Εγώ. Το παιγνίδι της ζωής(1) Η ΑΠΟΒΛΕΠΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ.

Frank Schirrmacher
EGO. Das Spiel des Lebens
Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής
Karl Blessing Verlag. 2013
Δεν θα έπρεπε να προσπαθούμε να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε, αλλά το τι αρνούμαστε να είμαστε. Michel Foucault
Πρόλογος

Γίναμε τρομερά απλοϊκοί. Δυστυχώς δεν το αισθανόμαστε. Γιατί κάνουμε ότι κάνουμε; Γιατί αγαπάμε αυτό που αγαπάμε; Ερωτήσεις πολυεπίπεδες, στις οποίες είναι σχεδόν αδύνατο να δοθούν προσωπικές απαντήσεις. Και δεν καταλαβαίνουμε, πως εδώ και πολύ καιρό, άλλοι έδωσαν απαντήσεις αντί ημών.
Ξεχάστε για μια στιγμή αυτά που ξέρετε από την ψυχολογία, νευροεπιστήμες ή που γνωρίζετε λόγω ιδίας πείρας, περί του αινίγματος του Είναι σας. Χωρίς να το προσέξουμε, οι οικονομολόγοι ανέλαβαν το νοικοκυριό της ψυχής του μοντέρνου ανθρώπου.
Με σκοπό την απλοποίηση του κόσμου και την επιτάχυνση του εμπορίου, εμφανίστηκε στα παρασκήνια ένα μοντέλο, που αλλάζει ριζικά την ζωή μας.
Το μοντέλο διδάσκει, πως μπορούμε να κάνουμε πιο απλή και πιο προσοδοφόρα την ζωή μας, εάν δεχθούμε ότι κάθε άνθρωπος σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και το συμφέρον του. Στο βιβλίο αυτό θα δούμε, πως ένα αρχικά αθώο μοντέλο μετετράπη σε παγίδα. Θα δούμε επίσης πόσο καλά καμουφλαρισμένη είναι αυτή η παγίδα.
Όσοι στήνουν παγίδες τις καμουφλάρουν. Στο δάσος οι παγίδες είναι σκεπασμένες με φύλλα και χώμα: κατασκευές που προσποιούνται ότι είναι φύση. Μεταξύ των ανθρώπων, οι παγίδες καμουφλάρονται ως φυσικοί νόμοι. Όπως για παράδειγμα ο ισχυρισμός: «Ο άνθρωπος είναι προσκολλημένος στον εαυτό του» - και αυτή η προσκόλληση ξεκινά από το επίπεδο το γονιδίων του και φτάνει στο επίπεδο της ηθικής του. Μια οικονομική θεωρία, με την υποστήριξη των μοντέρνων υπολογιστικών μηχανών, κατέστησε την τοποθέτηση αυτή νόμο της φύσεως. Αρχίζουμε να αισθανόμαστε αυτό το γεγονός.
Στον σημερινό κόσμο, είναι πολλοί αυτοί που πιστεύουν πως οι ελευθερίες και οι επιλογές που έχουν είναι περισσότερες από ποτέ. Πιστεύουν επίσης ότι είναι σε θέση να απορρίψουν ή να αποδεχθούν θεωρίες.
Η αλήθεια είναι, ότι όχι μόνο τις αποδέχθηκαν χωρίς να το έχουν αντιληφθεί, αλλά ζουν και εργάζονται βάσει αυτών εδώ και πολύ καιρό.
Βιώνουμε την νέα εποχή του καπιταλισμού της πληροφορίας. Αυτός ο καπιταλισμός άρχισε να (οδηγεί) μεταβάλλει τον κόσμο σε μια πνευματική κατάσταση. Κάνει και σχεδιάζει μεγάλα πράγματα. Θέλει να διαβάζει, να ελέγχει και να πουλά τις σκέψεις. Θέλει να προβλέπει κινδύνους, να τους εκτιμά και να τους απαλείφει. Ο εγκέφαλος του δουλεύει συνέχεια με σκοπό να ανακαλύψει τι κάνουν οι άνθρωποι, τι λένε, τί αγοράζουν και ποιες είναι οι επόμενες κινήσεις που σχεδιάζουν. Όπου και να τον συναντήσετε, συναντάτε ένα σύστημα που τα ξέρει όλα καλύτερα. Αφαιρεί από τους ανθρώπους το δικαίωμα να προσλάβουν το περιβάλλον ως κάτι διαφορετικό από τους ίδιους. Ότι και να κάνουν, αυτό ισχυρίζεται ότι το κάνουν προς ίδιον όφελος.
Ο καπιταλισμός της πληροφορίας δεν γνωρίζει συμπεριφορές «χωρίς λόγο».[Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ λόγου ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ] Φιλία, εντιμότητα, αγάπη, έχουν μπροστά στα μάτια του λόγους που εξυπηρετούν το ίδιον όφελος του ατόμου. Για τον λόγο αυτό υπάρχει παντού ένας πληθωρισμός «incentives», επιβραβεύσεων, που ξεκινούν από ταboni στη Wall Street και φτάνουν μέχρι τα εικονικά παράσημα και τα «Like it» για τα πιο προσωπικά πράγματα.
Υπάρχουν ανοικτά παιχνίδια, όπως το σκάκι, και παιχνίδια όπως το πόκερ, όπου ο ένας δεν μπορεί να δει τα χαρτιά του άλλου. Η οικονομία της πληροφορίας μυρίζει σαν ατμόσφαιρα όπου παίζεται πόκερ. Ο κόσμος της είναι ένας κόσμος όπου κανείς δεν λέει και δεν κάνει αυτό που πραγματικά σκέφτεται. Ο καθένας όμως και καθεμιά γίνεται διαφανής όταν υποτεθεί ότι έχει εγωιστικές βλέψεις. Για τον λόγο αυτό υπάρχει αυτή η τεράστια ανάγκη για πληροφορία. Γι’ αυτό και ο καταναγκασμός προς παραποίηση, μπλόφα και παραπλάνηση. Αλγόριθμοι αποκρύβουν συναλλαγές μετοχών, ώστε να παραπλανηθούν αρπακτικοί αλγόριθμοι. Οι αρπακτικοί αλγόριθμοι όμως μπορεί και να τροφοδοτούν με ταχύτητα φωτός μεσάζοντες με ψευδείς πληροφορίες, ώστε να εκτιναχθούν οι τιμές στα ύψη. Οι άνθρωποι προσλαμβάνουν ψεύτικες ταυτότητες, δημιουργούν ένα προφίλ στοFacebook, για να αρέσουν στον διευθυντή προσωπικού ή την τράπεζα. Ολόκληρα κράτη στέλνουν εσφαλμένα σήματα για να συγχύσουν τις αγορές. Αυτή είναι μια κοινωνία, όπου οι άνθρωποι όχι απλά δεν εμπιστεύονται τους άλλους, αλλά ούτε και τον εαυτό τους. Όποιος έχει φτάσει σε ένα τέτοιο σημείο, υποθέτει ότι η μόρφωση του, η εμπειρία του, η ζωή του δεν σημαίνουν αυτό που πίστευε ότι σημαίνουν.
Η υπόσχεση ότι θα βρεθούν απαντήσεις σε ερωτήσεις οι οποίες ακόμα δεν έχουν τεθεί, ο ισχυρισμός ότι γνωρίζουν περισσότερα για τον άνθρωπο απ’ όσα γνωρίζει ο ίδιος για τον εαυτό του, οι προβλέψεις για το τι θέλει ο καθένας, χωρίς ακόμα να το γνωρίζει, η συμβουλή ποιος πρέπει να είναι φίλος, όλα αυτά είναι ταυτόσημα (δομικά) με τους αλγόριθμους παρακολούθησης που χρησιμοποιούν οι μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες ξέρουν για εγκλήματα τα οποία ο εγκληματίας ίσως να μην υποψιάζεται ότι μπορεί να γίνουν.[Ο ΘΕΟΣ Ο ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΤΕΣΙΟΥ] Η νέα οικονομία χρησιμοποιεί μηχανές και ερμηνεύει και κωδικοποιεί τις ανθρώπινες σχέσεις με την βοήθεια των μαθηματικών. Αγαπά το «δίλημμα του φυλακισμένου». Πρόκειται για μια αρχαϊκή σκηνή της θεωρίας των παιγνίων, όπου δυο άνθρωποι που μοιράζονται την ίδια τύχη αλλά δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, λαμβάνουν μια προσφορά, να επωφεληθεί ο ένας εις βάρος του άλλου. Η προδοσία μέσα στο παιχνίδι αυτό όχι μόνο προβλέπεται, «είναι αποδεκτή ως κανόνας σώφρονος συμπεριφοράς»1.
Έχει φανεί, πως άνθρωποι που έρχονται σε επαφή με αυτή την νοοτροπία, αλλάζουν την συμπεριφορά τους. Μια κοσμοθεωρία που πίσω από κάθε ανθρώπινη πράξη βλέπει την αναπόφευκτη λογική του ιδίου συμφέροντος, παράγει εγωισμό σαν σε κορδέλα συναρμολόγησης2. Τελευταίως όμως ο καθένας μας έρχεται σε επαφή με αυτό το δεδομένο. Ζώντας σε ένα κόσμο, όπου οι πληροφορίες (πληροφορίες που δεν αφορούν μόνο το χρηματιστήριο, αλλά την θέση εργασίας, την επικοινωνία, την φιλία) οργανώνονται από λογικά λειτουργούσες υπολογιστικές μηχανές, που υπολογίζουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου, βάσει των νόμων που μεγιστοποιούν το προσωπικό συμφέρον, οι αντιλήψεις για τις κοινωνικές αξίες αλλάζουν με εκπληκτική ταχύτητα.
Ο καπιταλισμός της πληροφορίας αμφισβητεί τον συσχετισμό μεταξύ της πορείας της ζωής ενός ανθρώπου και της ταυτότητας του, χρησιμοποιεί την πραγματική οικονομία για να επιτύχει τους σκοπούς του, και σκοπεύει να ξαναγράψει την συνταγματική και την νομική τάξη.
Να προσθέσουμε επίσης, ότι δεν χάνει την κυριαρχία του μόνο το άτομο. Στην παρούσα κρίση που πλήττει την Ευρώπη, τα ακρωτηριασμένα κυριαρχικά δικαιώματα των ευρωπαϊκών κρατών και των βουλών τους, δεν είναι προϊόν λάθους, είναι μέρος της λειτουργικής λογικής του συστήματος.
Ο καπιταλισμός της πληροφορίας έχει υποσκάψει την ανθρώπινη σκέψη, δημιουργώντας ένα λαβύρινθο από διαδρόμους και φρέατα, και το υλικό που ανασύρει και εκμεταλλεύεται, το επεξεργάζεται με μηχανές. Οι μηχανές αυτές είναι σε θέση, αναλόγως πάνω σε ποιο γραφείο βρίσκονται, να διεξάγουν πολέμους, να προκαλούν επαναστάσεις, να δημιουργούν χρήμα, να ελέγχουν ανθρώπους ή να στέλνουν φωτογραφίες των πρόσφατων διακοπών. Φαίνεται πως αυτός (ο καπιταλισμός της πληροφορίας) είναι σε θέση, μέσα σε μια νύχτα να σβήσει ολόκληρα έθνη ή να προσδώσει και σε ένα άτομο ακόμα, που συνδέεται μαζί του, την δύναμη ενός ολόκληρου κράτους. Γι’ αυτό οι άνθρωποι τον ακολουθούν στις υπόγειες στοές του, σε κλειστούς χώρους με τεχνητό φως, και συντηρούν μόνοι τους τις στοές που αυτός έσκαψε για να διοχετεύσει την σκέψη τους.
Η απόκρυψη μιας παγίδας πρέπει να παραπλανά όλες τις αισθήσεις. Ο Diderot, προτείνει στην εγκυκλοπαίδεια του, την επικάλυψη της μυρωδιάς του σιδήρου, γιατί τα έμπειρα ζώα συνδυάζουν την καταστροφή τους με την μυρωδιά αυτή. Ένα μοντέρνο εγχειρίδιο για το κυνήγι των ζώων, περιγράφει με αθωότητα τι πρέπει να γίνει: «Το ζώο πρέπει να το προσελκύσουμε στην μηχανή, είτε με δόλωμα, είτε εκμεταλλευόμενοι την φυσική του περιέργεια». Δεν είναι τυχαίο, σύμφωνα με τον Otto Mayr, ότι οι αγγλικές λέξεις engine και machine, είχαν για πολύ καιρό και αρνητικές σημασίες: εξαπάτηση, κόλπο και ραδιουργία3. Η μηχανή του καπιταλισμού της πληροφορίας είναι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Η μηχανή όμως από μόνη της είναι αθώα. Σημασία έχει ποιος και για ποιο σκοπό την χρησιμοποιεί. Εάν ο ανθρώπινος εγωισμός εκφραστεί με ένα μαθηματικό τύπο, όπως συμβαίνει στις μέρες μας, δίνεται η δυνατότητα στον υπολογιστή να υπολογίσει τη συμπεριφορά μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Ο Diderot είναι αυτός που ονόμασε «επιστήμη», όχι την παγίδα, αλλά την «τοποθέτηση της παγίδας». Η πρόκληση είναι νά πιαστούν ζωντανοί οργανισμοί, που λόγω της εμπειρίας τους είναι καχύποπτοι. Αυτοί πέφτουν στην παγίδα μόνο εάν μαζέψει κανείς τις πληροφορίες και τις παραποιήσει. Η παγίδα πρέπει να παρουσιάζει το δόλωμα ως εύκολη λεία. Η αρκούδα, η αλεπού ή ο λύκος, πρέπει να σκεφτεί ότι έχει ένα ανέλπιστο κέρδος. Για να λειτουργήσει αυτό, «πρέπει να εξερευνήσει κανείς με μεγάλη προσοχή τους τόπους όπου τα ζώα βρίσκονται κατά την διάρκεια της ημέρας, που περνούν την νύχτα, και ποια μονοπάτια παίρνουν συνήθως».
Η παγίδα δεν έχει καμιά αξία χωρίς την στρατηγική τού παγιδευτή. Ο ποιο πετυχημένος κυνηγός είναι αυτός που σκέφτεται όπως το ζώο που πρόκειται να πιαστεί. Οι πιο πετυχημένοι στην αποφυγή των παγίδων, είναι αυτοί που σκέφτονται όπως αυτοί που τις στήνουν. Αυτή είναι η «επιστήμη», είναι καθαρά μαθηματικά, και μπορεί να προγραμματιστεί στον υπολογιστή: κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν και εφευρέθηκε αυτή η επιστήμη, της έδωσαν το όνομα «rational choice theory», θεωρία λογικών χειρισμών, ή το αθώο όνομα, «θεωρία παιγνίων».
Οι οικονομολόγοι δημιούργησαν ένα σύστημα όπου ο καθένας κάνει αυτό που είναι το καλύτερο για τον εαυτό του. Αυτό το σύστημα το εφηύραν ως αντίποδα, ωθούμενοι ψυχολογικά από τον φόβο, ότι τα ολοκληρωτικά συστήματα όπως η Σοβιετική Ένωση, θα αφαιρούσαν από τους ανθρώπους την ελευθερία της γνώμης, υποστηρίζοντας ότι ξέρουν τι είναι το καλύτερο γι’ αυτούς. Αυτό το νέο σύστημα είχε καταστεί ένα από το πιο σημαντικά στρατηγικά όπλα του Ψυχρού Πολέμου, με το οποίο η Δύση κέρδισε το παιχνίδι των υπερδυνάμεων.
Αυτό όμως δεν ήταν το τέλος, αλλά η αρχή. Το παιχνίδι των υπερδυνάμεων είχε τελειώσει, το παιχνίδι με την κοινωνία μπορούσε να ξεκινήσει. Ένας από τους αρχιτέκτονες της μεγάλης παγίδας, είχε παραδεχθεί, ότι τους κανόνες του παιχνιδιού, με τους οποίους θα παιχθεί το νέο παιχνίδι της ζωής, πρέπει να τους συνηθίσει κανείς πρώτα. Για να νικήσει κανείς πρέπει να αποδεχθεί την ιδέα, «ότι μέσα στο σύμπαν, αυτός έχει επιλεγεί ως προσωπικός εχθρός4».
Ακόμα μια λέξη για την πρόθεση του βιβλίου. Η αφορμή για την συγγραφή δόθηκε από την κρίση, όχι όμως από τα οικονομικά, αλλά από τα κοινωνικά φαινόμενα που προκαλεί. Η κρίση είναι ένα σύμπτωμα. Δείχνει την αστάθεια όχι μόνο των αγορών, αλλά των κοινωνιών, όπου οι κοινωνίες είναι οργανωμένες όπως οι αγορές και οι άνθρωποι ως «homo oeconomicus». Αυτό φαίνεται στα μάτια μου ως η πρώτη περίπτωση της συστημικής αποτυχίας της οικονομίας της πληροφορίας.
Η κρίση την οποία αντιμετωπίζουμε σήμερα, δεν είναι μια κρίση που έχει ως αντικείμενο μόνο το χρήμα, το κέρδος, την χρεοκοπία της Lehman ή την κρίση στην Ευρώπη. Αυτή είναι απλή πτυχή του γεγονότος, που είναι και η πιο εύκολα προσβάσιμη προς ανάλυση. Ποιος ξέρει, ίσως λυθεί και οι άνθρωποι επιστρέψουν πάλι στην καθημερινότητα.
Η οικονομία της πληροφορίας αξιολογεί τα αισθήματα, την εμπιστοσύνη, τις κοινωνικές επαφές με τον ίδιο τρόπο που αξιολογεί τις μετοχές ή τα εμπορεύματα. Για πρώτη φορά στην ιστορία έχει τα τεχνικά μέσα να το κάνει αυτό όλο και πιο τέλεια. Το να θεωρεί κανείς αυτονόητο, πως σε μια συναλλαγή ή πλειστηριασμό, ο ενδιαφερόμενος σκέφτεται μόνο τον εαυτό του ή προσπαθεί να ξεγελάσει τους άλλους, είναι διαφορετικό από το να γίνεται η κοινωνική ζωή εμπόριο και πλειστηριασμός, ένας κόσμος της εμπορευματοποίησης του εγώ με ξεκάθαρους κανόνες της οικονομίας. Καχυποψία, μπλόφα, παραπλάνηση είναι κανόνας σε αυτόν τον κόσμο, έστω και αν χρησιμοποιούνται μόνο για να «κατευνάσουν τις αγορές». Δεν αφορούν όμως μόνο τα κράτη, αλλά σε αυξανόμενο βαθμό και τα άτομα επίσης.
Όλοι αυτοί οι κανόνες είναι κάπου γραμμένοι. Ήταν υποθέσεις, βοηθητικές κατασκευές, μοντέλα, που απέδιδαν στους ανθρώπους μαθηματικές, και όχι ψυχικές ιδιότητες. «Δεν ήταν ποτέ στόχος των οικονομολόγων να εγκαταστήσουν ανθρώπους με σάρκα και αίμα στα οικονομικά μοντέλα», είναι η κεντρική γραμμή ενός βιβλίου που αποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο5. Γιατί τα μοντέλα ζωντάνεψαν, και δεν είναι πια απλές οδηγίες εμπορίου, τις οποίες πρέπει να ακολουθεί κανείς όπως αυτές ενός συστήματος πλοήγησης, αλλά κάνουν πολύ περισσότερα: κάνουν τον άνθρωπο να γίνει όπως τον περιγράφουν. Και τον περιγράφουν, παρ’ όλους τους περιορισμούς που το σύστημα θέτει στον εαυτό του, ως εγωιστή.
Το βιβλίο αυτό βασίζεται σε μια μόνο τοποθέτηση. Η τοποθέτηση αυτή συζητείται στις μέρες μας όλο και πιο έντονα από μερικούς αποστάτες μεταξύ των οικονομολόγων, κάτω από το όνομα «ιμπεριαλισμός της οικονομίας». Το όνομα αυτό εννοεί ότι τα μοντέλα σκέψης της οικονομίας έχουν κατακτήσει όλες τις άλλες κοινωνικές επιστήμες, και ασκούν την κυριαρχία τους επ’ αυτών (ως γνωστόν, ο μαρξισμός ήταν μια ιμπεριαλιστική οικονομική θεωρία).
Στον κόσμο μας βιώνουμε αυτόν τον ιμπεριαλισμό ως μετατροπή του καθενός και των πάντων σε οικονομικά μεγέθη. Δεν είναι τυχαίο που bestsellers όπως το «Freakonomics» έχουν τόση επιτυχία. Όλα αυτά τα βιβλία διηγούνται κατά βάσιν για ένα κόσμο της καθημερινότητας, όπου τα πάντα κατακερματίζονται σε ιστορίες προσωπικού συμφέροντος. («Πρέπει να τιμωρούνται οι γονείς που αργούν να έρθουν για να παραλάβουν τα παιδιά τους (από το σχολείο π.χ.) και αν ναι, ποια είναι η επίδραση της τιμωρίας; Το αποτέλεσμα είναι ότι γίνονται ακόμα πιο αμελείς, εάν το πρόστιμο είναι χαμηλό, πρώτον διότι το πρόστιμο είναι δίκαιο, και δεύτερον, διότι με το χαμηλό πρόστιμο μεταδίδεται ένα λανθασμένο μήνυμα για το ηθικό κόστος της παράβασης του κανόνα»6). Όσο διασκεδαστικά είναι και όσο αμφίβολες και αν είναι οι τοποθετήσεις τους, η επιτυχία που έχουν δείχνει ότι πρόκειται για θεωρίες αυτοάμυνας μέσα σε ένα κόσμο, ο οποίος είναι μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας ρυθμισμένος βάσει της οικονομίας, και που βιώνει το ίδιον συμφέρον ως τον εσώτερο πυρήνα σώφρονης συμπεριφοράς.
Το τίμημα όμως της αυτοάμυνας είναι υψηλό: μέσα σε πολλές από τις διασκεδαστικές συμβουλές κρύβεται μια κρυμμένη νεοκλασική ή νεοφιλελεύθερη ιδεολογία7 (αυτό έχει δείξει μια εξαιρετική μελέτη πάνω στην οικονομία της συμπεριφοράς, από τους Gerd Gigerenzer και Nathan Berg). Αυτό δεν ισχύει μόνο για την οικονομία της συμπεριφοράς, αλλά για όλες τις αυτοματοποιημένες αγορές, που ξεκινούν από τα χρηματιστήρια και φτάνουν μέχρι τις αγορές κοινωνικών επαφών.
Ο οικονομικός ιμπεριαλισμός εξαναγκάζει -περισσότερο από ποτέ μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης- να μην εγκαταλειφθεί το πεδίο αυτό σε μια κυρίαρχη σχολή αγγλοσαξώνων οικονομολόγων. Ολόκληρος ο κόσμος είχε την ευκαιρία να πειστεί για τις αδυναμίες μερικών από τα μοντέλα που μέχρι προσφάτως θεωρούνταν αλήθειες. Αν στο βιβλίο αυτό ασχολούμαστε μόνο μέ δυο από τα πιο σημαντικά οικοδομήματα που επηρέασαν την οικονομία της πληροφορίας, το «rational choice» και την θεωρία των παιγνίων, δεν το κάνουμε για να ισχυριστούμε ότι μόνο αυτά τα δυο υπήρξαν, και τίποτε άλλο8. Αυτά τα δυο όμως έχουν εξαιρετική σημασία για την ιστορία, που θέλει να διηγηθεί το παρόν βιβλίο: πως είναι δυνατόν ένα άτομο να έχει το αίσθημα πως ολόκληρο το σύμπαν έχει συνωμοτήσει εναντίον του, και πως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ξέσπασε ένας νέος ψυχρός πόλεμος στην καρδιά της κοινωνίας μας;

Μετάφραση Πέτρος Χαραλάμπους

ΔΕΝ ΜΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΥΝ ΛΟΙΠΟΝ ΟΙ ΕΛΙΤ ΜΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΜΑΓΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ.
ΦΡΟΝΤΙΣΑΝ NΑ ΜΑΣ ΑΛΛΑΞΟΥΝ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ.
ΝΕΟ ΕΙΔΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΔΕΝ ΚΑΤΑΝΟΕΙ ΤΙΠΟΤΕ ΑΠΟ ΠΙΣΤΗ ΑΓΑΠΗ ΣΟΦΙΑ.
Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΝΑΝΕΩΘΗΚΕ. ΑΠΛΩΣ ΔΕΝ ΕΠΕΣΕ ΑΚΟΜΗ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΜΑΣ.
Αμέθυστος
Συνεχίζεται.

Ἐν τῷ ἐγκεφάλῳ δέ, ὡς ἐν ὀργάνῳ εὑρίσκεται, οὐχί ἡ οὐσία καί ἡ δύναμις τοῦ νοός, ἤτοι τῆς ψυχῆς· ἀλλά μόνη ἡ τοῦ νοός ἐνέργεια, ὡς προείπομεν ἐν τῇ ἀρχῇ, καί ἄφες τούς νεωτέρους φυσικούς καί μεταφυσικούς νά λέγωσιν, ὅτι ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς εὑρίσκεται εἰς τόν ἐγκέφαλον, καί εἰς τό τοῦ ἐγκεφάλου κωνάριον· διότι τοῦτο εἶναι τό ἴδιον, ὡσεί νά εἴπῃ τις, ὅτι ἡ φυτική ψυχή δέν εὑρίσκεται ἀρχικῶς εἰς τήν ρίζαν τοῦ δένδρου, ἀλλά εἰς τόν κλάδον καί εἰς τόν καρπόν1. Τό διδασκαλεῖον τῶν Γραφῶν, καί τῶν ἱερῶν Πατέρων, εἶναι ἀληθέστερον τῶν διδασκαλείων τῶν ἀνθρώπων.
1 Ἔπειτα καί τοῦτο πρέπει νά στοχασθῶμεν· ὅτι πᾶν ἀεικίνητον ᾗ ἀεικίνητον, ἀναλογίαν ἔχει,καί ὁμοιότητα, καί συγγένειαν πρός τό ἀεικίνητον. Ἐπειδή δέ ἡ καρδία, καί τό ἐν τῇ καρδίᾳ ἀπειλικρινημένον πνεῦμα, ἀεικίνητόν ἐστιν, ἄρα καί ἡ ἀεικίνητος ψυχή, ἐν τῇ ἀεικινήτῳ καρδίᾳ νά εὑρίσκηται κατ’ οὐσίαν καί δύναμιν, καί ἀκόλουθον, καί εὔλογόν ἐστι, μᾶλλον, ἤ νά εὑρίσκηται ἐν τῷ ἐγκεφάλῳ. Ὅτι μέν οὖν ἡ καρδία ἐστίν ἀεικίνητος, πρόδηλον.
ΣΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΙΑΣ, ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ, ΤΟΥ ΝΟΥ, ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ.

Σημειώσεις
1. S.M. Amadae, Rationalizing Democracy: The Cold War Origins of Rational Choice Liberalism, σ.295.
2. Amadae, Rationalizing Democracy, σ.296.
3. Otto Mayr, Authority, Liberty, and Automatic Machinery in Early Modern Europe, σ. 124
4. Ken Binmore, Game Theory: A Very Short Introduction, σ. 31.
5. Dimitris Milonakis and Ben Fine, From Economics Imperialism to Freakonomics: The Shifting Boundaries between Economics and Other Social Sciences, σ. 1.
6. Milonakis and Fine, From Economics Imperialism to Freakonomics, σ. 107.
7. Nathan Berg and Gerd Gigerenzer, ‘As-If-Behavioural Economics: Neoclassical Economics in Disguise?’
8. Γνωρίζω ότι απλοποιώ την ιστορική πολυπλοκότητα. Ο νέος ορθολογισμός δεν εμπνεύστηκε αποκλειστικά από τη θεωρία παιγνίων και τη θεωρία λογικών χειρισμών. Ήταν το προϊόν αμέτρητων και μερικές φορές χαλαρά συνδεδεμένων επιστημονικών κλάδων: η θεωρία των υπολογιστών, η στατιστική και η κυβερνητική έχουν ανεξάρτητους τρόπους και συνδέονται μόνο οριακά με τη θεωρία των παιγνίων. Είναι αλήθεια ότι η δουλειά του Neumann θα ήταν αδιανόητη χωρίς την υπολογιστική μηχανή του Alan Turing και την προκύπτουσα ερώτηση για το τι είναι υπολογιστικό και τι όχι. Στην «Οντολογία του Εχθρού: Norbert Wiener και το Κυβερνητικό Όραμα», για παράδειγμα, ο Peter Galison περιγράφει πώς στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο «ορθολογικός» εχθρός έγινε μια εννοιολογική μορφή με όλα τα χαρακτηριστικά που η θεωρία παιγνίων απέδωσε αργότερα σε αυτήν