Του Dorion Cairns, Phaenomenologica 66, Εκδόσεις Martinus Nijhoff, The Hague, 1976
Πρόλογος του Richard M. Zander
Αυτός είναι ένας ασυνήθιστος τόμος. Κατά τις περιόδους των σπουδών του με τον Edmund Husserl- πρώτα 1924-1926 και κατόπιν 1931-1932, ο Dorian Cairns είχε εντυπωσιαστεί από την φιλοσοφική ποιότητα των συνομιλιών του Husserl με τους φοιτητές και τους συνεργάτες του. Όχι χωρίς ομοιότητα προς το συγγραφικό του έργο (πέντε με έξη ώρες την ημέρα δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο, όπως το αναφέρει ο Husserl. Η φύση της εργασίας αυτής ήταν μια συνεχής έρευνα, επαναξιολόγηση, μετατροπή, βελτίωση, αλλά και απόρριψη παλαιότερων θέσεων), οι συνομιλίες του Husserl, τις οποίες μαρτυρούν οι σημειώσεις του Cairns, ήταν αξιοσημείωτες για τον βαθύ και διερευνητικό τους χαρακτήρα. Εξαιτίας αυτού, και επειδή έριχναν ένα σημαντικό φως στα γραπτά και εκδοθέντα έργα του Husserl, ο Cairns είχε από νωρίς αποφασίσει να ξεκινήσει με το γράψιμο, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια, των λεπτομερειών αυτών των συνομιλιών. Οι παρούσες «Συνομιλίες» (από την δεύτερη περίοδο 1931-2, εκτός των αρχικών συνομιλιών), αφορμή για τις οποίες έδωσαν κυρίως οι ερωτήσεις και οι ανησυχίες των φοιτητών του, παρέχουν σημαντική, προκλητική και πάντοτε εντυπωσιακή ματιά τόσο για τα θέματα που απασχολούσαν τον Husserl την εποχή εκείνη, αλλά και για το δρόμο που διήνυσε ώστε να έχει αυτή την ματιά για την συστηματική και ιστορική θέση των παλαιότερων μελετών του.
Ο Cairns είχε πολλές φορές επιμείνει-κυρίως στις αξιοσημείωτες διαλέξεις του στο τμήμα μεταπτυχιακών σπουδών του New School [Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι διαλέξεις του Cairns από την περίοδο 1956-1964. Αφιερώθηκε σε θέματα όπως: «Η θεωρία του Husserl περί αποβλεπτικότητας» (τέσσερα εξάμηνα). «Η φαινομενολογία της σκέψεως», «Επιστημολογία», όπως και διάφορες σειρές μαθημάτων με θέμα την ηθική και την θεωρία των αξιών, και τις μεγάλες μορφές μέσα στην ιστορία της φιλοσοφίας (Locke, Kant, Hume, και η σκέψη του 19ου αιώνα.]- πως για να αποκτήσει κανείς μια δίκαιη και ακριβή άποψη του εξαιρετικά πλούσιου και πολύπλοκου έργου του Husserl, πρέπει να ξεκινήσει τη μελέτη του με τα έργα εκείνα που είναι στο αποκορύφωμα των φιλοσοφικών δυνάμεων του Husserl, και τότε θα μπορούσε να στραφεί προς το υπόλοιπο τού έργου (corpus), διαβάζοντας το όμως υπό το φως των προηγούμενων. Ο Cairns τόνισε πως η τάξη αυτή έθετε στην πρώτη θέση το έργο «Καρτεσιανοί Στοχασμοί» ακολουθούμενο από το έργο «Τυπική και υπερβατική λογική». Αφού κάποιος είχε εμπεδώσει αυτά τα δυο, μπορούσε να περάσει στη μελέτη του έργου «Ιδέες, Ι», (δίνοντας όμως έμφαση στο μέρος ΙΙ, καθώς ο Husserl είχε ορθώς επιφυλάξεις για το μέρος Ι, το οποίο θεωρούσε πολύ ασαφές). Μετά από αυτό μπορούσε να στραφεί κανείς στο εν πολλοίς προ-φιλοσοφικό (και οπωσδήποτε προ-υπερβατολογικό) έργος «Λογικές Έρευνες», και κατόπιν στο υπόλοιπο έργο του Husserl, δημοσιευμένο και αδημοσίευτο. Οι παρούσες «Συνομιλίες» επιβεβαιώνουν με ακρίβεια αυτή την ερμηνεία, και της δίνουν μια λογική εξήγηση: όπως γίνεται σαφές μέσα σε αυτές, μόνο υπό το φως των εργασιών του κατά τη δεκαετία του 1920, οι οποίες κορυφώθηκαν στα πρώτα δυο αναφερθέντα έργα, ο Husserl είχε φτάσει σε ένα επίπεδο αυθεντικής φιλοσοφικής ωριμότητας, από την προοπτική της οποίας οι προηγούμενες μελέτες και έρευνες του, μπορούν να ιδωθούν συστηματικά και να εξετασθούν ως προς την προσέγγιση τους, ή την αποτυχία τους να επιτύχουν πλήρως μια αυθεντική φιλοσοφική σημασία. Αν όχι για άλλο λόγο λοιπόν, οι «Συνομιλίες» αυτές έχουν ιστορική και συστηματική σημασία για την κατανόηση της άποψης του Husserl για το έργο του. Εμφανιζόμενος λίγο μετά την ολοκλήρωση τού «Τυπική και υπερβατική λογική», και των διαλέξεων του στη Γαλλία, ο παρών τόμος καταγράφει την ουσιαστική του προσπάθεια να βρει ένα ξεκάθαρο τρόπο παρουσίασης της βασικής αυτής σύλληψης της φαινομενολογίας, την προφανή του μέριμνα να βάλει τις πρώιμες έρευνες στην κατάλληλη συνάφεια, όπως και αυτό που ο ίδιος θεωρεί ως την κύρια ώθηση του έργου που θα προέκυπτε αμέσως μετά από αυτό. Εδώ δεν γίνεται λόγος μόνο για κύρια θέματα της λογικής και των προεκτάσεων της στις περαιτέρω λογικές μελέτες, αλλά και για μια σημαντική επέκταση των «Καρτεσιανών Στοχασμών» (σε τρεις επιπλέον στοχασμούς, όπως αναφέρεται στο παρών έργο), και για μερικά σημαντικά θέματα με τα οποία θα καταπιαστεί στην «Κρίση». Στο παρόν έργο εκτίθεται με δραματικό τρόπο ένα από τα πιο καίρια χαρακτηριστικά της δια βίου προσπάθειας του Husserl να εγκαθιδρύσει ένα αληθινά θεμελιώδη τομέα της φιλοσοφικής κριτικής-πράγμα που πολλές φορές εξέπληξε, αν δεν τρόμαξε τον Cairns και τον Fink. Ο Husserl δε θεώρησε καμιά μάλλον διαπίστωση ή αποτέλεσμα, ακόμα και προς το τέλος της καριέρας του, ως οριστική: Αυτός (και οι αναγνώστες του αναγκαστικά) θεωρεί απαραίτητο να επανεξετάσει, να ερευνήσει ξανά και ξανά, το έδαφος το οποίο οι περισσότεροι οπαδοί και κριτικοί του θα ήθελαν να το θεωρήσουν ως «οριστικές απόψεις του Husserl», τις οποίες όμως ο Husserl δε θα δεχτεί ποτέ ως οριστικές και αποκλεισμένες από περαιτέρω συζήτηση. Έτσι, όχι μόνο οι απόψεις του για το εγώ, τη σύσταση (Konstitution), την ενσωμάτωση (embodiment), την διυποκειμένικότητα (intersubjectivity), τη συνείδηση του χρόνου, την παθητικότητα (Passivität) και άλλα γνωστά θέματα, αλλά και η αποβλεπτικότητα, τίθενται σε νέα και διερευνητική συζήτηση στις «Συνομιλίες» αυτές. Τίποτα-όπως τονίζει ξανά και ξανά-δεν μπορεί να θεωρηθεί ως οριστικό. Με τα λόγια της «Τυπικής και υπερβατικής λογικής», «η δυνατότητα εξαπάτησης είναι εγγενής στα δεδομένα της εμπειρίας και δεν εκμηδενίζει ούτε τον θεμελιώδη χαρακτήρα της ούτε το αποτέλεσμα της…». Πράγματι αρνείται ξεκάθαρα, πως δεδομένο οποιουδήποτε είδους μπορεί να προσφέρει «απόλυτη ασφάλεια ενάντια στις απάτες…». Οι εν προκειμένω «Συνομιλίες» δίνουν μια πλούσια μαρτυρία για το ότι ο Husserl εννοούσε ακριβώς αυτό που είπε: κάθε προσπάθεια, και ισχυρισμός, περί εγγενούς γνώσεως έχει ανάγκη την εξηγητική φαινομενολογική κριτική, και τη διαρκή υπερβατολογική αυτό-κριτική.
Ο τόμος αυτός είναι ο τελευταίος που ο Cairns ετοίμασε προς δημοσίευση. Δεν ήταν όμως το τελευταίο έργο που έλπιζε να δημοσιεύσει, σχέδια τα οποία κόπηκαν από τον ξαφνικό και τραγικό θάνατο του τον Ιανουάριο του 1973. Οι συνομιλίες που είχα μαζί του, και οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα να αναλάβω την νομική και φιλοσοφική ευθύνη για τα φιλοσοφικά γραπτά του, υπέδειξαν σαφώς πως ο Cairns πίστευε, ότι δέκα με δώδεκα τόμοι των πολυπληθών και εκτενών γραπτών του θα μπορούσαν να εκδοθούν στη διάρκεια των επερχόμενων ετών…
Richard M. Zaner
Southern Methodist University
Dallas, Texas
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου