Η λογική δομή του "Παρμενίδη" του Πλάτωνος (11)

Συνέχεια από Σάββατο, 1 Σεπτεμβρίου 2012

Enrico Berti
Οι νεοπλατωνικές κακοδοξίες πού προέκυψαν από τόν "Παρμενίδη" τού Πλάτωνος

Οι νεοπλατωνικοί ερμηνεύουν τις υποθέσεις του τρίτου μέρους του Παρμενίδη σαν άλλες τόσες υποστάσεις του Ενός. Ταυτίζοντάς το με τον Θεό, δηλαδή το Απόλυτο, και θεωρώντας τον Παρμενίδη ένα έργο ουσιαστικώς θεολογικό, μάλιστα δέ την πιό ολοκληρωμένη έκφραση της θεολογίας του Πλάτωνος (Πλωτίνος Ενν. V,1,8, Πρόκλος, στον Παρμ. Βιβλίο 1). Αυτή η ερμηνεία εξάσκησε μία επήρεια καθοριστικής σημασίας, στο μεγαλύτερο μέρος των ερευνητών του Παρμενίδη. Σύμφωνα μ’αυτή οι πρώτες τέσσερις υποθέσεις (Ο Πρόκλος λέει οι πρώτες πέντε, υπολογίζοντας σαν αυτόνομη υπόθεση την συζήτηση του Εξαίφνης) δηλ. οι διάφορες διατυπώσεις (ή διαφορετικές) της υποθέσεως «εάν το ένα είναι», έχουν όλες τους μία θετική αξία, δηλ. εκφράζουν άλλους τόσους βαθμούς της πραγματικότητος, προερχόμενοι όλοι τους από το Ένα, και οι τελευταίες τέσσερις, δηλ. οι διαφορετικές διατυπώσεις της υποθέσεως «Εάν το ένα δέν είναι»  έχουν όλες τους αρνητική αξία, εκφράζουν δηλ. την αδυναμία μας να αρνηθούμε το Ένα. Ο Πρόκλος ιδιαιτέρως εξήγησε την βασική διαφορά ανάμεσα στην πρώτη και την δεύτερη υπόθεση, την οποία έχουμε επισημάνει στα προηγούμενα, δηλώνοντας πώς όλες οι αρνήσεις που περιέχονται στην πρώτη, δηλ. ο αποκλεισμός εκ του ενός όλων των προσδιορισμών, είναι αιτίες των βεβαιώσεων που περιέχονται στην δεύτερη, δηλ. των προσδιορισμών που ανήκουν ακριβώς στα πολλά (Πρόκλος, στον Παρμ. 1075, 18-24/1075,36-37/1077,11-13).

Αλλά επειδή οι βεβαιωμένοι προσδιορισμοί των πολλών είναι, σε σχέση με το Ένα, αρνητικοί προσδιορισμοί, ατελείς, η άρνηση αυτών των αρνητικών προσδιορισμών, δηλαδή η αποφατική θεολογία,  η αρνητική θεολογία, η μυστική σιωπή, καταλήγει να πάρει την σημασία της θετικής αποκτήσεως του Ενός. Η άρνηση της αρνήσεως λύνεται στην πιό θετική απο τις βεβαιώσεις.

Δέν είναι δύσκολο να ξαναβρούμε τα ίχνη αυτής της ερμηνείας στον Hegel, ο οποίος δηλώνει, ακριβώς όπως οι νεοπλατωνικοί, πώς το Ένα του Παρμενίδη είναι το Απόλυτο, αλλά απορρίπτοντας την νεοπλατωνική θέση πώς η απόκτηση (ή κατοχή) του Απολύτου συνίσταται στην μυστική σιωπή, ισχυρίζεται πώς οι υποθέσεις είναι όλες αρνητικές, δηλαδή όλες τους αντιφατικές. Αυτή η αντιφατικότης όμως, σύμφωνα με τον Hegel ανήκει μόνον στην διάνοια (verstand), δηλ. σε μία κατώτερη μορφή γνώσεως και η αναγνώρισή της, καθώς είναι η άρνηση της αλήθειας του Νού, δέν είναι παρά η αρνητική πλευρά της γνώσεως του Απολύτου, το οποίο προϋποθέτει αμέσως σαν θετική πλευρά την νόηση (vernunft), μία γνώση δηλ. ανώτερη, ικανή να υπερβεί τις αντιφάσεις της διάνοιας (Hegel, περί του Σκεπτικισμού στην φιλοσοφία). Η σχέση του σκεπτικισμού με την φιλοσοφία!

Από την νεοπλατωνική ερμηνεία και μαζί και από την Εγελιανή εξαρτώνται όλες οι σύγχρονες ερμηνείες που θεωρούν τις υποθέσεις του Παρμενίδη, αδιαφοροποίητως σαν όλες θετικές, που οδηγούν δηλ. σε αποδεκτές συνέπειες. Ή όλες αρνητικές που οδηγούν δηλ. σε αντιφατικές συνέπειες.

Θεωρούν όλες τις υποθέσεις θετικές οι ερμηνείες των J.Wahl, M.Wundt, A.Speiser, W.F.Lynch.

Θεωρούν αντιθέτως όλες τις υποθέσεις αρνητικές οι : A.Dies, R.S.BRUMBAUGH!

Μερικοί μάλιστα φτάνουν να θεωρούν τον Παρμενίδη μία γυμναστική εξάσκηση στην διαλεκτική χωρίς φιλοσοφική αξία: O Apelt, A.E.TAYLOR, R.ROBINSON.

Διακρίνουν αντιθέτως την σημασία των διαφόρων υποθέσεων μεταξύ των, F,M CORNFORD, J STENZEL, H.J. KRAEMER.  Οι οποίοι διέκριναν επίσης και την παρουσία της θεωρίας των ιδεών-αριθμών.

 Τ Ε Λ Ο Σ

Αμέθυστος