Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΡΙΕΣ ΤΗΣ! (2)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2024

Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΡΙΕΣ ΤΗΣ!

Του Giovanni Reale.

3. Τα τρία μεγάλα προβλήματα της ψυχής στον Πλάτωνα!

   
  Η σύλληψη τής ψυχής στον Πλάτωνα είναι-κάτω από πολλές απόψεις-αρκετά πολύπλοκη.

α) Τόσο όσον αφορά την ίδια της τήν φύση!

β) Τόσο όσον αφορά τήν αθανασία της.

γ) Τόσο όσον αφορά τέλος, τήν εσχατολογική της μοίρα!

          Πάνω σ'αυτό το τρίτο πρόβλημα-περισσότερο απο τα άλλα δύο-έγινε μεγάλη συζήτηση, αλλά συχνά ακολουθώντας μία λανθασμένη μέθοδο. Έγινε προσπάθεια να καθορισθούν οι συγκλίσεις και οι αποκλίσεις ανάμεσα στους διαφόρους μύθους που συναντούμε στον Γοργία, στον Φαίδωνα, στην Πολιτεία, στον Φαίδρο και στον Τίμαιο, αποφεύγοντας όμως να ακολουθήσουν την βάση τής λογικής και τής δυναμικής τών μύθων, αλλά βασιζόμενοι στην εννοιολογική λογική και σε κατηγορίες καθαρά νοητικές, χάνοντας μ'αυτόν τον τρόπο το χαρακτηριστικό τών μύθων και την υπαινικτική τους δύναμη, και επομένως το αληθινό τους μήνυμα στην αυθεντική τους διάσταση!

          Όμως ο ίδιος ο Πλάτων, μία φορά για πάντα, ξεκαθαρίζει το θέμα στον Φαίδωνα, ολοκληρώνοντας την τελευταία μυθική αφήγηση, γράφοντας:

          "Βεβαίως η υποστήριξη ότι τα πράγματα είναι στ'αλήθεια όπως τα έχω εκθέσει, δέν ταιριάζει σ'έναν άνθρωπο που έχει κοινή λογική αλλά να υποστηρίξουμε ότι ή αυτό ή κάτι παρόμοιο σ'αυτό πρέπει να συμβαίνει στις ψυχές μας και στις κατοικίες της, απο την στιγμή που προέκυψε ότι η ψυχή είναι αθάνατη, αυτό νομίζω ότι ταιριάζει και ότι συμφέρει να ρισκάρουμε να το πιστέψουμε, διότι το ρίσκο είναι ωραίο. Και οφείλουμε επίσης μ'αυτές τις πεποιθήσεις, να γοητεύσουμε και να μαγέψουμε εμάς τους ίδιους: και γι'αυτόν τον λόγο, εδώ και καιρό, προωθώ αυτόν τον μύθο μου" (114 D 1-7).

          Το κείμενο παρανοήθηκε απο μερικούς, και ερμηνεύθηκε σύμφωνα με την σημασία τού Κίρκεγκαρντ, σαν το "ρίσκο"  να είναι ένα άλμα στο σκότος.

          Αντιθέτως για τον Πλάτωνα το "ρίσκο", είναι μερικό, καθότι εκείνη η πράξη τής πίστης ή τής ελπίδος έχει μία συγκεκριμένη θετική σημασία και μία κάποια σιγουριά, όπως το λέει ακριβώς  : "απο την στιγμή που έχει αποδειχθεί ότι η ψυχή είναι αθάνατη (επείπερ αθάνατον γε η ψυχή φαίνεται ούσα)".

          Έτσι λοιπόν έχοντας αποδειχθεί ότι η ψυχή είναι αθάνατος, έχει νόημα να πιστέψουμε τί συμβαίνει στην ψυχή, μετά την έξοδό της απο τό σώμα με τον θάνατο, όχι με τον συγκεκριμένο τρόπο, αυτό που είπε ο Πλάτων για το επέκεινα, αλλά κάτι παρόμοιο, ότι δηλαδή στούς καλούς αποδίδεται ένα δώρο και στους κακούς μία τιμωρία.

          Επομένως η προβληματική τής ψυχής όταν την διαπραγμετευθούμε στο επίπεδο τού καθαρού λόγου επικεντρώνεται στο θέμα τής αθανασίας. Αυτό το πρόβλημα ο Πλάτων, είναι πεπεισμένος ότι το έλυσε. Ας θυμηθούμε ότι στο θέμα τής αθανασίας τής ψυχής προσέφερε τρείς διαφορετικές αποδείξεις.

          Στον Φαίδωνα παρουσίασε μία τριπλή διατύπωση βασιζόμενος στην θεωρία τών ιδεών (στην ύπαρξη μίας νοητής και υπεραισθητής πραγματικότητος, στην οποία ομοιάζει η ψυχή)! (70 Α-77 D, 78 B-80B, 95 A-107B).

          Παρουσίασε στην συνέχεια έναν δεύτερο τύπο αποδείξεως στην Πολιτεία, διά τής απαγωγής τής αθανασίας τής ψυχής απο το γεγονός ότι δέν προκύπτει να υπάρχουν δικά της κακά ικανά να την καταστρέψουν. Τα πιό βαρειά και επώδυνα κακά τού σώματος το καταστρέφουν, ενώ τα πάθη τής ψυχής, όσο επικίνδυνα και αν μπορούν να είναι, δέν την καταστρέφουν (609 Α-611Α).

          Στον Φαίδρο παρουσιάζεται μία τρίτη απόδειξη, σύμφωνα με την οποία η ψυχή προκύπτει να είναι "αναρχη αρχή", υπέρτατη αρχή τής κινήσεως και της ζωής (245 C-246 A).

          Θα περιμέναμε να παρουσιάσει ο Πλάτων μία αυστηρή επιχειρηματολογία και στο βασικό πρόβλημα, το οποίο βρίσκεται στην βάση τού προηγουμένου, δηλαδή στην ίδια την φύση της ψυχής. Αντιθέτως αφού πρώτα εξήγησε ότι η ψυχή έχει παρόμοια φύση με την νοητή πραγματικότητα-χωρίς αυτή την διευκρίνιση οι αποδείξεις τής αθανασίας δέν θα είχαν στήριγμα-προχωρά κυρίως με νύξεις, ανακατεύοντας σε μεγάλο βαθμό, διάφορες εικόνες στους συλλογισμούς. Και το τονίζει ξεκάθαρα, εξάγοντας ακριβέστατα συμπεράσματα!

          Στον Φαίδρο, αμέσως μετά την απόδειξη της αθανασίας της ψυχής λέγεται:

          Για την αθανασία τής ψυχής (Περί αθανασίας αυτής) είπαμε αρκετά. Επί δέ τής ιδέας αυτής πρέπει να πούμε τα ακόλουθα: Να εξηγήσουμε ποιά είναι, θα ήταν μία εργασία μίας Θείας εξήγησης με όλες τις σημασίες και εκτενέστατη. Αλλά να πούμε με τί πράγμα ομοιάζει (ώ δε έοικεν) είναι μία ανθρώπινη έκθεση και μάλιστα  πολύ σύντομη. Ας μιλήσουμε λοιπόν μ'αυτόν τον τρόπο (ταύτη ούν λέγωμεν) (246 Α 3-6).

          Ας δούμε λοιπόν στην συνέχεια ποιά είναι η εικόνα τής ψυχής, δηλαδή "αυτό στο οποίο ομοιάζει " (ώ δε έοικεν).

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.