Lucrezia Fava-Von Herrmann: Συνέντευξη για τον Χάιντεγκερ και τη Γνώση (4)

Συνέχεια από: Τρίτη 25 Ιουνίου 2024

                                                      
Lucrezia Fava - Συνέντευξη με τον καθηγητή von Herrmann για τον Χάιντεγκερ και τη Γνώση

Lucrezia Fava: 5) Στο σεμινάριο του 1969 στο Le Thor, ο Χάιντεγκερ κάνει μια ενδιαφέρουσα δήλωση: κάποιοι από τους Έλληνες "είναι τόσο αναμεμειγμένοι στην αλήθεια, ώστε κανονικά αναλώνονται στις δικές τους υποθέσεις όντας (βρίσκοντας τον εαυτό τους) στην ἀλήθεια, ενώ εκείνοι που είναι οι πιο Έλληνες μεταξύ των Ελλήνων, δηλαδή οι φιλόσοφοι, ασχολούνται με την ἀλήθεια, χωρίς ποτέ να φτάνουν στο σημείο να θέσουν το ερώτημα της ἀλήθειας (ως τέτοια). Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το κλείσιμο: θέτοντας το ερώτημα της Αλήθειας ως τέτοιας. Ακριβώς εδώ θα έβλεπα μια αναφορά στον Γνωστικισμό (ανεξάρτητα από το αν ο Χάιντεγκερ το γνώριζε ή όχι): το να τίθεται το ερώτημα της ουσίας της αποκάλυψης θα μπορούσε να είναι το σήμα κατατεθέν, ή ακόμη και ο υπαινιγμός, μιας Γνωστικής διερώτησης για το καθολικό θεμέλιο, για τη μία Αρχή των πάντων. Μπορείτε να μου δώσετε τη δική σας ανάγνωση αυτού του αποσπάσματος; 

Von Herrmann: Όσον αφορά το πέμπτο ερώτημα, η απάντηση, κατά βάση, έχει ήδη δοθεί: οι Έλληνες ζουν μέσα στην Αλήθεια, ζουν με την αποκάλυψη της Αλήθειας, τόσο στην καθημερινή διάσταση της ύπαρξης όσο και σε εκείνη, για παράδειγμα, της τέχνης. Εξάλλου, οι Έλληνες φιλόσοφοι είναι τόσο αφοσιωμένοι στην αλήθεια, ώστε κατά κάποιον τρόπο τη βιώνουν, σκέφτονται από την οπτική γωνία αυτής της εμπειρίας και κυρίως δίνουν μορφή στη λέξη "αλήθεια", αποκάλυψη. Δεν φτάνουν όμως στο σημείο να θέσουν ρητά το ζήτημα της αλήθειας και να οδηγήσουν στην ερμηνεία και την ανάπτυξη του πεδίου της. Πράγματι, ο Χάιντεγκερ είναι ο πρώτος στοχαστής στην ιστορία της δυτικής σκέψης που θέτει το ερώτημα της αλήθειας ως τέτοιο. Και αυτό όχι μόνο με τον δεύτερο τρόπο του Seinsfrage (περί του Είναι ερώτημα), αλλά ήδη με τον πρώτο, αν αναλογιστούμε την παράγραφο 44 του Sein und Zeit (Είναι και Χρόνος). Με αυτό σας εξήγησα το απόσπασμα από το Σεμινάριο που σας ενδιαφέρει ιδιαίτερα.

Μόνο αν διερευνηθεί στο πλαίσιο του ερωτήματος της αλήθειας μπορεί να γίνει κατανοητό και να βιωθεί το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της εποχής μας, η τεχνικότητα: [δηλαδή γίνεται κατανοητό] ότι η ουσία της σύγχρονης τεχνολογίας είναι το πλαίσιο, ο σκελετός [Gestell]. (Βλ. σχετικά το έργο του Heidegger Die Frage nach der Technik in Vorträge und Aufsätze). Μόνο μέσω της θεωρητικής εμπειρίας της ουσίας της αλήθειας είναι δυνατόν να κατανοήσει κανείς το πλαίσιο (Gestell) ως τέτοιο και επιπλέον να το ξεπεράσει - να ξεπεράσει την ουσία της σύγχρονης τεχνολογίας, το Gestell, δηλαδή να το αντιμετωπίσει στη δική του εμπειρία της σκέψης ως την ακραία αποτυχία (κατάρρευση) της αλήθειας  στην ουσία της αλήθειας και με αυτόν τον τρόπο να την υπερβεί, να προχωρήσει πέρα από αυτήν.[ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ.ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΜΕ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ. ΔΗΛ. ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΝΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.]

Lucrezia Fava: 6) Στα Σεμινάρια, η αναφορά στην ουσία του Είναι ως «η εγκατάλειψη του εαυτού μας, το δώρο (Gabe) του "δούναι τον εαυτό του που δίνει μόνο το δώρο του, αλλά που, σε αυτό το δόσιμο του εαυτού του, κρύβει τον εαυτό του και αφαιρεί τον εαυτό του (αποσύρεται)"». Το Είναι είναι το δόσιμο του εαυτού του που αφήνει, ή παραχωρεί, μόνο τον εαυτό του. Μέσω αυτής της παραχώρησης, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, επιτυγχάνεται η ἐποχή του Είναι.[Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΖΑΡΑΤΟΥΣΤΡΑ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΔΕ ΤΟΝ ΝΟΥ ΤΟΝ ΕΣΩ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟ ΝΑ ΠΕΡΝΑ ΚΑΙ ΝΑ ΦΕΥΓΕΙ ΑΦΗΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΣΤΗΝ ΤΡΕΛΑ ΤΟΥ. ΣΤΑ ΣΑΓΟΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ] Η κατανόηση αυτής της εποχής, αναφέρει περαιτέρω ο Χάιντεγκερ, θα σήμαινε να στέκεσαι "μπροστά στο είναι ως είναι και όχι πια ένα από τα σχήματα του πεπρωμένου του". Ωστόσο, στο φαινόμενο της ἐποχής, το Είναι δεν συνεχίζει να συγκαλύπτει τον εαυτό του; Δεν αφαιρεί την ακεραιότητα και την πληρότητά του από την όποια εμπειρία και αντίληψη μπορεί να έχει κανείς γι' αυτό; Μήπως ο άνθρωπος βρίσκεται πάντοτε -ακόμη και όταν στέκεται "μπροστά στο είναι ως είναι"- στην απουσία του θεμελίου;

Von Herrmann: Σχετικά με το έκτο ερώτημα: η χαϊντεγκεριανή έκφραση του "δώρου του δούναι (της προσφοράς) που δίνει μόνο το δώρο του, αλλά που, σε αυτό το ίδιο το δόσιμο, κρύβει τον εαυτό του" θεωρείται ως αναφορά στην παρουσίαση της αλήθειας του Seyn(Είναι) ως Ereignis (συμβάν). Το δώρο είναι η μορφή του ξεκαθαρίσματος ή της αποκάλυψης που αρμόζει στο Seyn• Το να δίνεις είναι η αραίωση του να αφήνεις να είσαι [Freigeben], ενώ αυτό που αφήνεται είναι ακριβώς το δώρο. Ωστόσο, αυτό η αραίωση ή το αποκαλυπτικό δόσιμο δίνει το δώρο του με τέτοιο τρόπο ώστε το ίδιο το δόσιμο [das Geben] και αυτό που δίνει [das Gebende] να είναι κρυμμένα.[ΜΙΑ ΘΥΣΙΑ ΣΤΟ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΣΤΗΘΕΙ, ΝΑ ΦΑΝΕΡΩΘΕΙ ΣΑΝ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΟΣ ΠΑΡΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΚΡΥΜΕΝΟ. ΣΑΝ ΤΟΝ ΕΒΡΑΙΚΟ ΘΕΟ ΚΑΙ ΤΑ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΑ ΕΙΔΩΛΑ ΠΟΥ ΗΘΕΛΑΝ ΑΙΜΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΝ. ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟΝ. Ο ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΚΑΙ ΠΕΘΑΝΕ.ΤΩΡΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΦΥΣΗΞΕΙ ΞΑΝΑ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΠΟΥ ΞΕΓΕΛΑ ΤΟΥΣ ΒΡΟΤΟΥΣ] Στη γλώσσα του Γεγονότος αυτό σημαίνει: το δόσιμο του δώρου είναι το γεγονός στο οποίο ρίχνεται και οικειοποιείται η αποκάλυψη, που γίνεται αυτό που αρμόζει στο είναι, στον σχεδιασμό του. Στην ιστορία της μεταφυσικής, κάθε στοχαστής λαμβάνει ως δώρο μια ιστορική μορφή αποκάλυψης, αυτή στην οποία ο στοχαστής σκέφτεται. Αλλά το ίδιο το δόσιμο, και εκείνο από το οποίο δίνεται αυτό το δώρο, παραμένει κλειστό για τον στοχαστή, είναι κρυμμένο. Αν το δόσιμο και αυτό που δίνει παραμένει κρυμμένο σε μια μορφή αποκάλυψης της οντότητας, τότε η οικειοποίηση του Γεγονότος [das Ereignen des Ereignisses] και μαζί με αυτό το Γεγονός στην ολότητά του παραμένει καλυμμένο. Το πέπλο του δούναι και αυτού που δίνει [des Gebens und des Gebenden], του οικειοποιημένου γεγονότος και του οικειοποιούμενου - ένα πέπλο που κυριαρχεί σε κάθε μεταφυσική μορφή αποκάλυψης της οντότητας - είναι ένας ιστορικός τρόπος εκδήλωσης του Γεγονότος ως τέτοιου, άρα είναι η ἐποχή που ισχύει κάθε φορά στην ιστορία. Έτσι, μόνο όταν με τη σκέψη στραμμένη προς την άλλη αρχή είναι η εμπειρία του είναι σύμφωνα με τη δική του αλήθεια και του ξεδιπλώματος της αλήθειας του Seyn ως Ereignis, τότε καταλήγει η εποχή, το ιστορικο-οντολογικό όραμα του οικειοποιούμενου γεγονότος. Βέβαια, με αυτό το πλαίσιο [Ge-stell] δεν έχει ακόμη ξεπεραστεί, αλλά έχει βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο το πλαίσιο βιώνεται ως διαμόρφωση του πεπρωμένου [eine Gestalt des Ge-schicks] - του πεπρωμένου που επιβάλλει το Γεγονός - και μέσω του οποίου μπορεί να μεταλλαχθεί στην Τετραγωνικότητα [Ge-viert]. 

Ωστόσο, ακόμη και όταν κάποιος βιώνει και αντιλαμβάνεται το Γεγονός ως πεπρωμένο, το Γεγονός κρύβεται στο δώρο που έφερε στο προσκήνιο, χωρίς ωστόσο να εμποδίζει κάποιον να επανεξετάσει το δώρο που έλαβε χώρα σε σχέση με το συμβάν του Γεγονότος [in das Ereignis-Geschehen]. Και επιπλέον, ενώ στο πλαίσιο [δηλαδή μέσω μιας ορισμένης εμπειρίας του πλαισίου] το κλείσιμο και η αυτοαποκάλυψη του Γεγονότος υπερβαίνονται, το Γεγονός στην οικειοποιητική του προσφορά δεν εξαντλείται ποτέ. Η λήθη, ως η μόνιμη προέλευση κάθε αποκάλυψης, από την ουσία της δεν παύει ποτέ να είναι λήθη, η συγκάλυψη (το πέπλο). Αυτό σημαίνει, λοιπόν, ότι ο άνθρωπος, ως σχέδιο που συμβαίνει [ereignet-entwerfendes Da-sein], βρίσκεται κατά την ουσία στη μη διαθεσιμότητα του Γεγονότος στο οποίο ανήκει το οικειοποιητικό του σχέδιο. Η ανθρώπινη ύπαρξη παραμένει ερριμένη από εκείνο που την αφήνει να συμβεί.

 

ΑΥΤΗ Η ΩΡΑΙΑ ΕΛΕΝΗ, Η ΑΛΗΘΕΙΑ,ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΒΑΣΑΝΟ. ΑΥΤΗ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ, ΓΙΑ ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣΑΝ ΟΙ ΒΡΟΤΟΙ, ΓΙΑ ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΘΗΛΥ ΤΟΥ ΣΟΛΟΒΙΕΦ. ΗΤΑΝ ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΘΕΕΣ, ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΝΤΑΙ  ΣΤΗΝ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΕΠΕΛΕΞΑΝ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ ΤΗΝ ΗΡΑ. ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΤΙΣ ΒΑΛΚΥΡΙΕΣ ΤΟΥ ΟΝΤΙΝ, ΤΑ ΠΟΛΛΑ. ΣΗΜΕΡΑ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ ΑΥΤΟΝ ΠΟΥ ΕΠΙΛΕΓΕΙ, ΤΟ ΕΓΩ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ. Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΠΕΚΕΙΝΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΟΥΤΟΥ.