Δημ. Μαυρόπουλος: Εις μίαν Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν (δ)

 

Απομαγνητοφώνηση της ομιλίας του Δημ. Μαυρόπουλου

Εις μίαν Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν δ

(32:10)

Τρία, η Εκκλησία είανι καθολική. Δηλαδή η παρουσία και το έργο της εκφράζουν την ολότητα, την πληρότητα, αλλά και την κατα..μένη παρουσία της. Θα πρόσθετα μάλιστα, ότι αυτή η καθολικότητα της Εκκλησίας περιλαμβάνει ζώντες και τεθνεώτες, με ένα τρόπο, που τις περισσότερες φορές οι τεθνεώτες να είναι κυριαρχικά παρόντες στη ζωή των ζώντων, και αναφέρομαι όπως καταλαβαίνετε στην παρουσία των αγίων. Επίσης, όταν προσδίδουμε καθολικότητα στην Εκκλησία, εννοούμε ότι περιλαμβάνει όλη τη δημιουργία. Ορατή και αόρατη. Αισθητή και νοητή….σε εσχατολογική προοπτική. Μια τέτοια εικόνα μας περιγράφει ο προφήτης Ησαΐας, όταν οραματίζεται την κατάργηση της φθοράς και του θανάτου, μέσα στη δόξα του Θεού. Και διαβάζω σε μετάφραση δυο χωρία του πολύ δημοφιλή, άπ’ ότι έχω καταλάβει. «Στις έσχατες ημέρες θα γίνει .. του Κυρίου και στον οίκο του Θεού Ιακώβ θα μας υποδείξει την οδό του και θα την ακολουθήσουμε, γιατί από τη Σιών θα προέλθει ο νόμος και ο λόγος του Κυρίου από την Ιερουσαλήμ. Και θα κρίνει ανάμεσα στα έθνη και θα ελέγξει πολλούς λαούς και τα ξίφη τους θα μετατρέψουν σε άροτρα και τις λόγχες τους σε δρεπάνια, και δε θα σηκώσει ξίφος το ένα έθνος εναντίον του άλλου, και θα πάψουν να μαθαίνουν να πολεμούν». Και ένα άλλο χωρίο, «τότε θα βόσκουν μαζί ο λύκος με το αρνί, και θα κοιμούνται μαζί ο …με το κατσίκι, και το μοσχάρι και ο ταύρος και το λιοντάρι θα βόσκουν μαζί, και ένα μικρό παιδί θα τα οδηγεί, και το βόδι και η αρκούδα θα βόσκουν μαζί, και τα έγκονα τους θα είναι μαζί, και το βόδι και το λιοντάρι θα τρώνε άχυρα. Και ένα νήπιο θα βάζει το χέρι στη σπηλιά της έχιδνας και στη φωλιά των νεογνών της, και δε θα κακοποιήσουν κανένα, ούτε θα μπορούν να πλήξουν κανένα στο άγιο χώρο;;…, γιατί το σύμπαν θα είναι πλήρες θεότητος;;;». Όταν λέμε καθολικότητα, δεν εννοούμε παγκοσμιότητα, όπως δυστυχώς επικράτησε να ερμηνεύεται αυτή η καθολικότητα από την ρωμαιοκαθολική Εκκλησία μετά τον 9ο αιώνα, εννοώντας την ως παγκόσμια γεωγραφική εξάπλωση, οργανωμένη σε πυραμιδοειδές σχήμα, και υποτάσσοντας έκαστη τοπική Εκκλησία υπό τον επίσκοπο Ρώμης. Στην ορθόδοξη παράδοση, ήδη από την αποστολική εποχή, η καθολικότητα εννοείται υπό την επίδραση των αριστοτελικών κατηγοριών, καθόλου και καθέκαστον. Με μια καίρια διόρθωση. Το καθόλου περιέχει βέβαια το καθέκαστον, αλλά και, κυρίως, το καθέκαστον περιέχει και το καθόλου. Όπως διεσώθει από την παράδοση, ο Άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας, λέγοντας, ότι όπου αν φανεί ο επίσκοπος, εκεί το πλήθος;; έστω όσπερ όπου αν εί ο Χριστός Ιησούς, εκεί η καθολική Εκκλησία. Η σχέση πράξης και λόγου, δηλαδή Θείας Ευχαριστίας και διδασκαλίας, αναδεικνύει την καθολικότητα της Εκκλησίας και της Αγίας Τραπέζης.[Ο ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ ΑΣ ΠΟΥΜΕ, ΕΙΝΑΙ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΑΣ, ΟΠΩΣ ΠΟΛΛΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΕΚ ΤΩΝ ΕΒΔΟΜΗΚΟΝΤΑ ΕΓΙΝΑΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ  ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΗΣΑΝ. ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΕ ΘΕΣΜΟ.] Όπου ο ένας Χριστός γίνεται καθ’ ολοκληρίαν παρών, μελιζόμενος και μη διαιρούμενος. …εσθιόμενος και μηδέποτε δαπανόμενος, αλλά τους μετέχοντας αγιάζων [ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΑΦΕΣΗ ΤΩΝ ΑΜΑΡΤΙΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΟΥΝ ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ.]. Ή, για να το πούμε με τα λόγια του Αγίου Ειρηναίου, «ημών δε ξύμφωνος γνώμη, δηλαδή διδασκαλία, τη ευχαριστία». Συμφωνεί η γνώμη, η διδασκαλία με την Ευχαριστία. Και η Ευχαριστία βεβαιεί την γνώμη. Κατά τούτο, κάθε ευχαριστιακή σύναξη είναι όλη η Εκκλησία, το είπαμε όταν μιλήσαμε για την ενότητα, πρόκειται για κύκλους όχι κατά παράταξη, αλλά για ομόκεντρους, όπως είπαμε αναλύοντας τον όρο «αγία». Και εκεί έγκειται η υπέρβαση των αριστοτελικών κατηγοριών, στις οποίες αναφέρθηκα προηγουμένως, επειδή η σύσταση του περιεχομένου κάθε ευχαριστιακής συνάξεως εμπεριέχει παρουσία των θείων άκτιστων ενεργειών, πραγματοποιείται δηλαδή σχέση κτιστού και ακτίστου, ομόλογη με τη σχέση θείας και ανθρώπινης φύσης, στη μία υπόσταση και το ένα πρόσωπο του Χριστού.[ΟΙ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝΟΥΝ ΔΕΝ ΥΠΟΣΤΑΣΙΑΖΟΥΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΛΟΓΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΚΑΛΥΨΕΙ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΚΤΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΑΚΤΙΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ] Αυτή η συνθήκη εμφαίνεται και ως καθολικότητα, στις σχέσεις όλων των κατά τόπους ευχαριστιακών συνάξεων, δημιουργώντας την καθολική ορθόδοξη Εκκλησία, ανά την οικουμένη, ως σώμα Χριστού, και αναδεικνύοντας τη συμφωνία και την ομόνοια της μια πίστεως, κατά τη διατύπωση του ιερού Χρυσοστόμου, «το γαρ της Εκκλησίας όνομα, συμφωνίας όνομα και ομονοίας εστί». Η θεανθρώπινη φύση της Εκκλησίας στην καθολική διάσταση καλούμαστε να τη βιώσουμε σε κάθε θεία Ευχαριστία, όταν ζητάμε από τον Άγιο Πατέρα να στείλει το Άγιο Πνεύμα σε μας. Κατάπεμψον το Πνεύμα σου το Άγιον εφ’ ημάς.[ΟΣΟΙ ΑΓΝΟΗΣΑΝ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥΣ ΧΑΡΙΝ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ, ΚΥΡΙΑΡΧΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ, ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ, ΚΗΡΥΤΤΟΥΝ ΜΕ ΠΑΘΟΣ ΤΗΝ ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ. ΔΕΝ ΕΞΑΓΟΡΑΖΕΤΑΙ] Πριν προχωρήσουμε στην επίκληση για αποστολή του Αγίου Πνεύματος [ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ. ΚΟΙΝΩΝΟΥΜΕ ΤΟ ΑΝΑΣΤΗΜΕΝΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ.] επί τα δώρα, για να μεταβληθούν σε σώμα και αίμα Χριστού. Και αν δεχόμαστε ότι η δεύτερη επίκληση πράγματι συντελείται, αναγκαίως οφείλουμε να δεχθούμε, ότι και η πρώτη επίκληση συντελείται. [ΔΕΝ ΣΥΝΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΩΣ Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ. ΚΑΒΑΣΙΛΑΣ] Όχι λόγω των αρετών, αλλά λόγω της …της θείας δωρεάς. Κάτι άλλωστε που συμφωνούμε ότι συμβαίνει, όταν στην επισήμανση του ιερέα, τα άγια τοις αγίοις, ενσυνειδήτως ομολογούμε, όπως είπαμε, ότι ένας είναι ο Άγιος, ένας είναι ο Κύριος. Γι’ αυτό και η καθολικότητα στη δική μας παράδοση ταυτίζεται με την ορθοδοξία, πρώτον, ως ορθή πίστη, και δεύτερον ως ορθή δοξολογία. Ορθοδοξία δε σημαίνει ορθή γνώμη, ορθή άποψη. Ή ορθή πίστη, δηλαδή με σωστό τρόπο παράδοση, εμπιστοσύνη στο Θεό, ή ορθή δοξολογία. Για τον Άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων μάλιστα, καθολική καλείται η Εκκλησία και δια το παν γένος ανθρώπων εις ευσέβειαν υποτάσσει, αρχόντων και αρχομένων, λογίων και ιδιωτών, και δια το καθολικώς ιατρεύειν και θεραπεύειν άπαν το των αμαρτιών είδος, των δια ψυχής και σώματος επιτελουμένων. (40:41)

Τέσσερα, η Εκκλησία είναι Αποστολική. Δηλαδή ανάγει την ύπαρξη της στους μαθητές του Χριστού, πάνω στο κήρυγμα των οποίων θεμελιώνεται. Αυτοί οι Απόστολοι μάς γνώρισαν τον Χριστό. Αυτοί μας συνήγαγαν εις εν. αυτοί μας κήρυξαν την ζώσα εμπειρία τους. Μέχρι σήμερα, σε μια αδιάκοπη διαδοχή…το σωτηριώδες έργο των Αποστόλων. Ασφαλώς η αποστολική διαδοχή αφορά κατά κύριο λόγο την αναλογική διαδοχή των γενεών, σύνδεση εκάστου επισκόπου με τον όμιλο των δώδεκα μαθητών του Χριστού. Κατά ευρύτερη όμως έννοια, όλα τα μέλη του μυστηριακού σώματος του Χριστού, κλήρος και λαός, ανάγουν την αυθεντικότητα της πίστης και της πράξης στη διδασκαλία των Αποστόλων. Αν δεχθούμε την επισήμανση του Αποστόλου Πέτρου, προς τους απανταχού πιστούς, ότι αποτελούν γένος εκλεκτόν, βασίλειον ιεράτευμα, έθνος άγιον, λαός εις περιποίησιν, …του εκ σκότους ημάς καλέσαντος εις το θαυμαστόν αυτού φως. Πάντως, το σώμα των επισκόπων, είναι αυτό που εγγυάται την αυθεντία και την ορθότητα της πίστεως, και μάλιστα με διπλό τρόπο. Πρώτον, με την προεδρεία των λειτουργικών συνάξεων, αμέσως ή εμμέσως, δια του πρεσβυτερείου τους, εντός της επαρχίας τους. Και δεύτερον με τη συμμετοχή τους στις τοπικές ή οικουμενικές συνόδους της Εκκλησίας. Στην πρώτη περίπτωση, κάθε επίσκοπος είναι ο εψηφισμένος ποιμενάρχης συγκεκριμένης επισκοπής, στην οποία εκλέγεται, από τη σύνοδο των επισκόπων, και χειροτονείται από δυο τουλάχιστον επισκόπους. Σημείωνε ότι και κατά την εκλογή εκάστου επισκόπου, και κατά τη χειροτονία του, ονοματίζεται η επισκοπή που αναλαμβάνει να ποιμάνει, ώστε να διασώζεται η σχέση του με συγκεκριμένο λαό πιστών. Εις την δεύτερη περίπτωση συμμετέχει ενεργώς σε συνόδους, με μια ψήφο, ανεξαρτήτως της θέσεως που κατέχει στην ιεραρχία. Πατριάρχης, μητροπολίτης, επίσκοπος, χωρεπίσκοπος, αλλά όχι βοηθός επίσκοπος. Για θέματα πίστεως και διαποίμανσης του σώματος των πιστών αλλά και εκκλησιαστικής ευταξίας. Η αποστολικότητα των επισκόπων, η αποστολική διαδοχή πηγάζει από την αρχιερωσύνη του Χριστού.[ΠΗΓΑΖΕΙ ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΘΥΣΙΑ ΤΕΛΕΙΟΥΤΑΙ] Ο Οποίος την μεταβιβάζει στους Μαθητές Του. Ο δεχόμενος υμάς, εμέ δέχεται. Και ο εμέ δεχόμενος, δέχεται τον αποστείλαντα με Πατέρα. Δεν πρόκειται για μεταβίβαση αξιωμάτων, αλλά για ενεργό συμμετοχή στο έργο του ευαγγελισμού των ανθρώπων. Δηλαδή, στο όλο σωτηριώδες έργο του Χριστού. Αν μάλιστα δεχθούμε ότι η σύσταση του Χριστού κατά τον Μυστικό Δείπνο, να κάνουν οι Μαθητές του αισθητή την παρουσία Του στην Θεία Ευχαριστία, «τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν», αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στο οικοδόμημα της Εκκλησίας, τότε η αποστολική διαδοχή έγκειται κυρίως στην τέλεση της Θείας Ευχαριστίας. Δηλαδή στην αποδοχή του επισκόπου εις τύπον και τόπον Χριστού, από το πλήρωμα των πιστών. Έτσι καταλαβαίνουμε και τη συμφωνία του λαού κατά την χειροτονία επισκόπου, με το άξιος, η οποία αποτελεί εκκλησιαστική πράξη. [ΟΛΑ ΘΑ ΗΤΑΝ ΣΕΒΑΣΤΑ ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ ΤΟ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΧΑΡΙΣΜΑ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝ ΔΙΔΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ].

Επίκαιρες, η κυρίως ομιλία, τελείωσε, ως προς το θέμα μας, θεωρώ δυο καταγραφές που παραθέτει ο Ζήσιμος Λορεντζάτος στο έργο του Collectanea. Πρώτον: η εκκλησία είναι κλήρος και λαός. Όπως μέσα στο λαό υπάρχουν παλιάνθρωποι, έτσι και μέσα στον κλήρο υπάρχουν παλιάνθρωποι. Δια τούτο βαπτιστήκαμε Χριστιανοί. Για να έχουμε τη δυνατότητα να δοκιμάσουμε να πάψουμε να είμαστε παλιάνθρωποι ή μοναχά άνθρωποι αμαρτωλοί. Κάθε φορά που ακούω σκάνδαλα στον κλήρο των ημετέρων αμαρτημάτων, προσπαθώ να μην κάνω διάκριση προς σκάνδαλα που ακούω στο λαό. Η Εκκλησία είναι αυτή που σκεπάζει και τα μεν και τα δε, μια που στην Ελλάδα όλοι οι κάτοικοι είναι ορθόδοξοι. Η ορθόδοξη Εκκλησία μας σκεπάζει όλους, τα ελαττώματα μας και τις παλιανθρωπιές μας. Και τα προτερήματα μας, αν έχουμε. Αλλά και με την υποσχεμένη δυνατότητα να πάψουμε αποτελεσματικά να είμαστε παλιάνθρωποι ή μοναχά άνθρωποι αμαρτωλοί, και να επωφεληθούμε από το θεωτικό αμέτρητο έλεος. …σκάνδαλα δικά μας είναι και τα δυο, σκάνδαλα του κόσμου τούτου, …»

Και το δεύτερο που είναι πιο σύντομο: «έφυγε και ο Παΐσιος ο Αγιορείτης, ο τελευταίος από τους γέροντες, πνευματικοπαίδι και αυτός του Αρσένιου από τα Φάρασα της Μικράς Ασίας, που αξιώθηκα να διαβάσω τον βίο του και να γνωρίσω…Να έχει την ευχή του ο κόσμος όλος, και ιδιαίτερα ο ορθόδοξος. Όσοι θέλουν, για τον ένα ή για τον άλλο λόγο να διορθώσουν εκείνοι την Εκκλησία, αντί να διορθώσει η Εκκλησία εκείνους». Λόγος υπάρξεως της Εκκλησίας είναι η προαιώνια βουλή του Θεού.[ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΑΣ] Και όπως ο Θεός είναι κοινωνία προσώπων, ασυγχύτως και αδιαιρέτως, το ίδιο τα μέλη της Εκκλησίας είναι κοινωνία προσώπων[ΜΑΚΑΡΙ ΝΑ ΗΞΕΡΕΣ ΤΙ ΕΛΕΓΕΣ ΠΑΡΑΒΙΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΧΩΡΗΣΗ. ΘΑ ΤΗΝ ΔΟΥΜΕ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ]. Η Εκκλησία σώζει τον κόσμο με αυτό που είναι, σώμα Χριστού. Και αν δεχόμαστε ότι ο Χριστός σώζει τον κόσμο, το δεχόμαστε γιατί ο Χριστός είναι Εκκλησία. Είναι ματαιοπονία, και μάλιστα παγιδευτική, να νομίζει κάποιος ότι μπορεί να φτάσει το Χριστό προτού πρώτα ενταχθεί στην Εκκλησία του Χριστού. Είπαμε, η Εκκλησία αποτελεί το σώμα του Χριστού, και ο Χριστός αποτελεί την κεφαλή του σώματος, διάσταση μεταξύ τους δεν υπάρχει. Η κεφαλή εκτρέφει το σώμα και το σώμα ζωογονείται από την κεφαλή. Ούτε η αμαρτία, εγγενής ροπή της ανθρώπινης φύσης, μπορεί να διαιρέσει το σώμα από την κεφαλή. Η θεραπεία της αμαρτίας, ή από την αμαρτία, συντελείται εντός του σώματος, εντός της Εκκλησίας. Τελειώνοντας τα σχόλια στα τέσσερα γνωρίσματα της Εκκλησίας, σύμφωνα και με το Σύμβολο της Πίστεως, επισημαίνω ότι κανένα από αυτά δεν έχει αυτόνομο περιεχόμενο, ή αυτόνομη αξία. Αλλά και τα τέσσερα συντρέχουν, χρησιμοποιώ ένα όρο της 4ης Οικουμενικής Συνόδου, στην ανάδειξη της Εκκλησίας ως χώρας των ζώντων, ως εδώ και τώρα, αλλά όχι ακόμα Βασιλεία του Θεού. Αυτά.

Ακολουθεί η συζήτηση, μικρής σημασίας.

Οι υποστάσεις είναι ενωμένες αλλά χωρίς σύγχυση, αλλά συνενωμένες (έχεσθαι) η μία μέσα στην άλλη και μπορούν να υπάρχουν η μία μέσα στην άλλη χωρίς σύγχυση και χωρίς ανακάτεμα. Αυτό σημαίνει ο λόγος του Κυρίου «Εγώ είμαι μέσα στον Πατέρα και ο Πατέρας είναι μέσα μου».

 Η καλύτερη έκθεση αυτών των ιδεών βρίσκεται στο περί Αγίας Τριάδος του Ιλαρίωνος, ο οποίος σπούδασε την θεολογία στην Ανατολή! Στο De Trinitate 3.1, γράφει πως φαίνεται αδύνατον ένα αντικείμενο να είναι ταυτόχρονα μέσα και έξω από ένα άλλο ή ότι τα θεία πρόσωπα μπορούν να συμπεριλάβουν το ένα το άλλο έτσι ώστε το ένα να τυλίγει σταθερά το άλλο και να είναι ταυτόχρονα σταθερά τυλιγμένο από το άλλο. Η ανθρώπινη νοημοσύνη δεν θα κατορθώσει ποτέ της να κατανοήσει πλήρως ένα τέτοιο παράδοξο αλλά μπορεί να αναγνωρίσει την σπουδαιότητά του. «Αυτό που είναι ακατανόητο στον άνθρωπο, μπορεί ο Θεός να είναι». Ο λόγος του παραδόξου οφείλεται στην ειδική Φύση του Θεού. Ο Πατήρ πάνω απ’ όλα είναι έξω και μέσα σε όλα τα πράγματα, ο Πατήρ περιέχει τα πάντα και δεν περιέχεται από κανένα. Ο Υιός είναι το τέλειο Γένος ενός τέλειου Πατέρα, γι’ αυτό και οι ποιότητες που υπάρχουν στον Πατέρα είναι η πηγή εκείνων με τις οποίες είναι προικισμένος ο Υιός, η ολότης της θεότητος είναι μέσα στον Υιό και ο καθένας είναι με την σειρά του μέσα στον άλλον, διότι όπως ο Πατήρ είναι τέλειος σαν Αγέννητος έτσι και ο Υιός είναι τέλειος σαν Μονογενής.

 Σε ένα άλλο σημείο (De Trin. 9.69) ξεκινώντας από τον ορισμό του Μ. Αθανασίου, του Υιού σαν εικόνος, υπογραμμίζει την ιδέα πως αυτός ο ορισμός ισχύει και στις δύο διευθύνσεις: όπως ο Πατήρ εικονίζεται στον Υιό, έτσι και ο Υιός εικονίζεται στον Πατέρα.

Στον Ιλάριο λοιπόν εμφανίζεται η ιδέα ξεκάθαρα πως τα πρόσωπα της θεότητος "περιέχονται" το ένα μέσα στο άλλο.

Οι πατέρες του τετάρτου αιώνος είχαν υπογραμμίσει με δύναμη το γεγονός πως ο Πατήρ είναι μέσα στον Υιό και ο Υιός στον Πατέρα και το Πνεύμα και στα δύο μαζί![Καί τά δύο είναι μέσα στό Αγιο Πνεύμα] Η γλώσσα που χρησιμοποιείτο ήταν της Αγίας Γραφής, ώσπου ο Μ. Βασίλειος στο (περί του Αγίου Πνεύματος, 63) κάνει ένα βήμα μπρος, παρότι ανακριβές, χρησιμοποιώντας την έκφραση "συνείναι" για να περιγράψει την περιχώρηση! Αντί του παραδοσιακού "ενείναι", για να περιγράψει τις σχέσεις των θείων προσώπων.

 Γιατί ο Θεός έγινε Άνθρωπος; (Άγιος Μάξιμος Ομολογητής)

 
"Τοῦτό ἐστι τὸ μακάριον, δι᾿ ὃ τὰ πάντα συνέστησαν τέλος"
«᾿Αλλὰ μὲ τὸ πολύτιμο αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ποὺ θυσιάστηκε σὰν ἀμνὸς ἄμωμος καὶ ἄσπιλος, κι ἦταν βέβαια προορισμένος πρὶν ἀπὸ τὴ δημιουργία τοῦ κόσμου, ἀλλὰ φανερώθηκε γιὰ χάρη μας αὐτὰ τὰ τελευταῖα χρόνια»1.
Προορισμένος ἀπὸ ποιόν;
ΑΠΟΚΡΙΣΗ
Τὸ μυστήριο τοῦ Χριστοῦ ὁ λόγος τῆς Γραφῆς τὸ ὀνόμασε Χριστὸ καὶ τὸ βεβαιώνει μὲ σαφήνεια ὁ μέγας ᾿Απόστολος λέγοντας, «τὸ μυστικὸ σχέδιο, ποὺ ἦταν κρυμμένο ἀπὸ ὅλες τὶς γενεές, φανερώθηκε τώρα»2, ἐννοώντας δηλαδὴ ὡς τὸν Χριστό, τὸ μυστικὸ σχέδιο μὲ τὸν Χριστό. Αὐτὸ εἶναι ὁλοφάνερα ἡ ἄρρητη καὶ ἀκατάληπτη ὑποστασιακὴ ἕνωση τῆς θεότητας καὶ τῆς ἀνθρωπότητας, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ ταυτότητα πλήρη τὴν ἀνθρωπότητα μὲ τὴ θεότητα ἐξαιτίας τῆς ὑπόστασης καί, κάνοντας μία τὴν ὑπόσταση τὴ σύνθετη ἀπὸ τὰ δύο, χωρὶς ἡ φυσικὴ διαφορὰ τῆς οὐσίας τους νὰ προκαλέσει σ᾿ αὐτὴν καμμιὰ μείωση σὲ ὁτιδήποτε.
Τὸ μυστήριο τοῦτο [τοῦ Χριστοῦ] προγνώριζε ὁ Πατέρας καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα.
῾Ο Πατέρας γιατὶ ἔτσι εὐδόκησε, ὁ Υἱὸς γιατὶ ἦταν ὁ αὐτουργός, καὶ τὸ Πνεῦμα γιατὶ συνεργαζόταν σ᾿ αὐτό. Γιατὶ εἶναι μία ἡ γνώση τοῦ Πατέρα καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἐπειδὴ εἶναι μία καὶ ἡ οὐσία καὶ ἡ δύναμη. Δὲν ἀγνοοῦσε δηλαδὴ ὁ Πατέρας ἢ τὸ ἅγιο Πνεῦμα τὴ σάρκωση τοῦ Υἱοῦ, γιατὶ ὑπῆρχε σὲ ὁλόκληρο τὸν Υἱό, ποὺ αὐτουργοῦσε τὸ μυστήριο τῆς σωτηρίας μας μὲ τὴ σάρκωσή Του, ὅλος κατὰ τὴν οὐσία Του ὁ Πατέρας, ὄχι βέβαια μὲ σάρκωσή Του, ἀλλὰ εὐδοκώντας γιὰ τὴ σάρκωση τοῦ Υἱοῦ, καὶ ὁλόκληρο τὸ ἅγιο Πνεῦμα κατὰ τὴν οὐσία Του ὑπῆρχε στὸν Υἱό, ὄχι λαμβάνοντας σάρκα, ἀλλὰ συνεργώντας μὲ τὸν Υἱὸ στὴν ἀπόρρητη γιὰ μᾶς σάρκωσή Του.
Εἴτε λοιπὸν πεῖ κάποιος Χριστό, εἴτε μυστήριο τοῦ Χριστοῦ, τὴν πρόγνωση γι᾿ αὐτὸ κατὰ τὴν οὐσία τὴν ἔχει μόνη ἡ ἁγία Τριάδα, ὁ Πατέρας, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Κι ἄς μὴν ἀναρωτηθεῖ κανένας πῶς ὁ Χριστός, ἐνῶ εἶναι ἕνας ἀπὸ τὴν ἁγία Τριάδα, γίνεται ἀντικείμενο πρόγνωσής της, ἔχοντας ὑπόψη ὅτι δὲν ἔγινε πρόγνωση τοῦ Χριστοῦ ὡς Θεοῦ, ἀλλὰ ὡς ἀνθρώπου, ἔγινε δηλαδὴ πρόγνωση τῆς κατ᾿ οἰκονομίαν σάρκωσής του γιὰ χάρη τοῦ ἀνθρώπου. Γιατὶ ὅ,τι ὑπάρχει αἰώνια ποτὲ δὲν προγνωρίζεται ἀπὸ ἕνα ἄλλο αἰώνιο. Γιατὶ ἡ πρόγνωση γίνεται γιὰ ὅσα ἔχουν ἀρχὴ στὸ εἶναι καὶ γιὰ κάποια αἰτία.
Προγνωρίσθηκε λοιπὸν ὁ Χριστὸς ἀπὸ πρὶν ὄχι γι᾿ αὐτὸ ποὺ ἦταν κατὰ φύση γιὰ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ γι᾿ αὐτὸ ποὺ φάνηκε ὅτι ἔγινε ἀργότερα γιὰ μᾶς κατ᾿ οἰκονομία. ῎Επρεπε δηλαδὴ ἀληθινὰ ὁ φυσικὸς δημιουργὸς τῆς οὐσίας τῶν ὄντων νὰ γίνει αὐτουργὸς καὶ τῆς κατὰ χάρη θέωσης τῶν δημιουργημάτων, ὥστε ὁ δωρητὴς τοῦ εἶναι νὰ φανεῖ δωρεοδότης καὶ τῆς μακαριότητας. ᾿Επειδὴ λοιπὸν κανένα ἀπὸ τὰ ὄντα δὲν γνωρίζει καθόλου τὸν ἑαυτό του ἢ κάποιο ἄλλο τί εἶναι ὡς πρὸς τὴν οὐσία, εἶναι εὔλογο ὅτι κανένα ἀπὸ τὰ ὄντα δὲν ἔχει κατὰ τὴ φύση τὴν ἱκανότητα πρόγνωσης κανενὸς ἀπὸ ὅσα θὰ γίνουν, πλὴν μόνο ὁ Θεὸς ὁ πάνω ἀπὸ τὰ ὄντα, ποὺ καὶ τὸν ἑαυτό Του γνωρίζει τί εἶναι κατὰ τὴν οὐσία καὶ γιὰ ὅλα ὅσα δημιούργησε καὶ πρὶν ἀκόμα γίνουν εἶχε ἀπὸ πρὶν τὴ γνώση τῆς ὕπαρξής τους κι ἔμελλε κατὰ χάρη νὰ φιλοδωρήσει τὰ ὄντα μὲ τὴ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ τους καὶ τῶν ἄλλων, τί εἶναι στὴν οὐσία τους, καὶ νὰ φανερώσει τοὺς λόγους ποὺ ὑπάρχουν ἑνιαῖα σ᾿ αὐτὸν ἀπὸ πρίν.
Τὸ νὰ λένε μερικοὶ ὅμως πὼς ὁ Χριστὸς εἶχε προγνωσθεῖ πρὶν ἀπὸ τὴν καταβολὴ τοῦ κόσμου ἀπὸ ἐκείνους, στοὺς ὁποίους φανερώθηκε ὕστερα τοὺς τελευταίους καιρούς, ἐπειδὴ ἐκεῖνοι οἱ ἴδιοι ὑπῆρχαν πρὶν ἀπὸ τὴν καταβολὴ τοῦ κόσμου μαζὶ μὲ τὸν προεγνωσμένο Χριστό, αὐτὸν τὸ λόγο σὰν ἐντελῶς ἄσχετο μὲ τὴν ἀλήθεια, ἐπειδὴ κάνει συναΐδια μὲ τὸν Θεὸ τὴν οὐσία τῶν λογικῶν ὄντων, τὸν ἀπορρίπτουμε. Γιατὶ εἶναι τελείως ἀδύνατο νὰ βρίσκονται μὲ τὸ Χριστό, ἔτσι ὅπως αὐτὸς εἶναι, καὶ πάλι νὰ λείψουν τελείως κάποτε ἀπὸ αὐτόν, ἂν βέβαια εἶναι φυσικὸ νὰ γίνει σ᾿ αὐτὸν ἡ ἀποπεράτωση τῶν αἰώνων καὶ ἡ στάση ὅσων κινοῦνται, μέσα στὴν ὁποία κανένα ἀπολύτως ἀπὸ τὰ ὄντα δὲ θὰ ὑπόκειται σὲ μεταβολή. ῾Ο λόγος τῆς Γραφῆς κάλεσε τὸν Χριστὸ ἄμωμο καὶ ἄσπιλο, ἐπειδὴ εἶναι κατὰ τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα ἀπὸ τὴ φύση του τελείως ξένος ἀπὸ τὴ φθορὰ τῆς ἁμαρτίας. Γιατὶ ἡ ψυχή του δὲν εἶχε μῶμο κακίας οὔτε τὸ σῶμα του σπίλο τῆς ἁμαρτίας.
῾Αγίου Μαξίμου ῾Ομολογητοῦ, Πρὸς Θαλάσσιον Περὶ Διαφόρων ᾿Απόρων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς, ᾿Ερώτησις Ξʹ.Ε.Π.Ε. τ. 14Γ, σελ. 186-195, Θεσσαλονίκη 1992)