Η Θεοτόκος και η οντολογία - π. Νικόλαος Λουδοβίκος

Το 1999 εκδόθηκε από τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ το βιβλίο  με τίτλο “Η ΚΛΕΙΣΤΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ - Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΦΥΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΟΥ” με συγγραφέα τον π. Νικόλαο Λουδοβίκο. Όπως αναφέρει ο ίδιος αυτό ήταν ένα βιβλίο με ιστορικές ρίζες, αλλά με σαφώς συστηματικούς σκοπούς. Διέγνωσε ένα μικρόβιο μηδενισμού στην καρδιά του χριστιανικού μυστικισμού, έναν μηδενισμό που ο σύγχρονος φιλοσοφικός μηδενισμός απλώς αντιστρέφει - και μια πιθανή διέξοδο, μέσα από την επεξεργασία κάποιων πατερικών ευρημάτων.

Το βιβλίο αυτό, αν και καθαρά ακαδημαϊκό, είχε απροσδόκητη επιτυχία κατά τον συγγραφέα του - εκδόθηκε και εξαντλήθηκε πολλές φορές, αλλά δεν μπορεί πλέον να βρεθεί εύκολα στα ελληνικά καθότι είναι εξαντλημένο.

20 χρόνια μετά στο βιβλίο του με τίτλο “Analogical Identities: The Creation of the Christian Self - Beyond Spirituality and Mysticism in the Patristic Era”, το οποίο εκδόθηκε από τον Brepols το 2019, ο συγγραφέας επιχειρεί μια σύγχρονη ολοκλήρωση των ερευνών που αποτυπώθηκαν στο αρχικό πρώτο βιβλίο.

Τα δύo πρώτα του αρχικού εξαντλημένου βιβλίου του 1999 μεταφράστηκαν στα αγγλικά. Ο Επίλογος της ελληνικής έκδοσης παραλήφθηκε, και στη θέση του ο π. Λουδοβίκος έγραψε στα αγγλικά το Τρίτο Μέρος του παραπάνω βιβλίου, σε μια προσπάθεια (όπως αναφέρει) να επανεκτιμήσει το όλο θέμα, είκοσι χρόνια μετά, και να το συνδέσει τόσο με τη σύγχρονη έρευνα, όσο και με τη δική του δουλειά σήμερα. Το τελικό αποτέλεσμα δείχνει ότι η έννοια του χριστιανικού εαυτού, και, εν συνεχεία, του σύγχρονου ελληνοδυτικού εαυτού γενικότερα, είναι απροσδόκητα πλουσιότερη απ' ό,τι θα μπορούσε ποτέ να υποψιαστεί οποιαδήποτε σύγχρονη έρευνά της (π.χ. αυτή του Φουκώ). 

Το Τρίτο Μέρος του παραπάνω αγγλικού βιβλίου μεταφράστηκε και παρουσιάστηκε στα ελληνικά ως αυτόνομο βιβλίο το 2020 με τίτλο  “ΑΝΑΛΟΓΙΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ - ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΠΑΝΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟ-ΔΥΤΙΚΟΥ ΕΑΥΤΟΥ, από τις εκδόσεις Εν πλω.

Θα παρουσιάσουμε λοιπόν -σε συνέχειες- τον Επίλογο του αρχικού βιβλίου (1999) με τίτλο “Ἡ Θεοτόκος καί ἡ ὀντολογία” ο οποίος παραλήφθηκε στα μεταγενέστερα βιβλία. 

Επίλογος: Η Θεοτόκος και η οντολογία (1999)

Η οντολογία του προσώπου, ως ενουσίου αφθάρτου εαυτού, η εμπειρία του «εγώ ειμι» στην αιωνιότητα, είναι, όπως θα έλεγε ο Γέρων Σωφρόνιος Σαχάρωφ ή ο π. Γεώργιος Florovsky, η θεμελιώδης πείρα της χριστιανικής θεολογίας και το ακριβό της κληροδότημα στον κόσμο. Τίποτα δεν μπορεί να κλονίσει το γεγονός αυτό. Ομιλώντας περί προσώπου ο δυτικός κόσμος ομιλεί αναγκαστικά την γλώσσα της χριστιανικής θεολογίας, μ' όλες τις παραφθορές της στην διάρκεια των χιλιετιών, αλλά και όλο της το ανεξάντλητο βάθος. Ενυπάρχων ως αγωνιώδες αίτημα στα βάθη της αρχαιοελληνικής πνευματικής αναζητήσεως, ο άφθαρτος ενούσιος εαυτός, η ενυπόστατη ουσία αποτελεί εντέλει μόρφωμα αποκλειστικό της θεολογίας, δυτικής και ανατολικής, με τις μεταξύ τους σημαντικές διαφοροποιήσεις.

Είναι ζήτημα στοιχειώδους ωστόσο σοφίας ν' αποδεχθούμε – κι εδώ δεν νομίζω πως υπάρχει τίποτε κακό – πως η οντολογία του προσώπου στις πολλαπλές πλην παρεμφερείς σημερινές εκφάνσεις της αποτελεί μια βαθυσήμαντη ορθόδοξη πρόσληψη τής επίσης πολυσήμαντης ανόδου του πολυειδούς δυτικού υποκειμενισμού, που στην καταληκτική του μορφή ως φαινομενολογία, υπαρξισμός ή περσοναλισμός συγκεφαλαιώνει ήδη μια μακραίωνη φιλοσοφική αναζήτηση, η οποία αρχίζει πολύ πριν ο Schelling τοποθετήσει στην θέση του Απολύτου του Spinoza το Εγώ του Fichte. Η αρχέγονη φιλοσοφική συνείδηση της Ελλάδας και της Ανατολής συνέλαβε το πρόβλημα ως περιπετειώδη συσχέτιση υπάρξεως και κόσμου, ως υπερβατική υπερέξαρση της πρώτης ή του δευτέρου, με την άνθιση ή την καταστολή της προαιρέσεως αντιστοίχως. Υπείκων στις ακινατικές ορίζουσες (που διαφαίνονται ήδη στον Αυγουστίνο) ο νεώτερος υποκειμενισμός κατέστησε ριζικό τον διαχωρισμό των δύο, μεταφέροντας τον διχασμό εντός του ίδιου του όντος, ως διάσταση φύσεως και πνεύματος, ουσίας και υπάρξεως, αναγκαιότητας και ελευθερίας, ατόμου και προσώπου, και προχωρώντας προς την ριζική υπερέξαρση, την οντολογικοποίηση του δευτέρου μέλους αυτών των ζευγμάτων. Η οντολογικοποίηση αυτή είναι η απάντηση στην προηγηθείσα, βουλησιοκρατική στο έναυσμά της, οντολογικοποίηση της ουσίας, στα όρια της ίδιας παραδόσεως, της οποίας όμως μοιράζεται την μερικότητα. Νομίζω πως, από την δική μας σκοπιά, το μεγάλο πρόβλημα, εν προκειμένω, σήμερα πλέον για την Δύση, είναι η δυσκολία της συνθέσεως των δύο, συνθέσεως συνοπτικά του Hegel με τον Kierkegaard, της αλήθειας του όλου-ουσίας με την αλήθεια του μερικού-υποστάσεως. Φυσικά η ελληνική πατερική παράδοση διαθέτει όπως είδαμε, εγγενώς, πλουσιότατο υλικό για μια «οντολογία του προσώπου», που θα είναι συνάμα και εκ βάθρων διόρθωση της βαθύρριζης δυτικής φιλοσοφίας του Εγώ. Είναι αυτή ακριβώς η εκπληκτική δυνατότητα που μας προσφέρεται με την θεολογία του ομοουσίου. Αν την παρακάμψουμε, θα παραμείνουμε ανεπίγνωστα υποζευγμένοι στην κλασσική αυτή δυτική αντιπαράθεση, αν και με τον δικό μας ιδιαίτερο τρόπο. Ειδικά η λεγόμενη «οντολογία του προσώπου» θα κινδυνεύσει τότε να αναπτυχθεί προς την κατεύθυνση μιάς ιδιόμορφης οντολογικοποιήσεως του προσώπου, της οποίας η ορθόδοξη ασκητική αλλά και εν μέρει η σύγχρονη ψυχανάλυση ελέγχουν τα κίνητρα αλλά και την αναποτελεσματικότητα. Όχι όμως μόνον το πρόσωπο αλλά και οι άλλοι, κινδυνεύουν εντός του χωρίς το ομοούσιο, καθώς η οντολογικοποίηση αυτή του προσώπου προσλαμβάνει εν τέλει χαρακτήρα ναρκισσικής φαντασιακής διογκώσεως του Εγώ, με μέσον ακριβώς της ναρκισσικής ομοιοστάσεώς μου την ιδιόμορφη πρόσληψη των άλλων, εγκλωβισμένων στα όρια μιας δικτατορικής εσωτερικευμένης εγωτικής καθολικότητας.

(Συνεχίζεται)

Ο Χέγκελ "απέρριψε κατηγορηματικά την άθλια άποψη ότι θα ήταν λάθος να πιστέψουμε ότι θα ήταν δυνατό να εγκαθιδρύσουμε ένα σταθερό Κράτος χωρίς να μεταμορφώσουμε στην εσώτατη αλήθεια της την πίστη στον Θεό, ως την πιο ομοούσια αρχή κάθε σκέψης, κάθε πράξης και κάθε τρόπου συμπεριφοράς."[ΜΙΑ ΗΧΩ ΤΟΥ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ;]

Ο αντικαθολικισμός του Χέγκελ. Francesco Lamendola

π. Ν. Λουδοβίκος: Μπορούμε να ξεπεράσουμε τον Προτεσταντισμό;

Ένα μικρό απόσπασμα της ομιλίας:
39:00
…αυτός ο πλουτισμός (της φύσεως) είναι πραγματικός, και έτσι παράγονται και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, τα οποία και αυτά συκοφαντούνται σήμερα, διότι προβάλλονται με λάθος τρόπο, καταλάβατε, ως ένα είδος φονταμενταλισμού, έτσι, θεολογικού, ο οποίος είναι στην ουσία, στην ουσία του είναι πολύ κακός φονταμενταλιστικός προτεσταντισμός.
Και σε απάντηση, έρχονται μερικοί απεγνωσμένοι (αρχίζει να θυμώνει στο σημείο αυτό, και να φωνάζει), να κάνουν φιλελευθερισμό, άδειο. Δηλαδή εναγκαλίζονται την ανθρώπινη φύση, κλαίγοντας και σπαράζοντας, και μένουν εκεί. Όλα ναι! Όλα ναι! Όλα ναι! Τιποτ’ άλλο, μόνο ναι. Μα δεν είναι όλα ναι. Θα τρελαθούμε! Τι θα πει όλα ναι;! Δεν είναι το ζήτημα αν η Παναγία έκανε σ… με τον Ιωσήφ που να πάρει!!! Είναι η Παναγία εάν κατάφερε, αν, να ασκήσει αυτό που λέω εγώ το ομοούσιο. Δηλαδή, να πάρει μια τέτοια δέηση υπέρ παντός του κόσμου, υπέρ του γένους παντός, μη παραπέμποντας στον εαυτό του, με μια τρελή αναφορικότητα και μια τρελή ελπίδα, και αυτό να προκαλέσει την ενσάρκωση…40:16

ΤΟ ΚΤΗΝΟΣ. ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΚΟΥΜΕ ΣΑΝ ΘΕΟΛΟΓΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟ; ΕΒΓΑΛΕ ΞΑΝΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΝ ΥΒΡΙ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΤΑΜΟΥΛΗ ΣΤΟ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ. ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΥΠΟΨΙΑ ΟΤΙ ΤΟ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ; ΠΡΟΚΑΛΕΣΕ ΤΗΝ ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ; ΓΙΑΟΥΡΤΙΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ; ΔΕΝ ΜΑΣ ΛΕΕΙ ΟΤΙ Η ΑΜΑΡΤΙΑ ΗΤΑΝ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΝΣΑΡΚΩΣΕΩΣ; Η ΑΜΑΡΤΙΑ ΤΗΣ ΜΕΡΙΚΟΤΗΤΟΣ, ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΙΣΜΟΥ;

...ΕΑΝ ΚΑΤΑΦΕΡΕ ΝΑ ΑΣΚΗΣΕΙ ΤΟ ΟΜΟΟΥΣΙΟ ΠΟΥ ΛΕΕΙ ΑΥΤΟΣ;;;;; ΤΟ ΕΚΛΕΨΕ ΕΠΙΝΟΩΝΤΑΣ ΤΟ.  Η ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΗ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑ.

ΧΩΡΙΣ ΤΟ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟ. ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΜΩΣ ΜΕ ΤΟ ΟΜΟΟΥΣΙΟ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟ; 

ΜΑΣ ΕΣΩΣΕ ΤΕΛΙΚΑ Ή ΟΧΙ;