Αν με ρωτούσαν ποιος είναι ο συγγραφέας του παρελθόντος ή του γεμάτου εικοστού αιώνα που είναι πιο επίκαιρος στο παρόν μας, δεν θα δίσταζα να υποδείξω τον George Orwell. Είναι πιο επίκαιρος σήμερα από την εποχή του και κινδυνεύει να γίνει ακόμα πιο επίκαιρος στο μέλλον. Ο Orwell, που πέθανε στις 21 Ιανουαρίου 1950, είναι ο πιο ζωντανός συγγραφέας στην εποχή του πολιτικά ορθού και της cancel culture, του Big Brother και της εποχής που αναρρώνει από τη δικτατορία της υγειονομικής προστασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με το αντίστοιχο καθεστώς παγκόσμιας παρακολούθησης. Αλλά αυτή είναι και η εποχή των fake news, της νεογλώσσας και της λογοκρισίας στα social media και στο διαδίκτυο. Εκείνος, με το «1984», με την «Φάρμα των Ζώων», με τα γραπτά του για τον νεο-ολοκληρωτισμό που προσποιείται ότι είναι ελεύθερος, ανθρώπινος και δημοκρατικός, μας δίνει κλειδιά για να κατανοήσουμε το παρόν. Γι' αυτό και είναι ο πιο αναφερόμενος και παραποιημένος συγγραφέας. Το πιο ειρωνικό και «οργουελικό» πράγμα που του συνέβη είναι ότι αναφέρεται και χρησιμοποιείται από τους ίδιους τους φύλακες και τους υπεύθυνους του νέου κομφορμισμού, τους επιμελείς υπαλλήλους και πράκτορες της δυστοπίας που είχε καταγγείλει εκ των προτέρων.
Περιγράφοντας τους ολοκληρωτισμούς της εποχής του, ο Orwell τη δεκαετία του '40 προσποιούνταν ότι περιέγραφε ένα μέλλον που είχε ήδη περάσει, το 1984· αλλά ακόμα περισσότερο ζωγράφιζε τον ολοκληρωτισμό του παρόντος και του μέλλοντός μας σε βιο-τεχνολογικές και ψυχο-γλωσσικές βάσεις. Όταν, για παράδειγμα, ο Orwell λέει ότι η ψυχή του σοσιαλισμού (που βαφτίστηκε Socing) βρίσκεται στη διπλή σκέψη, με τις αμφίβιες σχιζοφρένειές της που δέχονται «ταυτόχρονα δύο αντίθετες απόψεις, αποδεχόμενες και τις δύο». «Το να λες ψέματα και να τα πιστεύεις πραγματικά» είναι η ρίζα της διπλής σκέψης. Ή το να είσαι φιλόξενος προς τους μουσουλμάνους, με τον πατριαρχισμό τους, την υποταγή των γυναικών και την ομοφοβία, και ταυτόχρονα ανοιχτός στον ρευστό κόσμο των LGBTQ και στον φεμινισμό, είναι επίσης ένα σημάδι της διπλής σκέψης.
Η διπολική χειραγώγηση είναι εμφανής όταν η ίδια πράξη ή η ίδια λέξη αποκτά αντίθετη αξία ανάλογα με το ποιος την εκφράζει ή την πραγματοποιεί. Όταν ο Orwell περιγράφει την ασαφή αοριστολογία της νεογλώσσας, σκέφτεσαι ολόκληρα τρένα από ηγέτες και influencers του παρόντος. Η γλώσσα και η σκέψη διαφθείρονται αμοιβαία, και γινόμενες πράξη διαφθείρουν τον κόσμο: δεν μπορείς να μην σκέφτεσαι το παρόν.
Όταν ο Orwell υποστηρίζει ότι ο Big Brother χειραγωγεί το παρελθόν, που γίνεται μεταβλητό (σε αντίθεση με το μέλλον, που είναι ήδη σημαδεμένο), δεν μυρίζετε την ιστορικά ορθή και την cancel culture; Ή η υποκρισία της γλώσσας, οι καταναγκαστικές εργασίες που γίνονται «καμποσβάγκο»(διακοπές), το υπουργείο πολέμου που γίνεται υπουργείο ειρήνης· η εξαφάνιση λέξεων όπως τιμή, ηθική, θρησκεία κ.λπ., δεν μοιάζουν καταραμένα με τις σημερινές λεξικές πλαστογραφίες όπως οπτικά ανάπηρος, διαφορετικά ικανός, οικολογικός εργαζόμενος (σαμαράς), σχολικός συνεργάτης (θηματοφύλακας) και όλη η ρητορική για τους gay, τους μαύρους, τους μετανάστες; Και σε άλλα επίπεδα, ανησυχεί ο ιερός όρκος για την εισαγωγή στο Κόμμα, η προθυμία να παραποιήσεις και να διαφθείρεις, να εκβιάσεις και να διώξεις, ακόμα και «να πουλήσεις τη χώρα σου σε ξένες δυνάμεις». Ανησυχητική είναι και η ισότητα, που επιβαρύνεται – όπως στην «Φάρμα των Ζώων» – από τη διόρθωση ότι κάποιοι «είναι πιο ίσοι από τους άλλους». Ο Orwell περιέγραψε τον κομμουνισμό της εποχής του, αλλά και τον Big Brother που διεισδύει στο παρόν και απειλεί το μέλλον μας.
Όταν ο Croce παρουσίασε το «1984» στο «Mondo» στο ιταλικό κοινό, ο Togliatti το κατέκρινε ως «ένα άμορφο και βαρετό αστείο» γραμμένο από έναν «κατάσκοπο». Ενδιαφέροντα είναι και τα δοκίμια του Orwell που συγκεντρώθηκαν στα Meridiani της Mondadori. Ο Orwell, αντιφασίστας, καταγράφει τη διεθνή αποδοχή που είχε ο Μουσολίνι και σημειώνει: «Δεν υπάρχει ούτε ένα (από τα εγκλήματά του) που δεν έχει υμνηθεί από εκείνους που τώρα θέλουν να τον δικάσουν… πώς είναι δυνατόν μια πράξη που κρίθηκε αξιέπαινη τη στιγμή που έγινε, να γίνει ξαφνικά καταδικαστέα;» Στην πραγματικότητα, προσθέτει, «είναι ένοχος μόνο για το έγκλημα που μετράει, αυτό του να έχασε». Ο Orwell σημειώνει ότι οι τύραννοι «θα έπρεπε να καταδικάζονται από τους υπηκόους τους· εκείνοι όπως ο Ναπολέων, που τιμωρήθηκαν από μια ξένη αρχή, μετατρέπονται σε μάρτυρες και θρύλους». Προφητική είναι η περιγραφή του το 1943 για την απόδραση του Μουσολίνι με μια βαλίτσα στην Ελβετία.
Ο Orwell δεν ήταν άνθρωπος της δεξιάς, αλλά ένας σοσιαλδημοκράτης, πήγε να πολεμήσει για την αντιφασιστική δημοκρατία στην Ισπανία, αλλά αφού είδε τις φρικαλεότητες που διέπραξαν οι κομμουνιστές και αφού υπέστη την κατηγορία ότι ήταν τροτσκιστής προδότης, με το μέρος του Φράνκο, κατάλαβε ότι το κύριο κακό ήταν ο κομμουνισμός και τον καταδίκασε χωρίς περιστροφές. Τήν ίδια εμπειρία είχαν ο Randolfo Pacciardi και η Simone Weil, που έσπευσαν στην Ισπανία για τον αντιφασιστικό πόλεμο και σοκαρίστηκαν από τις φρικαλεότητες και τα εγκλήματα των κομμουνιστών εναντίον των φαλαγγιστών, των απλών ανθρώπων, των θρησκευτικών, ακόμα και των αναρχικών.
Το 1949, ο Aldous Huxley έγραφε στον Orwell ότι ο εφιάλτης του «1984» συνέπιπτε με αυτόν που είχε περιγράψει στον «Καινούργιο Κόσμο»: οι άρχοντες του κόσμου θα έπειθαν τους ανθρώπους να αγαπούν τη δουλεία τους. Η αποπλάνηση ναρκώνει την ανθρωπότητα. Το οργουελικό σενάριο έχει παγκόσμια και ιογενή διάσταση. Αλλά όχι μόνο: ο Orwell πιάνει το σημείο μετάβασης από τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό στην τεχνο-δικτατορία του πολιτικά ορθού, που ο Orwell περιέγραψε χωρίς να γνωρίζει τους γίγαντες του διαδικτύου και τις απεριόριστες και ανησυχητικές δυνατότητες του διαδικτύου και της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ανησυχητική είναι η προσθήκη στο «1984» όπου ο Orwell προβλέπει ότι μέχρι τον 21ο αιώνα θα είχε συμβεί η μετάλλαξη της γλώσσας και της λογοτεχνίας, που θα επαναλαμβάνονταν στη νέα ιδεολογία, με το σχέδιο μέχρι τα μέσα του αιώνα μας να φτάσουμε στην πλήρη υιοθέτηση της νεογλώσσας. Φτάνουμε στην ώρα μας στο ραντεβού. Η παραποιημένη γλώσσα, το πολιτικά ορθό, η ιδεολογική-υγειονομική εποπτεία, το παρελθόν που διαγράφεται και ξαναγράφεται, το καθεστώς των κολοσσών του διαδικτύου, η παγκόσμια άνοδος της κομμουνιστικής Κίνας και του παγκόσμιου ιού της είναι σημάδια ότι ο Orwell είναι δυστυχώς πιο ζωντανός από ποτέ. Σε εβδομήντα πέντε χρόνια από το θάνατό του, τα δικαιώματά του έχουν λήξει εδώ και καιρό, αλλά όχι οι προειδοποιήσεις του.
Περιγράφοντας τους ολοκληρωτισμούς της εποχής του, ο Orwell τη δεκαετία του '40 προσποιούνταν ότι περιέγραφε ένα μέλλον που είχε ήδη περάσει, το 1984· αλλά ακόμα περισσότερο ζωγράφιζε τον ολοκληρωτισμό του παρόντος και του μέλλοντός μας σε βιο-τεχνολογικές και ψυχο-γλωσσικές βάσεις. Όταν, για παράδειγμα, ο Orwell λέει ότι η ψυχή του σοσιαλισμού (που βαφτίστηκε Socing) βρίσκεται στη διπλή σκέψη, με τις αμφίβιες σχιζοφρένειές της που δέχονται «ταυτόχρονα δύο αντίθετες απόψεις, αποδεχόμενες και τις δύο». «Το να λες ψέματα και να τα πιστεύεις πραγματικά» είναι η ρίζα της διπλής σκέψης. Ή το να είσαι φιλόξενος προς τους μουσουλμάνους, με τον πατριαρχισμό τους, την υποταγή των γυναικών και την ομοφοβία, και ταυτόχρονα ανοιχτός στον ρευστό κόσμο των LGBTQ και στον φεμινισμό, είναι επίσης ένα σημάδι της διπλής σκέψης.
Η διπολική χειραγώγηση είναι εμφανής όταν η ίδια πράξη ή η ίδια λέξη αποκτά αντίθετη αξία ανάλογα με το ποιος την εκφράζει ή την πραγματοποιεί. Όταν ο Orwell περιγράφει την ασαφή αοριστολογία της νεογλώσσας, σκέφτεσαι ολόκληρα τρένα από ηγέτες και influencers του παρόντος. Η γλώσσα και η σκέψη διαφθείρονται αμοιβαία, και γινόμενες πράξη διαφθείρουν τον κόσμο: δεν μπορείς να μην σκέφτεσαι το παρόν.
Όταν ο Orwell υποστηρίζει ότι ο Big Brother χειραγωγεί το παρελθόν, που γίνεται μεταβλητό (σε αντίθεση με το μέλλον, που είναι ήδη σημαδεμένο), δεν μυρίζετε την ιστορικά ορθή και την cancel culture; Ή η υποκρισία της γλώσσας, οι καταναγκαστικές εργασίες που γίνονται «καμποσβάγκο»(διακοπές), το υπουργείο πολέμου που γίνεται υπουργείο ειρήνης· η εξαφάνιση λέξεων όπως τιμή, ηθική, θρησκεία κ.λπ., δεν μοιάζουν καταραμένα με τις σημερινές λεξικές πλαστογραφίες όπως οπτικά ανάπηρος, διαφορετικά ικανός, οικολογικός εργαζόμενος (σαμαράς), σχολικός συνεργάτης (θηματοφύλακας) και όλη η ρητορική για τους gay, τους μαύρους, τους μετανάστες; Και σε άλλα επίπεδα, ανησυχεί ο ιερός όρκος για την εισαγωγή στο Κόμμα, η προθυμία να παραποιήσεις και να διαφθείρεις, να εκβιάσεις και να διώξεις, ακόμα και «να πουλήσεις τη χώρα σου σε ξένες δυνάμεις». Ανησυχητική είναι και η ισότητα, που επιβαρύνεται – όπως στην «Φάρμα των Ζώων» – από τη διόρθωση ότι κάποιοι «είναι πιο ίσοι από τους άλλους». Ο Orwell περιέγραψε τον κομμουνισμό της εποχής του, αλλά και τον Big Brother που διεισδύει στο παρόν και απειλεί το μέλλον μας.
Όταν ο Croce παρουσίασε το «1984» στο «Mondo» στο ιταλικό κοινό, ο Togliatti το κατέκρινε ως «ένα άμορφο και βαρετό αστείο» γραμμένο από έναν «κατάσκοπο». Ενδιαφέροντα είναι και τα δοκίμια του Orwell που συγκεντρώθηκαν στα Meridiani της Mondadori. Ο Orwell, αντιφασίστας, καταγράφει τη διεθνή αποδοχή που είχε ο Μουσολίνι και σημειώνει: «Δεν υπάρχει ούτε ένα (από τα εγκλήματά του) που δεν έχει υμνηθεί από εκείνους που τώρα θέλουν να τον δικάσουν… πώς είναι δυνατόν μια πράξη που κρίθηκε αξιέπαινη τη στιγμή που έγινε, να γίνει ξαφνικά καταδικαστέα;» Στην πραγματικότητα, προσθέτει, «είναι ένοχος μόνο για το έγκλημα που μετράει, αυτό του να έχασε». Ο Orwell σημειώνει ότι οι τύραννοι «θα έπρεπε να καταδικάζονται από τους υπηκόους τους· εκείνοι όπως ο Ναπολέων, που τιμωρήθηκαν από μια ξένη αρχή, μετατρέπονται σε μάρτυρες και θρύλους». Προφητική είναι η περιγραφή του το 1943 για την απόδραση του Μουσολίνι με μια βαλίτσα στην Ελβετία.
Ο Orwell δεν ήταν άνθρωπος της δεξιάς, αλλά ένας σοσιαλδημοκράτης, πήγε να πολεμήσει για την αντιφασιστική δημοκρατία στην Ισπανία, αλλά αφού είδε τις φρικαλεότητες που διέπραξαν οι κομμουνιστές και αφού υπέστη την κατηγορία ότι ήταν τροτσκιστής προδότης, με το μέρος του Φράνκο, κατάλαβε ότι το κύριο κακό ήταν ο κομμουνισμός και τον καταδίκασε χωρίς περιστροφές. Τήν ίδια εμπειρία είχαν ο Randolfo Pacciardi και η Simone Weil, που έσπευσαν στην Ισπανία για τον αντιφασιστικό πόλεμο και σοκαρίστηκαν από τις φρικαλεότητες και τα εγκλήματα των κομμουνιστών εναντίον των φαλαγγιστών, των απλών ανθρώπων, των θρησκευτικών, ακόμα και των αναρχικών.
Το 1949, ο Aldous Huxley έγραφε στον Orwell ότι ο εφιάλτης του «1984» συνέπιπτε με αυτόν που είχε περιγράψει στον «Καινούργιο Κόσμο»: οι άρχοντες του κόσμου θα έπειθαν τους ανθρώπους να αγαπούν τη δουλεία τους. Η αποπλάνηση ναρκώνει την ανθρωπότητα. Το οργουελικό σενάριο έχει παγκόσμια και ιογενή διάσταση. Αλλά όχι μόνο: ο Orwell πιάνει το σημείο μετάβασης από τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό στην τεχνο-δικτατορία του πολιτικά ορθού, που ο Orwell περιέγραψε χωρίς να γνωρίζει τους γίγαντες του διαδικτύου και τις απεριόριστες και ανησυχητικές δυνατότητες του διαδικτύου και της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ανησυχητική είναι η προσθήκη στο «1984» όπου ο Orwell προβλέπει ότι μέχρι τον 21ο αιώνα θα είχε συμβεί η μετάλλαξη της γλώσσας και της λογοτεχνίας, που θα επαναλαμβάνονταν στη νέα ιδεολογία, με το σχέδιο μέχρι τα μέσα του αιώνα μας να φτάσουμε στην πλήρη υιοθέτηση της νεογλώσσας. Φτάνουμε στην ώρα μας στο ραντεβού. Η παραποιημένη γλώσσα, το πολιτικά ορθό, η ιδεολογική-υγειονομική εποπτεία, το παρελθόν που διαγράφεται και ξαναγράφεται, το καθεστώς των κολοσσών του διαδικτύου, η παγκόσμια άνοδος της κομμουνιστικής Κίνας και του παγκόσμιου ιού της είναι σημάδια ότι ο Orwell είναι δυστυχώς πιο ζωντανός από ποτέ. Σε εβδομήντα πέντε χρόνια από το θάνατό του, τα δικαιώματά του έχουν λήξει εδώ και καιρό, αλλά όχι οι προειδοποιήσεις του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου