Η Δύση είναι η εικόνα του Ντόριαν Γκρέι

 του Marcello Veneziani

Η σημερινή Δύση έχει συνάψει συμφωνία με τον διάβολο: για να προστατεύσει τη ζωντάνια της και την πολυετή νεότητά της, έχει ξεφορτώσει την παρακμή, τις ασθένειες και την αρνητικότητά της στην ιστορική αναπαράσταση του εαυτού της, στο πορτρέτο του πολιτισμού της. Μάλιστα, αποδίδει όλη την ασχήμια του παρόντος της στο παρελθόν από το οποίο προέρχεται, στην ιστορία του, στην παράδοσή του, στις ρίζες του. Το παρελθόν έχει γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος της, η κακή της παρέα, το αρνητικό αντίστροφο τής οποίας ντρέπεται και στο οποίο αποδίδει όλα τα σημερινά κακά: πόλεμο και ρατσισμό, ξενοφοβία, ομοφοβία και σοβινισμό, πατριαρχική, ιεραρχική και οικογενειοκρατική κοινωνία. Ξορκίζει τα κακά του και τα γηρατειά του αποδίδοντάς τα στο διαβόητο, αποικιακό, μισογυνιστικό και επικυριαρχικό παρελθόν της, σε μια ιεροτελεστία κατηγορίας κατά του παρελθόντος της, για να διορθωθεί και να διαγραφεί. Δύο λέξεις που χρησιμοποιούνται όχι τυχαία: η όλη ακυρωτική κουλτούρα, καθώς και η επιμέλεια για τη διόρθωση της ασχήμιας της ιστορίας και των παραμορφώσεων της πραγματικότητας, ο κανόνας της αφύπνισης, είναι η προσπάθεια να φορτώσει κανείς στην ιστορική αναπαράσταση του εαυτού του, στην κουλτούρα και στον πολιτισμό της καταγωγής του, το κακό από το οποίο υποφέρει ο κόσμος σήμερα.

Απελευθερωμένη από το βάρος της ταυτότητάς της, η Δύση θα μπορέσει επιτέλους να κινηθεί απελευθερωμένη και χειραφετημένη από τη φρίκη, στον ακτινοβόλο ορίζοντα της προόδου, της απελευθέρωσης και της ένταξης. Όλα βασίζονται στην ψευδαίσθηση ότι είναι το ιστορικό της πορτρέτο που γερνά και εκφυλίζεται, ενώ η φιγούρα της και η μοίρα της στο παρόν σώζονται, ελεύθερες να ακολουθήσουν τις επιθυμίες της και να βιώσουν τη μόνιμη νεότητα. Μιλάμε για τη Δύση στην εποχή μας, αλλά μετά από μια πιο προσεκτική εξέταση είναι η ακριβής πλοκή του διάσημου μυθιστορήματος του Oscar Wilde, The Picture of Dorian Gray, που δημοσιεύτηκε το 1890 και έγινε το μανιφέστο του παρακμιακού, του βιταλισμού και της απατηλής ομορφιάς. Αλλά αυτό το έργο είναι πάνω από όλα το μανιφέστο του ναρκισσισμού, σήμερα του selfie made man, δηλαδή εκείνων που αυτοπροσωπογραφούνται συνεχώς με το smartphone τους.

«Τι λυπηρό είναι να γερνάς, να γίνεσαι άσχημος ενώ το πορτρέτο σου παραμένει πάντα νέο», λέει ο Ντόριαν Γκρέι «Αχ, αν μπορούσε να συμβεί το αντίθετο! Μακάρι να μπορούσα να μείνω για πάντα νέος και να γερνάει ο πίνακας της ζωγραφικής! Για αυτό θα ήμουν έτοιμος να δώσω τα πάντα, ναι, δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο που δεν θα έδινα! Θα έδινα την ψυχή μου!». 

Η επιθυμία του γίνεται πραγματικότητα. Έτσι ο Ντόριαν Γκρέι, σε μια φαουστιανή ανταλλαγή, παραδίδει την ψυχή του για να σώσει το σώμα του από τη φθορά. «Πούλησε τον εαυτό του στον διάβολο για να παραμείνει πάντα όμορφος» γράφει ο Όσκαρ Ουάιλντ. Αλλά η ομορφιά, διαχωρισμένη από το καλό, συνδυάζεται στη ζωή του Ντόριαν με την άσκηση του κακού, που θεωρείται ως μέσο για την επίτευξη της ομορφιάς. Η αισθητική διώχνει την ηθική και καθετί ηθικό. Η μοίρα του Ντόριαν Γκρέι ήταν στην πραγματικότητα η μοίρα του Όσκαρ Ουάιλντ, που καταβροχθίστηκε από την αισθητική του ζωή, πέρασε στο όνομα της ομορφιάς, αλλά στη συνέχεια περιορίστηκε σε μια οδυνηρή και απαράδεκτη παρακμή σε ασχήμια. «Έγινα ο καταπατητής της δικής μου ιδιοφυΐας και η καταστροφή της αιώνιας νιότης μού έφερε μοναδική χαρά – ομολόγησε αργότερα στη φυλακή του De profundis – βυθίστηκα εσκεμμένα στήν άβυσσο».

Αν θέλουμε να διαγνώσουμε το δυτικό σύνδρομο του Dorian Gray, μπορούμε να το ορίσουμε ως μια μορφή αποκλίνοντος ναρκισσισμού: όπως στον μύθο, ο Νάρκισσος ζει από την αντανάκλασή του, αλλά η σκοπιμότητα για να μη γεράσει και να μη γίνει άσχημος είναι να "εκτρέψει" την αισθητική και ηθική διαφθορά στη δική του εικόνα που αντανακλάται ο εκφυλισμός του με την πάροδο του χρόνου, και στον κόσμο. Έτσι σώζει την ομορφιά και τη ζωτικότητα από την παρακμή και την ασχήμια. Είναι το πορτρέτο που φθείρεται, είναι η εικόνα του που αλλοιώνεται, η ιστορική αναπαράσταση της ταυτότητάς του.

Αλλά ο σκοπός δεν είναι προορισμένος να τελειώσει καλά. Στην πραγματικότητα το τέλος του Ντόριαν Γκρέι είναι τραγικό. Μακροπρόθεσμα, το κακό στρέφεται εναντίον εκείνων που το δημιούργησαν, επιστρέφοντας σε αυτούς. Ο Ντόριαν πρώτα σκοτώνει τον ζωγράφο του πορτρέτου του, μετά βασανισμένος από τη διεφθαρμένη και παρακμιακή εικόνα του για τον εαυτό του, αποφασίζει να μαχαιρώσει το πορτρέτο του. Έτσι «άρπαξε το μαχαίρι και χτύπησε τον καμβά. Ακούστηκε μια κραυγή και ένας γδούπος. Μια τέτοια τρομερή κραυγή αγωνίας...»

Τι είχε γίνει; Μαχαιρώνοντας το πορτραίτο του, ο Ντόριαν Γκρέι μαχαίρωσε στην πραγματικότητα τον εαυτό του.  Έτσι συνέβη το αντίστροφο θαύμα: οι υπηρέτες που μπήκαν στο δωμάτιο, τρέχοντας μετά την κραυγή, «είδαν, κρεμασμένο στον τοίχο, ένα υπέροχο πορτρέτο του κυρίου τους όπως τον είχαν δει την τελευταία φορά» - πριν ήταν κρυμμένο στη σοφίτα έτσι για να μην δείχνει την προοδευτική του ασχήμια - «με όλη της την εκπληκτική διαύγεια της νιότης και της ομορφιάς του. Στο έδαφος βρισκόταν ένας νεκρός, με βραδινό φόρεμα, με ένα μαχαίρι καρφωμένο στην καρδιά του. Ήταν ξεθωριασμένος, ζαρωμένος, αποκρουστικός στο πρόσωπο. Μόνο εξετάζοντας τα δαχτυλίδια του μπόρεσαν να τον αναγνωρίσουν».

Ήταν ο Ντόριαν Γκρέι που επέστρεψε στην πραγματικότητα των χρόνων του, στα χαρακτηριστικά των γηρατειών και της διεφθαρμένης ζωής του. Η τέχνη έλαμψε ξανά στον πίνακα, η ζωή ενέδωσε στην παρακμή, τα γηρατειά και τον θάνατο.

Θα συμβεί το ίδιο και στη Δύση, που σκέφτεται να σβήσει την αναπαράσταση του εαυτού της, θα σβήσει τελικά τον εαυτό της; Και χτυπώντας την καρδιά του δυσκίνητου πορτρέτου της που δεν θέλει πια να δει, θα καταλήξει να χτυπήσει τον εαυτό της στην καρδιά, μέχρι να βρει όλη την παρακμή και την ασχήμια που ήθελε να ξεφορτώσει στην ιστορική της εικόνα, ενώ το πορτρέτο θα ξαναγυρίσει στα αρχικά, αναλλοίωτα χαρακτηριστικά του; Πίσω από την παραβολή του Ντόριαν Γκρέι υπάρχει μια μεγαλύτερη παραβολή του πολιτισμού: ο διαχωρισμός της φαινομενικής ζωής από την πραγματική ζωή δεν είναι ένας τρόπος να σωθεί κανείς από την παρακμή, αλλά να βυθιστεί μαζί της. Ο Νάρκισσος πνίγεται στο ποτάμι στο οποίο καθρεφτίζεται...

Η Δύση είναι η εικόνα του Ντόριαν Γκρέι - Μαρτσέλο Βενετζιάνι (www-marcelloveneziani-com.translate.goog)