π.Λουδοβίκος - ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ - Κείμενο Πρώτο (3)

 Συνέχεια από: Τετάρτη 23 Οκτωβρίου 2024

π.Λουδοβίκος
Κείμενο Πρώτο

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ

Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ: ΛΑΚΑΝ ΚΑΙ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ*

* Διάλεξη που οργανώθηκε από το Ελληνικό Ψυχαναλυτικό Κέντρο, στο Ιταλικό Ινστιτούτο της Θεσσαλονίκης, στις 10 Μαρτίου 2002.

Τώρα όμως προχωρούμε για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό το αντικείμενο μικρό α, το οποίο θεωρητικοποιεί ο Lacan.

Είναι αυτό ακριβώς που προκαλεί την επιθυμία, είναι το έναυσμα σε μένα της επιθυμίας, κάτι που επιθυμεί ο Άλλος μυστηριωδώς και προσπαθώ εγώ να το βρω. Αυτό καταλαβαίνετε τι ακριβώς είναι, αν αίφνης διαβάσετε το Συμπόσιο του Πλάτωνα και δείτε εκεί να μιλά ο Αλκιβιάδης για τον Σωκράτη. Αυτή η γοητεία του Σωκράτη, το «άγαλμα» αυτό που έχει ο Σωκράτης και σαν τρελός από έρωτα ο Αλκιβιάδης συνέχεια τρέχει γύρω-γύρω του, σαν την μύγα γύρω από το φως. Τι έχει ο Σωκράτης; Μία γοητεία. Ο Σωκράτης αποφεύγει τον Αλκιβιάδη ψυχρά, αδιαφορεί. Ο Αλκιβιάδης παραληρεί λέγοντας ότι «είναι ο ερωτικότερος άνθρωπος που είδα ποτέ». Ο Σωκράτης δεν του δίνει την παραμικρή σημασία. Είναι το αντικείμενο μικρό α, είναι το αντικείμενο της επιθυμίας του Σωκράτη το οποίο παραμένει μυστηριωδώς αινιγματικό και άγνωστο, αλλά είναι αρκετό ώστε να γεμίσει την ψυχή του Αλκιβιάδη και επομένως να τον κάνει επιθυμούν υποκείμενο. Με τον τρόπο αυτό ο Σωκράτης έχει δέσει τον έρωτα με την παιδαγωγική. Ο Σωκράτης είναι ένας μεγάλος γητευτής, ένας πολύ ερωτικός άνθρωπος[Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ]. Ξέρει δηλαδή να κρατάει την επιθυμία του[ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ] σε αινιγματική απομόνωση και ξέρει αυτό που ο Lacan το έμαθε μετά από πάρα πολλά χρόνια, ότι στα όριά της η ανθρώπινη επιθυμία δεν έχει αντικείμενο[ΚΑΤΑΛΗΓΕΙ ΣΤΟ ΝΙΡΒΑΝΑ, ΣΤΟ ΚΕΝΟ ΤΟΥ ΝΟΥ].[UNGARETTI: Τό στερέωμα στήν αιώνια κίνησή του, ο κόσμος στήν αρμονία τής ζωής. Γιατί ποθώ Θεέ μου;]

Πάρα πολύ σημαντικό θεολογικά κι αυτό. Τώρα θα δείτε γιατί.

Επαναλαμβάνω πως το μυστηριώδες αντικείμενο, αυτό το μικρό α, δημιουργεί την δική μου, όπως είπα, επιθυμία. Στο σημείο αυτό, μ' έναν ορισμό, θα λέγαμε ότι το «α» είναι ένα υπόλειμμα, που παράγεται όταν καταρρεύσει η υποθετική ενότητα, η φανταστική αυτή ενότητα μητέρας-παιδιού, και όχι μόνον υπόλειμμα αλλά και υπόμνημα. Υπομνηματίζει, υπενθυμίζει μία χαμένη πληρότητα. Αυτό είναι που ο Μάξιμος Ομολογητής αναγνωρίζει αρχετυπικά ως το φυσικό θέλημα, ως επιθυμία ενός μυστηριώδους πράγματος που το λέγει «ἔφεσις πλήρους ὀντότητος», να βρεί ο άνθρωπος την πλήρη οντότητά του. Τι να σημαίνει αυτό; [ΤΟ ΔΥΝΑΜΕΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΚΑΛΕΙ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. ΦΥΣΕΙ ΟΡΕΓΕΤΑΙ ΤΟΥ ΕΙΔΕΝΑΙ]Από αριστοτελικής απόψεως είναι ένα αίνιγμα. Τι θα πεί πλήρης οντότητα; Δεν είμαι άνθρωπος; Να σημαίνει την Χάρη; Η Χάρις είναι κάτι που προστίθεται από έξω, υποτίθεται, στην κοινή τουλάχιστον θεολογική λογική. Επομένως, εγώ την έχω ήδη την πληρότητά μου. Τι είναι αυτή η μυστηριώδης πληρότητα, την οποίαν ως «ἔφεσιν της πλήρους οντότητος» μας περιγράφει ο Μάξιμος ο Ομολογητής; Οι θεολόγοι μας δεν ασχολούνται πολύ με αυτά, ξέρετε. Πάντως, για να ξαναγυρίσουμε στα όσα λέγαμε εδώ, το αντικείμενο μικρό α, είναι το έρεισμα της επιθυμίας. Ψάχνοντας να το βρεί, ο άνθρωπος γίνεται ένα ον επιθυμίας. Ένα επιθυμούν ον. Με τον τρόπο αυτό η ξένη ουσία αυτή της επιθυμίας του Άλλου εσωτερικεύεται. Παίρνουμε την ευθύνη μας, δηλαδή το ον υποκειμενοποιείται.[Ο ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ ΨΑΧΝΕΙ ΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ ΤΟΥ] Εάν δεν γίνει αυτό, ο Lacan μιλάει για ένα υποκείμενο ευνουχισμένο. Ο ευνουχισμός, ο συμβολικός Άλλον, δεν αναλαμβάνει όμως το ίδιο την ευθύνη να αντιμετωπίσει την επιθυμία του Άλλου ως έναυσμα της δικής του επιθυμίας, αλλά δέχεται την επιθυμία του Άλλου παθητικά και γίνεται ένα εξαρτώμενο η ευνουχισμένο ον, πληρώνοντας την αναγκαία ανθρωποποίησή του με μια βαθειά αποξένωση απ' την εσωτερική του αλήθεια. Αλλά όταν γίνει αυτή η υποκειμενοποίηση, δηλαδή όταν αναλάβω την επιθυμία του άλλου και την εσωτερικεύσω και αναπτύξω την δική μου επιθυμία, το υποκείμενο τότε υπερβαίνει την αποξένωση για την οποία μιλήσαμε στην αρχή.

Αυτή η ανάληψη της επιθυμίας του άλλου, η εσωτερίκευση του άλλου, δηλαδή της επιθυμίας του άλλου μέσα στην δική μου, θεολογικά ονομάζεται περιχώρησις. Πάλι καταφεύγουμε στην θεολογία: Το ομοούσιο και η περιχώρηση. Δύο βαθύτατοι θεολογικοί όροι τους οποίους οι Πατέρες θα τους χρησιμοποιούσαν και πάλι σήμερα για να εκφράσουν, νομίζω, με σύγχρονο τρόπο την Τριαδολογία αλλά και την ανθρωπολογία.[ΣΑΝ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΘΟΤΙ ΟΙ ΟΡΟΙ ΔΕΝ ΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΕ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ] Περιχώρηση λοιπόν, διότι ο άνθρωπος είναι ένα ον, λέγει ο Lacan κάπου, που ζητά αγάπη. Αυτό είναι όλη η ιστορία, η προσπάθεια δηλαδή του ανθρώπου να γεννηθεί ως υποκείμενο στον τόπο του Άλλου, δεν σημαίνει τίποτα άλλο παρά ότι ζητάει την αγάπη ως ένα απόλυτο Είναι.

Βεβαίως, έρχεται η αγγλοσαξονική ψυχανάλυση στο σημείο αυτό, έρχεται λόγου χάρη ο Winnicott, ο τόσο σημαντικός, και αναρωτιέται: Τι θα κάνει ο αναλυτής; Ο αναλυτής θα κάνει την μητέρα, και θα κοιτάξει να διορθώσει την μάνα στα λάθη που έκανε, να ζεστάνει το υποκείμενο, για να μπορέσει αυτό να βρεί το θάρρος, ας πούμε, να είναι ο εαυτός του. Αυτό είναι πολύ «αμερικάνικο», βέβαια. Ο Lacan λέγει όμως αντίθετα πως ο αναλυτής πρέπει να κρατήσει αινιγματική την επιθυμία του για να βοηθήσει, να ωριμάσει το υποκείμενο· πρέπει το υποκείμενο να εξατομικευθεί και μόνο έτσι θα βρεί την πληρότητα του εαυτού του.

Και φθάνουμε τώρα στην τελευταία φάση της συγκρότησης του υποκειμένου, ένα τελευταίο κλάσμα για σήμερα, όπου στην θέση του αριθμητή πλέον βρίσκεται το διχασμένο υποκείμενο και στην θέση του παρονομαστή βρίσκεται το αντικείμενο μικρό α. Αυτό τι σημαίνει; Ότι το υποκείμενο υποκειμενοποιεί πλέον την αιτία της ύπαρξής του, δηλαδή την επιθυμία του Άλλου την κάνει κτήμα του, και αυτό χαρακτηρίζεται ένα είδος καθαρής επιθυμίας χωρίς αντικείμενο! Μιας καθαρής επιθυμητικότητας. Εδώ τελειώνει, τουλάχιστον σε μία πρώτη φάση, η σχέση υποκειμένου και επιθυμίας στον Lacan.

ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΜΑΜΟΘΡΕΦΤΟ 

Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΗΚΕ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΙΣΜΟ ΚΑΘΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΣΥΓΧΥΤΩΣ ΚΑΙ ΑΔΙΑΙΡΕΤΩΣ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΧΩΡΗΣΗ ΚΑΤ' ΑΝΑΛΟΓΙΑΝ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ. ΜΙΛΗΣΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΥΣΗ ΠΟΥ ΠΡΟΣΕΛΑΒΕ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΩΜΕΝΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΓΝΩΜΙΚΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ΣΤΗΝ ΘΕΙΑ ΦΥΣΗ. ΜΟΝΟ Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΒΡΗΚΕ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΣΤΟ ΓΝΩΜΙΚΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟ, ΑΦΟΥ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΘΥΣΙΑΣΕ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΟΥ ΑΠΟΔΕΧΟΜΕΝΟΣ ΤΟ ΠΙΚΡΟ ΠΟΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ. ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ Ο ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ, Ο ΠΡΟΠΑΤΩΡ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΥΠΕΡΕΒΗ ΤΟ ΓΝΩΜΙΚΟ ΤΟΥ ΘΕΛΗΜΑ. Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΕΚΜΑΙΕΥΕ ΤΟ ΘΕΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΑΦΟΤΟΥ ΤΟ ΔΙΕΚΡΙΝΕ ΟΤΙ ΕΙΧΕ ΕΡΘΕΙ Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΟΥ ΝΑ ΓΕΝΝΗΘΕΙ. ΣΤΟΥΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΑΠΟ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΒΑΘΕΙΑ ΧΩΜΕΝΟ ΚΑΙ ΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΟ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΜΑΤΑΙΟ ΝΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ  Ο ΑΛΛΟΣ ΝΑ ΤΟ ΕΚΜΑΙΕΥΣΕΙ. ΣΤΗΝ ΑΠΟΥΣΙΑ ΑΥΤΗ ΚΑΛΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ, ΠΑΡΟΤΙ ΣΤΟΝ ΥΠΝΑΡΑ Ο ΓΟΥΝΤΙ ΑΛΛΕΝ ΔΙΑΦΩΝΗΣΕ.

ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΞΙΜΟΥ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΑΝ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΡΩΤΙΚΟΙ ΤΗΣ ΑΠΟΠΛΑΝΗΣΗΣ.

Τόμος 14 Γ, Μερετάκης.

«Όποιος παρέχει, κατασκευάζει, γιά τήν περί εαυτού γνώσιν, πρόληψιν, φήμην, σ’αυτούς πού τόν θεωρούν, τόν ακούνε, μέ τήν προφορά δηλ. μέ τήν επανάληψη καί μόνον τών λέξεων από τούς λόγους πού έχει κλεψει από τούς Πατέρες, παραπείθοντας τίς ακοές τών ασυνέτων καί μιαίνοντας μέ συνουσία, σάν να είναι γυναίκες, αυτές οι αμύητες ακοές, τίς καλές καί θεοφιλείς θεωρίες τού πρώτου διδάξαντος, αυτός ελέγχεται δοξομανών, αφού παρατάσσεται μέ αυθάδεια, μαζί μέ τό ανώτερο επίπεδο τών φυσικών θεωρημάτων. Αφού δέν έχει αγγίξει τήν αληθινά υψηλή γνώση καί τήν έξη αυτής. Καί πεθαίνει χτυπημένος στήν καρδιά από τά βέλη πού αντιπροσωπεύουν : τήν θύμηση τής παρανομίας του έναντι τών Πατέρων, τήν ντροπή από τήν έπαρσή του (τήν οίηση), γιά τήν γνώση πού δέν είχε καί τήν αναπόφευκτη αναμονή τής μελλούσης κρίσεως. Διότι συλληφθείς από αυτά τά βέλη ο κενόδοξος, πεθαίνει χτυπημένος από τίς αιχμές τους.»

Ψυχή Αγέννητος- Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής.

“Πεύσεις και αποκρίσεις”, τόμος 14Α, εκδόσεις Μερετάκη, Ερώτησις 104, Απόκρισις:

«Η ψυχή, νους υπάρχουσα κατά την δύναμιν αυτής, έχει ως αγέννητον εαυτήν, εαυτώ γεννώντα γεννητώς, ως είναι τον λόγον τον εν τω νω και εκ του νου γεννώμενον άλλον αυτώ εκείνο τον γεννώντα νουν μετά της κατά την γέννησιν ιδιότητος της μηδαμώς δεχομένης αντιστροφήν.
Διότι άφετον και απλούν κατά την ουσίαν η μόνον το Θείον, τα δε άλλα πάντα, όσα μετά Θεόν και εκ Θεού το είναι έχει, εξ ουσίας και ποιότητος ήτουν δυνάμεως είναι, τουτέστιν εξ ουσίας και συμβεβηκότος.
Αυτός ουν ο λόγος ο ούτω και ων και γεννώμενος, της υπουργού φύσεως την φωνήν λαμβάνων, προφέρεται και γεννά λόγον εν άλλω νοί, διά της του δεχομένου ακοής τω νω παραπεμπόμενος.»

Ανώνυμος είπε...

Κολ 3:4 – 11
Ἀδελφοί, ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ, ἡ ζωὴ ἡμῶν, τότε καὶ ὑμεῖς σὺν αὐτῷ φανερωθήσεσθε ἐν δόξῃ. Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρία, δι᾽ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας, ἐν οἷς καὶ ὑμεῖς περιεπατήσατέ ποτε, ὅτε ἐζῆτε ἐν αὐτοῖς· νυνὶ δὲ ἀπόθεσθε καὶ ὑμεῖς τὰ πάντα, ὀργήν, θυμόν, κακίαν, βλασφημίαν, αἰσχρολογίαν ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν· μὴ ψεύδεσθε εἰς ἀλλήλους, ἀπεκδυσάμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν νέον τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ᾽ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν, ὅπου οὐκ ἔνι Ἕλλην καὶ Ἰουδαῖος, περιτομὴ καὶ ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλὰ τὰ πάντα καὶ ἐν πᾶσι Χριστός.

Λκ 12:2 – 12
Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς· οὐδὲν συγκεκαλυμμένον ἐστὶν ὃ οὐκ ἀποκαλυφθήσεται, καὶ κρυπτὸν ὃ οὐ γνωσθήσεται· ἀνθ᾿ ὧν ὅσα ἐν τῇ σκοτίᾳ εἴπατε, ἐν τῷ φωτὶ ἀκουσθήσεται, καὶ ὃ πρὸς τὸ οὖς ἐλαλήσατε ἐν τοῖς ταμείοις, κηρυχθήσεται ἐπὶ τῶν δωμάτων. Λέγω δὲ ὑμῖν τοῖς φίλοις μου· μὴ φοβηθῆτε ἀπὸ τῶν ἀποκτεννόντων τὸ σῶμα, καὶ μετὰ ταῦτα μὴ ἐχόντων περισσότερόν τι ποιῆσαι. ὑποδείξω δὲ ὑμῖν τίνα φοβηθῆτε· φοβήθητε τὸν μετὰ τὸ ἀποκτεῖναι ἔχοντα ἐξουσίαν ἐμβαλεῖν εἰς τὴν γέενναν· ναί, λέγω ὑμῖν, τοῦτον φοβήθητε. οὐχὶ πέντε στρουθία πωλεῖται ἀσσαρίων δύο; καὶ ἓν ἐξ αὐτῶν οὐκ ἔστιν ἐπιλελησμένον ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ· ἀλλὰ καὶ αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς ὑμῶν πᾶσαι ἠρίθμηνται. μὴ οὖν φοβεῖσθε· πολλῶν στρουθίων διαφέρετε. Λέγω δὲ ὑμῖν· πᾶς ὃς ἂν ὁμολογήσῃ ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁμολογήσει ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τῶν ἀγγέλων τοῦ Θεοῦ· ὁ δὲ ἀρνησάμενός με ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων ἀπαρνηθήσεται ἐνώπιον τῶν ἀγγέλων τοῦ Θεοῦ. καὶ πᾶς ὃς ἐρεῖ λόγον εἰς τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἀφεθήσεται αὐτῷ· τῷ δὲ εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα βλασφημήσαντι οὐκ ἀφεθήσεται. ὅταν δὲ προσφέρωσιν ὑμᾶς ἐπὶ τὰς συναγωγὰς καὶ τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας, μὴ μεριμνᾶτε πῶς ἢ τί ἀπολογήσησθε, ἢ τί εἴπητε· τὸ γὰρ Ἅγιον Πνεῦμα διδάξει ὑμᾶς ἐν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἃ δεῖ εἰπεῖν