H “ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ” ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΜΗ-ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΣ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ. (5)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου 2023

Η “ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ” ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΜΗ-ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΣ, ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ. 

ΤΟΥ ENRICO BERTI.         

Πολύ πιο επαρκής και πειστική φαίνεται η άλλη προσπάθεια εξήγησης, η οποία έγινε από τον Severino, πριν αρνηθεί τήν ύπαρξη τού γίγνεσθαι. Στο σχόλιο του στο IV βιβλίο τής Μεταφυσικής δηλώνει σχετικά: “το χωρίο που έχουμε τώρα μπρός μας έχει μία σημασία βαθιά θεωρητική και κατανοημένο τοιουτοτρόπως εκφράζει μία από τίς πιο σημαντικές έννοιες τής φιλοσοφίας τού Αριστοτέλη : η αρχή τής μη-αντιφάσεως διατηρείται σταθερή, απέναντι στην άρνησή της, μόνον εάν βεβαιώνεται ότι, πέραν τής πραγματικότητος εν τώ γίγνεσθαι, υπάρχει μία πραγματικότης απολύτως αμετάβλητη, μία ουσία δηλαδή η οποία είναι καθαρή ενέργεια”. Η σχέση ανάμεσα στην α.τ.μ.α. και τήν αμετάβλητη πραγματικότητα ξεκαθαρίζει με τον ακόλουθο τρόπο. Η αρχή τής μη-αντιφάσεως βεβαιώνει το αμείωτο τού Είναι στό τίποτα και επομένως το αδύνατον τής γενέσεως τού Είναι από το Μηδέν. Ό,τι γεννάται επομένως, πρέπει να υπάρχει ήδη! Λέγοντας ότι αυτό "είναι ήδη", καθότι εν δυνάμει στο πράγμα από το οποίο γεννάται, δεν είναι αρκετό, διότι μ’αυτόν τον τρόπο εξηγείται μόνον πώς αυτό από το οποίο ένα πράγμα γεννάται κατέχει και δεν κατέχει μαζί αυτό που γεννάται ακριβώς, εξηγείται δηλαδή με ποια έννοια συνυπάρχουν τα αντίθετα, αλλά δεν εξηγείται καθόλου το "είναι ήδη" αυτού που γεννάται, καθότι το εν δυνάμει είναι δεν σημαίνει καθόλου ήδη Είναι, αλλά σημαίνει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή ότι δεν είναι ακόμη. Από εδώ έρχεται η αναγκαιότης, κατά τον Σεβερίνο, να δεχθούμε μία διαφορετική πραγματικότητα από εκείνη από την οποία το πράγμα γεννάται στο δικό του "είναι ήδη", δηλαδή ενεργεία: αυτή η πραγματικότης είναι ακριβώς η καθαρή ενέργεια!
Μία εξήγηση αυτού του είδους μοιάζει όμως να οδηγεί σε μία θέση πιο πλατωνική παρά αριστοτελική, εάν για πλατωνισμό εννοείται η θεωρία τών ξεχωριστών ιδεών: καταλήγει πράγματι στην αποδοχή μίας υπερβατικής πραγματικότητος, στην οποία όλα τα πράγματα περιέχονται sub specie aeternitasis, δηλαδή στίς αενάως ενεργεία μορφές τους, ένα είδος κόσμου τών ιδεών δηλ. [Με μία ανάλογη σημασία ερμηνεύει το χωρίο και ο Ακινάτης: “αυτή η λύση μοιάζει να απορρέει σύμφωνα με τους πλατωνικούς, οι οποίοι λόγω τής εναλλαγής τών αισθητών πραγμάτων αναγκάστηκαν να θέσουν ακίνητες ιδέες, τών οποίων δίνονται ορισμοί καί παρουσιάζονται αποδείξεις, καί τών οποίων υπάρχει βέβαιη επιστήμη” από τόν κόσμο τών ιδεών. Αυτή είναι εν ολίγοις η μονοσήμαντη ερμηνεία τού Είναι: ένα είδος κόσμου τών ιδεών, ο οποίος συγκεφαλαιώνει εις εαυτόν ολόκληρη τήν πραγματικότητα!] Ο Αριστοτέλης δεν θα είχε δεχθεί ποτέ μία παρόμοια λύση, διότι η επαναδημιουργία στο επίπεδο τών ιδεών αυτή την ίδια πολλαπλότητα η οποία συναντάται στο επίπεδο τής εμπειρίας δεν λύνει ακόμη την δυσκολία η οποία εμπεριέχεται στην α.τ.μ.α. και επομένως καθιστά τις ιδέες έναν μάταιο διπλασιασμό τής αισθητής πραγματικότητος!
Αλλά εδώ ακουμπάμε τον θεωρητικό πυρήνα τής δυσκολίας: τήν πολλαπλότητα! Είδαμε προηγουμένως μιλώντας για τον Σεβερίνο, ότι από τήν μεταφυσική άποψη το γίγνεσθαι μειώνεται σε πολλαπλότητα και σαν τέτοια δεν ανέχεται το μη-είναι τού Είναι, αλλά μόνον μία πολλαπλότητα τών τρόπων τού Είναι, η οποία δεν παραβιάζει την α.τ.μ.α. Ακριβώς λοιπόν λόγω αυτής τής πολλαπλότητος εμφανίζεται η αληθινή δυσκολία τήν οποία αντιμετώπισε ο Αριστοτέλης και τήν έλυσε μέσω τής αποδοχής μίας υπεραισθητής πραγματικότητος! Μία πολλαπλότης η οποία είναι απολύτως χωρίς ενότητα, είναι φυσικά αντιφατική, διότι, εάν οι τρόποι τού Είναι δεν είναι ενοποιημένοι από μίαν ενωποιό αρχή, δεν μπορούν ούτε καν να ονομασθούν Είναι, δηλαδή δεν μπορούμε καν να πούμε ότι υπάρχουν. Η αντίθετη δυσκολία από το γίγνεσθαι, δηλαδή από την πολλαπλότητα, στην αρχή τής μη-αντιφάσεως δεν συνίσταται στο γεγονός ότι κάτι υπάρχει από πριν και στην συνέχεια, μετά, δεν υπάρχει, ή αντιστρόφως, αλλά στο γεγονός ότι, εάν το Είναι δεν έχει ενότητα, τίποτε δεν υπάρχει ποτέ, δηλαδή το Είναι, ακόμη και αν εμπεριέχει, δίπλα στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον, απλώς δεν υπάρχει.
Έτσι λοιπόν γίνεται καλύτερα κατανοητή η ανεπάρκεια τής διακρίσεως ανάμεσα στην δύναμη και την ενέργεια στην λύση τής απορίας! Η δύναμις και η ενέργεια αντί να εξαλείψουν τήν πολλαπλότητα τού Είναι, την αποκαλύπτουν ακόμη πιο καθαρά. Αλλά γίνεται επίσης κατανοητή η ανάγκη μίας ακίνητης πραγματικότητος, για να σωθεί η α.τ.μ.α.. Ακίνητη σημαίνει υπερβαίνουσα το γίγνεσθαι, δηλαδή την πολλαπλότητα και γι’αυτό η ακίνητη πραγματικότης δεν είναι μία από τις πολλές σημασίες του Είναι, αλλά ένα Είναι απολύτως μονοσήμαντο το οποίο προσφέρει ενότητα στις πολλές σημασίες του Είναι και τις κάνει να είναι, σώζοντας τες από την αντίφαση!
Η λύση τού Σεβερίνο, όμως ξαναπαράγει την πολλαπλότητα στο επίπεδο του ακινήτου Είναι, ακριβώς επειδή, χάνοντας τον δεσμό ανάμεσα στο γίγνεσθαι και την πολλαπλότητα δεν συλλαμβάνει ούτε εκείνον ανάμεσα σε ακινησία και ενότητα. Η ακίνητη πραγματικότης για την οποία μιλά ο Αριστοτέλης δεν είναι άλλο από την ενότητα του Είναι στην οποία η μεταφυσική έρευνα φτάνει την ολοκλήρωσή της! Αυτή είναι η πρόοδος την οποία επιτυγχάνει ο Αριστοτέλης απέναντι στην πλατωνική θεωρία τών ιδεών, η οποία με την σειρά της είχε την αξία της, καθιστώντας δυνατή την μεταφυσική, εισάγοντας στο Είναι τού Παρμενίδη την πολλαπλότητα!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.