Συνέχεια από Tρίτη 28 Αυγούστου 2012
Αμέθυστος
Enrico Berti
Η γένεση των ιδεών-αριθμών (συνέχεια)
Στις δύο αντίθετες υποθέσεις στην δεύτερη και στην τρίτη, δηλαδή η πρώτη και η τέταρτη, η ίδια θεωρία διατυπώνεται αρνητικά, δηλαδή μέσω της απορρίψεως ότι από το Ένα με απόλυτη σημασία, ή από τα πολλά με απόλυτη σημασία, μπορούν να γεννηθούν οι αριθμοί. Έτσι, στην πρώτη υπόθεση δηλώνεται πως το Ένα, θεωρημένο αποκλειστικώς στον εαυτό του, γίνεται αυτό το ίδιο άπειρον, όπου το άπειρο είναι η άρνηση της περιορισμένης πολλαπλότητος, δηλαδή των αριθμών (Παρμ. 137d). Και στην τέταρτη βεβαιώνεται πως τα πολλά, θεωρημένα μόνον στον εαυτό τους, χωρίς να μετέχουν με κανένα τρόπο στο Ένα, δεν θα κατορθώσουν να είναι ούτε δύο ούτε τρία, δηλαδή δεν θα μπορέσουν να είναι αριθμοί (159d).
Εάν περάσουμε κατόπιν στις τελευταίες τέσσερις υποθέσεις, βλέπουμε πως στην πέμπτη, στην οποία το Ένα απορρίπτεται μόνο με την σχετική σημασία, αυτό καταλήγει να είναι ίσο και άνισο, και σαν άνισο καταλήγει να είναι μεγάλο και μικρό. Τώρα το ίσο, το πιο μεγάλο και το πιο μικρό, είναι ακριβώς οι προσδιορισμοί των αριθμών (Παρμ. 161 c-e). Ενώ στην έκτη, στην οποία το Ένα απορρίπτεται με απόλυτη έννοια, αυτό δεν μπορεί να είναι ίσο, ούτε μεγάλο, ούτε μικρό, δηλαδή δεν μπορεί να είναι κανένας αριθμητικός προσδιορισμός (164α). Τέλος στην έβδομη υπόθεση, στην οποία η άρνηση με την σχετική έννοια του Ενός λύνεται, όπως είδαμε, στην βεβαίωση του φαινομενικού Ενός, τα πολλά καταλήγουν να γίνουν αριθμοί, τουλάχιστον φαινομενικώς, δηλαδή φαίνονται να είναι αριθμοί μονοί και ζυγοί, μικροί και μεγάλοι, με την έννοια πως καθεμία από τις ομάδες (όγκοι) στις οποίες διανέμονται θα καταλήξει, τουλάχιστον φαινομενικώς, πεπερασμένη (πέρας έχων) (164e - 165α).
Ο διαχωρισμός ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην φαινομενικότητα, δηλαδή ανάμεσα στον κόσμο των ιδεών και στον κόσμο των πραγμάτων των αισθητών, που αναδύεται ξανά σε αυτή την υπόθεση, σημαίνει πως οι πραγματικοί αριθμοί οι οποίοι ελήφθησαν υπόψιν στις προηγούμενες υποθέσεις είναι οι ιδέες, μειωμένες ακριβώς σε αριθμούς, δηλαδή οι ιδέες-αριθμοί, ενώ οι φαινομενικοί, που υπολογίζονται στην έβδομη, είναι τα αισθητά πράγματα, μειωμένα και αυτά στους αριθμούς, μόνο που είναι οι αριθμοί οι οποίοι γίνονται αντιληπτοί με τα αισθητήρια, όπως όταν απαριθμείται μια πολλαπλότης υλικών αντικειμένων. Αμοιβαίως στην όγδοη υπόθεση στην οποία η άρνηση του Ενός είναι απόλυτη, εξαφανίζεται όχι μόνον κάθε πραγματικότης, αλλά επίσης κάθε φαινομενικότης αριθμών (166b).
Μπορεί αυτή η θεωρία να υπολογιστεί σαν μια ικανοποιητική λύση στο πρόβλημα της σχέσεως ανάμεσα στο Ένα και στα πολλά, δηλαδή μια λύση σε αρμονία με την μεγάλη ανακάλυψη του Παρμενίδη, η οποία είναι, όπως είδαμε, η υπερβατική φύσις του Ενός; Όχι τελείως και ολοκληρωτικώς. Διότι εάν οι αριθμοί, δηλαδή οι συγκεκριμένες πραγματικότητες, γεννιούνται «αναγκαίως» από το Ένα, με την ίδια αναγκαιότητα με την οποία από μια ουσία συμπεραίνονται οι ιδιότητές της, το Ένα καταλήγει να είναι η ουσία των αριθμών οι οποίοι μετέχουν σε αυτό, η αιτία της μορφής τους, όπως θα πει ο Αριστοτέλης, ενώ η πολλαπλότης η άπειρη θα είναι η υλική τους αιτία (Μεταφ. Ι6, 987b, 18-22). Με αυτόν τον τρόπο, εάν το Ένα συλλαμβάνεται σαν ενυπάρχων στα πολλά, καθότι είναι μια ουσία μοναδική ίση για όλα, θα καταλήξουμε στο ότι όλα τα πράγματα διαθέτουν την ίδια ακριβώς ουσία, ενυπάρχουσα σε αυτά, ότι δηλαδή όλα μειώνονται, τουλάχιστον όσον αφορά την ουσία, σε ένα μοναδικό πράγμα, και θα ξαναγυρίσουμε ολοκληρωτικώς στον Παρμενιδικό μονισμό. Εάν όμως το Ένα κατανοηθεί σαν υπερβατικό απέναντι στα πολλά, αυτό, επειδή είναι μία ουσία, θα καταλήξει μια ξεχωριστή ουσία, δηλαδή κάτι σαν απόλυτη ουσία, και θα ξαναπέσουμε τότε σε όλες τις απορίες που διατυπώθηκαν στο δεύτερο μέρος του Παρμενίδη, εναντίον του χωρισμού ανάμεσα στις ιδέες και στα πράγματα.
Τελικώς δηλαδή η θεωρία της γεννήσεως των αριθμών από το Ένα, ή αποδεικνύεται ανίκανη να διακρίνει τα πολλά από το Ένα, να εισάγει δηλαδή εκείνη την διάκριση υποκειμένου και κατηγορήματος που ήταν αποφασιστική στην υπέρβαση του Ελεατισμού, ή τα ξεχωρίζει με υλιστικό τρόπο και αφήνει να της διαφύγει και με αυτόν τον τρόπο η αυθεντική σημασία της διακρίσεως ανάμεσα στο υποκείμενο και στο κατηγορούμενο. Σε κάθε περίπτωση καταλήγει στην απώλεια του πολυτιμότερου κέρδους που επετεύχθη στο τρίτο μέρος του Παρμενίδη, δηλαδή της ανακαλύψεως του υπερβατικού χαρακτήρος του Ενός, της σχέσης του, τύπου κατηγορηματικού με τα πολλά. Η απόδειξη αυτής της απώλειας είναι πως, παρόλες τις προσπάθειες που έγινα στον Παρμενίδη και συνέχισα στον Σοφιστή, στον Πολιτικό και στον Φίληβο, να ξεπεραστεί ο διαχωρισμός ανάμεσα στις ιδέες και στα πράγματα, αυτός ο διαχωρισμός θα ξαναεμφανιστεί ακέραιος στον Τίμαιο.
Για να διαφυλάξει το κέρδος του Παρμενίδη, ο Πλάτων δεν έπρεπε να κατανοήσει το Ένα ούτε σαν ουσιώδες, ούτε σαν Ουσία και αντί να προσπαθήσει να βγάλει δια της απαγωγής από το Ένα τα πολλά, θα έπρεπε να εξερευνήσει στα πολλά την αναγκαιότητα του Ενός. Με αυτόν τον τρόπο θα είχε ανακαλύψει ότι ακριβώς η παρουσία στα πολλά του Ενός, κατανοημένου σαν υπερβατικό απαιτεί την ύπαρξη αναγκαστικώς, ενός άλλου ΕΝΟΣ, που θα κατενοείτο αυτή τη φορά σαν υπερβατικό, το οποίο είναι ακριβώς ουσιώδες και ουσία, αλλά δεν είναι με κανένα τρόπο το ουσιώδες και η ουσία των πολλών, επομένως τα πολλά δεν μπορούν ούτε να μετέχουν αυτού, ούτε να απάγονται από αυτό, να κατάγονται από αυτό αναγκαίως. Αυτή η ανάπτυξη ιστορικά επετεύχθη από τον Αριστοτέλη σε τέλεια συνέπεια με την Πλατωνική ανακάλυψη του υπερβατικού χαρακτήρος του Ενός. Η θεωρία της αναγκαίας γεννήσεως των αριθμών από το Ένα ανεπτύχθη από τον νεοπλατωνισμό, ο οποίος εννόησε το Ένα σαν ξεχωριστή ουσία (το άρρητο Ένα) και ταυτοχρόνως σαν το ουσιώδες όλων των πραγμάτων (ο κόσμος των Ιδεών, περιεχόμενος στον Νου του Ενός) και γι' αυτό βεβαίωσε την μετοχή όλων των πραγμάτων στο Ένα και στην αναγκαία τους καταγωγή από αυτό (απορροή).
(Συνεχίζεται)
(Συνεχίζεται)
ΑΜΕΘΥΣΤΕ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΑ ΑΓΡΑΦΑ ΔΟΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΟΠΟΥ ΤΟ ΕΝ ΔΕΝ ΠΑΡΑΓΕΙ ΜΟΝΟ ΤΟΥ ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΑΛΛΑ ΩΣ ΠΕΡΑΣ ΟΡΙΟΘΕΤΕΙ ΤΗΝ ΑΟΡΙΣΤΗ ΔΥΑΔΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΤΑ ΠΟΛΛΑ ; ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΞΗΓΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑ ΠΑΙΡΝΕΙ ΩΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
ΑπάντησηΔιαγραφή(Μεταφ. ΧΙV, 2, 1088b 35-1089b 4)
ΑπάντησηΔιαγραφή«Υπάρχουν βέβαια πολλά αίτια που στάθηκαν αφορμή να φτάσουν οι ερευνητές βγαίνοντας απο τον δρόμο της ορθότητας, στις αιτίες αυτές. Η σπουδαιότερη αφορμή ήταν ότι έθεσαν τις απορίες κατά έναν αρχαϊκό τρόπο. Γιατί τους είπε η σκέψη τους ότι όλα τα όντα θα είναι ένα και τούτο το ένα θα είναι το καθαυτό όν, εκτός και άν κάνει κανείς πόλεμο και καταλύσει τον λόγο του Παρμενίδη «να κυριευθεί το είναι του μή-όντος είναι ολότελα αδύνατο». Σκέφτηκαν λοιπόν ότι ήταν ανάγκη να αποδειχθεί αντιθέτως ότι το μή όν υπάρχει. Γιατί κατ’αυτόν τον τρόπο απο το όν και απο κάποιο άλλο θα μπορέσουν να υπάρξουν τα όντα, αφού πρέπει να είναι πολλά.
Πρώτα πρώτα όμως άν το όν έχει πολλαπλές σημασίες (επειδή άλλοτε σημαίνει ουσία, άλλοτε ποιόν, άλλοτε ποσό και άλλοτε κάποια απο τις γνωστές κατηγορίες) ποιό ένα θα είναι όλα τα όντα, εάν δέν έχει ύπαρξη το μή-όν;
Οι ουσίες ή τα πάθη και κάθε άλλη κατηγορία κατά τον όμοιο χωριστό τρόπο ή όλα μαζί ώστε θα είναι ένα και το τούτο-εδώ και το τέτοιας λογής και το τόσο και τα άλλα όσα σημαίνουν μία χωριστή κατηγορία: αλλά είναι άτοπο ή καλύτερα αδύνατο το να παρουσιαστή μία φύση με ενιαία οριστικότητα και να είναι αιτία για να μοιραστή το όν σε ουσία, ποιό, ποσό και τόπο. Έπειτα απο ποιό μή όν και όν έχουν το είναι τους τα όντα; Γιατί και το μή όν έχει πολλές σημασίες αφού πολλές σημασίες έχει και το όν. Γι’αυτό και το μή-άνθρωπος είναι κάτι που αρνείται ουσία, το μή ευθύ κάτι που αρνείται ποιότητα, το μή τρίπηχυ κάτι που αρνείται ποσότητα, απο ποιό λοιπόν όν και μή-όν γίνονται πολλά τα οντα; Εννοεί βέβαια το ψεύδος και ό,τι μία παρόμοια φύση με το ψεύδος έχει όταν (ο Πλάτων) λέει το ούκ όν, απο τό οποίο και απο το όν βγαίνει η πολλαπλότης των όντων, γι’αυτό έλεγαν τότε ότι πρέπει να βάλει κανείς ώς βασική αρχή κάποιο ψεύδος, όπως και οι γεωμέτρες παίρνουν μία γραμμή που δέν έχει μήκος ενός ποδός για γραμμή που έχει αυτό το μήκος. Είναι όμως αδύνατο να είναι έτσι τα πράγματα, γιατί ούτε οι γεωμέτρες παίρνουν ώς βάση ένα ψεύδος (γιατί η προτεινόμενο αισθητή γραμμή δέν μπαίνει στον συλλογισμό) ουδέ γίνονται ουδέ φθείρονται τα όντα ξεκινώντας απο ένα μή όν που έχει τέτοιο είδος ύπαρξης. Αντίθετα, επειδή το μή όν παρμένο στις ποικίλες του παραλλαγές εκφωνείται σε ισάριθμες προς τις κατηγορίες σημασίες παράπλευρα όμως πρός το μή όν αυτό έχουμε και το μή όν στην σημασία του ψεύδους καθώς και το μή όν στη δυναμική σημασία και απο το τελευταίο αυτό παρουσιάζεται η γένεση, δηλαδή απο κάτι που δέν είναι άνθρωπος αλλά ή μπορεί να είναι άνθρωπος γίνεται άνθρωπος και απο κάτι που δέν είναι λευκό αλλά μπορεί να είναι λευκό γίνεται το λευκό, χωρίς εξαίρεση άν πρόκειται να γίνει ένα ή πολλά. Είναι φανερό λοιπόν πώς η αναζήτηση των ερευνητών αυτών θέλει να βρεί πώς υπάρχει η πολλαπλότης, αλλά είναι επίσης φανερό πώς περιόρισαν την αναζήτηση τους στα πλαίσια της ουσίας. Γιατί προσπαθούν να εξηγήσουν την γέννηση των αριθμών, των μηκών και των σωμάτων. Είναι λοιπόν ολοφάνερα άτοπο να ζητήσει κανείς να εξηγήσει την πολλαπλότητα των όντων θεωρημένων στην σημασία της ουσίας, και να μήν κάνει την ίδια έρευνα για την πολλαπλότητα των όντων απο την άποψη της ποιότητας και της ποσότητας. Διότι εξάπαντος δέν μπορούσε να πούμε πώς η αόριστη δυάδα, ούτε το μέγα και το μικρό, ότι είναι αιτία δύο λευκά πράγματα, ή πολλά χρώματα ή χυμοί, ή σχήματα, να υπάρχουν. Γιατί σε μία τέτοια περίπτωση θα ήταν και αυτά αριθμοί και μονάδες. Η αλήθεια είναι ότι άν ήθελαν στ’αλήθεια να φτάσουν στη θεώρηση αυτών των προβλημάτων θα έβλεπαν και το αίτιο που υπάρχει μεσα σ’εκείνα. Διότι αίτιο είναι το αυτό πράγμα ή ένα ανάλογο».
ΒΕΒΑΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΑΒΟΥΜΕ ΥΠΟΨΙΝ ΟΤΙ ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΗΤΑΝ ΙΔΕΑΤΟΙ ΔΗΛΑΔΗ ΜΕΤΑΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΛΑ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΕΞΗΓΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΣΟΣΤΗΤΑ
ΑπάντησηΔιαγραφήΒΕΒΑΙΑ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια να διαφυλάξει το κέρδος του Παρμενίδη, ο Πλάτων δεν έπρεπε να κατανοήσει το Ένα ούτε σαν ουσιώδες, ούτε σαν Ουσία και αντί να προσπαθήσει να βγάλει δια της απαγωγής από το Ένα τα πολλά, θα έπρεπε να εξερευνήσει στα πολλά την αναγκαιότητα του Ενός. Με αυτόν τον τρόπο θα είχε ανακαλύψει ότι ακριβώς η παρουσία στα πολλά του Ενός, κατανοημένου σαν υπερβατικό απαιτεί την ύπαρξη αναγκαστικώς, ενός άλλου ΕΝΟΣ, που θα κατενοείτο αυτή τη φορά σαν υπερβατικό, το οποίο είναι ακριβώς ουσιώδες και ουσία, αλλά δεν είναι με κανένα τρόπο το ουσιώδες και η ουσία των πολλών, επομένως τα πολλά δεν μπορούν ούτε να μετέχουν αυτού, ούτε να απάγονται από αυτό, να κατάγονται από αυτό αναγκαίως. ΠΩΣ ΡΕ ΣΥ ΑΜΕΘΥΣΤΕ Ο BERTI ΛΕΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΕΝ ΤΟ ΕΚΑΝΕ Ο ΠΛΑΤΩΝ ΟΥΣΙΩΔΕΣ Ή ΟΥΣΙΑ ΑΦΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΠΕΚΕΙΝΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ;
ΑπάντησηΔιαγραφήΠΕΡΙΕΡΓΟ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ κριτική του Berti στον Πλάτωνα είναι υπερβολική, νομίζω.Υποθέτει αναγκαστική παραγωγή των ενοτήτων, την οποία ο Πλάτων στην πραγματικότητα δεν κάνει.Η σχέση τους με το Ένα είναι αναλογική / μετοχική, όχι αναγκαστική.
ΑπάντησηΔιαγραφήΦίλε νά μέ συμπαθάς αλλά ο συγκεκριμένος διάλογος είναι κριτική τού Πλάτωνος στήν θεωρία του. Είναι ρευστός άς πούμε μέ υποθέσεις καί έρευνες τών υποθέσεων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚατανοητό αλλά για τον berti όπως και για άλλους το αληθινό πλατωνικό εν είναι αυτό της δεύτερης υπόθεσης και αυτη ειναι που κρίνει όταν λέει "Για να διαφυλάξει το κέρδος του Παρμενίδη, ο Πλάτων δεν έπρεπε να κατανοήσει το Ένα ούτε σαν ουσιώδες, ούτε σαν Ουσία και αντί να προσπαθήσει να βγάλει δια της απαγωγής από το Ένα τα πολλά, θα έπρεπε να εξερευνήσει στα πολλά την αναγκαιότητα του Ενός". Δηλαδή δεν το εκλαμβάνει ως αδυναμία μια απλής υπόθεσης αλλά της υπόθεσης που πραγματικά περιγράφει το αληθινό πλατωνικό αγαθό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτόν Παρμενίδη φίλε ερευνάται τό μή όν Στό οποίο στηρίχθηκε η σοφιστική.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜΑΛΛΟΝ ΣΤΟ ΣΟΦΙΣΤΗ
ΑπάντησηΔιαγραφήΦίλε γιατί είναι μάταιο νά διαβάζουμε τό Ευαγγέλιο χωρίς τούς Αγίους οι οποιοι καθορισμένοι από τόν Κύριο μάς τό φωτίζουν; Διότι τό εξηγούν από τόν τρίτο ουρανό. Παρομοίως καί τήν Ελληνική φιλοσοφία. Η οποία γράφεται από τό επέκεινα τής ουσίας.
ΑπάντησηΔιαγραφή