«Τι οφείλει η Ελλάδα στη Ρωσία»; Απλά μαθήματα Ιστορίας για ανιστόρητους από τον Η.Ηλιόπουλο

Η ελληνική κυβέρνηση κάνει επίδειξη ρωσοφοβίας στους δυτικούς συμμάχους της και δεν διστάζει να παριστάνει την ανιστόρητη. Κάπως έτσι προέκυψε η ανεκδιήγητη εγκύκλιος Γεραπετρίτη με την οποία απαγορεύθηκε η πρόσκληση οποιουδήποτε Ρώσου στις εορταστικές εκδηλώσεις για την 25η Μαρτίου στις ελληνικές πρεσβείες όλου του κόσμου! Αντίδοτο στην επίδειξη άγνοιας της ιστορίας η συζήτηση με έναν ιστορικό! Στο στούντιο του militaire channel ο κ.Ηλίας Ηλιόπουλος που παρδίδει μαθήματα ιστορίας στους γόνους που αν και φοίτησαν σε πανάκριβα σχολεία και πανεπιστήμια δεν φαίνεται ότι μορφώθηκαν ιδιαίτερα. «Τι οφείλει η Ελλάδα στη Ρωσία» το θέμα της συνέντευξης με τον κ.Ηλιόπουλο και η διάρκεια της μίας και πλέον ώρας δεν κρίνεται επαρκής για όσα είχε να πει. Γι΄ αυτό και θα επανέλθουμε σύντομα. Ποιος είναι ο κ.Ηλίας Ηλιόπουλος: - Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής (Dr. phil) του Λουδοβικείου- Μαξιμιλιανείου Πανεπιστημίου Μονάχου (Ludwig-Maximilian Universität München). Έτος αναγορεύσεως: 2000.

«Τι οφείλει η Ελλάδα στη Ρωσία»; Απλά μαθήματα Ιστορίας για ανιστόρητους από τον Η.Ηλιόπουλο (youtube.com)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΣ ΚΑΙ ΔΙΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΣ (1)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΟ (1975)

Του Hans-Georg Gadamer.

"Αλήθεια και Μέθοδος 2", n 16.

        

  Η έννοια της διυποκειμενικότητος εισήλθε στην κοινή συνείδηση σαν η προβληματική πλευρά του μεγάλου προγράμματος του Χούσσερλ, μιάς υπερβατικής φαινομενολογίας. Στην όψιμη σκέψη του Χούσσερλ έπαιξε τον ρόλο σχεδόν τής λυδίας λίθου. Όχι μόνον η μάζα των χειρογράφων του σχετικά με το θέμα κυκλοφόρησε σε τρείς τόμους, αλλά το σπουδαιότερο είναι ότι αυτή ακριβώς η προβληματική πλευρά, γνωστή πλέον σαν "φαινομενολογία του κόσμου της ζωής" γνώρισε νέες αναπτύξεις ήδη απο την εποχή του '40, όταν ο Aron Gurwitsch και ο Alfred Schntz, είδαν στην έννοια του "κόσμου της ζωής" μία απομάκρυνση απο την αρχή της υπερβατικής υποκειμενικότητος και ένα ξεκίνημα νέων αναπτύξεων. Αυτοί οι ίδιοι προσπάθησαν να καταστήσουν παραγωγική την έννοια του κόσμου της ζωής για την θεμελίωση των κοινωνικών επιστημών, κάτι που γνώρισε την επιτυχία στην αμερικανική φιλοσοφία της κοινωνίας. Έτσι λοιπόν υπάρχουν πολλοί λόγοι για να αφιερώσουμε μία ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα της διυποκειμενικότητος.

          Υπάρχουν όμως και άλλοι τόσοι λόγοι για να αναγνωρίσουμε την αποτελεσματικότητα και την ριζικότητα του προγράμματος του Χούσσερλ σχετικά με μία υπερβατική φαινομενολογία. Όμως η χρήση της προβληματικής τοποθετήσεως τής διυποκειμενικότητος απο τον ίδιο τον Χούσσερλ, για την φαινομενολογία του κόσμου της ζωής μας υποχρεώνει στην κριτική. Και δέν μπορούμε επίσης να αγνοήσουμε το γεγονός ότι στον Χούσσερλ πιό αργά δέν έγινε πλέον λόγος για μία απομάκρυνση απο τον υπερβατικό  ιδεαλισμό. Μάλλον και ο ίδιος τελικώς είδε το αυθεντικό αποτέλεσμα της φαινομενολογίας στην ριζική φιλοσοφικο-υπερβατική θεμελίωση. Σε σχέση με την κυρίαρχη τότε σχολή του νεοκαντισμού, την σχολή του Μαρβούργου, ισχυριζόταν, φυσικά με μία μεγάλη αυτογνωσία, ότι μόνον η δική του ξεχωριστή φαινομενολογική εργασία θα κατόρθωνε μία πραγματική θεμελίωση του υπερβατικού συστήματος.

          Σήμερα συνειδητοποιούμε ακόμη περισσότερο το γεγονός ότι ο νεοκαντισμός, αντίθετα απο την δική του αυτοσυνειδησία, δέν υπήρξε ποτέ μία επιστροφή στον Κάντ. Υπήρξε στην πραγματικότητα μία επιστροφή στον Φίχτε, και έτσι η ανάπτυξη του έπρεπε να οδηγήσει στον Χέγκελ και να καταστήσει οικεία, στην φιλοσοφία των πανεπιστημίων και στην ιστορία της φιλοσοφίας, την έννοια του "συστήματος της φιλοσοφίας" έως ότου στις αρχές του ΧΧ αιώνος να φτάσει σε μία κριτική στροφή απέναντι στο σύστημα.

          Μπορούμε να το επαληθεύσουμε στο πρόβλημα της διυποκειμενικότητος. Ας σκεφθούμε το ξεκίνημα. Ακριβώς στο γύρισμα του αιώνος, ιδιαιτέρως μέσω της προσλήψεως του Κίρκεγκαρντ, αμφισβητήθηκε η κυρίαρχη υπερβατική φιλοσοφία, όπως στην εποχή του ο Κίρκεγκαρντ, είχε επιτεθεί στον Χέγκελ. Το πράγμα είχε ξεκινήσει στην Ισπανία, όπου ο Unamuno είχε εμπνεύσει μία ολόκληρη νεότερη γενιά. Σταδιακά και ιδίως μέσω των εργασιών του Schrempf, ο Κίρκεγκαρντ επηρέαζε όλο και περισσότερο την Γερμανία, ακόμη και συγγραφείς σαν τον Martin Buber κ.α. Μεγάλο ρόλο διαδραμάτισε και το κείμενο του Jaspers στον Κίρκεγκαρντ (1920). Φυσικά όλο αυτό δέν γινόταν κατανοητό σαν διϋποκειμενικότης, αλλά η έννοια του "συστήματος της φιλοσοφίας", με την επιβολή της "φιλοσοφίας της υπάρξεως", έφτανε στην δύση της.

          Απο καιρό ακολουθώ την μεθοδική αρχή να μήν αντιμετωπίζω κανένα πρόβλημα χωρίς να έχω δώσει προηγουμένως μία ιστορικο-εννοιολογική νομιμοποίηση. Πρέπει να φανερώσουμε όλα όσα προηγήθηκαν στην γλώσσα μας για την φιλοσοφία, ερευνώντας μία κατανόηση των εννοιολογικών λέξεων με τις οποίες εργάζεται η φιλοσοφία. Έτσι λοιπόν, πίσω απο την έννοια της διϋποκειμενικότητος υπάρχει οπωσδήποτε η έννοια της υποκειμενικότητος. Θα' πρεπε μάλιστα να πούμε πώς η έννοια της διϋποκειμενικότητος γίνεται κατανοητή μόνον στο μέτρο στο οποίο έχουμε ξεκαθαρίσει την έννοια της υποκειμενικότητος και του υποκειμένου, και τον ρόλο του στην φαινομενολογία.

          Αυτό που έδωσε την βασική μορφή στην λέξη  Subjectum και στην έννοια τής υποκειμενικότητος, η οποία μας φαινόταν τόσο αυτονόητη, ήταν το γεγονός πώς το "υποκείμενο" σήμαινε σχέση με τον εαυτό, στοχάζομαι (διαλογίζομαι αντανακλαστικά και έμμεσα, σήμερα ονομάζεται σκέψη) σήμαινε την εγωϊκότητα. Στην αντίστοιχη ελληνική λέξη, υποκείμενον, αυτό όλο το πράγμα δέν υπάρχει στο βάθος". Με αυτή την σημασία το συναντούμε στην φυσική και την μεταφυσική του Αριστοτέλη και μ'αυτή την σημασία διαθέτει και μία πολύ μεγάλη ιστορία στην λατινική παράδοση, σαν substantia ή subjectum. Και οι δύο όροι είναι μία μετάφραση του υποκείμενον, η οποία είναι και σημαίνει, το αμετάβλητο υπόστρωμα, που υπάρχει στην βάση κάθε αλλαγής και αλλοιώσεως. Ο Αριστοτέλης εισάγει αυτή την έννοια σε σχέση με την φύση. Διακρίνει αυτό που συμβαίνει στην φύση, αυτό που εμφανίζεται σε ένα πράγμα, τώρα μ'αυτόν και τώρα με τον άλλον τρόπο, απο το ίδιο το πράγμα, στο οποίο αυτό εμφανίζεται τώρα με τον έναν, τώρα με τον άλλον τρόπο. Αυτή η αριστοτελική διάκριση έχει ήδη προετοιμαστεί στον Πλάτωνα, όταν αυτός ξεχωρίζει το "τί πράγμα", το τί, απο το ποιόν. Η αριστοτελική του χρήση στην φυσική, οδηγεί αυτή την λογικο-γραμματική έννοια του υποκειμένου πολύ κοντά στην ύλη, σαν έννοια για την ύλη, και έχει σαν συνέπεια την εννοιολόγηση της αριστοτελικής μεταφυσικής της ουσίας. Έτσι λοιπόν αναρωτώμεθα πώς έγινε και στην βάση μίας τέτοιας κατευθύνσεως η μοντέρνα έννοια του υποκειμένου και της υποκειμενικότητος κατόρθωσε να λάβει την σημασία που της αποδίδεται σήμερα!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος

Πέρα από τον Ορθόδοξο περσοναλισμό: Νέοι προβληματισμοί για τη θεολογική σημασία του εαυτού (4)

  Συνέχεια από: Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024

ΑΝΑΛΟΓΙΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ

ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΠΑΝΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟ-ΔΥΤΙΚΟΥ ΕΑΥΤΟΥ

Παραρτήματα

1. Πέρα από τον Ορθόδοξο περσοναλισμό: Νέοι προβληματισμοί για τη θεολογική σημασία του εαυτού

Από 24:19 και έπειτα

Έχω λοιπόν προσπαθήσει να δημιουργήσω τα τελευταία χρόνια μια προοπτική νέας κατανόησης του όλου προβλήματος, εκφραζόμενη σε μια σειρά όρων που επισημαίνουν μίαν ανάδειξη νέων διαστάσεων του ζητήματος. Η πλήρης κατανόηση φυσικά των διαστάσεων αυτών είναι αδύνατη χωρίς τη μελέτη των σχετικών έργων. Τέτοιοι όροι είναι οι εξής: πρώτον, «ἔνδον διά-σύν-εἶναι»312: μια προσπάθεια να γεφυρωθεί η Ελληνο-δυτική ατομικότητα με την διυποκειμενικότητα, χωρίς να χαθεί οντολογικά καμμία. «Ένδον» διότι δεν μπορεί παρά το πρόσωπο να διαδραματίζεται στον εσωτερικό χώρο, και δεν είναι συνειδησιοκρατία αυτό, «διά», διότι αυτό περιλαμβάνει πάντοτε μια κοινωνία, η οποία επαληθεύεται και εξωτερικά, εάν είναι πραγματική και έχει νόημα, και «συν-είναι» με έναν τρόπο που το εσωτερικό με το εξωτερικό να συνδέονται άρρηκτα.

Ένας άλλος όρος είναι η «διυποστατική συνενέργεια»313 που αφορά στο πως θα συζητήσουμε το θέμα της πραγματικής παρουσίας του άλλου μέσα στην διαπροσωπική σχέση: αυτό πράγματι συμβαίνει όταν ο άλλος είναι ενεργός μέσα μου. Αυτός είναι ένας τρόπος να καταλάβουμε και τον Παλαμά σήμερα. Ναι, βεβαίως με τον τρόπο αυτό οι ενέργειες έχουν προσωπικό χαρακτήρα παρόλο που είναι φυσικές ενέργειες. Όπως και εγώ έχω εντελώς προσωπικό χαρακτήρα ως ενεργών, παρόλο που είμαι φυσικό ον. Υπάρχει κοινωνία μεταξύ των υποστάσεων συν-ενεργητική, δεν υπαγορεύεται η κοινωνία, δεν υπαγορεύεται η ετερότητα.

Ένας άλλος όρος είναι η «διαλογική αμοιβαιότητα»314. Η αμοιβαιότητα μπορεί να είναι μονολογική: αν διαβάσετε Ακινάτη, αυτό θα δείτε. Σχετίζεται ο Θεός με τα όντα μέσα του. Και στον Αυγουστίνο: ο Θεός σχετίζεται με τον κόσμο, εντός του όμως. Οι περίφημες ψυχολογικές τριάδες παράγουν ένα μοντέλο όπου η εξωτερική σχέση διαδραματίζεται μεν αλλά είναι απόλυτα ναρκισσική. Ναρκισσισμός, όχι ως απουσία αλλά ως παρουσία σχέσης που όμως διαδραματίζεται κυρίως μέσα μου.

Ένας άλλος όρος είναι η «αναλογική έκσταση»315. Υπάρχει έκσταση που δεν είναι αναλογική: εξίσταται κανείς, στον Πλωτίνο, αλλά το Εν δεν εξίσταται προς αυτόν. Στον Heidegger υπάρχει έκσταση παράλληλη, εξίσταται το Εν, εξίσταμαι και εγώ, αλλά οι δύο εκστάσεις βαίνουν παράλληλα, δεν συναντώνται ποτέ. Υπάρχει έκσταση που να είναι μετοχή ή που να γίνεται και με τους όρους τους δικούς μου και με τους όρους του Άλλου; Αυτή είναι η αναλογική έκσταση όπου πραγματικά δηλαδή μετέχω στις προδιαγραφές και τις προθέσεις –τις ενέργειες– του άλλου, ταυτόχρονα μένοντας εγώ ενεργών ως αυτός που είμαι.

Ένας άλλος όρος είναι η έννοια του «ομοούσιου εαυτού»316: εδώ πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα πως και για ποιο λόγο η μετοχή μας στον Θεό είναι αυθεντική, όταν είναι. Αυτό συμβαίνει μόνον όταν περιέχω και τους άλλους. Ακριβώς, το μυστήριο της αυθεντικότητας της μετοχής έχει να κάνει με τη βούληση του διαμοιρασμού των λαμβανόμενων δωρεών. Με αυτή την διαπίστωση, που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια ολόκληρη θεωρία του εαυτού, μπορούμε να συζητήσουμε πολύ καλά με την σύγχρονη Ψυχολογία και την Φαινομενολογία, ξεκινώντας από τα κείμενα του Διονυσίου Αρεοπαγίτη.

Ένας άλλος όρος είναι η «άσκηση του ομουσίου»317, που απαντά στο ερώτημα της οντολογικής υφής της Χριστιανικής ασκητικής.

Μια άλλη έννοια είναι η έννοια της «διεννοημάτωσης»318, όπου φέρνουμε σε επαφή τον Παλαμά με τον Wittgenstein. Το νόημα δεν μπορεί να είναι ιδιωτικό, δεν μπορεί δηλ. ο θεούμενος να παράγει ένα σύμπαν νοημάτων το οποίο οι άλλοι απλώς το βλέπουν θαυμαστικά. Θεούμενος είναι αυτός που ποιεί νόημα μαζί με τους άλλους, έχει έναν τρόπο να εκμαιεύει το νόημα της ύπαρξής μου και να το συνδέει με το δικό του.

Άλλος όρος είναι το «μη αυτοαναφορικό υποκείμενο»319, η δυνατότητα δηλαδή να επαναθεμελιώσουμε το υποκείμενο, μέσω μιας επαναπραγμάτευσης της Θωμιστικής κατανόησης του υπάρχειν, στο φως της θεωρίας για την υπαρκτική αμοιβαιότητα του αγ. Μαξίμου του Ομολογητή.

Υπάρχει και ένας έσχατος όρος που είναι οι «αναλογικές ταυτότητες»320. Αυτός είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που μόλις τελείωσα στα Αγγλικά και αντιπροσωπεύει καταρχήν μια προσπάθεια να γίνει μια υπέρβαση του Πλατωνισμού, στη θεωρία περί υποκειμένου του Ελληνο-δυτικού Χριστιανικού κόσμου – του Πλατωνισμού που ορίζει ακόμη, σε Ανατολή και Δύση και παρά τη θεολογική γιγαντομαχία αιώνων εναντίον του, το νόημα εν πολλοίς κάθε «πνευματικότητας». Η ίδια αυτή μοιραία και επικίνδυνη λέξη σημαίνει άκριβώς ότι υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού που για κάποιο λόγο είναι πιο ιερό και θεοειδές από το υπόλοιπο, και που πρέπει να το απομονώσουμε από τον άλλο μη αξιόλογο εαυτό μας, για να μπορέσουμε αυτό το κομμάτι έτσι να το σώσουμε. Ο Ησυχασμός υπήρξε εδώ αναπάντεχα χρήσιμος και θεωρώ πως τρεις είναι αυτοί οι οποίοι, περισσότερο ίσως από όλους, ουσιαστικά βοήθησαν την ανθρωπότητα να ξεπεράσει τον Πλατωνισμό, ο Μάξιμος Ομολογητής, ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος και ο Παλαμάς – πρέπει όμως να δούμε βήμα-βήμα το γιατί, πως δηλαδή κατάφεραν να δημιουργήσουν μία αναλογική πραγματικότητα του εαυτού, μια όλο και βαθύτερη αποκάλυψη του τι είναι ο εαυτός, πράγμα καθόλου αυτονόητο. Το βιβλίο προχωρεί για να περιγράψει στη συνέχεια την υφή του Χριστιανικού εαυτού, σε Ανατολή και Δύση, διορθώνοντας τις ανεπάρκειες και ανακρίβειες του Φουκώ και άλλων, διαπιστώνοντας συγκλίσεις και αποκλίσεις και συζητώντας, θεολογικά και φιλοσοφικά, την δυνατότητα μιας ενιαίας θεωρίας του εαυτού -των διαδοχικών εκφάνσεων της δημιουργίας του εαυτού- στον Ελληνο-δυτικό Χριστιανικό κόσμο. Εξηγήστε μου κάποιος τι σημαίνει αίφνης αυτό που λέγει ο Μάξιμος, ότι ο άνθρωπος δεν είναι το σώμα του, δεν είναι η ψυχή του, δεν είναι το άθροισμά τους αλλά είναι κάτι που δεν προέρχεται από αυτά, όμως σε αυτά αναφέρεται, ύπερπροσδιορίζοντάς τα – τι ακριβώς λοιπόν εννοεί; Μια απάντηση είναι ότι εννοεί την άβυσσο της ελευθερίας του ανθρώπου, (που, πόσο αβυσσαλέα μπορεί να είναι;) ως αυτο-δημιουργία εν διαλόγω – αλλά τότε τι είναι ο εαυτός;

Ψυχή Αγέννητος- Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής.

“Πεύσεις και αποκρίσεις”, τόμος 14Α, εκδόσεις Μερετάκη, Ερώτησις 104, Απόκρισις:
«Η ψυχή, νους υπάρχουσα κατά την δύναμιν αυτής, έχει ως αγέννητον εαυτήν, εαυτώ γεννώντα γεννητώς, ως είναι τον λόγον τον εν τω νω και εκ του νου γεννώμενον άλλον αυτώ εκείνο τον γεννώντα νουν μετά της κατά την γέννησιν ιδιότητος της μηδαμώς δεχομένης αντιστροφήν.
Διότι άφετον και απλούν κατά την ουσίαν η μόνον το Θείον, τα δε άλλα πάντα, όσα μετά Θεόν και εκ Θεού το είναι έχει, εξ ουσίας και ποιότητος ήτουν δυνάμεως είναι, τουτέστιν εξ ουσίας και συμβεβηκότος.
Αυτός ουν ο λόγος ο ούτω και ων και γεννώμενος, της υπουργού φύσεως την φωνήν λαμβάνων, προφέρεται και γεννά λόγον εν άλλω νοί, διά της του δεχομένου ακοής τω νω παραπεμπόμενος.»

Αυτά που είπα σήμερα τα λέω για δύο λόγους: ο πρώτος είναι ιδεολογικός, πνευματικός λόγος και ο δεύτερος είναι καθαρά ακαδημαϊκός. Νομίζω ότι η ορθόδοξη θεολογία έχει πάρα πολλά πράγματα γόνιμα να κάνει υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι είναι αφενός σε συνέχεια με το πνεύμα των Πατέρων και γνώστης του γράμματος τους βέβαια, αλλά αφετέρου και ταυτόχρονα ελεύθερη και δημιουργική μέσα στον χώρο του στοχασμού και της Εκκλησίας, με έναν τρόπο ο οποίος πραγματικά θα παράξει τελικά θεολογία. Πρέπει να το προσέξουμε αυτό, διότι θεολογία δεν σημαίνει ορθότητα, σημαίνει παρουσία της αλήθειας και αυτό είπαμε ότι είναι κάτι τελείως καλύτερο και βέβαια, καταρχήν, διδακτικά ειρωνικό· η ειρωνεία είναι το πιο διδακτικό από όλα τα δώρα που η θεολογία έχει άμεσα να μας δώσει.

Σημειώσεις
312. Βλ. π. Ν. Λουδοβίκου, Ψυχανάλυση και Ὀρθόδοξη Θεολογία: Περί Επιθυμίας, Καθολικότητας, και Εσχατολογίας, Ἀθήνα: Ἁρμός, 2003, Δεύτερη Μελέτη.
313. Π. Ν. Λουδοβίκου, Ὀρθοδοξία καί Ἐκσυγχρονισμός... ὅ.π., 81-82.
314. Βλ. Ν. Loudovikos, A Eucharistic Ontology: Maximus the Confessor's Eschatological Ontology of Dialogical Reciprocity, Boston: Holy Cross Sem. Press, 2010.
315. Βλ.Ν. Loudovikos, "Analogical Ecstasis: Maximus the Confessor, Plotinus, Heidegger, and Lacan", in (S.Mitralexis, G. Steiris, M. Podbielski, S. Lalla, eds), Maximus the Confessor as a European Philosopher, Eugene, Oregon, 241-254.
316. N. Loudovikos, “Consubstantial Selves: a discussion between Orthodox personalism, existential psychology, Heinz Kohut, and Jean-Luc Marion”, στο Α. Torrance, S. Paschalidis eds, Personhood in the Byzantine Christian Tradition: Early, Medieval, and Modern Perspectives, Routledge 2018, 182-196.
317. N. Loudovikos, "Practising Consubstantiality: The Theotokos and Ever-Virgin Mary between Synergy and Sophia in St Nicholas Cabasilas and Sergius Bulgakov, and in a Post-modern Perspective", in Analogia, 1, 2016, 53-76.
318. N. Loudovikos, «Διεννοημάτωσις, or Inter-meaningfulness: Re-reading Wittgenstein through Gregory Palamas', and Thomas Aquinas' Readings of Aristotle' in S. Mitralexis ed. Ludwig Wittgenstein, between Analytic Philosophy and Apophaticism, Cambridge Scholars Publishing, 2015, 151-166.
319. N. Loudovikos, "Being and Essence Revisited: Reciprocal Logoi and Energies in Maximus the Confessor and Thomas Aquinas, and the Genesis of the Self-referring Subject", in Revista Portuguesa de Filosofia, Vol.72(1), 117-146.
320. Βλ. Ν. Loudovikos, Analogical Identities: The Creation of the Christian Self. Beyond Spirituality and Mysticism, in the Patristic Era, Brepols 2019.

ΜΩΡΕ ΟΛΑ ΤΑ ΣΚΕΦΤΗΚΕ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ.

Περιχώρησις

Οι πατέρες του τετάρτου αιώνος είχαν υπογραμμίσει με δύναμη το γεγονός πως ο Πατήρ είναι μέσα στον Υιό και ο Υιός στον Πατέρα και το Πνεύμα και στα δύο μαζί![Καί τά δύο είναι μέσα στό Αγιο Πνεύμα] Η γλώσσα που χρησιμοποιείτο ήταν της Αγίας Γραφής, ώσπου ο Μ. Βασίλειος στο (περί του Αγίου Πνεύματος, 63) κάνει ένα βήμα μπρος, παρότι ανακριβές, χρησιμοποιώντας την έκφραση "συνείναι" για να περιγράψει την περιχώρηση! Αντί του παραδοσιακού "ενείναι", για να περιγράψει τις σχέσεις των θείων προσώπων.

Παρόλα αυτά η πρόθεση "εν, μέσα" και όχι "συν, μαζί" επειδή ήταν βαθειά ριζωμένη στην Αγία Τριάδα και στην παράδοση επικράτησε τελικώς παρά το αρχικό λάθος του Μ. Βασιλείου, ώσπου φτάνουμε στον Κύριλλο ο οποίος επέμεινε ιδιαιτέρως στην ενότητα των προσώπων. Ομολογεί (θησαυρός, 32, 284Ε) ότι ο Υιός κατέχει μία μοναδική ουσία με τον Πατέρα και έτσι κατοικεί (ενυπάρχει) στην ταυτότητα της Φύσεως με (προς) αυτόν που τον Γένησε.

Ο Γρηγόριος Νύσσης όμως αναπτύσσει με εκπληκτικό τρόπο αυτή την ιδέα! Εάν ο Πατήρ είναι τέλειος και καλύπτει τα πάντα, τί άλλο μπορεί να χωρέσει τον Υιό, που είναι και αυτός τέλειος; Ο Πατήρ και ο Υιός λοιπόν είναι χωρητικοί ο ένας στον άλλον και έτσι περιέχονται ο ένας στον άλλον, είναι ίσοι και ως προς την έκταση και την επέκταση.

Ο ένας περιέχεται από τον άλλον όχι όμως όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους, όπου η ουσία που περιέχει έχει έναν κενό χώρο μέσα στον οποίο περιέχει, χωρεί την περιεχόμενη ουσία . Κάθε πρόσωπο λοιπόν είναι ουσιωδώς μέσα στο Άλλο. Το όνομα που δόθηκε σ' αυτή την συγκατοίκηση των προσώπων είναι λοιπόν η περιχώρησις!

2.1 Βαρλαάμ και Αναλογία

Η θεολογική σύγκρουση ανάμεσα στον άγ. Γρηγόριο Παλαμά και στον Καλαβρό Βαρλαάμ, αφορούσε πρωτίστως στο ζήτημα των ορίων ανάμεσα στη θεολογική και στη φιλοσοφική γνώση1. Ο άγ. Γρηγόριος Παλαμάς θεωρεί ότι ο Βαρλαάμ συντάσσει εκείνο που βρίσκεται πέρα από κάθε γνώση μαζί με την κτιστή γνώση, συγκρίνοντας έτσι το άκτιστο με το κτιστό, ως να ήταν κι αυτό κάποιο είδος της καθόλου γνώσεως2. Μία από τις μεγάλες θεολογικές πλάνες στις οποίες τον οδηγεί η άγνοια της ριζικής διάκρισης ανάμεσα στη γνώση των κτιστών και στη γνώση των ακτίστων, σύμφωνα με τον άγ. Γρηγόριο Παλαμά, είναι και η πεποίθηση ότι ο κτιστός νους μπορεί εκ φύσεως να δει το Θεό, είτε κατ’ αναλογία, είτε κατ’ αιτία, είτε κατά απόφαση3.

2.1.1 Η «βαρλααμική» θεωρία περί αναλογίας:

Ο Βαρλαάμ, αφού βρήκε ως πρόφαση τους ησυχαστές για να επιτεθεί ενάντια σ’ όλους τους πατέρες και στους προφήτες, αυτοδιορίζεται έπειτα εξηγητής των μυστικών λόγων του ευαγγελίου, σημειώνει ο άγ. Γρηγόριος Παλαμάς, και αξιώνει να διδάσκει με ποιο τρόπο οι καθαροί στην καρδιά βλέπουν το Θεό και πώς μαζί με τον Πατέρα έρχεται ο Υιός και κατασκευάζει κατοικία σ’ αυτούς4. Σύμφωνα με το Βαρλαάμ, «οἱ κεκαθαρμένοι τὴν καρδίαν ὁρῶσι τὸν Θεὸν οὐκ ἄλλως, ἀλλ’ ἢ κατὰ ἀναλογίαν ἢ κατ’ αἰτίαν ἢ κατὰ ἀπόφασιν»5. Ο Βαρλαάμ, διακρίνει ανάμεσα σε τρεις τρόπους θέασης του Θεού: (α) κατά αναλογία, (β) κατά την αιτία, (γ) κατά απόφαση6. Το κοινό στοιχείο ανάμεσα στους τρεις αυτούς τρόπους, όπως διαπιστώνεται από τα λεγόμενα του Βαρλαάμ, είναι ότι καθιστούν «θεοπτικώτερον» εκείνον που γνωρίζει τα περισσότερα ή τα ανώτερα από τα μέρη του κόσμου, πολύ περισσότερο μάλιστα εκείνον που θεωρεί την ίδια τη γνώση ως ανώτερη από τα πράγματα που γνωρίζει7. «Θεοπτικώτατος» όλων είναι εκείνος που γνωρίζει τόσο τις εμφανείς όσο και τις αφανείς δυνάμεις του κόσμου, τις σχέσεις (συμπάθειες) ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία του κόσμου, τις εναντιοπάθειες μεταξύ τους, τις διαφορές, τις ιδιότητες, τις κοινωνίες, τις ενέργειες, τις συνάφειες, τις εφαρμογές, τις αρμονίες και γενικά τις ρητές και άρρητες σχέσεις όλων αυτών8.

«Ταῦτα πάντα θεωρεῖν, ἐκεῖνος καὶ ὡς τούτων πάντων αἴτιον τὸν Θεὸν γινώσκειν δύναται καὶ ἐκ τούτων πάντων ἀναλογιζόμενος αὐτὸν γινώσκει καὶ τούτων πάντων ὑπερτιθεὶς δι’ ἀποφάσεως αὖθις ὑπὲρ πάντ’ ἐπίσταται αὐτόν»9. Ο Βαρλαάμ θεωρεί ότι όποιος κατάφερε να τα γνωρίσει καλά όλα αυτά, αυτός μπορεί να γνωρίσει και το Θεό ως αιτία τους με δύο τρόπους:

α) κατανοώντας το Θεό επί τη βάσει της αναλογίας προς αυτά,

β) τοποθετώντας το Θεό πάνω από όλα αυτά αποφατικά.

Η οδός της θεογνωσίας, σύμφωνα με το Βαρλαάμ, στηρίζεται στην αρχή της αιτιότητας, με βάση την οποία αφού πρώτα κανείς κατανοήσει το Θεό κατ’ αναλογία προς τα όντα, κατόπιν προβαίνει στην αφαίρεσή τους κατ’ απόφαση, φτάνοντας έτσι στο αποκορύφωμα της θείας γνώσεως. Η αναλογία αποτελεί συνεπώς, ένα φυσικό τρόπο κατανόησης, με βάση τον οποίο η σχέση των όντων προς την αιτία τους μπορεί να οδηγήσει καταφατικά στη γνώση του Θεού. Ο λόγος για τον οποίο ο Βαρλαάμ οδηγείται στην πλανεμένη αυτή θεωρία, σύμφωνα με τον άγ. Γρηγόριο Παλαμά, είναι το γεγονός ότι «τῶν μυστικοτάτων τοῦ εὐαγγελίου ρημάτων ἐξηγητὴν ἑαυτὸν προκαθίζει και διδάσκειν ἀξιοῖ», χωρίς να στηρίζεται στους λόγους των πατέρων ή στη χάρη και στο φωτισμό του Αγίου Πνεύματος10.

«Ἐπεί γάρ ἐκ τῶν ὄντων μόνων ὁ Θεός γινώσκεται, οὐκ ἐξ ὧν δήπου ἀγνοεῖ τις, ἀλλ᾿ ἐξ ὧν μόνων γινώσκει γνώσεται Θεόν»11. Ο Βαρλαάμ υποστηρίζει ότι ο Θεός γνωρίζεται μόνο μέσα από τα όντα. Από αυτά πάλι, δε γνωρίζεται από όσα αγνοεί κανείς, αλλά διαμέσου των γνωστών προχωρά στη γνώση του Θεού. «Ὥστε ὅσῳ πλείω τις γινώσκει καὶ σεμνότερα καὶ ἀκριβέστερον, τοσούτῳ διαφέρει τῶν ἄλλων πρὸς τὸ γινώσκειν τὸν Θεόν»12. Δηλαδή, όσο περισσότερο, και με όσο μεγαλύτερη ακρίβεια γνωρίζει κανείς όλα τα πράγματα σχετικά με τα κτιστά όντα, τόσο περισσότερο διαφέρει από τους άλλους ως προς τη γνώση του Θεού. Παρατηρούμε άρα, ότι ακόμη και ο αποφατικός τρόπος θεογνωσίας, ο οποίος φαίνεται ότι περιφρονεί τη γνώση των όντων σε σχέση με τη γνώση του Θεού, δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί χωρίς τη γνώση όλων των όντων13. Ο Βαρλαάμ ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί η οποιαδήποτε γνώση του Θεού, απαιτείται η άριστη γνώση όλων των όντων, ακόμη κι όταν πρόκειται για την αποφατική οδό, η οποία περιφρονεί την καταφατική γνώση των όντων ως κατώτερη της γνώσης του Θεού14. Η αποφατική οδός προϋποθέτει την κατά την αιτία και κατ’ αναλογία πρόσβαση στη γνώση του Θεού. Ο λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό, λέει ο Βαρλαάμ, είναι ότι «ὧν γάρ τὰς ὑπάρξεις γινώσκομεν, τούτων μόνων χωρεῖ καὶ τὰς ἀναιρέσεις γινώσκειν»15. Σκέφτεται δηλαδή, ότι για να μπορέσει κανείς να αρνηθεί αποφατικά την ύπαρξη κάποιου πράγματος, πρέπει οπωσδήποτε πρώτα να γνωρίσει κάτι για αυτό. Συνεπώς, η κατά την αιτία και κατ’ αναλογία μέθοδος πρόσβασης στη γνώση του Θεού, αποτελεί το πρώτο στάδιο της αποφατικής οδού, γι’ αυτό και αποτελεί βασικό συστατικό της στοιχείο

EΥΚΑΙΡΙΑΣ ΔΟΘΕΙΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΦΑΝΕΡΩΘΗΚΕ ΑΣ ΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΛΟΓΟ ΠΟΥ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ ΜΙΣΕΙ ΤΟΣΟ ΠΟΛΥ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΩΡΙΓΕΝΗ. ΔΙΟΤΙ Ο ΩΡΙΓΕΝΗΣ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΔΙΑΚΗΡΥΞΕ ΤΟΝ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ, ΣΩΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΔΕΝ ΕΝΝΟΟΥΝ ΤΟΝ ΛΟΓΟ, ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ, ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ.  ΚΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑΚΛΥΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟΥΣ, ΟΠΩΣ Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΟΥΣ ΟΠΩΣ Ο ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ, Ο ΡΑΜΦΟΣ, ΤΥΠΟΥΣ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΜΕ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ.

ΚΥΡIΕΥΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΥΠΟΥΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΔΕΝ ΠΟΘΟΥΝ ΤΗΝ ΣΩΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΧΑΡΙΖΕΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ ΗΔΗ ΣΩΣΜΕΝΟΙ ΟΠΩΣ Ο ΚΛΗΡΟΣ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΙ ΕΝ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥΣ

ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΙΣΩΣ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΗΔΗ ΤΗΝ ΑΝΕΚΔΟΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΠΟΥ ΠΑΕΙ ΣΕ ΓΝΩΣΤΟ ΡΑΦΤΗ ΝΑ ΡΑΨΕΙ ΚΟΥΣΤΟΥΜΙ. ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΑ Ο ΡΑΦΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΓΕΛΝΕΙ ΝΑ ΣΗΚΩΣΕΙ ΛΙΓΟ ΤΟΝ ΔΕΞΙΟ ΩΜΟ, ΣΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΝΑ ΚΑΤΕΒΑΣΕΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΕΡΟ, ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΝΑ ΛΥΓΙΣΕΙ ΤΑ ΓΟΝΑΤΑ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΤΟΥ ΤΟ ΠΑΡΑΔΙΔΕΙ. Ο ΠΕΛΑΤΗΣ ΦΕΥΓΕΙ ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΖΗΛΟ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΑΛΛΑ ΟΤΑΝ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ ΝΕΑΡΩΝ ΤΟΥΣ ΑΚΟΥΕΙ ΝΑ ΛΕΝΕ. ΜΠΡΑΒΟ ΚΟΥΣΤΟΥΜΙ Ο ΣΑΚΑΤΗΣ.

 Ο ΣΑΚΑΤΗΣ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΙΝΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΜΑΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΜΕΣΣΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ, ΤΟΥΣ ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΜΕΝΟΥΣ ΤΟΥ ΖΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΕΛΗ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ. 

ΚΑΙ ΖΟΥΝ ΑΥΤΟΙ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΜΗ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ

Ομιλία κατά την Κυριακή Β’ Νηστειών της Αγίας Τεσσαρακοστής (Αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς)

Για τον παράλυτο που εθεραπεύτηκε στην Καπερναούμ από τον Κύριο και προς τους ομιλούντας ακαίρως μεταξύ τους κατά τις ιερές συνάξεις στην Εκκλησία

Μικρή περίληψη της 10ης ομιλίας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά: Εις τον παραλυτικόν της Καπερναούμ, την δευτέραν Κυριακήν των Νηστειών, την μετέπειτα αφιερωθείσαν εις τον άγιον Γρηγόριον τον Παλαμάν.

 Ο παράλυτος της Καπερνα­ούμ εφέρετο υπό τεσσάρων ανδρών προς θεραπείαν παρά του Ιησού. Ο ψυχικώς παράλυτος, μετανοών, φέρεται εις τον Κύ­ριον από τέσσαρας δυνάμεις· την αυτοκριτικήν, την εξομολόγησιν, την υπόσχεσιν αποχής από τα κακά εις το μέλλον, την δέησιν προς τον Θεόν. Η οροφή την οποίαν θα χαλάσωμεν δια να φθάσωμεν εις τον Κύριον είναι ο νους, ο οποίος πρέπει να καθαρθή δια να καθοδηγή και το σώμα. 

1. Σήμερα θα ειπώ προς την αγάπη σας ως προοίμιο τα ίδια τα δεσποτικά λό­για, μάλλον δε την πεμπτουσία του ευαγγελικού κηρύγματος· «μετανοεί­τε, διότι ήγγισε η βασιλεία των ουρα­νών» (Ματθ. 3, 21). Και δεν ήγγισε μόνο, αλλά και είναι μέσα μας· διότι, είπε πάλι ο Κύ­ριος, «η βασιλεία των ουρανών είναι μέσα μας» (Λουκ. 17, 21). Και δεν είναι μόνο μέσα μας, αλλά σε λίγον καιρό φθάνει περιφανέστερα, για να καταργήση κάθε αρχή και εξου­σία και δύναμι και να προσφέρη την ακαταμάχητη ισχύ, τον αδαπάνητο πλούτο, την αναλλοίωτη και άφθαρτη και ατελεύτη­τη τρυφή και δόξα, εξουσία και δύναμι, μόνο σ’ αυτούς που έχουν ζήσει εδώ κατά το θέλημα και την αρέσκεια του Θεού.

2. Επειδή λοιπόν η βασιλεία του Θεού και ήγγισε και μέσα μας είναι και σε λίγον καιρό φθάνει, ας καταστήσωμε τους εαυ­τούς μας με τα έργα της μετανοίας αξίους αυτής. Ας βιάσωμε τους εαυτούς μας ανακόπτοντας τις πονηρές προλήψεις και συν­ήθειες· διότι η βασιλεία των ουρανών είναι βιαστή και οι βιασταί την αρπάζουν. Ας ζηλεύσωμε την υπομονή, την ταπείνωσι και την πίστι των θεοφόρων πατέρων μας· διότι λέγει, «εξετάζοντας τα αποτελέσματα της διαγωγής τούτων, να μιμήσθε την πίστι τους» (Εβρ. 13, 7). Ας νεκρώσωμε τα μέλη μας τα επίγεια, πορ­νεία, ακαθαρσία, κάθε κακό πάθος, και την πλεονεξία, και μά­λιστα κατά την διάρκεια των ιερών τούτων ημερών της νηστείας. Γι’ αυτό ακριβώς η χάρις του Πνεύματος κατά σειρά, πρώτα μας εδίδαξε περί της μελλούσης φρικωδεστάτης κρίσε­ως του Θεού, έπειτα μας υπενθύμισε περί της εξορίας του Αδάμ και μετά από αυτό μας υπέδειξε την ασφαλέστατη πίστι [Ο Γρηγόριος εννοεί το εορταστικό περιεχόμενο των τριών πρώτων Κυ­ριακών του Τριωδίου, Απόκρεω, Τυρινής, Ορθοδοξίας], έτσι ώστε με το φόβο της πρώτης και με τον θρήνο της δευτέρας να τηρούμε με βεβαιότητα την πίστι, να συμμαζεύωμε τους εαυ­τούς μας, να μη παραδιδώμαστε στην ακράτεια, να μη ανοίγωμε θύρα και προσφέρωμε χώρο δια της άπιστης και άπληστης κοι­λίας σε όλα τα πάθη και φθάνωμε στην ευρύχωρη και πλατειά οδό, καταστρεφόμενοι μ’ ευχαρίστησι κατά κάποιον τρόπο· αλλά, αφού αγαπήσωμε την στενή και θλιμμένη οδό που οδηγεί στην αιώνια ζωή, της οποίας αρχή και πρώτο στάδιο είναι η νηστεία, να διανύσωμε αυτήν την τεσσαρακοστή των νηστησίμων ημερών με ευρωστία.

3. Πραγματικά εάν, όπως για κάθε πράγμα υπάρχει ο κατάλλη­λος καιρός, κατά τον Σολομώντα (Εκκλ. 3, 1) και για όλα υπάρχει ο χρό­νος, έτσι και για την εκτέλεσι της αρετής πρέπει κανείς να ζητήση τον κατάλληλο καιρό, αυτός εδώ είναι καιρός, αυτή η τεσσαρακοστή των ημερών. Εάν δε και όλος ο βίος των ανθρώ­πων είναι επιτήδειος για την κατάκτησι της σωτηρίας, πολύ πε­ρισσότερο είναι ο καιρός αυτός της νηστείας· καθ’ όσον και ο αρχηγός και χορηγός της σωτηρίας μας Χριστός έκαμε την αρχή από νηστεία, και στο στάδιό της κατεπάλαισε και κατεντρόπιασε τον δημιουργό των παθών Διάβολο, που του επετέθηκε παντοιοτρόπως. Όπως πραγματικά η ακρασία της κοιλιάς που αναιρεί τις αρετές είναι γεννήτρια της εμπαθείας, έτσι και η εγκράτεια, που αναιρεί τους από την ακρασία μολυσμούς, εί­ναι γεννήτρια της απαθείας. Εάν δε η ακρασία προξενεί και προξένησε τα πάθη που δεν υπήρχαν σ’ εμάς, πώς, όταν υπάρ­χουν, δεν θα τα αυξήση και στηρίξη, όπως η νηστεία θα τα μειώση και θα τα αφανίση; Είναι δε συζυγικαί μεταξύ τους η νηστεία και η εγκράτεια, έστω και αν για τους συνετούς ερευνητάς πότε πλεονεκτή η μία και πότε η άλλη.

4. Ας μη τις διαζεύξωμε λοιπόν κι’ εμείς τώρα, αλλά κατά την διάρκεια των πέντε ημερών της εβδομάδος ας τηρούμε περισ­σότερο τη νηστεία, ενώ κατά το Σάββατο και την Κυριακή ας προσέχωμε μάλλον στην εγκράτεια παρά στην νηστεία, για να ακούωμε με σύνεσι τα ευαγγελικά λόγια, τα οποία θα μας αναγ­γείλουν σήμερα την θαυμαστή ίασι του παραλύτου που πραγματοποιήθηκε από τον Κύριο όχι στα Ιεροσόλυμα, αλλά στην Καπερναούμ (Μαρκ. 2, 1-12, Ματθ. 9, 1-8, Λουκ. 5, 17-26). Τον καιρό εκείνο, λέγει ο θεηγόρος Μάρκος, «εισήλθε πάλι ο Ιησούς στην Καπερναούμ για ημέρες» (Μάρκ. 2, 1). Αυτήν δε την Καπερναούμ ονομάζει ιδιαιτέρα πόλι του Κυρίου ο Ματ­θαίος. Διότι ιστορώντας και αυτός τα σχετικά με τον παράλυτο τούτον, λέγει, «ήλθε ο Ιησούς στη δική του πόλι» (Ματθ. 4, 12). Πραγματι­κά, αφού εβαπτίσθηκε στον Ιορδάνη από τον Ιωάννη και το Πνεύμα επέταξε επάνω σ’ αυτόν, εξάγεται στην έρημο από το Πνεύμα για δοκιμασία και μετά την νίκη του κατά του πειρα­σμού επανήλθε και περιερχόταν τα πλησιόχωρα του Ιορδάνη διδάσκοντας και μαρτυρούμενος με πολλούς τρόπους από τον Βαπτιστή, μέχρις ότου ο Ιωάννης εφυλακίσθηκε από τον Ηρώδη. Τότε δε, όπως λέγει ο Ματθαίος, «ανεχώρησε στην Γαλιλαία και εγκαταλείποντας την Ναζαρέτ, ήλθε και κατοίκη­σε στην παραθαλάσσια Καπερναούμ» (Ματθ. 4, 12).

5. Εξερχόταν λοιπόν από αυτήν στις ερήμους χάριν προσευ­χής και στις κωμοπόλεις των γειτόνων για να κηρύττη και πάλι επανερχόταν σ’ αυτήν. Γι’ αυτό ο μεν ευαγγελιστής Ματθαίος την ωνόμασε ιδιαιτέρα πόλι του, ο δε Μάρκος λέγει ότι εισήλ­θε πάλι στην Καπερναούμ για ημέρες. «Και άκουσαν ότι είναι σ’ ένα οίκο και αμέσως συναθροίσθηκαν πολλοί, ώστε να μη χωρούν άλλους ούτε τα σημεία γύρω από τη θύρα»· διότι, αφού τον περισσότερο χρόνο έμενε εκεί, αναγνωρίσθηκε καλύτερα δια των πολλών και μεγάλων θαυμάτων και λόγων, γι’ αυτό και εποθείτο υπερβολικά. Καθώς ήκουσαν λοιπόν ότι είναι πάλι κοντά, συνέρρευσαν πολυπληθείς· όπως δε λέγει ο Λουκάς εί­χαν συνέλθει και από κάθε πόλι, μεταξύ δε των συνελθόντων ήσαν Γραμματείς και Φαρισαίοι και νομοδιδάσκαλοι· και απηύ­θυνε προς αυτούς τον λόγο. Τούτο δε ήταν το κυριώτερο έργο του, όπως και προκαταβολικώς εδήλωσε με τα λόγια· «εξήλθεν ο σπείρων του σπείραι τον σπόρον αυτού» (Λουκ. 8, 5), δηλαδή τον λόγο της διδασκαλίας, και «ήλθα να καλέσω τους αμαρτωλούς σε μετά­νοια» (Ματθ. 9, 13), η δε κλήσις γίνεται με τον διδακτικό λόγο. Τούτο ήθε­λε να δήλωση και ο Παύλος όταν έλεγε, «η πίστις γεννάται από την ακοή, η δε ακοή δια του λόγου του Θεού» (Ρωμ. 10, 17).

6. Απηύθυνε λοιπόν ο Κύριος σ’ όλους γενικώς και χωρίς φθόνο τον λόγο της μετανοίας, το ευαγγέλιο της σωτηρίας, τα λόγια της αιώνιας ζωής. Και όλοι μεν ήκουαν, αλλά δεν υπήκουαν όλοι· διότι φιλήκοοι μεν και φιλοθεάμονες είμαστε όλοι, φιλάρετοι δε δεν είμαστε όλοι. Πραγματικά είμαστε καμωμένοι να ποθούμε πλην των άλλων να γνωρίζωμε και τα σχετικά με την σωτηρία, γι’ αυτό οι περισσότεροι όχι μόνο ακούουν ευχα­ρίστως την ιερά διδασκαλία, αλλά και διερευνούν τους λόγους, εξετάζοντάς τους κατά την άποψί του ο καθένας σύμφωνα με την άγνοια ή σύνεσι που τον κατέχει. Για να φέρωμε όμως τους λόγους σε έργο ή και να καρπωνώμαστε από αυτούς ωφέλιμη πίστι, χρειάζεται ευγνωμοσύνη και αγαθή προαίρεσις, η οποία δεν ευρίσκεται εύκολα, και μάλιστα ανάμεσα σ’ αυτούς που δι­καιώνουν εαυτούς και είναι κατά τους εαυτούς των ειδήμονες, όπως ακριβώς ήσαν οι Γραμματείς και Φαρισαίοι μεταξύ των Ιουδαίων.

7. Γι’ αυτό και τότε, μένοντας στον οίκο εκείνο, ήκουσαν το λόγο κι’ έβλεπαν τα τελούμενα θαύματα, εβλασφημούσαν όμως περισσότερο παρά επαινούσαν τον δια των έργων και λόγων ευεργέτην. Πραγματικά, όταν ο Κύριος εδίδασκε και όλοι ή οι περισσότεροι εδέχονταν με ανοικτά αυτιά τους λόγους της χά­ριτος που εκπορεύονταν από το στόμα του, λέγει, «έρχονται κά­ποιοι προς αυτόν, που έφεραν ένα παραλυτικό και τον εσήκωναν τέσσερις, οι οποίοι μη μπορώντας να τον πλησιάσουν εξ αι­τίας του πλήθους εξεσκέπασαν την στέγη της οικίας όπου ήταν ο Κύριος και ανοίγοντας τρύπα κατέβασαν το κρεββάτι στο οποίο εκοιτόταν ο παραλυτικός». Είναι δυνατό να νομισθή ότι η πράξις όλη είναι αποτέλεσμα της πίστεως των συνοδών και ότι ο Κύριος έδωσε στη συνέχεια την ίασι διότι εξετίμησε την πίστι τους· αλλ’ εγώ νομίζω ότι τούτο δεν είναι αληθινό. Εάν πραγματικά ο Κύριος, θεραπεύοντας το αγόρι του αρχισυναγώγου, δεν εζήτησε την πίστι από αυτό, όπως ούτε από την θυγα­τέρα της Χαναναίας ή του Ιαείρου, αρκούμενος στην πίστι αυ­τών που προσήλθαν υπέρ αυτών, αλλ’ από αυτούς η μεν θυγατέ­ρα του Ιαείρου ήταν αποθαμένη, η της Χαναναίας ήταν ψυχο­παθής, το δε αγόρι ούτε καν ήταν παρόν· ο παράλυτος αυτός όμως ήταν παρών και κύριος του λογικού του, αν και ήταν πα­ράλυτος στο σώμα. Γι’ αυτό νομίζω ότι μάλλον από την ελπίδα και πίστι του παραλυτικού εδέχθηκαν την πίστι στον Κύριο και οι συνοδοί του κι’ ενθαρρύνθηκαν να προσέλθουν σ’ αυτόν. Πειθόμενοι στον παραλυτικό τούτον τον μετέφεραν και τον ανέβασαν επάνω στη στέγη και τον κατέβασαν από εκεί εμ­πρός στον Κύριο. Βέβαια εκείνοι δεν θα ενεργούσαν έτσι χωρίς τη θέλησι αυτού και η επίτασις της παραλύσεως προφανώς δεν είχε διαλύσει το λογικό αλλά μάλλον τα εμπόδια και προσκόμ­ματα στην πίστι.

8. Ο έρως της ανθρωπίνης δόξης απεμάκρυνε τους Φαρισαίους από την πίστι προς τον Κύριο· γι’ αυτό έλεγε προς αυτούς, «πώς μπορείτε να πιστεύετε σ’ έμενα, δεχόμενοι δόξα από ανθρώπους και μη ζητώντας τη δόξα από τον μόνο Θεό;» (Ιω. 5, 44). Αλλους πάλι τους εμπόδισαν από την προσέλευσι αγροί και γάμοι και φροντίδες βιωτικών έργων, πράγματα που η πάρεσις (μυϊκή παράλυση) του σώματος τα παρέλυσε όλα και τα εξέβαλε από τους λογι­σμούς του παραλύτου. Και γι’ αυτό στους αμαρτωλούς η νόσος είναι μερικές φορές ανώτερη της υγείας, διότι συνεργεί στη σωτηρία τους, και τις μεν έμφυτες ορμές προς την κακία αμβλύ­νοντας, το δε χρέος των σφαλμάτων εξοφλώντας κατά κάποιον τρόπο δια της κακώσεως, τους καθίστα δεκτικούς πρώτα της ψυχικής θεραπείας, έπειτα και της θεραπείας του σώματος, και μάλιστα όταν ο ασθενής, κατανοώντας ότι το κτύπημα είναι θε­ραπεία από τον Θεό, το βαστάζει γενναίως, προσπίπτει με πίστι στον Θεό και επικαλείται τον ιλασμό δια των έργων με όση δύ­ναμι έχει. Τούτο υπέδειξε κατά την δύναμί του και ο παράλυτος και παρέστησε ο Κύριος με τα λόγια και τα έργα του, αν και οι Φαρισαίοι, μη μπορώντας να το συλλάβουν, εβλασφημούσαν κι’ εγόγγυζαν «αφού είδε», λέγει, «ο Ιησούς την πίστι τους, δηλαδή του κλινήρους που κατεβαζόταν και αυτών που τον κατέβαζαν από τη στέγη, λέγει στον παραλυτικό, τέκνο, συγχω­ρούνται οι αμαρτίες σου».

9. Τι μακαρία ονομασία. Ακούει το όνομα «τέκνο» και υιοποιείται από τον ουράνιο Πατέρα και προσκολλάται στον αναμάρτητο Θεό, γενόμενος και αυτός αμέσως αναμάρτητος δια της αφέσεως των αμαρτιών· για ν’ ακολουθήση η ανακαίνισις του σώματος, λαμβάνει πρωτύτερα την ψυχή ανωτέρα της α­μαρτίας από τον γνωρίζοντα ότι, αφού πρώτα υπέπεσε η ψυχή στους βρόχους της αμαρτίας, επηκολούθησαν κατά τη δικαία κρίσι του οι νόσοι του σώματος και ο θάνατος.

10. Αλλ’ οι Γραμματείς, όταν άκουσαν αυτά, «διαλογίζονταν», λέγει, μέσα τους, γιατί λαλεί αυτός βλάσφημα; ποιός μπορεί να αφήση αμαρτίες, εκτός ενός, του Θεού; Ο δε Κύριος, γνωρί­ζοντας ως ποιητής καρδιών και τους αφανείς λογισμούς των καρδιών των Γραμματέων, λέγει προς αυτούς· «τί διαλογίζεσθε αυτά τα πράγματα στις καρδιές σας; τί είναι ευκολώτερο, να ειπώ στον παραλυτικό, συγχωρούνται οι αμαρτίες σου ή να του ειπώ, σήκω, πάρε το κρεββάτι σου και περιπάτει;». Επειδή κατά τους Γραμματείς ο Κύριος αδυνατούσε να θεραπεύση τον παράλυτο, κατέφυγε προς το αφανές μέρος, την άφεσι των αμαρτημάτων, που και μόνο να την ειπής με τον λόγο, και μάλι­στα τόσο αυθεντικώς και προστακτικώς, είναι μεν βλάσφημο, αλλά εύκολο και στου καθενός το χέρι. Γι’ αυτό λέγει προς αυτούς ο Κύριος, εάν ήθελα να εκφέρω κενούς λόγους, που δεν έχουν αποτέλεσμα σε πράξεις, θα ήταν εξ ίσου εύκολο να ειπώ χωρίς πρακτικό αντίκρυσμα και την έγερσι του παραλυτικού και την άφεσι των αμαρτιών. Για να μάθετε όμως ότι ο λόγος μου δεν είναι ανενεργός, και ότι δεν κατέφυγα στην άφεσι της αμαρτίας επειδή τάχα αδυνατώ να προσφέρω την θεραπεία της νόσου, αλλ’ έχω εξουσία θεϊκή επί της γης, ως Υιός ομοούσιος με τον ουράνιο Πατέρα, αν και έγινα ομοούσιος με σας τους αχαρίστους κατά σάρκα – τότε λέγει στον παραλυτικό-, «σου λέγω, σήκω, πάρε το κρεββάτι σου και πήγαινε στο σπίτι σου· και αμέσως εσηκώθηκε και παίρνοντας το κρεββάτι του εξήλθε εμπρός στα μάτια όλων».

11. Είναι αντίθετα προς τους διαλογισμούς των Γραμματέων και ο λόγος και το θαύμα τούτο, σε μερικά όμως σημεία και συμφωνούν. Πραγματικά το ότι κανείς άνθρωπος δεν μπορεί αφ’ εαυτού να συγχωρήση αμαρτίες, το αποδεικνύουν αληθινό, εκείνο όμως των Φαρισαίων, το ότι ο Χριστός είναι ψιλός άν­θρωπος αλλ’ όχι Θεός παντοδύναμος, το αποδεικνύουν ψευδές και ασύνετο· διότι αυτό, που δεν είδε ποτέ κανείς ούτε άκουσε, εφανερώθηκε τώρα, ο ίδιος Θεός και άνθρωπος, που έχει διπλή φύσι και ενέργεια· ελάλησε κατά τον τρόπο μας ως άνθρωπος, έκαμε όσα θέλει με μόνο τον λόγο του και το πρόσταγμά του ως Θεός και επιβεβαίωσε με τα έργα ότι και στην αρχή, κατά το ψαλμικό, αυτός τα πάντα «είπε και έγιναν, διέταξε και εκτίσθηκαν» (Ψαλ. 32, 9). Γι’ αυτό και τώρα στο λόγο του αμέσως επακολού­θησε το έργο. Πραγματικά αμέσως εσηκώθηκε ο παραλυτικός «και αφού πήρε το κρεββάτι του εξήλθε εμπρός στα μάτια όλων, ώστε να θαυμάζουν όλοι». Η μεν άφεσις των πταισμά­των με τον λόγο ενεργείται και από τους ανθρώπους, αν κάμη κάποιος πταίσμα σε βάρος τους, ασθένεια δε, και μάλιστα τόσο σοβαρή, να φυγαδευθή με πρόσταγμα και λόγο μόνο είναι στην εξουσία μόνο του Θεού. Γι’ αυτό και ο ευαγγελιστής επισημαί­νει ότι εθαύμασαν όλοι όσοι είδαν και εδόξασαν τον Θεό, δηλαδή ασφαλώς τον ίδιο τον εκτελεστή του παραδόξου τούτου έργου, μάλλον δε αυτόν που πράττει ένδοξα και εξαίσια έργα, των οποίων δεν υπάρχει αριθμός· «έλεγαν, ότι ποτέ έως τώρα δεν είδαμε τέτοια πράγματα».

12. Αλλ’ εκείνοι μεν αποδίδοντας την δοξολογία με λόγια και παρουσιάζοντας το θαύμα μεγαλύτερο από τα προηγούμενα έλεγαν αυτά, ποτέ δεν είδαμε έως τώρα τέτοια πράγματα, εμείς όμως που δεν μπορούμε να λέγωμε τώρα τούτο (διότι είδαμε πολλά και πολύ μεγαλύτερα από αυτό θαύματα που ετελέσθηκαν όχι μόνο από τον Χριστό, αλλά και από τους μαθητάς του και τους διαδόχους των στη συνέχεια με μόνη την επίκλησι του ονόματος του Χριστού)· εμείς λοιπόν, αδελφοί, ας τον δοξάσωμε με έργα τώρα, λαμβάνοντας και το θαύμα τούτο αναγωγικώς ως υπόδειγμα προς την αρετή. Διότι ο καθένας από τους προσ­κολλημένους στις ηδονές είναι παράλυτος στην ψυχή, κατακείμενος επάνω στην κλίνη της ηδυπαθείας και της φαινομενι­κής σαρκικής ανέσεως επάνω σ’ αυτήν· αλλ’ όταν πειθόμενος στις ευαγγελικές παραινέσεις με την εξομολόγησι κατανικά τις αμαρτίες του και την από αυτές προκληθείσα παράλυσι της ψυ­χής του, φέρεται προς τον Κύριο από τις εξής τέσσερις δυνά­μεις· την αυτοκριτική, την εξομολόγησι των προηγουμένων αμαρτιών, την υπόσχεσι αποχής από τα κακά στο μέλλον και την δέησι προς τον Θεό. Αλλ’ αυτά δεν μπορούν να φέρουν κοντά στο Θεό, αν δεν ξεσκεπάσουν την οροφή, ρίπτοντας κάτω τα κεραμίδια και το χώμα και τα άλλα υλικά. Όροφος δε είναι σ’ εμάς το λογιστικό της ψυχής, εφ’ όσον ευρίσκεται επά­νω από όλα όσα είναι σ’ εμάς· έχει δε τούτο πολύ υλικό ευρι­σκόμενο επάνω του, την σχέσι προς τα πάθη και τα γήινα. Όταν λοιπόν αυτή η σχέσις λυθή και αποτιναχθή από τα τέσ­σερα προλεχθέντα, τότε πραγματικά μπορούμε να κατεβασθούμε, δηλαδή να ταπεινωθούμε αληθινά και να προσπέσωμε και να προσεγγίσωμε τον Κύριο, να ζητήσωμε και να λάβωμε από αυτόν την θεραπεία.

13. Πότε δε γίνονται αυτά τα έργα της μετανοίας; Γίνονται όταν ήλθε ο Ιησούς στην πόλι του, δηλαδή μετά την σαρκική επιδημία του στον κόσμο, ο οποίος είναι δικός του αφού εκτίσθηκε από αυτόν, όπως λέγει περί αυτού και ο ευαγγελιστής, ότι «ήλθε στα δικά του, αλλά οι δικοί του δεν τον υποδέχθη­καν σ’ εκείνους δε που τον υποδέχθηκαν έδωσε εξουσία να γίνουν τέκνα Θεού, σ’ αυτούς που πιστεύουν στο όνομά του» (Ιω. 1, 11). Γι’ αυτό και ο παραλυτικός νους, όταν προσκύνησε με τόση πίστι, ακούει αμέσως από αυτόν το όνομα «τέκνο» και λαμβάνει την άφεσι και την θεραπεία· και όχι μόνο αυτά αλλά προσλαμ­βάνει και δύναμι να σηκώνη και μεταφέρη το κρεββάτι στο οποίο ήταν ξαπλωμένος. Ως κρεββάτι δε να εννοήσης το σώμα στο οποίο είναι προσδεδεμένος και δια του οποίου επιδίδεται στα έργα της αμαρτίας ο νους που ακολουθεί τις σαρκικές ορέξεις.

14. Μετά τη θεραπεία όμως ο νους μας άγει και φέρει το σώμα σαν υποχείριο και δι’ αυτού επιδεικνύει τους καρπούς και τα έργα της μετανοίας· ώστε όσοι βλέπουν, να δοξάσουν τον Θεό, βλέποντας σήμερα ευαγγελιστή τον χθεσινό τελώνη, απόστολο τον διώκτη, θεολόγο τον ληστή, υιόν του ουρανίου Πατρός τον προηγουμένως ζώντα με τους χοίρους, εάν δε θέλης, και σχεδιάζοντα μέσα του αναβάσεις και πορευόμενο από δόξα σε δόξα με την καθημερινή προκοπή προς το ανώτερο. Γι’ αυτό και ο Κύριος λέγει προς τους ιδικούς του, «έτσι ας λάμψη το φως σας εμπρός στους ανθρώπους, για να ιδούν τα καλά σας έργα και δοξάσουν τον επουράνιο Πατέρα σας» (Ματθ. 5, 16). Λέγει δε τού­το, για να παραγγείλη όχι να επιδεικνύωνται, αλλά να πολιτεύωνται θεοφιλώς. Όπως δε το φως ελκύει ανέτως τους οφθαλ­μούς των ορώντων, έτσι και η θεοφιλής διαγωγή μαζί με τους οφθαλμούς προσελκύει και τη διάνοια. Και όπως πάλι στην περίπτωσι του ηλιακού φωτός δεν επαινούμε τον αέρα που μετέ­χει της λαμπρότητος, αλλά τον ήλιο που έχει και παρέχει την αυγή της λαμπρότητος, και αν επαινέσωμε τον αέρα ως φωτει­νό, πολύ περισσότερο πρέπει τον ήλιο· έτσι και με εκείνον που δια των έργων της αρετής επιδεικνύει την λαμπρότητα του ηλίου της δικαιοσύνης· διότι αυτός, μόλις ιδωθή, σύρει προς την δόξα του επάνω στους ουρανούς Πατρός του ηλίου της δι­καιοσύνης Χριστού.

15. Και για να παραλείψω τώρα εγώ τις μεγαλύτερες αρετές θα αναφέρω τούτο· όταν μέσα στην ιερά εκκλησία παραστεκόμενος στον Θεό μαζί με σας στραφώ και ιδώ αυτούς που ανα­πέμπουν τους ύμνους και τις δεήσεις προς τον Θεό με σύνεσι και κατάνυξι ή κάποιον που στέκεται σιωπηλός και ακούει σύννους, ενθουσιάζομαι αμέσως και με μόνη τη θέα αυτή και γεμί­ζω αγαλλίασι και δοξάζω τον ουράνιο Πατέρα Χριστό, χωρίς τον οποίο δεν μπορεί να πράξη κανείς κανένα καλό και δια του οποίου κατορθώνεται κάθε επίτευγμα των ανθρώπων.

16. Αλλά τί θα ειπούμε τώρα προς αυτούς που ούτε σιωπηλοί στέκονται ούτε συμψάλλουν, αλλά συναντούν αλλήλους και αναμιγνύουν τη λογική προς τον Θεό λατρεία μας με κοσμική συναναστροφή, ώστε ούτε αυτοί ακούουν τα ιερά και θεόπνευστα λόγια κι’ εκείνους που θέλουν ν’ ακούουν εμποδίζουν; «Έως πότε, αγαπητοί, θα χωλαίνετε κι’ από τα δύο πόδια», θα έλεγε ο θεσβίτης Ηλίας (Γ’ Βασ. 18, 21), θέλοντας να επιδίδεσθε συγχρόνως με την προσευχή και σε λόγους ακαίρους και γηίνους και μη κατορθώνοντας φυσικά κανένα από τα δύο, αλλά καταστρέφον­τας το ένα με το άλλο, μάλλον δε φθείροντας αυτά δι’ αλλήλων; Έως πότε κι’ εδώ δεν θ’ αποφύγετε τα λόγια της ματαιότητος, αλλά θα κάμετε τον οίκο της προσευχής οίκο εμπορείας ή λόγον εμπαθείας, οίκο στον οποίο λέγονται και ακούονται λόγια αιώνιας ζωής, αλλά από εμάς καθώς ζητούμε από τον Θεό με ακαταίσχυντη ελπίδα την αιώνια ζωή, αλλά δε από τον Θεό κα­θώς την προσφέρει σ’ αυτούς που την ζητούν με όλη την ψυχή και τη διάνοια, αλλ’ όχι σ’ αυτούς που δεν στρέφουν ούτε καν όλη τη γλώσσα προς την αίτησι;

17. Τώρα, αδελφοί, η θυσία μας προς τον Θεό δεν τελείται με φωτιά, όπως επί του Μωυσέως, αλλά δια λόγου. Τότε λοιπόν, όταν ο Θεός εδεχόταν την θυσία φερομένην προς τα άνω με πυρ, οι μαζί με τον Κορέ επαναστάτες, επειδή προσέφεραν ξένο απ’ έξω πυρ, κατεκάησαν από το ιερό πυρ που ώρμησε προς αυτούς αυτομάτως (Αρ. 16, 34). Ας φοβηθούμε λοιπόν κι’ εμείς μήπως, φέροντας απ’ έξω ξένους λόγους στο λογικό τούτο θυ­σιαστήριο του Θεού, στην Εκκλησία δηλαδή, κατακριθούμε τελεσιδίκως από τους θείους λόγους που είναι σ’ αυτήν, καθι­στώντας έτσι τους εαυτούς μας αξίους της απαισίας φωνής και καταδίκης. Ναι, ας φοβηθούμε, παρακαλώ, και όσο είμαστε εδώ να προσφέρωμε την ικεσία παριστάμενοι στον Θεό με φόβο· όταν δε εξέλθωμε από εδώ, θα επιδείξωμε την από εδώ μεταβολή των τρόπων προς το καλύτερο, μη γοητευόμενοι από κέρδη, και μάλιστα άδικα, αποφεύγοντας όρκους και μάλιστα τους ψευδείς, απέχοντας αισχρών λόγων, πολύ δε περισσότερο των σχετικών με αυτά πράξεων, της καταλαλιάς, του δόλου, της μεγαλαυχίας, διαπαιδαγωγώντας και κινώντας με θεόφρονα νου κάθε μέλος και αίσθησι, και φέροντας το σώμα και αναβιβά­ζοντάς το με λόγο και θείο φόβο, αλλά μη καταβιβαζόμενοι και κατεχόμενοι από το σώμα προς τις χαμερπείς και βδελυρές ορέξεις· διότι εμάθαμε από τον Παύλο κι’ εγνωρίσαμε ότι, αν μεν ζούμε σαρκικώς, πρόκειται ν’ αποθάνωμε, αν δε θανατώνωμε με το πνεύμα τις πράξεις του σώματος, θα ζήσωμε αιωνίως (Ρωμ. 8, 13).

18. Και τώρα ας κινήσωμε όλους όσοι μας βλέπουν σε δοξολόγησι του Θεού, αφού γνωρίσουν καλά ότι ο οίκος αυτός φέ­ρει μέσα του τον Χριστό, που σφίγγει τους παραλύτους κατά την ψυχή και παραγγέλλει να σηκώνουν και ανεβάζουν προς αυτόν με πνευματικό και θεοφιλή λογισμό τις σωματικές αι­σθήσεις και αντιλήψεις, αλλά να μη φέρωνται και καταρρίπτωνται από αυτές ασυνέτως· και έτσι να υπάγουν στον πραγματικά δικό μας οίκο, δηλαδή στον ουρανό και στον υπερουράνιο χώρο, όπου ευρίσκεται τώρα ο Χριστός, ο κληρονόμος και κληροδότης μας.

19. Σ’ αυτόν πρέπει δόξα, δύναμις, τιμή και προσκύνησις μαζί με τον άναρχο Πατέρα του και το ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο.

(Πηγή: Γρηγορίου Παλαμά Έργα, ΕΠΕ, τόμος 9, Πατερικαί Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»

Ομιλία κατά την Κυριακή Β’ Νηστειών της Αγίας Τεσσαρακοστής (Αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς) | Η ΑΛΛΗ ΟΨΙΣ (alopsis.gr)

Roberto Pecchioli - Ο Τζορτζ Σόρος και η Ανοιχτή Κοινωνία (ΟΛΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ)

 KATA ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ (ΤΟ ΑΝΤΙΦΩΝΟ ΤΟΥ ΣΟΡΟΣ)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Επιμέλεια Lorenzo Maria Pacini

Όταν αρχίσαμε να ακούμε για τη Μεγάλη Επαναφορά, λίγοι κατάλαβαν περί τίνος επρόκειτο, και ακόμη λιγότεροι κατάλαβαν ότι ήταν μια πραγματική επανάσταση σε εξέλιξη, η οποία σίγουρα ξεκίνησε όχι αμέσως μετά τη διακήρυξή της, αλλά σε μια μακρά ιστορία μετασχηματισμών που χαρακτήρισαν τη νεωτερικότητα. Μεταξύ αυτών, η ανοιχτή κοινωνία, ή the open society για να το θέσουμε στα αγγλικά σύμφωνα με τον αρχικό ορισμό, είναι ίσως ένα από τα θεμελιώδη στάδια για την κατανόηση αυτού που βιώνουμε.

Εδώ έγκειται η μεγάλη αξία του συγγραφέα αυτού του βιβλίου, του Roberto Pecchioli, ενός φιλοσόφου με εξαιρετική ευφυΐα και παραγωγική πένα, ακούραστου στην πολιτιστική του πρωτοπορία. Tο να μιλάμε για ανοιχτή κοινωνία σημαίνει, στην πραγματικότητα, να εξερευνούμε μια από τις πιο σύνθετες εσοχές της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δυναμικής που άνοιξε το δρόμο για τη μεγάλη παγκόσμια επανεκκίνηση (Great Reset).

Aφετηρία είναι ο ορισμός της ανοικτής κοινωνίας, μια έννοια που δίνει το όνομά της στην κατήχηση της φιλελεύθερης σκέψης "The Open Society and Its Enemies" (H ανοικτή κοινωνία και οι εχθροί της) του Karl Popper, ένα δοκίμιο πολιτικής φιλοσοφίας που χρονολογείται από το 1945. Tο έργο του Popper αποτελεί αριστούργημα της δικαστικής αντίληψης της φιλοσοφίας, διότι όχι μόνο ασκεί δριμεία κριτική στα λεγόμενα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά αναζητά και τα εμπνευσμένα μυστικά τους, τα οποία, σύμφωνα με τον Popper, βρίσκονται στον Πλάτωνα, τον Hegel και τον Marx, που θεωρούνται οι τρεις μεγάλοι θεμελιωτές μιας κοινωνίας την οποία ορίζει ως "κλειστή", "ολοκληρωτική", εχθρό της φιλελεύθερης κοινωνίας. H αντίληψη του Popper είναι μια αντίληψη που μπορούμε με ασφάλεια να χαρακτηρίσουμε δογματική, με στόχο όχι τόσο να απονομιμοποιήσει τα υπάρχοντα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά μάλλον να προτείνει ένα είδος διανοητικής ανοσοποίησης ενάντια στην πιθανή αυγή οποιουδήποτε καθεστώτος εκτός από το φιλελεύθερο. Συγκεκριμένα, ο Πλάτων επικρίνεται για την ουτοπική του ιδέα της τέλειας δημοκρατίας, της Καλλίπολης, του ουράνιου παραδείγματος που πρέπει να υλοποιηθεί στη γη. O Χέγκελ ως θεωρητικός του αστικού κράτους με την πρωτοκαθεδρία της πολιτικής έναντι της οικονομίας. O Μαρξ ως προφήτης των κομμουνιστικών ουτοπιών, που αποκλείεται tout court τόσο στην αρχική του μορφή όσο και στις διάφορες αποκλίσεις του. Tο έργο του Popper είναι στην πραγματικότητα ένα ιδεολογικό έργο, το οποίο διεκδικεί να γίνει σημείο αναφοράς για τη σκέψη του εικοστού αιώνα. Σχεδόν ογδόντα χρόνια αργότερα και χάρη σε αυτό το κείμενο του Pecchioli, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ποππεριανή προφητεία έχει εκπληρωθεί. Tο μόνο αποδεκτό μοντέλο κοινωνίας είναι το φιλελεύθερο - και εδώ έγκειται ο ιδεολογικός και φονταμενταλιστικός χαρακτήρας του έργου - κηρύσσοντας κάθε άλλη πολιτική μορφή παράνομη, εξορισμένη με την πολυχρηστική κατηγορία του ολοκληρωτισμού. Aπό αυτή την άποψη, θα μπορούσε μάλιστα να υποστηριχθεί ότι η ανοιχτή κοινωνία αποκαλύπτεται ως η πιο κλειστή κοινωνία, επειδή δεν επιτρέπει σε κανέναν να σκεφτεί οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό. Eίναι επιτρεπτό να σκεφτεί κανείς οτιδήποτε άλλο εκτός από μια διαφορετικά δομημένη κοινωνία. H μόνη δυνατή ελευθερία είναι αυτή που βασίζεται στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Σε ένα σημείο, πρέπει να παραδεχτούμε, ο Popper είχε δίκιο: υπάρχει μια λεπτή σύνδεση μεταξύ του Πλάτωνα, του Hegel και του Marx, όχι μόνο όσον αφορά τη φιλοσοφική τους εγγύτητα μεταξύ τους στη σκέψη τους στην αντίδρασή τους στα κρίσιμα πολιτικά ζητήματα της εποχής τους, αλλά κυρίως όσον αφορά την εντελώς δυσαρμονική φύση της φιλελεύθερης τάξης που προωθούσαν οι τρεις φιλόσοφοι. Η υπεροχή της πολιτικής έναντι της οικονομίας είναι ακριβώς αυτό που ο Popper και η ανοικτή κοινωνία του δεν μπορούν να ανεχθούν.

Ο εικοστός αιώνας ήταν η προοδευτική πραγμάτωση μιας ποππεριανής κοινωνίας, με τη φιλελεύθερη ιδεολογία ως υποκατάστατο των μεγάλων πολιτικών ιδεών, και κατά μία έννοια, αυτό που βιώνουμε τώρα βρίσκει επίσης τον λόγο ύπαρξής του στη διαμορφωμένη ανοικτή κοινωνία. Δύο χρόνια περίπου μετά την έναρξη της λεγόμενης έκτακτης ανάγκης για την υγεία, τα ανθρωπολογικά και κοινωνικά παραδείγματα έχουν αλλάξει ριζικά, αναδεικνύοντας ξεκάθαρα την ανθρώπινη ευπάθεια μπροστά στον πόνο, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι ελίτ χρησιμοποιούν αυτή τη στιγμή για να επιβάλουν μια νέα κανονικότητα. Χωρίς καν να χρειάζεται να κρυφτούν πίσω από τις αλλόκοτες αφηγήσεις των σκανδαλοθηρικών περιοδικών ή να καθίσουν στις τηλεοπτικές συζητήσεις, οι ισχυροί της γης, όπως τους αποκαλούσε ο Τζουλιέτο Κιέζα, μιλούν ακόμη πιο ξεκάθαρα απ' ό,τι στο παρελθόν και αποκαλύπτουν τα σχέδιά τους για τον κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση κυβερνά και βασιλεύει. Μια πραγματική ανατροπή, η ρίζα περαιτέρω αλλαγών σε όλους τους τομείς της κοινωνίας-κόσμου, από τη σκοπιά αυτού του επαναπροσδιορισμού που σίγουρα χρειάζεται ο κόσμος, αλλά όχι σύμφωνα με τις επιταγές των τεχνοκρατικών ελίτ.

Το πρώτο γεγονός που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι έχει προκύψει ένα τρωτό σημείο στις αξίες και την ανθρωπολογία, με επιπτώσεις στα καθημερινά πρότυπα συμπεριφοράς και σκέψης. Τα προβλήματα είναι αυστηρά πρακτικής φύσης, διότι η Μεγάλη Επαναφορά είναι ένα φαινόμενο και, ως τέτοιο, έχει έναν τρόπο να επικοινωνεί και να απολαμβάνεται, αλλά πρώτα πρέπει να έχει μια τοπογραφία στην οποία να μπολιάζεται, ακριβείς συντεταγμένες χώρου και χρόνου που είναι πολιτισμικές συντεταγμένες. Η άφιξη του covid πέφτει ακριβώς στη θέση της για να δώσει μια απότομη τροπή, μια ξαφνική στροφή στην επανάσταση. Υπάρχει μια χαρισματική πτυχή του ιού: ήταν ικανός να συμπιέσει λανθάνοντα κοινωνικά στρώματα στα πρόθυρα της έκρηξης και να τα αναδείξει δυναμικά σε σχέση με τη συνήθη κοινωνική τάση, την ίδια στιγμή που η εκρηκτική και καταστροφική δράση έβγαζε το χειρότερο στους ανθρώπους. Τι είδους ανθρώπους; Με τι πολιτισμικό υπόβαθρο, τι αξίες, τι παιδεία και τι είδους σχέσεις; Εδώ είναι που πρέπει να προβληματιστούμε για να κατανοήσουμε τα αίτια αυτού που βιώνουμε και να είμαστε σε θέση να προβλέψουμε τις επόμενες κινήσεις των διαμορφωτών των κόσμων. Τίποτα από όσα συμβαίνουν δεν θα ήταν δυνατό χωρίς μια ανοιχτή κοινωνία από πίσω.

Το δράμα του κράτους πρόνοιας έχει μακροχρόνιες ρίζες, τα προβλήματα που αναδύθηκαν το 2020 είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου εκείνου του φιλελεύθερου διαταξικού καπιταλισμού που ευθύνεται, ως ιδεολογία, για την καταστροφή της ομαλής και ιερής αξίας του κράτους. Η κυριαρχία των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει επίσης οδηγήσει σε μια εκροή από τις αίθουσες διδασκαλίας και τα ακαδημαϊκά εργαστήρια εκείνου του προβληματισμού και της έρευνας που αρμόζει στους ειδικούς, εισβάλλοντας στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, δημιουργώντας βαθιά σύγχυση και τροφοδοτώντας τον επαναπροσδιορισμό των πολιτιστικών αξιών, οι οποίες ήδη ταλαντεύονται στη μεταμοντέρνα κοινωνία. Το Covid φέρνει μαζί του αξίες που είναι σε κάθε περίπτωση ιδεολογικές, οι οποίες έχουν αόρατα σημάδια που έχουν πλέον αναδυθεί, χαράσσοντας επίσης μια γραμμή μεταξύ δύο νοοτροπιών, που κατευθύνονται με τη σειρά τους από τα μέσα ενημέρωσης, τα οποία ερμηνεύουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν με διαφορετικό τρόπο. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που ο ανθρωπολόγος Paul Farmer είχε ήδη περιγράψει ως δομική βία, ένα πραγματικό τέχνασμα απο-κοινωνικοποίησης που ευνοεί την άνοδο των ηγεμονικών ιδεολογιών, στρέφοντας τον πληθυσμό εναντίον του εαυτού του. Μια οξύμωρη διάσταση στην οποία εισάγονται ορισμένες έννοιες χρήσιμες για τις πολυεθνικές εταιρείες για να εξουδετερώσουν την ελεύθερη κριτική, η οποία είναι ο κινητήριος μοχλός του πολιτισμού, η ύψιστη έκφραση της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτή η βία λειτουργεί σε όλους τους τομείς, τόσο από το εσωτερικό της δομής, μέσω των μελών της που έχουν εξουσία δράσης, όπως οι πολιτικοί, όσο και από το εξωτερικό, μέσω της δράσης δευτερευόντων παραγόντων, όπως, στην περίπτωσή μας, τα μέσα ενημέρωσης, τα επιστημονικά ιδρύματα και οι ακόλουθοι των πολυεθνικών εταιρειών φαρμάκων, τεχνολογίας και οικολογίας.

Υπάρχει επίσης μια εθνοεπιστημονική προοπτική που πρέπει να ληφθεί υπόψη, η οποία είναι επίσης γλωσσική και δημολογική. Γίναμε μάρτυρες μιας μαζικής και αναγκαστικής εισαγωγής πολλών νέων όρων στη γλώσσα των μαζών σύμφωνα με ένα ακριβές χρονικό μοτίβο, μια αναγκαία ακολουθία που έχει φορτώσει πολλά λήμματα από το σημασιολογικό μητρώο του κόσμου της υγείας, με εσχατολογική αξία, και αυτό επειδή η Μεγάλη Επαναφορά θα έρθει μόνο μετά από αυτή την υποχρεωτική μετάβαση, ακολουθώντας την πορεία που υπέδειξε ο ήδη γνωστός γκουρού του Νταβός, Klaus Schwab, πρόεδρος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, αλλά ακόμη νωρίτερα μας το διηγήθηκαν οι "προφήτες" και οι "ακόλουθοι" της ανοικτής κοινωνίας, μεταξύ των οποίων ο Ζακ Αττάλι, ο Μπιλ Γκέιτς και ο Τζορτζ Σόρος. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Πολλές ήταν, στην πραγματικότητα, οι προφητικές προειδοποιήσεις, που είχαν προαναγγελθεί όλα αυτά τα χρόνια, και τώρα αυτή η μορφοποίηση προτείνεται ως κάτι αναπόφευκτο, μάλιστα θετικό και απαραίτητο, για να βγούμε από την κρίση της υγείας, που ακολούθησε την οικονομική, η οποία μέσα σε τριάντα χρόνια συνέτριψε εντελώς τα πορτοφόλια των ανθρώπων. Αυτοί οι χαρακτήρες αλλάζουν τη γλώσσα, γιατί αλλάζοντάς την αλλάζουν τους ανθρώπους, επαναπρογραμματίζοντας τις νευρολογικές τους διαμορφώσεις μέσω της εισαγωγής λέξεων που έχουν πολύ ισχυρή σημασία, με διάφορα οξύμωρα, αναδεικνύοντας μια αφήγηση γεγονότων που ανατρέπει την καθιερωμένη τάξη πραγμάτων της κοινωνίας. Ας σκεφτούμε, για να δώσουμε ένα παράδειγμα, την έννοια της κρίσης, ετυμολογικά θετική, αλλά κοινωνικά μετασχηματισμένη σε αρνητική, σε σημείο που να χρησιμοποιείται σαν να ήταν μια πολιτική αναγκαιότητα, ο μόνος τρόπος για να αλλάξει ο κόσμος. Μια διαφορετική γλώσσα, αυτή της ανοιχτής κοινωνίας, η οποία είναι χαρακτηριστική της μαγείας, των αποκρυφιστικών πρακτικών, επειδή είναι προσιτή μόνο σε λίγους, εσωτεριστική στο αυθεντικό της νόημα και εξωτεριστική στην εμμονική της εφαρμογή, με αποτέλεσμα στην πλειοψηφία των ανθρώπων να εμφανίζεται ασαφής και ενίοτε τρομακτική. Εδώ είναι που ο φόβος γίνεται το κατ' εξοχήν όργανο της εξουσίας, μια δικαιολογία που υιοθετείται για να στερήσει από τον πληθυσμό την ατομική και συλλογική ελευθερία. Εκεί που το μοντέλο του Popper δεν έφτασε με μακροπρόθεσμες αλλαγές, εδώ έρχονται οι βραχυπρόθεσμες στρατηγικές κοινωνικής μηχανικής, που απευθύνονται στα αρχετυπικά ανθρώπινα συναισθήματα.

Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης εύκολο να κάνει κανείς μια σύγκριση μεταξύ των νομικών αλλαγών που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των δεκαετιών και της απότομης νομοθεσίας "έκτακτης ανάγκης" που μας συνοδεύει τα τελευταία δύο χρόνια. Στην πρώτη περίπτωση, παρατηρούμε έναν μετασχηματισμό από το κράτος δικαίου στο κράτος των δικαιωμάτων, μια πραγματική δοκιμασία της ποππεριανής γυμναστικής, διότι εδώ είναι που έλαβε χώρα το πιο εμφανές άνοιγμα, αυτό που διεύρυνε τις ρωγμές του κοινωνικού ιστού στον καμβά των αξιών και των αρχών, οδηγώντας μας στον καθαγιασμό κάθε ιδιοτροπίας, στο όνομα μιας απαραβίαστης προσωπικής ελευθερίας που αξίζει να διεκδικηθεί ακόμη και πολεμικά, όταν είναι απαραίτητο. Στη δεύτερη περίπτωση, η λεγόμενη πανδημία είδε, αντιθέτως, μια καταστροφή των βεβαιοτήτων του δικαίου, κάνοντας όλες τις υποτιθέμενες επιτυχίες του αρχικού ανοίγματος να εξαφανιστούν με ένα μόνο χτύπημα. Στο όνομα των έτοιμων δικαιωμάτων φτάσαμε στην άρνηση των δικαιωμάτων· επικαλούμενοι την ελευθερία για όλους, βρεθήκαμε να βιώνουμε την ελευθερία κανενός. Μια τυχαία επακόλουθη διαδικασία ή το υπολογισμένο αποτέλεσμα ενός ακριβούς προγράμματος;

Σε αυτό το βιβλίο, ο συγγραφέας μάς δίνει μια εις βάθος ανάλυση ορισμένων από τα πιο ενδιαφέροντα στάδια του μετασχηματισμού της ανοικτής κοινωνίας, δίνοντας έμφαση στην καθαρά πολιτική, και μάλιστα βιοπολιτική πτυχή της πρόσφατης ιστορίας. Όπου ο άνθρωπος δεν θεωρείται πια βιος αλλά απλή ζωή, ο βιοπολιτικός έλεγχος γίνεται η συνήθης διοίκηση σε ένα κράτος, το οποίο μοιάζει περισσότερο με ζωοτεχνικό εργοστάσιο, όπου το κατεστημένο σηματοδοτεί και ελέγχει κάθε στιγμή και διαδικασία της ύπαρξης των αντικειμένων που περιέχονται εντός του περιβόλου των εργαστηριακών ορίων. Από την άλλη πλευρά, ένα εμφανές πλέον ρίζωμα της μετανεωτερικότητας είναι η εξάλειψη των ορίων με την ανάμειξη ζωής και θανάτου, που γεννά μια νεκρή ζωή, το bios necros, υποβαθμίζοντας την αξιοπρέπεια του πνευματικά εμψυχωμένου σώματος, στα ελληνικά bios, σε εκείνη της απλής ύλης, το zoe. Η ζωή δεν είναι πια το υπερβατικό άνοιγμα αλλά η οριζόντια, ριζωματική υπόσταση, που ρίχνεται δραματικά στην πεπερασμένη υπόσταση κάποιου πράγματος που δεν έχει ελπίδα ή δυνατότητα να πάει πέρα από αυτήν.

Έτσι, οι μή νεκροί γίνονται κύριοι ενός νέου συλλογικού φαντασιακού μαζί με τους μή-θνητούς: είναι η εποχή των ζόμπι, των cyborgs, της τεχνητής νοημοσύνης, όλων εκείνων των υβριδικών ή καλύτερα των εντελώς τεχνικών μορφών που προσομοιάζουν τη ζωή αλλά δεν την περιέχουν. Εκεί που κηρύξαμε την υπέρβαση του υλομορφικού αναγωγισμού του Αριστοτέλη, θέλοντας να υπερβούμε τη φαινομενική απλοποίηση της "κίνησης" ως αρχής της ζωής και κεντρικού σημείου της υπαρξιακής τοπογραφίας μέσα στις γνωστές διαστατικές συντεταγμένες, φτάσαμε όχι μόνο να μήν υπερβούμε αλλά να συρρικνώσουμε ακόμη περισσότερο τα κριτήρια αναγνώρισης της ζωής, απορρίπτοντάς την μόνο στην τεχνική πτυχή, στο ζώο, απορρίπτοντας κάθε άλλο στοιχείο, φτάνει κανείς να μισεί τη ζωή από την αρχή της μέχρι την ολοκλήρωσή της, επειδή δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί ζωή, αφού δεν εμπίπτει στον νέο αξιωματικό ορισμό. Η ζωή είναι τώρα byte, είναι δεδομένο, είναι παρόρμηση. Τίποτα απρόβλεπτο δεν επιτρέπεται. Μόνο ό,τι είναι ελέγξιμο και ελεγχόμενο είναι αποδεκτό ως υπάρχον.

Η ζωή έχει μετατραπεί σε αρρώστια· η ίδια η ζωή είναι ένας ιός, ειδικά όταν εξετάζεται υπό το πρίσμα του "πράσινου" οικολογισμού (κάτι εντελώς διαφορετικό από την οικολογία), ο οποίος ερμηνεύει τον άνθρωπο ως παράσιτο που πρέπει να εξαλειφθεί από τον πλανήτη Γη, αλλά και αυτό μόνο σε βάρος μιας συγκεκριμένης κατηγορίας ανθρώπων, αφήνοντας ανέγγιχτη την ελίτ που κηρύττει από άμβωνος την υποταγή σε καθεστώτα αυτοεξόντωσης, ενώ οι ίδιοι χορταίνουν στις δικές τους πολυτελείς ανέσεις. Με αυτόν τον τρόπο, είναι προφανές ότι όλοι είμαστε άρρωστοι ή δυνητικά άρρωστοι, ακόμη και χωρίς να το γνωρίζουμε, και η υγεία γίνεται προνόμιο μιας πιστοποίησης της οποίας το νομικό καθεστώς δεν δίνεται πλέον από εμπειρικά αξιολογήσιμες ιατρικές αποδείξεις, αλλά από τη θεσμοθετημένη εξουσία μιας φαρμακευτικής εταιρείας, ενός υπουργείου, ενός γραμμωτού κώδικα ή ενός κώδικα QR που μπορεί να κατεβεί στο τηλέφωνο.

Εύλογα, μπορούμε να μιλάμε για βιοκρατία, για την κυβέρνηση της ζωής, όχι με την υποκειμενική αλλά με την αντικειμενική έννοια, κάνοντας μια γλωσσική αντιστροφή, διότι δεν είναι η ζωή που κυβερνά, αλλά η ζωή που κυβερνάται.

Η θριαμβευτική επιτυχία της βιοπολιτικής της Φουκωικής μνήμης, μάς εισάγει στη δεύτερη λειτουργία που ανιχνεύεται στις μπατονέτες: στό να επηρεάζουν συμβολικά τη συλλογική φαντασία. Αυτό συμβαίνει μέσω της ιερής επικοινωνίας που γίνεται γι' αυτές και της άμεσης σύνδεσης με την πρακτική τους χρήση, επειδή η μπατονέτα (του rapid test) παραμένει η τελευταία λύση για την απόκτηση της πράσινης άδειας, επιβάλλοντας τον εαυτό της -ή μάλλον γινόμενη αποδεκτή- ως συμβιβασμός "του μικρότερου κακού". Η βιοασφάλεια έχει γίνει η μεθοδολογία ανατροπής των φιλελεύθερων αστικών δημοκρατιών, οι οποίες δίνουν τη θέση τους σε μια νέα δεσποτεία λίγων ολιγαρχών, οι οποίοι, υπό τον ήχο των αμφίβολων διαταγμάτων, κατεδαφίζουν την έννομη τάξη των κρατών. Μια διαδικασία, αυτή της αποδόμησης της φιλελεύθερης δημοκρατίας, η οποία έχει πράγματι τη θετική και μοιραία κατεύθυνσή της, αλλά το πρόβλημα που ανακύπτει είναι: προς ποιες νέες μορφές βαδίζουμε; Εδώ ο Pecchioli θέτει το θέμα: η ανοιχτή κοινωνία του Soros, μια επικαιροποιημένη εκδοχή της κοινωνίας του προγόνου του Popper, από τι αποτελείται; Μπροστά στην κατάλυση των σημαντικότερων δικαιωμάτων και ελευθεριών του ατόμου, στην εκμηδένιση της μεταφυσικής του διάστασης στο όνομα μιας ζωής που στήνεται ως απόλυτο, και στην επιβολή νέων τεχνοκρατικών και οικολογικο-χρηματοοικονομικών μοντέλων, δεν υπάρχει σίγουρα καμία ελπίδα για μια νέα παγκόσμια αναγέννηση. Εξαιρετική κοινωνική μηχανική, πρέπει να αναγνωριστεί. Οι προτάσεις που μας προαναγγέλλονται ως ήδη αποφασισμένες άνωθεν είναι αυτές του ολοκληρωμένου τρανσουμανισμού (υπερανθρωπισμού), η αποθέωση του ανοίγματος χωρίς αν και αλλά, σενάρια που μέχρι πριν από λίγα χρόνια αποτελούσαν προνόμιο μόνο μιας ορισμένης δυστοπικής και πρωτοεπιστημονικής λογοτεχνίας, και που τώρα παίζονται με ανατροπές στα διάφορα θέατρα των ανθρωπιστικών επιστημών. Η υπαρξιακή γεωπολιτική συνδέεται επίσης με τη γεωγραφία, όπως είναι λογικό. Όσο περισσότεροι λαοί καταρρέουν, τόσο περισσότερα κράτη εξαφανίζονται, και αυτό αποτελεί ένα νόστιμο μεζέ για τους αδηφάγους συνωμότες της νέας διακυβέρνησης. Η εχθρότητα απέναντι σε κάθε ταυτότητα απαιτεί τη ρευστοποίηση κάθε πολιτικής μορφής εκτός από εκείνη που προτιμούν οι λίγοι ανέγγιχτοι. Η διεισδυτικότητα, από την άλλη πλευρά, είναι ένα οντολογικό χαρακτηριστικό του υπερανθρωπισμού, διότι έχει ακραία ανάγκη αφενός για ασυνείδητη προσκόλληση και αφετέρου για ανθρώπινο "κρέας για σφαγή", ως πρακτικό εργαστήριο, προκειμένου να μπορέσει να αυτοεκπληρωθεί. Οι ίδιες οι διαδικασίες πειθούς και πολιτικής κυριαρχίας που τίθενται σε εφαρμογή μας υπενθυμίζουν την ανάγκη του συστήματος για προσκόλληση και τροφή: αν οι άνθρωποι άρχιζαν να ξυπνούν, όλα θα κατέρρεαν σύντομα, διότι η βάση της πολιτικής εξουσίας είναι η ανάθεση που λαμβάνουν από τα μέλη της κοινωνίας. Όλα αυτά είναι ανιχνεύσιμα από εκείνα τα περιπτωσιολογικά παραδείγματα που αποτελούν την αρχή της έρευνας όλων των επιστημών. 

Ο Pecchioli σε αυτό το βιβλίο μας υπενθυμίζει ότι αυτό που είναι εμφανές σήμερα είναι ότι υπάρχει ένας νέος κόσμος, με νέους κανόνες κοινωνικής ζωής, με τους οποίους πρέπει να αναμετρηθούμε με την περιρρέουσα πραγματικότητα, όσο υποκειμενικά και αν την αντιλαμβάνεται κανείς. Το να το αρνούμαστε αυτό σημαίνει ότι δεν λαμβάνουμε υπόψη μας την περιρρέουσα πραγματικότητα και μερικές φορές υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να φανεί ως μια ένοχη άγνοια για την οποία η ιστορία θα μας θέσει προ των ευθυνών μας. "Η γνώση είναι δύναμη", δίδασκαν στα σχολεία: εδώ, μέσω αυτού του κειμένου, η ελπίδα είναι ότι πολλοί άνθρωποι θα μάθουν όχι μόνο πώς λειτουργεί ένα μέρος του κόσμου, αλλά κυρίως τι καλούμαστε, όλοι μας, να κάνουμε. Η πιο επαναστατική πράξη είναι να αγωνιστούμε για την ελευθερία του πολιτισμού, της πληροφόρησης, της κοινωνικοποίησης. Η αφετηρία για την αντιμετώπιση των μεφιστοφελικών ψεμάτων της ανοιχτής κοινωνίας και την έξοδο των μυαλών από τον ύπνο της λογικής είναι, για άλλη μια φορά σε όλους τους αιώνες της ανθρωπότητας, ο πολιτισμός, με επίγνωση της μεγάλης ευθύνης, τής εποχικής σημασίας, που ο καθένας μας ενσαρκώνει αυτή τη στιγμή. Μια αλλαγή που ξεκινάει από εμάς. Αν όχι τώρα, πότε; Αν όχι εμείς, τότε ποιος;

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Poderoso caballero es Don Dinero, ο ισχυρός ιππότης είναι τα λεφτά («Το χρήμα μιλάει»), έγραψε ο FRANCISCO DE QUEVEDO πριν από τέσσερις αιώνες.

Το "Follow the money" είναι μια έκφραση που έγινε διάσημη μέσω της ταινίας του William Goldman "All the President's Men" (1976), η οποία επικεντρώθηκε στο σκάνδαλο Watergate που κόστισε στον Richard Nixon τον Λευκό Οίκο. Σύμφωνα με την υπόθεση αυτή, το οικονομικό κίνητρο εξηγεί τις περισσότερες ανθρώπινες πράξεις - ο εντοπισμός των ιχνών του χρήματος καθιστά δυνατή την ερμηνεία των γεγονότων, την ανακατασκευή των γεγονότων, την ανακάλυψη των πραγματικών πρωταγωνιστών, την αποκάλυψη της ιστορίας. Σίγουρα, η δήλωση περιέχει στοιχεία αλήθειας. Ωστόσο, παραβλέπει πολλά άλλα κίνητρα πίσω από την ανθρώπινη δράση, από την αγάπη έως το μίσος, την ιδεολογία έως τη θρησκεία, ακόμη και τον πατριωτισμό, την επιθυμία για φήμη, τη δόξα, το πνεύμα της ανακάλυψης και της περιπέτειας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ωστόσο, ότι ενώ το χρήμα και ο πλουτισμός δεν είναι ο μοναδικός (και συχνά ούτε καν ο κύριος) στόχος των ανθρώπων - τα υλικά μέσα είναι απαραίτητα για κάθε προσπάθεια. Όταν ο στόχος είναι να αλλάξει ο κόσμος και να φέρει σε πέρας ένα τεράστιο έργο κοινωνικής και ανθρωπολογικής μηχανικής -δηλαδή να αλλάξει βαθιά το ανθρώπινο πλάσμα- απαιτείται μια μακροπρόθεσμη δράση, υποστηριζόμενη από μεγάλο αριθμό δεξιοτήτων, με ένα συνεκτικό σχέδιο που θα προωθηθεί σε διαδοχικά στάδια και φάσεις. Ο ηγετικός πυρήνας μιας τέτοιας φιλόδοξης επιχείρησης δεν μπορεί παρά να είναι μια συνεκτική ομάδα, ενωμένη γύρω από έναν τελικό στόχο, περιβαλλόμενη από έναν ευρύ μηχανισμό υποστηρικτών, πλευρών, προπαγανδιστών, διανοουμένων υπηρεσιών. Χρειάζεται μια διαρκής σύνδεση με τον κόσμο της πολιτικής, των επιχειρήσεων και του πολιτισμού, των σχολείων, των πανεπιστημίων, των μέσων ενημέρωσης, της ψυχαγωγίας. Για να λαδωθεί ο μηχανισμός, πρέπει να λαδωθούν οι τροχοί, δηλαδή να υπάρχουν πολλά χρήματα και η ικανότητα να τα χρησιμοποιήσεις, να τα διανείμεις στους κατάλληλους ανθρώπους, δηλαδή να τα βάλεις σε κυκλοφορία στην υπηρεσία ενός σκοπού. Αυτός που πληρώνει τους μουσικούς, αποφασίζει τη μουσική.

Το προοίμιο είναι απαραίτητο, προς όφελος του αναγνώστη που πρόκειται να διαβάσει ένα βιβλίο αφιερωμένο στον Τζορτζ Σόρος και το πλάσμα του, το Ίδρυμα για μια Ανοιχτή Κοινωνία. Ο Τζορτζ Σόρος, δισεκατομμυριούχος, αλλά και οικονομικός στοχαστής, κατά κάποιο τρόπο φιλόσοφος, ακόμη και ιδεολόγος, είναι στην πραγματικότητα το πρόσωπο που περισσότερο από κάθε άλλον, εδώ και μισό αιώνα, εργάζεται για να αλλάξει τον κόσμο με βάση μια ιδεολογία που ονομάζει "ανοικτή κοινωνία" και μια σειρά πρακτικών αρχών που συνοψίζονται στη λεγόμενη θεωρία της αντανακλαστικότητας. Με τον όρο "ανοικτή κοινωνία" εννοεί ένα μείγμα οικονομικού και χρηματοπιστωτικού φιλελευθερισμού, οικουμενικότητας, κοσμοπολιτισμού, πρακτικού υλισμού και ακραίου ελευθερισμού σε κοινωνικά, ηθικά και μορφωτικά ζητήματα. Η αντανακλαστικότητα για τον Σόρος, ο οποίος δανείστηκε τον όρο από τον αγαπημένο Αυστριακό στοχαστή Καρλ Πόπερ, είναι η αρχή με την οποία τα ανθρώπινα όντα σχετίζονται με τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν, μέσω δύο λειτουργιών, της γνωστικής με την οποία προσπαθούν να κατανοήσουν την πραγματικότητα και της χειριστικής (χειραγωγικής) με την οποία προσπαθούν να παρέμβουν, να αλληλεπιδράσουν με τις συνθήκες και να τις μετασχηματίσουν.

Είναι η μόνη από τις μεγάλες μορφές του νέου καπιταλισμού που εξέφρασε με σαφήνεια και έθεσε γραπτώς μια κοσμοθεωρία την οποία δεν είχαν άλλοι μεγάλοι της οικονομίας του παρελθόντος, όπως ο Χένρι Φορντ, ο καπετάνιος της βιομηχανίας που εφηύρε τον τρόπο παραγωγής σε γραμμές συναρμολόγησης. Ο Σόρος ίδρυσε έναν μεγάλο ιδιωτικό οργανισμό με διεθνή εμβέλεια, το Open Society Foundation (OSF), δίνοντάς του μεγάλο μέρος της προσωπικής του περιουσίας, η οποία τον Μάιο του 2017 υπολογιζόταν σε 25,2 δισεκατομμύρια δολάρια, κατατάσσοντάς τον μεταξύ των τριάντα πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο. Μετά από αυτή τη συναλλαγή, διατήρησε για τον εαυτό του περιουσιακά καί επιχειρησιακά  στοιχεία αξίας "μόλις οκτώ δισεκατομμυρίων δολαρίων".

Τα τελευταία τριάντα χρόνια, μετά την κατάρρευση του πραγματικού κομμουνισμού του 20ού αιώνα και την έναρξη της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής παγκοσμιοποίησης, γίναμε μάρτυρες μιας τρομερής συσσώρευσης ιδιωτικού πλούτου στα χέρια πολύ λίγων παικτών. Στις παραδοσιακές μεγάλες οικογένειες του χρηματοπιστωτικού, επιχειρηματικού και βιομηχανικού τομέα, Ροκφέλερ, Γουόρμπουργκ, Ρότσιλντ και μερικές άλλες, προστέθηκαν μερικοί γιγαντιαίοι οικονομικοί και κυρίως χρηματοπιστωτικοί παράγοντες, οι οποίοι πραγματοποίησαν αυτό που ο Ελβετός οικονομολόγος και πολιτικός Ζαν Ζίγκλερ αποκάλεσε "ιδιωτικοποίηση του κόσμου". Στη νέα χιλιετία, μια 

νέα κατηγορία υπερπλούσιων, οι άρχοντες της τεχνολογίας, οι δημιουργοί των τεράστιων παγκόσμιων "ψηφιακών" επιχειρήσεων, που τείνουν να αποεδαφικοποιηθούν, οι Gafam (Google, Amazon, Facebook, Apple, Microsoft) με έδρα τη λεγόμενη Silicon Valley, στην Καλιφόρνια. Ορισμένοι από τους εφευρέτες-ιδιοκτήτες τους είναι σήμερα οι πλουσιότεροι άνθρωποι στον πλανήτη και ίσως σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία: Μπιλ Γκέιτς, Τζεφ Μπέζος, Μαρκ Ζούκερμπεργκ.

Ένας από τους "παραδοσιακούς" μεγιστάνες, ο σιωπηλός ομότεχνος του Σόρος, ο Γουόρεν Μπάφετ, του οποίου η περιουσία ανέρχεται, σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, στο τεράστιο ποσό των 103 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δήλωσε το 2006, σε συνέντευξή του στους New York Times, ότι στον κόσμο διεξάγεται ένας πραγματικός ταξικός πόλεμος, τον οποίο κερδίζουν αυτοί, οι υπερπλούσιοι. Πράγματι, το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι κύριος του χρήματος, το οποίο δημιουργείται από το τίποτα με ένα κλικ στους διακομιστές των ιδιωτικοποιημένων κεντρικών τραπεζών - μερικοί διασυνδεδεμένοι γίγαντες κατέχουν σχεδόν το σύνολο αυτού που ο Μαρξ ονόμασε "μέσα παραγωγής". Τους ανήκουν οι τεχνολογίες που γεννούν την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που βασίζεται στην τεχνολογία της πληροφορίας και στις δυνατότητες επιτήρησης, όπως έχει δείξει η Shoshana Zuboff στο δοκίμιο The Capitalism of Surveillance (2019), ελέγχουν το δίκτυο του Διαδικτύου, κυριαρχούν στις χρηματοπιστωτικές αγορές, είναι οι κύριοι μέτοχοι της Big Pharma, του ομίλου χημικών-φαρμακευτικών εταιρειών στα χέρια του οποίου βρίσκεται η υγεία -άρα και η ζωή- μεγάλου μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού.

Πρόκειται για μια τεράστια δύναμη, μια βιοεξουσία, σύμφωνα με τον όρο που επινόησε ο Μισέλ Φουκώ, η "μηχανή" που είναι ικανή να ελέγχει τη βιολογική ζωή και το ίδιο το φυσικό σώμα των ανθρώπινων όντων. Είναι επομένως προφανές ότι το χρήμα, ο πλουτισμός, δεν είναι πλέον ο στόχος αυτής της υπερ-κάστας, της ολιγαρχίας, στα χέρια της οποίας, μέσω ενός πολύπλοκου καρουζέλ διασταυρούμενων συμφερόντων, υπάρχουν πολυεθνικές εταιρείες, χρηματοπιστωτικές οντότητες, επενδυτικά κεφάλαια, βιομηχανίες από ένα μεγάλο μέρος του κόσμου και στην ουσία από πολλά εθνικά κράτη που έχουν αδειάσει από κυριαρχία.

Κέρδισαν τον ταξικό πόλεμο και υπερηφανεύονται γι' αυτό. Τους ανήκουν (σχεδόν) τα πάντα - ό,τι απομείνει μπορεί να καταλήξει στα χέρια τους μέσα σε λίγα χρόνια. Αυτό το κατέστησε σαφές ένας από τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους τους, ο Κλάους Σβαμπ, ο εμψυχωτής του WEF, του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, του πάρτι του Νταβός, που πήρε το όνομά του από την ελβετική πόλη όπου συνεδριάζει. Δεν θα έχετε τίποτα και θα είστε ευτυχισμένοι είναι ένα από τα συνθήματά τους. Εμείς δεν θα έχουμε τίποτα, όχι "αυτοί", φυσικά. Οι νέοι σούπερ καπιταλιστές, οι κυρίαρχοι των πάντων, οι πλούσιοι πέρα από κάθε φαντασία, δεν έχουν πλέον ως στόχο τη συσσώρευση αγαθών: ο στόχος επετεύχθη. Αφού κατέχουν όλα τα μέσα, θέλουν τώρα να καθορίσουν και όλους τους σκοπούς (Φρίντριχ Φον Χάγεκ), δηλαδή να αλλάξουν τον κόσμο και να ξαναφτιάξουν τον άνθρωπο. Και αυτό είναι που ονομάζουν Μεγάλη Επαναφορά.

Δεν είναι τυχαίο ότι ορισμένοι από τους παγκόσμιους πλούσιους έχουν χιλιαστικούς, ακόμη και προμηθεϊκούς, στόχους: να αλλάξουν ριζικά τη Γη και τον κύριο κάτοικό της, τον άνθρωπο. Ο Τζεφ Μπέζος της Amazon στοχεύει στον αποικισμό του διαστήματος και εν τω μεταξύ εξαγοράζει εταιρείες που προσανατολίζονται στην επέκταση των ορίων της ανθρώπινης ζωής. Ο Μπιλ Γκέιτς (Microsoft), ο άνθρωπος που ελέγχει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μέσω της επιδεικτικής χρηματοδότησης του ιδρύματός του, θέλει να αλλάξει τη διατροφή του ανθρώπου (τεχνητή τροφή και έντομα) και μάλιστα, για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, προτείνει να σκοτεινιάσει ο ήλιος με τη διασπορά σκόνης ανθρακικού ασβεστίου στην ατμόσφαιρα. Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ του Facebook, ο εφευρέτης του πιο δημοφιλούς παγκόσμιου κοινωνικού μέσου, το οποίο έχει φέρει επανάσταση στον τρόπο επικοινωνίας μας, έθεσε πρόσφατα σε εφαρμογή το φιλόδοξο σχέδιο του metaverse - πέρα από το σύμπαν - "ένα σύνολο εικονικών χώρων για τη δημιουργία και την εξερεύνηση με άλλους ανθρώπους που δεν βρίσκονται στον ίδιο φυσικό χώρο με εσάς". Ο Elon Musk, ένας οραματιστής επιχειρηματίας, η εταιρεία του οποίου ονομάζεται Tesla, από το όνομα του λαμπρού, αμφιλεγόμενου Σέρβου εφευρέτη Nikola Tesla, επικεντρώνεται στην τεχνητή νοημοσύνη και τα ανθρωποειδή ρομπότ.

Όλοι αυτοί είναι στόχοι που ξεπερνούν τον άνθρωπο και κατευθύνονται προς μια υπό κατασκευή μετα-ανθρωπότητα. Εν ολίγοις, βυθιζόμαστε σε μια γιγαντιαία κοσμογονική μετάβαση που δεν είναι μόνο οικονομική ή τεχνολογική, αλλά ανθρωπολογική, μια υπαρξιακή αλλαγή παραδείγματος της οποίας εμπνευστές είναι οι πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο.

Δεν είναι φιλοδοξία αυτού του έργου να διερευνήσει αυτά τα φαινόμενα τεράστιας εμβέλειας, ούτε να τα κρίνει. Πιο σεμνά, στόχος μας είναι να γνωρίσουμε τη ζωή, το έργο και τις ιδέες ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της "ανατρεπτικής" ολιγαρχίας που αλλάζει ανεπανόρθωτα τον τρόπο ζωής, τις αντιλήψεις, τις ιδέες και τη συμπεριφορά εκατομμυρίων, ίσως δισεκατομμυρίων ανθρώπων, του Τζορτζ Σόρος, μαζί με το σημαντικότερο δημιούργημά του, το Ίδρυμα Ανοιχτής Κοινωνίας. Ο αμερικανός δισεκατομμυριούχος ουγγρικής και 

εβραϊκής καταγωγής αντιπροσωπεύει τη σύνθεση ενός νέου καπιταλισμού - που κερδίζει με τα όπλα του παλιού - του οποίου η φιλοδοξία δεν είναι πλέον η αύξηση της παραγωγής, η πώληση αγαθών και υπηρεσιών και η συσσώρευση πλούτου, αλλά η ανατροπή του κόσμου, η γενική θεώρηση του ανθρώπου και της ζωής στη βάση ενός τεχνο-επιστημονικού σχεδίου που μοιάζει με το άνοιγμα του μυθολογικού κουτιού της Πανδώρας. Το αρχικό μέσο είναι το χρήμα, αλλά οι σκοποί δεν είναι οικονομικοί. Η κυριαρχία είναι ο όρος που τους συνοψίζει.

Για τον Τζορτζ Σόρος, ο πλούτος - που χτίστηκε από το μηδέν μέσω αδίστακτων επιτυχιών στην κερδοσκοπική χρηματιστηριακή οικονομία - βρίσκεται στην υπηρεσία μιας κοσμοθεωρίας που αποκαλεί Ανοιχτή Κοινωνία, στον απόηχο του σημαντικότερου έργου του Καρλ Πόπερ, του Αυστριακού φιλοσόφου και επιστημολόγου που πολιτογραφήθηκε Βρετανός. Η Ανοικτή Κοινωνία έγινε το όνομα του ιδρύματος που ίδρυσε με τη σημερινή του μορφή ο Σόρος τον Απρίλιο του 1993, κληρονόμος των "φιλανθρωπικών" (πρέπει να πούμε κάτι για το νόημα του όρου) δραστηριοτήτων του που είχαν αρχίσει τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια νωρίτερα. Για περισσότερα από σαράντα χρόνια -μια εποχή κατά την οποία η ιστορία κινείται με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς- ο Σόρος είναι ένας από τους μεγάλους μαριονετίστες του κόσμου, μέσω ενός τριχοειδούς δικτύου επιρροών, οργανώσεων, ενώσεων και κινημάτων που φτάνει σε εκατόν είκοσι χώρες σε όλο τον κόσμο. Είναι ο άνθρωπος που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον έχει επηρεάσει την πολιτική, τις επιλογές μεγάλων και μικρών εθνών σε τέσσερις ηπείρους και κυρίως τις ιδεολογίες και τα ανθρωπολογικά οράματα που έχουν γίνει κυρίαρχα στη Δύση. Το πεδίο εφαρμογής του είναι εκτεταμένο. Από την πολιτική μέχρι τις οικονομικές διευθετήσεις, από την προοπτική μιας παγκόσμιας κυβέρνησης μέχρι καθοριστικά ζητήματα όπως τα ναρκωτικά, οι αμβλώσεις, η μετανάστευση, η ευθανασία, η οικογένεια, η σεξουαλικότητα και το "φύλο" - ολόκληρη η ατζέντα του φιλελεύθερου προοδευτισμού - τα χρήματά του, η μορφή του και το OSF έχουν γίνει ένας ισχυρός παγκοσμιοποιητικός Αυλητής του Χάμελιν.

Ο ρόλος του Σόρος εκτείνεται πέρα από την οικονομία, πέρα από την παραδοσιακή πολιτική και τον κόσμο των ιδεών. Το όραμά του και οι συνεκτικές πράξεις που απορρέουν από αυτό, μέσω ποταμών χρήματος και ενός στρατού συνεργατών υψηλού επιπέδου, αποτελούν το κοινό νήμα που συνδέει τις διάφορες πτυχές της παγκοσμιοποίησης και της Νέας Τάξης Πραγμάτων. Ο Σόρος και το Ίδρυμά του αποτελούν το πιο συγκεκριμένο παράδειγμα μεταπολιτικής [Η πολιτική μπορεί να οριστεί ως το σύνολο των αρχών, των συμβόλων, των μέσων και των πράξεων μέσω των οποίων ο άνθρωπος επιδιώκει το κοινό καλό της πολιτείας. Όμως η πολιτική δεν είναι το σύνολο του ανθρώπου. Υπάρχουν διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης που δεν ανήκουν στην πολιτική, αλλά είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με αυτήν. Αυτό το σημείο συνάντησης της πολιτικής διάστασης και του ανθρώπου στο σύνολό του το ονομάζω μεταπολιτικό]. (Panikkar, R., II dàimon della politica: agonia e speranza, EDB, 1995).

Είναι λοιπόν απαραίτητο να επιχειρήσουμε να ανασυνθέσουμε την οικονομική και υπαρξιακή πορεία, το πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο διαμορφώθηκε, τις σκέψεις, τις πεποιθήσεις και τις ιδιοσυγκρασίες ενός ανθρώπου που δημιούργησε ένα από τα πιο διακλαδωμένα, εξελιγμένα και ισχυρά μέσα επιρροής και προσανατολισμού στον κόσμο, τον OSF, κάτι πολύ περισσότερο από ένα ίδρυμα ή ένα λόμπι, έναν οργανισμό που, σύμφωνα με τα δικά του επίσημα στοιχεία, έχει διανείμει πάνω από 16,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε χρηματοδότηση σε όλο τον κόσμο, έχει ετήσιο προϋπολογισμό (2020) 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια, έχει περιουσιακά στοιχεία που υπολογίζονται το 2013 σε 19,5 δισεκατομμύρια δολάρια και έχει μέχρι στιγμής χρηματοδοτήσει πάνω από 50.000 οντότητες. "Οι επιχορηγήσεις μας, οι οποίες κυμαίνονται από μερικές χιλιάδες έως εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια, χορηγούνται σε οργανώσεις, φοιτητές και ακτιβιστές σε περισσότερες από 120 χώρες". Σύμφωνα με άλλες πηγές, το συνολικό ποσό που δέσμευσε ο Σόρος για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια της ζωής του εκτιμάται σε 32 δισεκατομμύρια δολάρια, όσο το 79% των ποσών που κέρδισε κατά τη διάρκεια μιας πολύ μακράς καριέρας. Αφήνοντας κατά μέρος την κρίση για τους σκοπούς που επέλεξε ο πρώην Ούγγρος Ισραηλινός μετανάστης, πρέπει να παραδεχτούμε ότι -ανεξάρτητα από τα μέσα, τις μεθόδους και την οικονομική αδίστακτη συμπεριφορά- το χρήμα γι' αυτόν υπήρξε πάνω απ' όλα ένα εργαλείο στην υπηρεσία της κοσμοθεωρίας του.

Σύμφωνα με τον επίσημο ιστότοπο του OSF, "το Open Society Foundations του George Soros είναι ο μεγαλύτερος ιδιωτικός χρηματοδότης στον κόσμο ανεξάρτητων ομάδων που εργάζονται για τη δικαιοσύνη, τη δημοκρατική διακυβέρνηση και τα ανθρώπινα δικαιώματα, Παρέχουμε χιλιάδες επιχορηγήσεις κάθε χρόνο μέσω ενός δικτύου ιδρυμάτων και εθνικών και περιφερειακών γραφείων, χρηματοδοτώντας ένα ευρύ φάσμα έργων, πολλά από τα οποία διαμορφώνονται τώρα από τις προκλήσεις της πανδημίας COVID".

Ο Τζορτζ Σόρος δεν είναι ο Μεγάλος Γέρος, ούτε το Απόλυτο Κακό, ούτε το OSF το μεταμοντέρνο Spectre (εγκληματική οργάνωση σε ταινίες του 007 James Bond). Αντίθετα, ο άνθρωπος και το πλάσμα του είναι το ορατό πρόσωπο, το καλύτερο παράδειγμα για το πώς λειτουργεί πραγματικά ο κόσμος, σε ποιανού τα χέρια βρίσκεται η εξουσία και για ποιους σκοπούς οργανώνεται, ποιες είναι οι ιδέες της εξουσίας και οι πραγματικοί στόχοι ενός παγκόσμιου καπιταλισμού που έχει δεσμευτεί να διαμορφώσει τον κόσμο και να τον αλλάξει σύμφωνα με ένα σχέδιο που ο Σόρος έχει περιγράψει σε πολυάριθμα συγγράμματα και σε μεγάλο βαθμό υλοποίησε μέσω της συνεχούς οικονομικο-χρηματοοικονομικής του δράσης και του αδιάλειπτου μεταπολιτικού του ακτιβισμού. Είτε μας αρέσει είτε όχι -και στον συγγραφέα δεν αρέσει καθόλου- η μορφή του Σόρος και η οργάνωσή του συγκαταλέγονται στους πρωταγωνιστές και αρχιτέκτονες της ιστορίας μας. Η επιρροή των ιδεών του, όχι λιγότερο από το υπερπολιτικό έργο του OSF, θα ξεπεράσει για πολύ τα βιολογικά όρια της ύπαρξης ενός ανθρώπου που γεννήθηκε το 1930. Είναι απαραίτητο να τις γνωρίσουμε για να τις κατανοήσουμε και να πάρουμε θέση. Αυτός είναι ο στόχος του βιβλίου: αξίζει να ξεκινήσουμε το ταξίδι.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. ΜΙΑ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΖΩΗ

2. Η ΑΝΟΙΚΤH ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΠEΡΓΚΣΟΝ ΣΤΟΝ ΠOΠΕΡ

3. Η ΑΝΟΙΚΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΖΟΡΤΖ ΣΟΡΟΣ

4. OSF, ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ (Η ΦΑΜΠΡΙΚΑ) ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑΣ

5. Ο ΣΟΡΟΣ, ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (OSF) ΚΑΙ Η ΙΤΑΛΙΑ

6. ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ ΣΟΡΟΣ

7. ΤΟ ΔIΧΤΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΨΑΡA

8. DCLEAKS. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ;

9. Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΚΟΥΡΣΑΡΟΣ 

10. Ο ΝΟΝOΣ ΤΗΣ ΓΚΡEΤΑ, O ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

11. ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝIΑ ΑΝΟΙΧΤH ΣΤΟ ΘAΝΑΤΟ

12. ΣΟΡΟΣ, Ο ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

13. ΣΟΡΟΣ, Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΓΕΡΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

14. ΣΟΡΟΣ, ΟΙ ΜΚΟ, Ο ΚΟΡΩΝΟΙΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ

15. ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

16. ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΟΙΚΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - Ο ΤΖΩΡΤΖ ΣΟΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ 

Εκδόσεις Αμέθυστος