«ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΠΠΟΤΙΚΟ ΙΔΑΝΙΚΟ» Εμανουέλε Φραντς
« Όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί και αυτός που ταπεινώνεται θα υψωθεί» Ευαγγέλιο κατά Λουκά (Λουκάς 14,1.7-14)
Καλή τύχη! του Έντμουντ Μπλερ Λέιτον, 1900- ύστερη βικτωριανή απεικόνιση μιας κυρίας που δίνει την εύνοιά της σε έναν ιππότη με στολή μάχης
S U B (ΥΠΟΤΑΓΗ) ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΙΠΠΟΤΙΚΟ ΙΔΑΝΙΚΟ
Είναι σχεδόν παράφωνο, στην κοινή ευαισθησία του σύγχρονου άντρα, να πιστεύει κανείς ότι στον ίδιο άντρα μπορεί να συνυπάρχει η ηρωική αίσθηση της ανδρείας και του θάρρους και της υποταγής ακόμα και της ταπείνωσης για μια γυναίκα. Φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, ότι οι δύο πόλοι αποκλείουν ο ένας τον άλλον a priori αφού, τουλάχιστον φαινομενικά, η ανύψωση και η υποταγή είναι όροι αντίθετοι.
Μεθυσμένοι Ηρακλής και Ομφάλη. Αρχαία τοιχογραφία από την Πομπηία.Ωστόσο, ο μεγαλύτερος Έλληνας ήρωας, ο Ηρακλής , έπρεπε να ξεπεράσει μια πολύ δύσκολη δοκιμασία. Στην πραγματικότητα υποδουλώθηκε για τρία χρόνια από την Ομφάλη , βασίλισσα της Λυδίας. Και τον ανάγκασε να ντυθεί γυναίκα και να τον κοροϊδεύουν οι υπηρέτριές της. Και αυτό συνέβη τις μέρες που έπρεπε επίσης να παραμείνει στην αγνότητα για τις θρησκευτικές τελετές στο Διονύσιο. Είναι μοναδικό ότι ο μεγαλύτερος Ήρωας όλων των εποχών ήταν υποταγμένος σε μια γυναίκα και σε αγνότητα. Αλλά δεν είναι το μόνο παράδειγμα. Ακόμη και οι Κορυβάντες, οι μαθητές της Θεάς Κυβέλης, ταπείνωσαν τον εαυτό τους για Εκείνη σε μεγάλες πομπές στις οποίες μαστιγώθηκαν και ντύθηκαν γυναίκες, και στη Σπάρτη, στο Ναό της Αρτέμιδος παρόμοια. Έχουμε ήδη συζητήσει αλλού (1) πώς η πρακτική της ταπείνωσης και της υποταγής χρησιμοποιήθηκε για τελετουργικούς και θρησκευτικούς σκοπούς σε διάφορους πολιτισμούς και ιστορικές περιόδους. Αυτή είναι η απόδειξη, τουλάχιστον λογοτεχνική, ότι η ανύψωση του Πνεύματος περνάει και από τη θανάτωση και, γιατί όχι, από την υποταγή στις γυναίκες. Από την άλλη, η ίδια η ετυμολογία της λέξης γυναίκα είναι, στα λατινικά, μια συστολή της domina, (dom'na) ή αυτή που κυριαρχεί.
«Την ανταπέδωσε γρήγορα τον χαιρετισμό της, γιατί είχε μεγάλη επιθυμία γι' αυτόν και εκείνος γι' αυτήν. Δεν κάνουν λόγο ή συμφωνία για αγένεια ή δειλία . Πηγαίνουν ο ένας κοντά στον άλλο, και τα χέρια τους ενώνονται. Το ότι δεν μπορούν να είναι μαζί τους δυσαρεστεί υπερβολικά και κατηγορούν τα παπούτσια».
Lancelot, ή ο ιππότης της καρέτας (vv. 4583-4701).Chrétien de Troyes 12ος αιώναςEdmund Blair Leighton, Guinevere και Lancelot
Η ιστορία, που αφηγείται σε ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της λογοτεχνίας του βρετονικού κύκλου, αφηγείται τον μοιχό μεταξύ της βασίλισσας Guinevere, συζύγου του βασιλιά Αρθούρου, και του Lancelot of the Lake, του γενναιότερου από τους ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης συνοψίζει πολύ καλά το κώδικας αυτού που θα ονομαστεί αυλική αγάπη. Σε αυτή την ιστορία η ταπείνωση του Λάνσελοτ είναι πολύ παρούσα, ο οποίος, για να σώσει τη γυναίκα που αγαπά (στην πραγματικότητα είναι κλεισμένη σε έναν πύργο) δεν διστάζει να ανέβει σε ένα κάρο που προορίζεται να πάρει τον καταδικασμένο στην αγχόνη, μια χειρονομία που θα είχε ταπεινώσει και ατιμάσει βαθιά. (ª) Το ίδιο το γεγονός ότι η αγαπημένη γυναίκα βρίσκεται στην κορυφή ενός πύργου και ο ιππότης τοποθετείται από κάτω της, και ότι ο τελευταίος προσπαθεί με κάθε τρόπο να την φτάσει ανυψούμενοςς, είναι ένα σαφές συμβολικό στοιχείο που τοποθετεί τη γυναίκα σε ανέφικτο, ανώτερο επίπεδο. Αυτή η αέναη τάση προς την ανύψωση, προς την αυτοκρατορική έδρα της γυναικείας Αρχής, είναι ανάλογη με την ίδια ερωτική επιθυμία που, χωρίς να ικανοποιείται αμέσως, αλλά να εξαχνώνεται σε μια αδιάκοπη αναμονή, γίνεται κάθετη.Το σίδερο που εμποδίζει τη σαρκική ένωση των δύο εραστών, στην προκειμένη περίπτωση η πανοπλία και οι σχάρες, υψώνονται εδώ σε ένα πραγματικό κλουβί αγνότητας που εμποδίζει την πλήρη ένωση των δύο αγαπημένων.
«Μα δεν βλέπεις», του λέει, «πώς αυτά τα σίδερα εδώ είναι δυνατά για να σπάσουν, δύσκολα λυγίζουν; Δεν θα μπορείτε να τα αποσυνδέσετε ή να τα τραβήξετε προς το μέρος σας ή να τα σκίσετε αρκετά για να τα εξαφανίσετε».
Οι ιστορικοί σήμερα πιστεύουν ότι η χρήση μηχανικών συσκευών για την αγνότητα κατά τον Μεσαίωνα είναι μια μεταγενέστερη πεποίθηση, κυρίως μετά τον 15ο αιώνα, και ότι οι διάφορες αναφορές για αυτό το φαινόμενο στη βιβλιογραφία της εποχής είχαν περισσότερο συμβολική αξία. Δεν θέλουμε να υπεισέλθουμε εδώ στα πλεονεκτήματα αυτών των ιστορικών διακρίσεων, ωστόσο η χρήση πρακτικών, συμπεριλαμβανομένων των σωματικών, για σεξουαλικό περιορισμό και αποχή είναι αναμφισβήτητη, όπως μαρτυρούν οι αλληγορίες και τα ποιήματα και δέν εξαντλούνται στη λογοτεχνική τέχνη. έκρυβε έξυπνα μυστικιστικές και ερωτικές τεχνικές πολύ πιο μακρινών καταβολών στο χρόνο και στο χώρο.
«Είναι η αγνή αγάπη που δένει τις καρδιές δύο ερωτευμένων με κάθε συναίσθημα χαράς. Αυτός ο τύπος συνίσταται στην ενατένιση του νου και στη στοργή της καρδιάς, που περιορίζεται στο φιλί και στην αγκαλιά και σε μέτρια επαφή με το γυμνό σώμα του εραστή, παραλείποντας την πλήρη ικανοποίηση, αφού αυτό δεν επιτρέπεται σε όσους θέλουν να αγαπήσουν τόσο αγνά. ” Andrea Cappellano. De Amore 1184 μ.ΧRomeo and Juliet (1884), Frank Dicksee.
Ο Andrea Cappellano ήταν Γάλλος συγγραφέας που έζησε μεταξύ του 12ου και του 13ου αιώνα και μάλιστα ήταν ιερέας στην αυλή τού Μαρία της Σαμπάνιας, ανιψιού του Γουλιέλμου Θ' της Ακουιτανίας και στο έργο του, που είχε τη φήμη και την περιουσία του με την πάροδο του χρόνου,τυποποίησε αυτούς πού ήταν οι «κανόνες» που αφορούσαν την αυλική αγάπη που ήταν ήδη ευρέως διαδεδομένη σε διάφορα ιπποτικά μυθιστορήματα και ποιήματα. Αυτό το κείμενο απαριθμεί τις αρετές και τους κώδικες ιπποτισμού που πρέπει να υιοθετηθούν προς τις γυναίκες και μπορεί να συνοψιστεί λέγοντας ότι στον αυλικό έρωτα υπήρχε μια πραγματική λατρεία της γυναίκας, την οποία ο εραστής έβλεπε ως ένα υπέροχο, ανέφικτο και θεϊκό ον. Προσέξτε το απόσπασμα, πάλι από το αριστούργημα του Chrétien de Troyes, στο οποίο η γυναίκα συγκρίνεται με ένα λείψανο, ένα αντικείμενο απόλυτης αφοσίωσης και υποταγής που ξυπνά στον ιππότη την αυθόρμητη κίνηση τού γονατίσματος προς αυτήν:
«Και πηγαίνει στο κρεβάτι της βασίλισσας, τη λατρεύει και την υποκλίνεται, γιατί δεν υπάρχει λείψανο στο οποίο να πιστεύει πια».
Ο άντρας είναι πάντα κατώτερος από τη γυναίκα και ο ιππότης υποτάσσεται πλήρως σε αυτήν και υπακούει στη θέλησή της. Αυτή η σχέση μεταξύ των δύο ορίζεται servitium amoris, «υπηρεσία αγάπης». Ο εραστής δείχνει τον φόρο τιμής του στη γυναίκα και στέκεται με ταπεινή λατρεία μπροστά της. Είναι μια «αγάπη-υποτέλεια» στην οποία η σχέση μεταξύ άνδρα και γυναίκας είναι παρόμοια με αυτή μεταξύ του υποτελή και του κυρίου του. Όλη η δύναμη βρίσκεται στην κυρία, «Μπορείς να μου κάνεις καλό ή κακό, αυτό παραμένει στη δύναμή σου» λέει ο τροβαδούρος ποιητής Bernart de Ventadorn στην αγαπημένη του στο Ges de chantar «γιατί είμαι πάντα έτοιμος να κάνω κάθε ευχαρίστησή σου» . Ωστόσο, ο πόθος τους δεν είναι καθαρά πνευματικός, πλατωνικός αν θέλετε να το πείτε, αντιθέτως είναι σαρκικός, αλλά διαρκώς ανικανοποίητος, ποτέ πλήρως ικανοποιημένος, αλλά μάλλον ανεβαίνει σε διαρκή διόρθωση. Η δύναμη αυτής της διόρθωσης βρίσκεται ήδη στον Όμηρο στο Μύθο των Σειρήνων , οι οποίες, με μια πειστική καιΧέρμπερτ Τζέιμς Ντρέιπερ Ο Οδυσσέας και οι Σειρήνες 1909 αγγελική φωνή, κάνουν έκκληση στις επιθυμίες του Οδυσσέα που παρασύρεται και μαγεύεται από αυτές, αλλά όντας δεμένος στο κοντάρι του πλοίου αντιστέκεται. Απολαμβάνει, λοιπόν, και υποφέρει, νιώθει μια οδυνηρή χαρά τυπική της αίσθησης του υψηλού, καθετοποιώντας μια επιθυμία που, αν πραγματοποιηθεί αμέσως, θα οδηγούσε σε εκμηδένιση.
Στο κεφάλαιο -για την επίδραση της αγάπης- του De amore ο Cappellano γράφει ότι «η αγάπη σε κάνει και αγνό» και στον δεκάλογο του για την αγάπη ως ηθική και πνευματική βελτίωση επιμένει στο θέμα λέγοντας «Chastity you must serve for the lover». . Η αγάπη λέει, εξευγενίζει και βελτιώνει, αλλά ταυτόχρονα ταπεινώνει και συνεπάγεται θυσίες.
«Επομένως, τίποτα δεν φαίνεται να λέγεται περισσότερο στον εραστή από το να είναι ντυμένος με ταπεινοφροσύνη και γυμνός στην υπερηφάνεια».
Η αγνή αγάπη είναι αυτή που «αυξάνεται πάντα χωρίς τέλος» δημιουργώντας την «απεριόριστη επιθυμία να φτάσει κανείς στην αγκαλιά του αγαπημένου» (χωρίς να τον φτάσει ποτέ) σε αντίθεση με την ακάθαρτη αγάπη που αντίθετα «ολοκληρώνει κάθε απόλαυση της σάρκας και τελειώνει στην τελική πράξη τής Αφροδίτης. (...) Στην πραγματικότητα, αυτό σύντομα εξαφανίζεται και διαρκεί για λίγο, και συχνά λυπάται κανείς που το έχει κάνει » . Αυτός ο τύπος αγάπης λάμβανε χώρα συχνά εκτός του επίσημου γάμου, αφού περιελάμβανε μια άνιση υπηρεσία αγάπης, με τον άντρα να είναι υποταγμένος.Επομένως, η κλασική αγάπη ως ισότητα δεν υπάρχει εδώ. Η αγάπη μπορούσε επίσης να ανταποκριθεί στο συναίσθημα αλλά ποτέ στην επιθυμία και αυτό ακριβώς σήμαινε ότι ήταν αδιάφορη και ελεύθερη, αγνή. Ο εραστής, δεχόμενος την ταπείνωση ότι η γυναίκα που αγαπούσε είχε άλλον άντρα, τον άντρα της, ενώ δεν μπορούσε να την έχει, μέσα από αυτήν ακριβώς την ταπείνωση εξυψώθηκε και εκλεπτύνθηκε εσωτερικά.The Serving Knight» ή cicisbeo
Η φιγούρα του ιππότη στην υπηρεσία της γυναικείας θεάς αναπτύχθηκε στη συνέχεια με τους αιώνες, αλλοιώνοντας και κατά κάποιο τρόπο εκχυδαιστηκε, μέχρι τη σύγχρονη εποχή στη μορφή του cicisbeo. Ονομαζόμενος και καβαλάρης υπηρέτης, ο cicisbeo ήταν ο κύριος που τον δέκατο όγδοο αιώνα συνόδευε μια παντρεμένη αρχόντισσα σε κοινωνικές εκδηλώσεις, πάρτι, δεξιώσεις, θέατρα και τη βοηθούσε ταπεινά στα προσωπικά της καθήκοντα, όπως περιποίηση, ψώνια, επισκέψεις, παιχνίδια. Περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μαζί της και συνήθιζε να την επαινεί, να κάθεται δίπλα της και να τη σερβίρει. Είναι, αν και με έναν πλέον ευτελισμένο και σύγχρονο τρόπο, ένα είδος Πάρεδρου όπως ήταν οι Πάρεδροι των Θεών στην αρχαία Ελλάδα.
Η ίδια η λέξη φλερτάρω έχει μακρινή προέλευση και συνδέεται με την υποταγή σε μια γυναίκα. Η πράξη του φλερτ, ετυμολογικά, σημαίνει δικαστήριο, δηλαδή συνοδεύει κάποιον για να δείξει ευλάβεια, υπακοή και σεβασμό και ως εκ τούτου να προσφέρει τιμές και υπηρεσίες. Στην πραγματικότητα, η αυλή ήταν η ομάδα των ανθρώπων (οι αυλικοί) που περιέβαλλαν έναν Ηγεμόνα ή ένα πρόσωπο απόλυτης σημασίας. Καταλαβαίνουμε πολύ καλά ότι αυτό το ιπποτικό όραμα δεν έχει καμία σχέση με τη σύγχρονη αντίληψη των σχέσεων άνδρα-γυναίκας όπως παρουσιάζονται στην καταναλωτική κοινωνία και ότι έχει καθιερωθεί προσφέροντας ένα μοντέλο συναισθηματικής σχέσης ως κατανάλωση, που έχει αρχή, μια εξέλιξη και ένα τέλος, απογυμνωμένο από κάθε εσωτερικό και υπεργήινο περιεχόμενο.
Στον μεσαιωνικό αυλικό έρωτα, πρόκειται για το fin'amor ή την καθαρή αγάπη, που πίσω από την καλειδοσκοπική λογοτεχνία της εποχής έκρυβε στην πραγματικότητα μυστικιστικές τεχνικές ήδη γνωστές ακόμη και στην Ανατολή. Την ίδια περίοδο, μάλιστα, (°) στην άλλη άκρη του κόσμου, στο Κασμίρ, τον 9ο αιώνα, άνθισε η Τάντρα λογοτεχνία, με παρόμοιες αντιλήψεις σχετικά με τη θρησκευτική οπτική της ερωτικής επιθυμίας. Η Vijñānabhairava Tantra, ένα από τα κύρια κείμενα του Σαϊβισμού του Κασμίρ, προτείνει παρόμοιες τεχνικές στους Γιόγκι για να επιτύχουν την ευδαιμονία: «χάρη στην έντονη ανάμνηση της ευχαρίστησης που δίνει μια γυναίκα με τα φιλιά, τις κινήσεις και τα χάδια της, ακόμη και εν απουσία της». . Και εδώ έχουμε να κάνουμε με την έννοια της μακρινής Αγάπης, η οποία θα επιβεβαιωθεί επίσης στους κύκλους τής Βρετάνης και της Καρολίγγειας εποχής και η οποία αποκαλύπτει μια πνευματική τεχνική για να ανυψώσει τον Έρωτα και να τον εξυψώσει σε έναν όρκο υποταγής στο Ντέβα, τη γυναικεία κοσμική Αρχή. Ο άντρας της αυλικής αγάπης είναι ο συμπαντικός άντρας, που στοχεύει να φτάσει αέναα στο Απόλυτο χωρίς ποτέ να το φτάσει, η μακρινή αγάπη είναι επομένως η ένταση προς το άπειρο που προκαλεί ευχαρίστηση, έκσταση και ταυτόχρονα απογοήτευση, εξίσου η Γυναίκα Θεά είναι ανέφικτη και κυρίαρχη. Αυτή η εμπειρία του να παραδοθεί κανείς στη θέληση της Βασίλισσας είναι μια εκστατική εμπειρία. Εκείνος: «Της υπόσχεται χωρίς δισταγμό ή φόβο ό,τι θέλει και βάζει τον εαυτό του εξ ολοκλήρου στην εξουσία της.
«Ο ιππότης είναι βυθισμένος στις δικές του σκέψεις σαν κάποιος που δεν έχει ούτε τη δύναμη ούτε την άμυνα μπροστά στην Αγάπη που είναι ο κυρίαρχος του. Ξεχνάει τον εαυτό του, δεν ξέρει πια αν υπάρχει ή όχι, ούτε θυμάται το όνομά του» Chrétien de Troyes. Lancelot; Mondadori 1983 σελ.14
Η Σάκτι , η θεά, όπως δηλώνει και η Kulārṇava Tantra, ενσαρκώθηκε στην αγαπημένη γυναίκα και υπήρχε τέτοια ταύτιση με το σώμα και τη θεία αρχή που όλα μέσα της έπρεπε να είναι αντικείμενο λατρείας, ακόμη και οι σωματικές της εκκρίσεις, ακόμη και αν μια τέτοια λατρεία συνεπαγόταν ταπείνωση του ανθρώπου. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Λάνσελοτ, ο οποίος τρέφει τέτοια λατρεία για τη Γκουινέβερ που φτάνει στο σημείο να φιλάει τις τρίχες της βασίλισσας κολλημένες στη χτένα της σαν να είναι ιερές. Είναι κατανοητό ότι, αν και στον σύγχρονο άνθρωπο, που δεν έχει συνηθίσει να σκέφτεται με υπερβατικούς και συμβολικούς όρους, όλες αυτές οι πρακτικές μπορεί να φαίνονται σαν ένας γελοίος μύθος, ο καρπός μιας μεσαιωνικής και τώρα αναχρονιστικής κληρονομιάς, αυτές οι σκέψεις που αποκαλύφθηκαν από την Ανατολή στήν μεσαιωνική ιπποτική ευαισθησία , περιέχουν έναν μυστικιστικό πυρήνα που υφαίνεται σε μια Αιώνια Φιλοσοφία, έναν συμβολικό και διαχρονικό κώδικα που βλέπει τη Γυναικεία Αρχή ως την εξισορροπητική Δύναμη του Αρσενικού μέσω της επιστροφής του Ουρανού στη Γη.
Υποταγμένος στη γυναίκα, με αυτή την έννοια, είναι ένα Σύμβολο μιας αποστολής κάτω από τον Ουρανό, στη γη και γιά τη γη. Στην πραγματικότητα, η στρατιωτική δύναμη και ανδρεία, που αντιπροσωπεύονται από τα όπλα και το θάρρος του ιππότη, είναι πάντα και μόνο στην υπηρεσία εκείνων που δεν διαθέτουν την ίδια δύναμη. Ο Ιππότης ήταν ηθικά υποχρεωμένος να υπερασπιστεί τις γυναίκες και τα παιδιά, τους άρρωστους και τους ηλικιωμένους, με άλλα λόγια τούς αδύναμους και η δύναμή του θα ήταν μάταια αν δεν ήταν στην υπηρεσία των αδυνάτων, αφού κάθε ευγένεια παύει να είναι τέτοια όταν δεν είναι την υπηρεσία εκείνων που δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Η ψυχική διαδικασία εξευγενισμού αυτής της Ευγένειας συνέβη μέσω της υποταγής και της ταπείνωσης προς τις γυναίκες, εδώ μια χθόνια, επίγεια και σεληνιακή αρχή στο μεγάλο θέατρο του σύμπαντος που απαιτεί ισορροπία μεταξύ αυτού που ανεβαίνει και αυτού πού πέφτει. Αν όλοι σήμερα, στρατιώτες και αγρότες, έμποροι και πολιτικοί, επέστρεφαν ξαφνικά στην εποχή των Καρολίγγων και σε αυτά τα ιπποτικά ιδανικά, θα είχαμε εξαγνίσει τη μισή ανθρωπότητα με μια πτώση.
ª Στην έκδοση του Lancelot του 1983 που δημοσιεύτηκε από τον Mondadori, με επιμέλεια της Gabriella Agrati, βρίσκουμε ότι τα ψυχολογικά προφίλ των Ginevra και Lancelot είναι καλά οριοθετημένα. Η Guinevere είναι και στοργική και σκληρή με τον Lancelot. Τον λατρεύει. Υποφέρει για εκείνον. Σε άλλες περιπτώσεις όμως τον κακομεταχειρίζεται. Υπάρχει μια σκηνή όπου τον εξευτελίζει μπροστά στα παράνυφα και ο Λάνσελοτ αρχίζει να κλαίει μπροστά σε όλους. Στο τουρνουά Noauz, για παράδειγμα, ο ιππότης καλύπτεται με δυσφημία για την αγάπη τής Ginevra, πράγματι φτάνει στο σημείο να φαίνεται γελοίος και να τον προσβάλλουν οι παράνυμφοι του. Από την άλλη, η Ginevra τον κακομεταχειρίζεται και τον χειραγωγεί σαν μαριονέτα χωρίς να δείχνει καμία αίσθηση ενοχής.
-Πρέπει να δώσουμε τη μέγιστη προσοχή για να μην πέσουμε στην παρεξήγηση της σύγχυσης του ιπποτικού ιδεώδους απέναντι στις γυναίκες με τον σύγχρονο φεμινισμό. Στην αυλική αγάπη είναι η γυναίκα που κυριαρχεί αλλά μόνο σε συναισθηματικό και ερωτικό επίπεδο, σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο είναι πάντα ο άντρας που έχει το προνόμιο και την ανδρεία. Το ιδεώδες του ιπποτισμού, λοιπόν, δεν έχει καμία σχέση με τον φεμινισμό, αλλά απεικονίζει μια ισορροπία μεταξύ του ουράνιου και του επίγειου επιπέδου χωρίς να διαστρεβλώνει τον κλασικό ρόλο του άνδρα και της γυναίκας.
Μεθυσμένοι Ηρακλής και Ομφάλη. Αρχαία τοιχογραφία από την Πομπηία.
Edmund Blair Leighton, Guinevere και Lancelot 
Romeo and Juliet (1884), Frank Dicksee.
Χέρμπερτ Τζέιμς Ντρέιπερ Ο Οδυσσέας και οι Σειρήνες 1909
The Serving Knight» ή cicisbeo
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου