Αφοπλίστε τα λόγια (τις λέξεις) και απελευθερώστε τους δημοσιογράφους, είπε ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ υπερασπιζόμενος την ελευθερία του Τύπου και την ειρήνη. Σοφά λόγια, πρέπει να ειπωθούν, και επίκαιρα ως προς την τρέχουσα κατάσταση. Ας προσπαθήσω όμως να δώσω μια άλλη ερμηνεία, με άλλες έννοιες και σε άλλα επίπεδα, για να αντιμετωπίσω το ζήτημα ακριβώς αντίστροφα. Ας υποθέσουμε ότι ο αφοπλισμός των λέξεων σημαίνει ότι τις καθιστάς αβλαβείς, αναποτελεσματικές, ανίκανες να ασκήσουν κριτική στην εξουσία· και ας υποθέσουμε ότι η απελευθέρωση των δημοσιογράφων δεν σημαίνει - όπως εννοούσε ο Πάπας, ορθώς στην περίπτωσή του - να μην φυλακίζονται δημοσιογράφοι που κάνουν τη δουλειά τους και σε ορισμένες χώρες δεν γίνονται ανεκτοί, αλλά σημαίνει το αντίθετο: η απελευθέρωση των δημοσιογράφων σε αυτή την περίπτωση σημαίνει την απελευθέρωσή τους από τον φόβο να πουν την αλήθεια, την τάση για συμμορφισμό, την εθελοντική δουλεία, την εκούσια υποταγή, τον καταρράκτη των προκατασκευασμένων προκαταλήψεων που συνήθως διαδίδουν. Ναι, ας πάμε κόντρα στο ρεύμα των πληροφοριών.
Ποια είναι η χρησιμότητα του Τύπου αν χύνει στον αναγνώστη ένα ποτάμι ρητορικής και ήπιων, ακίνδυνων λέξεων, απαλλαγμένων από σκληρότητα και γεύση, που δεν προσβάλλουν ούτε τσούζουν κανέναν, που υποστηρίζουν το κυρίαρχο ρεύμα και μάλιστα χρησιμεύουν για την προπαγάνδα του; Δεν βοηθάει να βλέπεις την πραγματικότητα με κριτική αίσθηση, να καλλιεργείς μια άποψη για ό,τι βρίσκεται μπροστά σου και γύρω σου, πού περιορίζεται στο να λέει κρύο τό νερό ή χειρότερα ζεστό τόν αέρα. Και όταν πρόκειται για τον προσανατολισμό, τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, ο τύπος νά γίνεται το μεγάφωνο της κυρίαρχης ιδεολογικής, οικονομικής, πολιτικής και χρηματοοικονομικής εξουσίας. Με αυτόν τον τρόπο, ο Τύπος και η αδελφή του, η τηλεόραση, δεν γίνονται τίποτα περισσότερο από ένα εργοστάσιο συναίνεσης με την ανακύκλωση «σωστών» απόψεων. Δεν είναι αυτό από το οποίο υποφέρουν οι πληροφορίες σήμερα και ως εκ τούτου υφίστανται κατάρρευση της αξιοπιστίας και των χρηστών; Δεν είναι αυτό που κάνει σήμερα την ενημέρωση να υποφέρει, να χάνει αξιοπιστία και κοινό; Δεν είναι αυτός ο καθρέφτης της εξουσίας αντί της πραγματικότητας, η αντικατάσταση του αληθινού με το «πολιτικά ορθό», η κριτική επαγρύπνηση με την πολιτισμική επιτήρηση (ακρωνύμιο: ξύπνιος-woke), το κακό που πλήττει τον κόσμο των μέσων ενημέρωσης; Και από πού προέρχεται η διαφυγή προς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την αυτοσχέδια ενημέρωση στο διαδίκτυο, ή ακόμα χειρότερα, το καταφύγιο στην άγνοια και τη συσκότιση (μπλακάουτ), αν όχι από τη δυσπιστία που προκαλείται από την υποβάθμισή του σε ένα μεγάφωνο συμφερόντων και εξουσιών που επιβάλλονται από τα πάνω και όχι σε έναν καθρέφτη της πραγματικότητας και των στοιχείων που συλλέγονται ζωντανά, από τα κάτω, από τον κόσμο;
Ο Τύπος, εκ του σκοπού του, δεν είναι λείος αλλά τραχύς. Δεν καθησυχάζει, αντίθετα σπέρνει άγχος. Αν η πληροφορία έχει διαδραματίσει κάποιο ρόλο στην κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη των λαών, ή τουλάχιστον των μειονοτήτων που διαβάζουν και κατ' επέκταση στους λαούς, αυτό οφείλεται ακριβώς στη μη αφοπλισμένη και αφοπλιστική της λειτουργία, ως όπιο του λαού, ας πούμε. αλλά αντίθετα με την καταγγελία, τις αμφιβολίες, τις ανακαλύψεις για το τι θέλει κανείς να κρύψει, τις αποκαλύψεις της άλλης πλευράς της πραγματικότητας. Είναι διαφορετικό να επικρίνεις τα εργοστάσια μίσους, όπως συχνά καταλήγουν κάποιες πηγές πληροφοριών· ή να τίθεσαι στην υπηρεσία νέων άθλιων πολεμοχαρών επιθέσεων, όπως συνέβη πρόσφατα στην Ευρώπη: σε αυτό ο Πάπας έχει ακόμα δίκιο. Αλλά είναι διαφορετικό ζήτημα να αμβλύνουμε το όπλο του τύπου, να αποκρύπτουμε, να ναρκώνουμε, να σβήνουμε για να καταστήσουμε τα πράγματα ακίνδυνα, έστω και αν δεν είναι αθώα.
Όταν η κρίσιμη λειτουργία της πληροφορίας απουσιάζει, η ευθύνη θα βαρύνει επίσης ένα σύστημα, έναν εκδοτικό πελάτη, τις δυνάμεις που κινούν τα μέσα ενημέρωσης. αλλά τελικά, αυτός που είναι άμεσα υπεύθυνος για την αξιοπιστία και την ηθική, δεοντολογική και πολιτική εντιμότητα είναι αυτός, ο δημοσιογράφος. Για αυτόν τον λόγο, πρόκειται πραγματικά για ζήτημα απελευθέρωσης των δημοσιογράφων, δηλαδή για την επαναφορά τους στο θάρρος της αλήθειας και της ευθύνης. Με την ακριβή προειδοποίηση ότι το να λες την αλήθεια δεν σημαίνει ότι την κατέχεις ή ότι ισχυρίζεσαι ότι έχεις το μονοπώλιο σε αυτήν και την ιδιωτική πρόσβαση: το να λες την αλήθεια σημαίνει να λες τα πάντα με ειλικρίνεια, να έχεις πάθος για την αλήθεια, να μην κρύβεις τίποτα, να μην υποτάσσεις την πραγματικότητα των πραγμάτων στο ιδεολογικό, εμπορικό, οικονομικό συμφέρον του συγγραφέα ή της πηγής μέσων ενημέρωσης για την οποία γράφει.
Το μεγάλο μάθημα στη δημοσιογραφία που χρειαζόμαστε, επίσης για να αποκαταστήσουμε αυτό το κύκλωμα εμπιστοσύνης μεταξύ του πολίτη και των μέσων ενημέρωσης, ξεκινά ακριβώς εκεί που τελειώνει η γοητεία του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ και αγγίζει το άλλο ημισφαίριο της πληροφόρησης, σε σύγκριση με αυτό που άγγιξε. Οι ιδεολογίες φαίνεται να έχουν θαφτεί τον τελευταίο αιώνα, αλλά αντ' αυτού μια διάχυτη, υφέρπουσα ιδεολογία μολύνει τη γλώσσα, τον τρόπο αντιμετώπισης των ειδήσεων και των θεμάτων, τα μοντέλα αναφοράς, τους τρόπους ζωής και τους καταναλωτικούς προσανατολισμούς. Ακόμη και οι influencers γίνονται φορείς αυτής της κυρίαρχης ιδεολογίας, ακόμα κι αν δεν ασχολούνται με την πολιτική αλλά με τις τάσεις, τα γούστα, τα έθιμα και την κατανάλωση.
Ας αφήσουμε στην άκρη τη συνηθισμένη φημολογία για την πολιτισμική ηγεμονία της αριστεράς, ας την ονομάσουμε αλλιώς: υπάρχει ένας ιδεολογικός μανδύας που μας λέει τι πρέπει να σκεφτόμαστε, πώς και για ποιον, και τι όχι, με πολύ λίγο χώρο για διαφωνία. Είναι μια αλυσίδα που εκτείνεται από την πληροφορία στον κινηματογράφο, το θέατρο, τη μουσική και την τρέχουσα ορολογία. Υπάρχει ένα συνεχές παιχνίδι αποδοχής και αποβολής: η κοινωνία που κηρύττει την ένταξη δημιουργεί συνεχώς ξένους, ανθρώπους που εκτοπίζονται από τον κύκλο της αξιοπρέπειας, αποκλείονται επειδή δεν συμμορφώνονται με αυτά τα παραδείγματα. Αυτό συμβάλλει στη δημιουργία σημαντικής μείωσης των χρηστών, των αναγνωστών, των θεατών, όπως ακριβώς σε πολιτικό επίπεδο δημιουργεί αποχή και δυσαρέσκεια. Πώς μπορούμε να ορίσουμε αυτή την κατηγορία εξουσίας χωρίς να καταφύγουμε στις συνήθεις κατηγορίες όπως η αριστερά; Ας τους ονομάσουμε νέους Φαρισαίους, επίσης για να ευχαριστήσουμε τον Πάπα. Ο Ιησούς Χριστός τους ονόμασε «ασβεστωμένους τάφους». Είναι οι υποκριτές, οι ψευτοαπελευθερωτές, οι κομφορμιστές, που υπηρετούν την εξουσία και την εκμεταλλεύονται. Λύτρωσον ημάς απ’ αυτών, αμήν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου