσοφική πρακτική πριν ως θεωρία. Ο Σωκράτης, ένας περιπλανώμενος στοχαστής, εμπνέει την ηθική του περιπλανωμένου (αλλά ο περιπλανώμενος θυμίζει επίσης και τον αντισωκρατικό Νίτσε). Μόλις τελειώσει η ηθική των αρχών, το μόνο που μένει είναι η ηθική του ταξιδιώτη: ανασφαλής, προσωρινή, μεταβλητή. Δεν υπάρχει πλέον τάξη αξιών και φύσης, υπάρχει μόνο η προσωρινή φύση και η υποκειμενική και φευγαλέα ματιά του ταξιδιώτη. Δεν κυριαρχεί όμως ήδη στην παγκόσμια σκέψη και στή γενική πρακτική μια παροδική και υποκειμενική ηθική; Υπάρχει ανάγκη για μια νέα φιλοσοφία που να επαναλαμβάνει ότι η αλήθεια είναι πάντα εφήμερη, προσωρινή και σχετική; Αυτό δεν είναι ήδη ο κανόνας της εποχής μας; Βέβαια, ο φιλόσοφος έχει περισσότερη αξιοπρέπεια και κουλτούρα, είναι συνειδητοποιημένος, σκέφτεται με τήν διάνοια της αγάπης, έχει το ύφος του «μοναχού», όπως λέει για τον εαυτό του ο Γκαλιμπέρτι. Αλλά αν βρίσκεται εντός αυτής της περιμέτρου, παραμένει εκεί που είμαστε ήδη. Δεν προχωρά παραπέρα, το πολύ πολύ να εξευγενίζει τη συνεχιζόμενη διαδικασία και να βεβαιώνει το αναπόφευκτό της, ακόμη και το αδύνατο άλλων μονοπατιών. Όλα είναι εδώ, περιλαμβάνονται στον παγκόσμιο ορίζοντα, παρακολουθούνται από την τεχνολογία, στο έλεος του τίποτα. Κάθε επιλογή παίζεται μέσα σε αυτόν τον ηθικό σχετικισμό, σε διαρκή κινητικότητα.
Τι θα γινόταν αν αντίθετα, το καθήκον του στοχαστή ήταν να αντικρούσει την πορεία της εποχής, να δει τον κόσμο, τη ζωή, τη σκέψη με άλλα μάτια, με άλλο φως; Και τι θα γινόταν αν ο φιλόσοφος δεν πρέπει να φοβάται να καταπιαστεί με τη μεταφυσική και την αλήθεια, απρόσιτη στην πληρότητά της αλλά όχι επομένως ανύπαρκτη; Αν η αλήθεια είναι πολύγωνο, ας προσπαθήσουμε να μάθουμε τουλάχιστον μερικές από τις πλευρές του.
Και αν ο φιλόσοφος δεν χρειάζεται να ξεκινήσει από το μηδέν και από τον εαυτό του, όπως όλοι επαναλαμβάνουν εδώ και καιρό, δηλαδή από την tabula rasa και το αυταρχικό υποκείμενο· αλλά προσπαθούσε να σκαρφαλώσει στις κορυφές που έχει ήδη φτάσει η σκέψη, η πρακτική, το όραμα, ο μύθος και να ξεκινήσει ξανά από εκεί, αναζητώντας μια νέα και αναγεννητική σύνθεση; Θα ήταν εκλεκτικισμός, συγκρητισμός, υπερβατική ενότητα παραδόσεων; Ίσως, αλλά τι σημασία έχει η ταξινόμηση; Σημασία έχει η διαδρομή, το βάθος της, πώς να αξιοποιηθούν οι συνθήκες, με ποια έκβαση. Θα ήταν μια αλλαγή παραδείγματος. Χωρίς να διεκδικώ να πω: ο κόσμος κατέρρευσε, θα το ξανακάνω μόνος μου. Λέγοντας όμως, αντίθετα, με ρεαλισμό και ταπεινότητα: Δεν ξεκινάω από το τίποτα παρά από αυτό που προηγείται. Δεν ισχυρίζομαι ιδρύω τον κόσμο από την αρχή με νέους μεταβαλλόμενους κανόνες. Είμαι απλώς ένας κληρονόμος που επανεξετάζει κριτικά αυτές τις κληρονομιές στον κόσμο που έρχεται. Επίσης, είμαι πρόθυμος να ξανανοίξω τη σύγκριση με την πίστη, η οποία δεν απαιτεί θυσία της νόησης αλλά στοιχηματίζει όπου η διάνοια σιωπά.
Το καθήκον του φιλοσόφου, λέει ο Galimberti, είναι να «προβληματοποιήσει το προφανές» και να δημιουργήσει ανησυχία. Αλλά αν σήμερα το προφανές είναι ακριβώς η αναγωγή της σκέψης σε ανήσυχη, πρωτεϊκή και υποκειμενική ηθική, χωρίς αλήθεια, αυτοσυντηρούμενη, δεν θα έπρεπε να δοκιμάσουμε τον αντίθετο δρόμο, έστω και πιο δύσκολο; Για τον Galimberti, το καθήκον της φιλοσοφίας είναι να περιγράφει τον κόσμο, όχι να αναζητά την αλήθεια αλλά την αποτελεσματικότητα, δηλαδή «αυτό που παράγει αποτελέσματα της πραγματικότητας». Αλλά πού είναι η δύναμη, η πρωτοτυπία της φιλοσοφίας στην καθαρή περιγραφή των φαινομένων ή στην παραγωγή μόνο αποτελεσματικών πρακτικών απαντήσεων; Τι θα γινόταν αν το καθήκον της φιλοσοφίας ήταν ακόμα να αναζητήσει νόημα, σύνδεση και πεπρωμένο και να ποντάρει σε αυτή την αναζήτηση; Νά ψάξουμε, λέω, όχι νά βρούμε, είναι μια αναζήτηση, κινδυνεύεις να επιστρέψεις με άδεια χέρια. Αλλά αυτό είναι το ρίσκο του φιλοσόφου, η αρχοντιά του και η συνεισφορά του. Διαφορετικά είναι περιττό και ξεπερνιέται από άλλες πιο λειτουργικές εφαρμογές... Όσοι αναζητούν αληθινά τη σκέψη του αύριο δεν μπορούν να παραμείνουν αιχμάλωτοι του ηλιοβασιλέματος.
Αντιμέτωπος με αυτή τη διάλυση της σκέψης, των θεμελίων και των οριζόντων της, ο Galimberti υποχωρεί επίσης στην ηθική και την πρακτική. Πράγματι, σημειώνει ότι η φιλοσοφία γεννήθηκε με τον Σωκράτη ως φιλοσοφική πρακτική πριν ως θεωρία. Ο Σωκράτης, ένας περιπλανώμενος στοχαστής, εμπνέει την ηθική του περιπλανωμένου (αλλά ο περιπλανώμενος θυμίζει επίσης και τον αντισωκρατικό Νίτσε). Μόλις τελειώσει η ηθική των αρχών, το μόνο που μένει είναι η ηθική του ταξιδιώτη: ανασφαλής, προσωρινή, μεταβλητή. Δεν υπάρχει πλέον τάξη αξιών και φύσης, υπάρχει μόνο η προσωρινή φύση και η υποκειμενική και φευγαλέα ματιά του ταξιδιώτη. Δεν κυριαρχεί όμως ήδη στην παγκόσμια σκέψη και στή γενική πρακτική μια παροδική και υποκειμενική ηθική; Υπάρχει ανάγκη για μια νέα φιλοσοφία που να επαναλαμβάνει ότι η αλήθεια είναι πάντα εφήμερη, προσωρινή και σχετική; Αυτό δεν είναι ήδη ο κανόνας της εποχής μας; Βέβαια, ο φιλόσοφος έχει περισσότερη αξιοπρέπεια και κουλτούρα, είναι συνειδητοποιημένος, σκέφτεται με τήν διάνοια της αγάπης, έχει το ύφος του «μοναχού», όπως λέει για τον εαυτό του ο Γκαλιμπέρτι. Αλλά αν βρίσκεται εντός αυτής της περιμέτρου, παραμένει εκεί που είμαστε ήδη. Δεν προχωρά παραπέρα, το πολύ πολύ να εξευγενίζει τη συνεχιζόμενη διαδικασία και να βεβαιώνει το αναπόφευκτό της, ακόμη και το αδύνατο άλλων μονοπατιών. Όλα είναι εδώ, περιλαμβάνονται στον παγκόσμιο ορίζοντα, παρακολουθούνται από την τεχνολογία, στο έλεος του τίποτα. Κάθε επιλογή παίζεται μέσα σε αυτόν τον ηθικό σχετικισμό, σε διαρκή κινητικότητα.
Τι θα γινόταν αν αντίθετα, το καθήκον του στοχαστή ήταν να αντικρούσει την πορεία της εποχής, να δει τον κόσμο, τη ζωή, τη σκέψη με άλλα μάτια, με άλλο φως; Και τι θα γινόταν αν ο φιλόσοφος δεν πρέπει να φοβάται να καταπιαστεί με τη μεταφυσική και την αλήθεια, απρόσιτη στην πληρότητά της αλλά όχι επομένως ανύπαρκτη; Αν η αλήθεια είναι πολύγωνο, ας προσπαθήσουμε να μάθουμε τουλάχιστον μερικές από τις πλευρές του.
Και αν ο φιλόσοφος δεν χρειάζεται να ξεκινήσει από το μηδέν και από τον εαυτό του, όπως όλοι επαναλαμβάνουν εδώ και καιρό, δηλαδή από την tabula rasa και το αυταρχικό υποκείμενο· αλλά προσπαθούσε να σκαρφαλώσει στις κορυφές που έχει ήδη φτάσει η σκέψη, η πρακτική, το όραμα, ο μύθος και να ξεκινήσει ξανά από εκεί, αναζητώντας μια νέα και αναγεννητική σύνθεση; Θα ήταν εκλεκτικισμός, συγκρητισμός, υπερβατική ενότητα παραδόσεων; Ίσως, αλλά τι σημασία έχει η ταξινόμηση; Σημασία έχει η διαδρομή, το βάθος της, πώς να αξιοποιηθούν οι συνθήκες, με ποια έκβαση. Θα ήταν μια αλλαγή παραδείγματος. Χωρίς να διεκδικώ να πω: ο κόσμος κατέρρευσε, θα το ξανακάνω μόνος μου. Λέγοντας όμως, αντίθετα, με ρεαλισμό και ταπεινότητα: Δεν ξεκινάω από το τίποτα παρά από αυτό που προηγείται. Δεν ισχυρίζομαι ιδρύω τον κόσμο από την αρχή με νέους μεταβαλλόμενους κανόνες. Είμαι απλώς ένας κληρονόμος που επανεξετάζει κριτικά αυτές τις κληρονομιές στον κόσμο που έρχεται. Επίσης, είμαι πρόθυμος να ξανανοίξω τη σύγκριση με την πίστη, η οποία δεν απαιτεί θυσία της νόησης αλλά στοιχηματίζει όπου η διάνοια σιωπά.
Το καθήκον του φιλοσόφου, λέει ο Galimberti, είναι να «προβληματοποιήσει το προφανές» και να δημιουργήσει ανησυχία. Αλλά αν σήμερα το προφανές είναι ακριβώς η αναγωγή της σκέψης σε ανήσυχη, πρωτεϊκή και υποκειμενική ηθική, χωρίς αλήθεια, αυτοσυντηρούμενη, δεν θα έπρεπε να δοκιμάσουμε τον αντίθετο δρόμο, έστω και πιο δύσκολο; Για τον Galimberti, το καθήκον της φιλοσοφίας είναι να περιγράφει τον κόσμο, όχι να αναζητά την αλήθεια αλλά την αποτελεσματικότητα, δηλαδή «αυτό που παράγει αποτελέσματα της πραγματικότητας». Αλλά πού είναι η δύναμη, η πρωτοτυπία της φιλοσοφίας στην καθαρή περιγραφή των φαινομένων ή στην παραγωγή μόνο αποτελεσματικών πρακτικών απαντήσεων; Τι θα γινόταν αν το καθήκον της φιλοσοφίας ήταν ακόμα να αναζητήσει νόημα, σύνδεση και πεπρωμένο και να ποντάρει σε αυτή την αναζήτηση; Νά ψάξουμε, λέω, όχι νά βρούμε, είναι μια αναζήτηση, κινδυνεύεις να επιστρέψεις με άδεια χέρια. Αλλά αυτό είναι το ρίσκο του φιλοσόφου, η αρχοντιά του και η συνεισφορά του. Διαφορετικά είναι περιττό και ξεπερνιέται από άλλες πιο λειτουργικές εφαρμογές... Όσοι αναζητούν αληθινά τη σκέψη του αύριο δεν μπορούν να παραμείνουν αιχμάλωτοι του ηλιοβασιλέματος.
«Το τελικό ερώτημα είναι αν ένα ον μπορεί να λάμψει από τα βάθη του σκότους». (Καρλ Τζάσπερς)
ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ!!! ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΤΗΣ ΑΛΧΗΜΕΙΑΣ Η ΟΠΟΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΣΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ, ΜΙΜΟΥΜΕΝΗ ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΚ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.
ΤΟ ΜΗΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΟ ΣΤΟΝ ΛΟΓΟ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΕΚΕΝ. Η ΑΒΥΣΣΟΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΤΙΚΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΒΥΣΣΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΕΡΩΤΟΣ.
ΕΤΣΙ ΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ ΜΕΤΑΛΛΑΣΣΟΥΜΕ ΤΟ ΕΓΩ ΣΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΕΓΩ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΦΙΧΤΕ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΡΥΖΟΥΜΕ ΤΟ ΜΗΔΕΝ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΥΠΕΡΒΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΩ ΤΟΥ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ. ΤΗΣ ΑΥΘΥΠΕΡΒΑΣΗΣ. ΤΟΝ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΤΡΑΓΕΛΑΦΟ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου