Τρίτη 8 Ιουλίου 2025

Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΑΓΑΘΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (1)

                         HANS – GEORG GADAMER

          (DIE IDEE DES GUTEN ZWISCHEN PLATO UND ARISTOTELES)

Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΑΓΑΘΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Διάλεξη στις 10.1.1976
(Heidelberg 1978 – Carl Winter, Universitӓtsverlag)

Εισαγωγικό σημείωμα

         Ξεκινάμε σήμερα, συν Θεώ, ένα καινούργιο κείμενο, τη μετάφραση της διάλεξης «Η Ιδέα τού Αγαθού ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη» τού Hans – Georg Gadamer, του καλύτερου και πιο ‘ελεύθερου’ ίσως μαθητή τού Heidegger. Με την, εκ των πραγμάτων, πεποίθηση ότι θα κατανοήσουμε καλύτερα και βαθύτερα τί είναι στην πραγματικότητα η αληθινή ‘φιλοσοφία’, που ξεκίνησε με τον Σωκράτη στην αρχαίαν Ελλάδα προς όφελος όλης τής ‘οικουμένης’. «Όστις θέλει…», λέει και ο Χριστός, και «Ζητείτε και ευρήσετε…», ενώ θυμόμαστε και τα λόγια τού αγίου Γρηγορίου τού Θεολόγου, που λέει σ’ ένα σημείο: «Κι εμείς φιλόσοφοί εσμεν…», τιμώντας εκείνους που έφτασαν με τον λόγο ένα ‘βήμα’ πριν τον αληθινό Θεό…

Πρόλογος

Ο Χέγκελ αντιλήφθηκε βέβαίως ως πνευματικά όμοιον τον θεωρητικό χαρακτήρα τής διδασκαλίας τών Ιδεών στον Πλάτωνα και της οντολογίας τής ουσίας στον Αριστοτέλη, και είναι κατ’ αυτήν την έννοια και ο πρώτος που φανέρωσε στη σύγχρονην εποχή το διαμορφωμένο απ’ τον Αριστοτέλη, και εξελιγμένο με τον ‘νεοπλατωνισμό’ και τη χριστιανικήν παράδοση ‘πλαίσιο’ για την πλατωνική διδασκαλία τών Ιδεών. Και δεν μπορούμε και να πούμε, πως δεν θα επηρέαζε διαρκώς και την (μετέπειτα…) φιλοσοφικο-ιστορική έρευνα. Του οφείλουν λοιπόν, τόσο καλοί αριστοτελιστές όπως ο Trendelenburg ή ο Eduard Zeller, πολλά, γιατί ήταν πάνω απ’ όλα και ο πρώτος που ‘αποκάλυψε’ τη φιλοσοφική σημασία τών ‘εσωτερικών’ (‘esoterisch’) και ‘διαλεκτικών’ διαλόγων τού Πλάτωνα. Η ενεργητική όμως ενότητα, την οποία και συμπεριλαμβάνει η πλατωνικο-αριστοτελική φιλοσοφία τού Λόγου (Logos), που δεν έμεινε ούτε αυτή κρυφή και για τον Χέγκελ, δεν εκτιμήθηκε, όπως μου φαίνεται, στη συνέχεια και μέχρι σήμερα ακόμη, αρκετά.

Κι αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους. Υπήρξε βέβαια στ’ αλήθεια ένας μυστικός και ανομολόγητος ‘χεγκελιανισμός’ πίσω απ’ τις νέο-καντιανές ερμηνείες τού Πλάτωνα απ’ τον Cohen, τον Natorp και όσους τούς ακολούθησαν (Cassirer, N. Hartmann, Hὂnigswald, Stenzel). Για την ίδια όμως τη συνείδηση αυτής τής γενιάς ερευνητών βρισκόταν αποκλειστικά ο Πλάτων και καθόλου ο Αριστοτέλης μπροστά στην κριτικο-ιδεαλιστική πρόθεσή τους. Εμπόδιο δε σε μια πλήρη ανάπτυξη των χεγκελιανών θεωριών στεκόταν παντελώς, η δογματική απ’ τη μια ‘υπερ-ποίηση’ την οποία υπέστη απ’ τον κυρίαρχο στο ‘καθολικό’ (‘λατινικό’…) στρατόπεδο νεο-θωμισμό ο Αριστοτέλης, αλλά και η από παλιά κληρονομημένη εχθρότητα της σύγχρονης φυσικής επιστήμης ενάντια στην αριστοτελική φυσική τελεολογία και την ιδεαλιστική φιλοσοφία τής φύσης. Προσετέθη δε και η εντελώς ΄προβοκατόρικη’ εκτροπή τής νεοκαντιανής ερμηνείας τού Πλάτωνα, και ιδίως εκείνης τού Paul Natorp, που συνέδεσε, ενάντια στο ελληνικό κείμενο, τον Πλάτωνα με τον Γαλιλαίο, χωρίς καμμιάν ‘ευαισθησία’ για τις ιστορικές διαφορές, ερμηνεύοντας ως ‘νόμο της φύσης’ την ‘Ιδέα’. Μέσα απ’ αυτή την ιδεαλιστικο-νεοκαντιανή εξήγηση του Πλάτωνα, δεν μπορούσε παρά να εμφανιστή ως μια παράλογη παρεξήγηση η αριστοτελική κριτική στον ‘δάσκαλό’ του (ο Αριστοτέλης παρεξηγούσε τον Πλάτωνα!...). Η συνέπεια ήταν να παραγνωρισθή (να αγνοηθή…) περαιτέρω η πλατωνικο-αριστοτελική ενότητα ενέργειας και επίδρασης, και να υπάρξη σοβαρώτατο εμπόδιο στην πλήρην πρόσληψη της ελληνικής κληρονομιάς στη δική μας φιλοσοφική σκέψη. Γίνονταν μάλιστα εντελώς τετριμμένες και απλοϊκές αντιπαραθέσεις, όπως «Πλάτων ο ιδεαλιστής» και «Αριστοτέλης ο ρεαλιστής», γενικώς αποδεκτές, που μαρτυρούσαν όμως στην πραγματικότητα μιαν αληθινή άβυσσο συνειδητο-ιδεαλιστικής προκατάληψης. Δεν ήταν δε, ακόμα και το εμπνευσμένο απ’ τον Χέγκελ ‘πλαίσιο’, κατά το οποίο δεν ‘θεωρούσε’ ακόμα το Απόλυτο ως πνεύμα, ζωή και αυτοσυνείδηση η ελληνική σκέψη, κατάλληλο για να εκτιμηθή σωστά η θεμελιακή της σημασία για τη νεώτερη φιλοσοφία.

Ακόμα κι όταν αναζητούσα κι εγώ ο ίδιος, παρακινημένος απ’ την απεξάρτηση του Nicolai Hartmann απ’ τον νεοκαντιανό ιδεαλισμό, να ‘διεισδύσω’ στην αριστοτελική σκέψη, όπου και αποδεικνυόταν πολύτιμη η βοήθεια της γαλλικής και της αγγλικής έρευνας (οι Robin, Taylor, Ross, Hardie και προπάντων ο ασύγκριτος Hicks), έλειπαν πολλά για να θεωρήση κανείς την ενότητα της φιλοσοφίας τού Λόγου, που ξεκίνησε (κάποτε…) με το σωκρατικό ερώτημα και παρήκμασε (μεν…) γρήγορα στην εποχή μετά τον Αριστοτέλη, έχοντας ωστόσο μόνιμα προσδιορίσει την σύνολη εννοιολογική δυνατότητα της δυτικής σκέψης. Η συνάντησή μου με τον Heidegger υπήρξε τότε αποφασιστική για μένα. Ο Heidegger είχε εξίσου ‘διεξέλθει’ την ‘καθολική’ (‘λατινική’…) παράδοση του αριστοτελισμού όσο και τον νεοκαντιανισμό, και είχε ‘χαλυβδώσει’ με τη λεπτομερειακή τέχνη τών εννοιών του Husserl την επιμονή του και τη θεωρητική δύναμη, που είναι απαραίτητες για να φιλοσοφήση κανείς με τον Αριστοτέλη – και για δες: υπήρχε (ξαφνικά…) εκεί ένας συνήγορος του Αριστοτέλη, που ξεπερνούσε κατά πολύ όλες τις παραδοσιακές απόψεις τού αριστοτελισμού, του θωμισμού, ακόμα και του χεγκελιανισμού σε αμεσότητα και φαινομενολογική φρεσκάδα. Σχεδόν τίποτα δεν έχει γίνει απ’ αυτά μέχρι τώρα γνωστό. Επενεργούσε όμως στην ακαδημαϊκή διδασκαλία, και από εκεί προσδιορίστηκε και ο δικός μου δρόμος. Όταν δημοσίευσα δε το πρώτο μου βιβλίο, τη «Διαλεκτική ηθική τού Πλάτωνα», κατέστη προφανής, στο πεδίο τής πρακτικής τουλάχιστον φιλοσοφίας, η σύγκλιση για μένα, των ‘διανοητικών’ προθέσεων του Πλάτωνα με τη διάκριση των εννοιών στον Αριστοτέλη.

Ένα πράγμα μάς παρέπεμπε τότε πέρα απ’ την περιορισμένη συνάφεια προβλημάτων τής πρακτικής φιλοσοφίας: το μεθοδικό πρόβλημα, ότι διέσωζε σε μας δυό τόσο ανόμοια πράγματα η παράδοσή μας, όπως ήταν οι Διάλογοι που συνέταξε ο Πλάτων και τα κατεγραμμένα απ’ τον Αριστοτέλη ‘γραπτά εργασίας’, κι ότι ούτε διαθέτουμε μιαν αυθεντική, θεωρητική επεξεργασία τών πλατωνικών διδασκαλιών, ούτε και μπορούμε να διαβάσουμε, αντίστροφα, τα αριστοτελικά κείμενα που είχε (ο ίδιος ο Αριστοτέλης…) δημοσιεύσει. Κι ότι είμαστε υποχρεωμένοι να αντιπαραθέτουμε μόνιμα λοιπόν το ανόμοιο προς το ανόμοιο. Η φαινομενολογική (ωστόσο…) περιγραφική τέχνη, που μπόρεσα λιγάκι να διδαχθώ κοντά στον Husserl και τον Heidegger, με βοήθησε να ανταπεξέλθω ως προς αυτή την μεθοδική δυσκολία στις πρώτες μου προσπάθειες. Γιατί δεν μπορεί να αξιώση ούτε η μιμητική μορφή τών Διαλόγων ούτε η μορφή πρωτοκόλλων τών αριστοτελικών κειμένων μιαν αυθεντία απέναντι στην αντικειμενικήν ερμηνεία, που στηρίζεται (βέβαια…) πάνω σ’ αυτά.

Πέρασε στο μεταξύ σχεδόν μισός αιώνας. Και το μεθοδικό πρόβλημα οξύνθηκε από μιαν ορισμένη άποψη και απ’ τις δυό πλευρές: απ’ την αριστοτελική πλευρά με τον Werner Jaeger και τη σχολή του, απ’ τη δε πλατωνική πλευρά πρόσφατα με τα μέλη τής σχολής στην Tȕbingen, που αποδέχθηκαν τις παροτρύνσεις προπάντων του Robin. Τα δε φιλοσοφικά ερεθίσματα που δέχθηκα εγώ απ’ την πλευρά μου απ’ τον Heidegger, με οδήγησαν ολοένα και περισσότερο στις περιοχές τής Διαλεκτικής, τόσο τής πλατωνικής όσο και της χεγκελιανής. Διδασκαλία δεκαετιών αφιερώθηκε στην επεξεργασία και τη ‘δοκιμασία’ αυτού, το οποίο και απεκάλεσα ενεργητική ενότητα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη εδώ. Πίσω όμως κι απ’ αυτά υπήρχε η μόνιμη πρόκληση, που σηματοδοτούσε για μένα ο ιδιαίτερος τρόπος σκέψης τού Heidegger και η εξήγησή του ιδιαιτέρως τού Πλάτωνα, ως το αποφασιστικό (εκείνο…) βήμα στην κατεύθυνση να λησμονηθή το Είναι στη ‘μεταφυσική σκέψη’. Το πώς αναζητούσα δε να αντιμετωπίσω θεωρητικά αυτή την πρόκληση, το μαρτυρά η επεξεργασία τού πονήματός μου για μια φιλοσοφικήν ερμηνευτική (Hermeneutik) με ‘αλήθεια και μέθοδο’. Στο να παραμείνουν ωστόσο ‘ανοιχτά’ ως συνοδοιπόροι στον συνεχιζόμενον διάλογο για τη φιλοσοφία, τόσο η διαλογική (τέχνη…) τού Πλάτωνα όσο και η κοινή στον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και τον Χέγκελ (( ! )) θεωρητική διάσταση, χρησιμεύουν και οι εξής σπουδές και μελέτες, που συνταιριάζουν και προς κάποια άλλα μικρά ‘λιθαράκια’, που τα συνέλεξα στο μεταξύ.

Πρόκειται για τις εξής εργασίες:


Για την προϊστορία τής μεταφυσικής (1950). Στο: Περί τού εννοιολογικού κόσμου τών προσωκρατικών – Zur Vorgeschichte der Metaphysik. In: Um die Begriffswelt der Vorsokratiker. 1968, Wiss. Buchgesellschaft Darmastadt, σ. 364 – 390.
Αρχαία ατομική θεωρία – Antike Atomtheorie (1935). Ό.π. σ. 512 – 533.
Ο Πλάτων και οι ποιητές (1934). Στο: Η διαλεκτική ηθική τού Πλάτωνα – Plato und die Dichter. In: Platos dialektische Ethik, 2η έκδ. 1968.
Η παιδαγωγική Πολιτεία τού Πλάτωνα (1941) – Platos Staat der Erziehung, ό.π.
Διαλεκτική και σοφιστική στην 7ην πλατωνικήν επιστολή (1962) – Dialektik und Sophistik im VII. platonischen Brief, ό.π.
Amicus Plato magis amica veritas (Φίλος ο Πλάτων και φιλτάτη η αλήθεια) (1968), ό.π.
Προηγούμενες μορφές σκέψης (1966). Στο: Μικρά κείμενα ΙΙΙ. – Vorgestalten der Reflexion. In: Kleine Schriften III 1972.
Ο Πλάτων και οι προσωκρατικοί (1964) – Platon und die Vorsokratiker, ό.π.
Η άγραφη διαλεκτική τού Πλάτωνα (1968) – Platons ungeschriebene Dialektik, ό.π.
Για το θεϊκό στην πρώιμη σκέψη τών Ελλήνων (1970) - Ȕber das Gȍttliche im frȕhen Denken der Griechen, ό.π.
Υπάρχει η ύλη; Μια μελέτη για τη διαμόρφωση (αυτής…) τής έννοιας στη φιλοσοφία και την επιστήμη – Gibt es die Materie? Eine Studie zur Begriffsbildung in Philosophie und Wissenschaft. In: Convinium Cosmologicum. H. Hȍnl z. 70. Geb. Hrsg. v. A. Giannaras. 1973, Schwabe, Basel, σ. 93 – 109.
Η απόδειξη τής αθανασίας στον «Φαίδωνα» του Πλάτωνα. Στο: Πραγματικότητα και σκέψη – Die Unsterblichkeitsbeweise in Platons ‘Phaidon’. In: W. Schulz z. 60. Geb. Hrsg. v. H. Fahrenbach. 1973, Neske, Pfullingen, σ. 145 – 161.
Ιδέα και πραγματικότητα στον ‘Τίμαιο’ του Πλάτωνα – Idee und Wirklichkeit in Platos ‘Timaios’. 1974, Winter, Heidelberg (Sitzungsberichte d. Heidelberger Akademie der Wissenschaften).

Για την αρχή στον Ηράκλειτο. Στο: Είναι και ιστορικότητα – Vom Anfang bei Heraklit. In: Sein und Geschichtlichkeit. K. H. Volkmann – Schluck z. 60. Geb. Hrsg. v. I. Schȕssler u. W. Janke. 1974, Klostermann, Frankfurt/M. σ. 3 – 14.
Πλάτων και Χάιντεγκερ. Στο: Ο ιδεαλισμός και το παρόν του – Plato und Heidegger. In: Der Idealismus und seine Gegenwart. Festschrift fȕr Werner Marx z. 65. Geb. Hrsg. v. U. Guzzoni, B. Rang u. L. Siep. 1976, Meiner, Hamburg, σ. 166 – 175.
Φιλοσοφία και θρησκεία στην ελληνικήν αρχαιότητα – Philosophie und Religion im griechischen Altertum. In: Festschrift fȕr Wilhelm Anz, 1975, δεν έχει τυπωθή.

Παρουσίασα δυό φορές (θέματα…) απ’ αυτές τις μελέτες σε συνεδριάσεις τής Ακαδημίας τών Επιστημών στη Χαϊδελβέργη: στις 22. Ιουνίου 1974 και στις 10. Ιανουαρίου 1976 (πρβλ. και την επετηρίδα τής Ακαδημίας το 1974 και το 1976). Αυτό που παρουσιάζω δε τώρα εδώ είναι μια περαιτέρω επεξεργασία, στην οποία ελπίζω να προσθέσω κι άλλες (μου…) μελέτες. Αν και δεν πρόκειται να αποτελέση (ποτέ…), παρά μετά δυσκολίας ένα πραγματικό ‘Ολον. (( Όπως δεν απετέλεσε και η παρούσα (άλλωστε…) εργασία ένα Όλον, αναφερόμενη (απλώς…) σε μια σειρά από σταθμίσεις και παρατηρήσεις στο ερώτημα που τέθηκε. ))
Θα παρατηρήση (επίσης…) κανείς, ότι αναφέρομαι μόνο σποραδικά στη νεώτερη έρευνα, για την οποία δεν αισθάνομαι σε θέση να έχω μια περιεκτική γνώση. Ενώ είναι και οι προϋποθέσεις τής δικής μου ερμηνείας πάρα πολύ διαφορετικές απ’ τις προϋποθέσεις τής υπόλοιπης έρευνας. Ας αφήσουμε να θεωρηθή λοιπόν η παρούσα διάλεξη ως μια απόπειρα, να διαβαστούν μια φορά διαφορετικά οι Έλληνες κλασσικοί τής σκέψης, όχι μέσα απ’ την κριτική υπεροχή τού σύγχρονου και μοντέρνου, που πιστεύει πως βρίσκεται, κατέχοντας μιαν ατελείωτα εκλεπτυσμένη λογική, πέρα απ’ τους Αρχαίους, αλλά μέσα απ’ την πεποίθηση, ότι η ‘φιλοσοφία’ δεν είναι παρά μια εμπειρία τού ανθρώπου που μένει πάντα ίδια, χαρακτηρίζοντάς τον ως άνθρωπο, κι ότι δεν υπάρχει καμμιά πρόοδος, παρά μόνο συμμετοχή εκεί. Το ότι (μπορεί να…) ισχύη αυτό ακόμα και για έναν πολιτισμό, διαμορφωμένον όπως ο δικός μας απ’ την επιστήμη, ακούγεται μεν απίστευτο, μου φαίνεται ωστόσο αληθινό.

( συνεχίζεται )
 Αμέθυστος.

Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΣΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟ(1) Τού John M. Rist.

   Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΣΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟ

Τού John M. Rist.

Image result for john m ristΗ επιθυμία είναι ένας όρος γενικός. Φυσιολογικά η σημασία της είναι ξεκάθαρη: αναφέρεται σε μία επιδίωξη, περισσότερο ή λιγότερο έντονη, η οποία στοχεύει στην απόκτηση αυτού που δέν κατέχεται.Απο την στιγμή που πολλές επιθυμίες έχουν την ροπή να γίνουν υπερβολικές πολύ γρήγορα, ο όρος προσλαμβάνει μία μειωτική σημασία και προσλαμβάνει πολύ συχνά την σημασία τού πόθου, όπως στην περίπτωση τού πόθου τής εξουσίας, τού χρήματος ή τού πόθου τής σεξουαλικής απολαύσεως τού σώματος κάποιου. Αυτό που όλες αυτές οι χρήσεις τού όρου "επιθυμία" φαίνονται να έχουν κοινό είναι το γεγονός ότι προϋποτίθεται, σωστά ή λανθασμένα, ότι η πραγματοποίηση κάθε ιδιαίτερης επιθυμίας,  θα προσφέρει ευχαρίστηση, ενώ η καταπίεσή της θα προκαλέσει έναν κάποιο βαθμό πόνου!
          Απο τήν μεταφυσική οπτική γωνία, η μορφή τής επιθυμίας η οποία ενδιαφέρει περισσότερο τούς Έλληνες και ιδιαιτέρως τήν πλατωνική παράδοση, είναι εκείνη η οποία ορίζεται σαν Έρως: μία επιθυμία δηλαδή γι'αυτό που είναι ωραίο, για το κάλλος! Μία τέτοια "ερωτική" επιθυμία, στην κοινή χρήση τής ελληνικής γλώσσας, μπορεί να κετευθυνθεί πρός οποιοδήποτε αντικείμενο, ακόμη και σ'αυτό που μπορεί να χαρακτηρισθεί με αυτόν τον όρο ακόμη και με μεταφορικό τρόπο όπως για παράδειγμα, η εξουσία ή ένα μπουκάλι κρασί, παρότι σ'αυτές τις περιπτώσεις η βασική σημασία λόγω τής οποίας η "εξουσία είναι ωραία", ή "το κρασί είναι ωραίο" επιτυγχάνεται εμμέσως μέσω τής ιδέας για την οποία αυτό που είναι "ωραίο" είναι κατά κάποιο τρόπο ενδογενώς καλό (κάλλος) : μία ιδέα, η οποία παρότι εκφράζεται μπορεί να καταλήξει α-νοητή, όπως στην περίπτωση τής εξουσίας ή τού κρασιού!
          Ο κύριος σκοπός και στόχος παρ'όλα αυτά τού έρωτος είναι η φυσική ομορφιά τού ανθρωπίνου σώματος, δηλαδή-τουλάχιστον πρωταρχικώς-αυτό που μπορεί να εμπνεύσει κατά κάποιο τρόπο την επιθυμία ενός προσώπου αρσενικού φύλου. Το αντικείμενο μιάς τέτοιας επιθυμίας μπορούσε να είναι τόσο οι γυναίκες όσο και οι άλλοι άνδρες (ή κατά προτίμησιν οι έφηβοι) ενώ ήταν συζητήσιμο εάν, εκτός τής Σαπφούς, οι γυναίκες μπορούσαν να έχουν μία "ερωτική" φύση. Το θέμα αυτό συζητήθηκε ενδελεχώς απο τον Πλούταρχο, τον 2ο αιώνα, ιδιαιτέρως λόγω τού γεγονότος ότι υπήρχε ο ισχυρισμός, ότι οι φιλόσοφοι ήταν, με κάποια θεία σημασία, "ερωτικοί", έτσι ώστε απο την στιγμή που μπορούν και οι γυναίκες να πραγματοποιήσουν την φιλοσοφία, όπως το ισχυρίζεται στην Πολιτεία ο Πλάτων και όπως βιωνόταν στην Ακαδημία του (όπως και αλλού) και αυτές θα έπρεπε να έχουν μία "ερωτική" φύση τουλάχιστον με αυτόν τον μεγαλειώδη τρόπο και για τον Πλούταρχο σε μερικές περιπτώσεις και με την κοινή σημασία. Έτσι ξεπερνώντας τήν "μεσογειακή" συνήθεια, ο Πλούταρχος συμπεραίνει πώς και οι σεβαστές γυναίκες μπορούν να είναι "ερωτικές".
          Ένα σταθερό στοιχείο τής προ ή μή-φιλοσοφικής σημασίας τού έρωτος, όπως αναπαρίσταται τόσο στα κείμενα λογοτεχνίας όσο και στα γκράφιτι που ζωγραφίζονται στα κτίρια των αρχαίων πόλεων όσο και των μοντέρνων, είναι το γεγονός ότι ο έρως δέν είναι μόνον μία Θεία και ανίκητη δύναμις (ανίκατε μάχαν λέει ο χορός τής Αντιγόνης τού Σοφοκλή), αλλά είναι και ένα είδος τιμωρίας που σε χτυπά. Οι Θείες δυνάμεις μπορούν να είναι τόσο επικίνδυνες όσο και δημιουργικές! Εάν ο έρως μπορεί να είναι τρομακτικός, το κάλλος, η ομορφιά την οποία κυνηγά και ψάχνει, είναι όμως μία έμπνευση. Ο Αθηναίος Ρήτωρ του IV αιώνος Υπερίδης αθώωσε μία πανέμορφη πελάτισσά του γδύνοντας την στην αίθουσα τού δικαστηρίου : Ποιός θα μπορούσε να καταδικάσει την Αφροδίτη;
          Αυτό είναι περίπου το πλαίσιο, το βάθος, στο οποίο υπεισέρχεται η φιλοσοφική παράδοση-μία παράδοση η οποία στο μεγαλύτερο μέρος της στηρίζεται στο Συμπόσιο και στον Φαίδρο τού Πλάτωνος, και στην οποία η πιό εκλεπτυσμένη τριμερής ψυχολογία αυτού τού τελευταίου διαλόγου φτάνει να συγχωνευθεί με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία, με την πιό άμεση παρουσίαση τής "ανόδου" τής ψυχής η οποία περιέχεται στον πρώτο διάλογο!
          Αυτό το πεδίο είναι ένα απο τα λίγα στα οποία ο Σωκράτης διεκδικεί στον εαυτό του μία πολύ συγκεκριμένη γνώση, δηλώνοντας ότι είναι "Ερωτικός" και ότι γνωρίζει πραγματικά κάτι γύρω απο τον Έρωτα! Αυτές οι δηλώσεις δέν συναντώνται μόνον στον Πλάτωνα αλλά και στον Αισχύνη, τον Αντισθένη και τον Ξενοφώντα. Ο Σωκράτης πράγματι "αγαπούσε" να γνωρίσει τί πράγμα υπήρχε κάτω απο την επιφάνεια τών πραγμάτων και η αγάπη του για την γνώση προσέφερε στους φίλους του και στους μαθητές του ένα φιλοσοφικό μοντέλο: αυτός είναι ο κεντρικός πυρήνας του εγκωμίου που έκανε ο μεθυσμένος Αλκιβιάδης τού Σωκράτη πρός το τέλος τού Συμποσίου, μέσα απο τον οίκο τής αλήθειας-και αφού οι υπόλοιποι τού συμποσίου είχαν περιγράψει τον έρωτα-ο Αλκιβιάδης δέν εγκωμιάζει τον Σωκράτη μόνον σαν έναν φιλοφικό εραστή-έναν εραστή τής αλήθειας-αλλά αφηγούμενος την προσπάθεια του να τον κατακτήσει, δοκιμάζει με ιδιαίτερο τρόπο, να φανερώσει ότι, παρότι ο Σωκράτης εκτιμά την φυσική ομορφιά, αυτός είναι πάντοτε ικανός να υποτάξει τις σωματικές του επιθυμίες στην αγάπη του για την ψυχή και για το υπερβατικό, το νοητό!
          Υπάρχουν δύο  θεμελιώδεις απαιτήσεις οι οποίες δέν μπορούν να αγνοηθούν σε κάθε θεωρία η οποία επιθυμεί να είναι "πλατωνική". Η πρώτη είναι ότι ο καθημερινός μας κόσμος, ο οποίος γνωρίζεται διά των αισθητηρίων, εξαρτάται για την ίδια του την σημασία και τό νόημα και για την ίδια του την ύπαρξη απο έναν ανώτερο άϋλο κόσμο, ο οποίος γνωρίζεται μόνον απο τον αγαπώντα Νού! Θα λάβουμε σαν δεδομένη, για την συνέχεια, την Πλατωνική θεωρία τής αθανασίας. Η δεύτερη απαίτηση είναι ότι χάρη στην δύναμη τής εμπνεύσεως τού έρωτος,ενός έρωτος ο οποίος είναι στραμμένος πρός το καθαυτό Κάλλος και όχι σε μία οποιαδήποτε μορφή περαστική τής ωραιότητος, αλλά στην ομορφιά η οποία δέν εκλείπει ποτέ και δέν παύει να εμπνέει, που είμαστε ικανοί να προοδεύσουμε απο "αυτόν" τον κόσμο στον "νοητό" κόσμο τού Κάλλους ή του καθαυτού Αγαθού. Μία τέτοια άνοδος (ψυχαγωγία) καθοδηγείται πάντοτε και μπορεί να καθοδηγηθεί μόνον απο έναν κεκαθαρμένο έρωτα!

Συνεχίζεται
Αμέθυστος.

PAUL FRIEDLȀNDER, ΠΛΑΤΩΝ (176)

Συνέχεια από: Κυριακή 25 Μαΐου 2025

PAUL FRIEDLȀNDER
ΠΛΑΤΩΝ
ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ
ΤΑ ΠΛΑΤΩΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ –
ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
ΤΡΙΤΗ ΜΕΣΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΤΟ ΟΨΙΜΟ ΕΡΓΟ
ΠΡΩΤΗ ΟΜΑΔΑ ΔΙΑΛΟΓΩΝ : Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

28. Φίληβος 
Φίληβος
(Ή περί ηδονής, Ηθικός)

52 C - 53 C. 
1.Οι ακάθαρτες ηδονές και οι καθαρές ηδονές είναι χωρισμένες η μία από την άλλη.

Οι ακάθαρτες, όταν είναι έντονες, ανήκουν —σύμφωνα με τον τρόπο σκέψης στους όρους των «τεσσάρων γενών» του όντος που διακρίθηκαν προηγουμένως (Ι 2)— στην τάξη του απερίοριστου.

Οι καθαρές ηδονές καταδεικνύουν την παρουσία του μέτρου (εμμετρία).

Μια ταξινόμηση με αυτούς τους όρους δείχνει με πολλή σαφήνεια ποιες διαφορές ή διακρίσεις αξίας πρέπει να γίνονται σε έναν τομέα, αυτόν της ηδονής, που συνήθως θεωρείται ενιαίος.

Το ζήτημα ήταν η «αλήθεια της ηδονής».
Στο τέλος του διαλόγου ένα παράδειγμα θα διευθετήσει το ζήτημα.

Ακόμη και μια πολύ μικρή ποσότητα καθαρού λευκού είναι πιο λαμπερή, πιο ευγενής και πιο αληθινή από μια μεγάλη ποσότητα μη καθαρού λευκού, και κατά τον ίδιο τρόπο μια ελάχιστη ποσότητα καθαρής ηδονής είναι πιο ευχάριστη, πιο ευγενής και πιο αληθινή από μια μεγάλη ποσότητα ηδονής αναμεμειγμένης με πόνο.

Ας μην παραβλέψουμε τήν ηθική επιταγή (το ηθικό πρόταγμα) που αντηχεί σε αυτήν την ανάλυση!

53 C - 55 A
2. Υπάρχουν ορισμένοι «λεπτολόγοι στοχαστές» που υποστηρίζουν τον αιώνια «γινόμενο» χαρακτήρα της ηδονής και επομένως αρνούνται την ύπαρξή της.
Αυτή η συνέπεια πρέπει επίσης να τους αποδοθεί ή μάλλον είναι ήδη πλατωνική;
Και ποιοι είναι αυτοί οι στοχαστές; Οι Κυρηναϊκοί, οι Μεγαρικοί, άλλοι ακόμη;
Από τη μια πλευρά θα θέλαμε να γνωρίζουμε την απάντηση, από την άλλη δεν μπορούμε να σκεφτούμε ότι μπορούμε να τη δώσουμε με βεβαιότητα.
Το ζήτημα δεν αφορά τον Φίληβο.
Ο Πλάτων, προφανώς, χρησιμοποιεί μια θεωρία συνηθισμένη στη σκέψη της εποχής του επειδή του προσφέρει την ευκαιρία να φέρει τη συζήτηση σε ένα εντελώς νέο επίπεδο, ακριβώς όπως ο Αριστοτέλης, στα Ηθικά Νικομάχεια (1152 b 12 και εξής· 1153 a 15 και εξής) χρησιμοποιεί την ίδια θεωρία για να διασαφηνίσει τη σημασία της έννοιας του ενεργεία σε αντίθεση με αυτό που κοινώς λέγεται γίγνεσθαι.

Σε κάθε περίπτωση, ο Πλάτων κατασκευάζει εδώ μια σειρά από αντιθέσεις:

αυτό που είναι καθαυτό         /    αυτό που τείνει προς κάτι άλλο
το «για χάρη του οποίου»     /     το «για χάρη κάποιου άλλου»
ο σκοπός, το τέλος                /     αυτό που τείνει προς τον σκοπό, το τέλος
το αγαθό και το τέλειο         /      το γίγνεσθαι και η φθορά 

Στο σχήμα αυτό των αντιθέσεων, το είναι ανήκει σε αυτό που είναι «καθ’ εαυτό», ενώ το γίγνεσθαι ανήκει στη τάση και την επιθυμία.
Αυτό σημαίνει ότι μόνο το είναι είναι κάτι το αγαθό, όχι η ηδονή.
Σε σχέση με την επιλογή ανάμεσα στα διαφορετικά είδη ζωής, αυτό συνεπάγεται ότι, μεταξύ των τριών τρόπων ζωής που είχαν προηγουμένως διακριθεί (43 D), πρέπει να επιλεγεί ο τρίτος: η ζωή που δεν αποτελείται ούτε από ηδονή ούτε από πόνο, αλλά από νόηση, ή από καθαρή νόηση, όσο αυτό είναι δυνατόν για τον άνθρωπο.

Η γραμμή επιχειρηματολογίας αυτού του δεύτερου μέρους, στο οποίο η ηδονή θεωρείται (ή φαίνεται να θεωρείται) και πάλι ως ενότητα, παίρνει άλλη κατεύθυνση.
Σκοπός της είναι να δείξει —μέσω του είναι, του σκοπού, του αντικειμένου του έρωτα και του Αγαθού— την κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να στραφεί κανείς «στη συνέχεια της συζήτησης» (53 E 9).
Απομένει εδώ να διερευνηθεί η σύνδεση ανάμεσα σε αυτή τη δεύτερη συζήτηση και στο αμέσως προηγούμενο απόσπασμα.
Εκεί είχαν ρητά διακριθεί οι βαθμοί καθαρότητας εντός της κατηγορίας των ηδονών, ενώ εδώ η κατηγορία θεωρείται ξανά ως ενότητα.
Ωστόσο, προφανώς, δεν γίνεται επιστροφή στη μάχη που είχε προηγουμένως διεξαχθεί και πλέον ξεπεραστεί ανάμεσα στον Σωκράτη και τους Φίληβο - Πρωταρχο.
Αντιμετωπίζουμε, αντιθέτως, δύο διαφορετικές όψεις του ίδιου φαινομένου.
Η ηδονή είναι μια ενότητα που φέρει, σε σχέση με αυτό που είναι αγαθό και αυτό που είναι τέλειο, τη σφραγίδα του γίγνεσθαι και επομένως της ατέλειας.
Ωστόσο αυτό δεν εμποδίζει την αναγνώριση ότι, εντός του πεδίου των ηδονών, υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί αξίας και στάδια που ανεβαίνουν μέχρι το είναι.

Και αν η ηδονή τώρα αποκαλείται «γίγνεσθαι» (γένεσις), και κάθε γίγνεσθαι είναι για χάρη του είναι, και το γίγνεσθαι στο σύνολό του τείνει προς το είναι στο σύνολό του, μπορούμε να θυμηθούμε ότι, στο οντολογικό μέρος του διαλόγου (26 D), η σφαίρα του μικτού είχε χαρακτηριστεί ως «γένεσις προς το είναι» (γένεσις εἰς οὐσίαν).
Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο όνομα για το ανώτατο είδος ηδονών.

55 A - C 3. 
Το τρίτο μέρος πραγματεύεται ξανά με σαφή τρόπο τις εσωτερικές διαφορές εντός του πεδίου των ηδονών.
Αφού οι αγαθές ηδονές είναι μόνο εκείνες της ψυχής, η ηδονή καθαυτή παραπέμπει στην ψυχή.
Τώρα, όσον αφορά την ψυχή, δεν μπορεί κανείς να μην δει ότι, πέρα από τις ηδονές, περιέχει και άλλα πράγματα όπως οι αρετές και η γνώση.
Το ίδιο σημείο μπορεί να καθοριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια:
Διότι, αν οι ανώτερες μορφές ηδονής είναι εκείνες που συνοδεύουν τη διαδικασία της έρευνας και της μάθησης (μαθημάτων ηδονή), τότε αυτή καθαυτή η διαδικασία πρέπει να είναι ανώτερη.
Εάν λοιπόν η ηδονή καθαυτή ακολουθηθεί μέχρι τις ανώτερες μορφές της, τότε οδηγεί στα κατώφλια της σφαίρας της γνώσης.

Αυτές οι τρεις σύντομες συζητήσεις, που ακολουθούν σε απλή διαδοχή την ανάλυση των διαφορετικών τύπων ηδονών, επιδιώκουν —όπως ήταν αναμενόμενο— έναν κοινό σκοπό:

- Η πρώτη συζήτηση διαχωρίζει από την πολλαπλότητα των ηδονών εκείνες που είναι ωραίες, καθαρές και αληθινές και, πράττοντας έτσι, βλέπει στην ομορφιά, την καθαρότητα και την αλήθεια ως τρόπους ύπαρξης.
- Η δεύτερη αναγνωρίζει ότι η ηδονή καθαυτή είναι μια βαθμιαία πορεία προς το είναι, και έτσι στρέφει το βλέμμα προς τη σφαίρα του είναι, πέρα από το γίγνεσθαι.
- Η τρίτη συζήτηση, τέλος, κοιτάζει, ξεκινώντας από τη μάθηση και τη γνώση, προς τη σφαίρα της καθαυτής γνώσης.

Το είναι και η γνώση του είναι αναδύονται από την ανάλυση της ηδονής και θα καθοδηγήσουν τη συνέχεια της συζήτησης.

Ο διχασμένος εαυτός, το δράμα και ο δρόμος του Θεού α (π. Νικόλαος Λουδοβίκος)

Ο διχασμένος εαυτός, το δράμα και ο δρόμος του Θεού α

Ομιλία στο Κιλκίς (Ιούνιος 2025)

https://www.youtube.com/watch?v=Cy06DkebxEo&list=PLCjT9ILXi93w-AW5LYulHmkpZFlEgCbnI&index=3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΜΕΛΗ.



… η Εκκλησία, όπως λέγαμε, όπως αρχίσαμε να λέμε. Είναι ένας χώρος που πρέπει να τον ανακαλύψουμε. Να ανακαλύψουμε τι είναι. Είναι ένα γεγονός, είναι ένας τρόπος υπάρξεως. Είναι ο τρόπος υπάρξεως του Θεού του ίδιου. Ποιος είναι ο τρόπος υπάρξεως του Θεού του ίδιου;[ΑΣ ΑΡΧΙΣΟΥΝ ΟΙ ΧΟΡΟΙ]
Είναι το ομοούσιο. Δηλαδή είναι τρία ομοούσια πρόσωπα. Ο πατήρ ο Υιός. Το μυστήριο είναι ότι τα τρία αυτά πρόσωπα είναι ένα ον;;;. Είναι ένα πράγμα το οποίο μας το εξηγεί ο Χριστός, έτσι, με το «ίνα ώσιν εν, καθώς ημείς εν εσμέν»;;;;, αλλά λογικά και υπαρξιακά είναι παράδοξο. Έτσι.[ΜΑΣ  ΔΙΝΕΙ ΗΔΗ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΗ ΤΟΥ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ. Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΠΟΥ ΔΙΝΟΥΝ ΟΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΤΕΡΙΚΗ, ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ, ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ ΔΗΛ. ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΙΚΗ ΤΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΕΝΩΝΕΤΑΙ ΑΚΟΜΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ, ΣΤΗΝ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ, ΑΣΥΓΧΥΤΩΣ ΚΑΙ ΑΔΙΑΙΡΕΤΩΣ.]
Για να το καταλάβουν αυτό οι φοιτητές, χρησιμοποιούσα συνήθως το παράδειγμα μπουκαλιού ή ενός ποτηριού που είχα  μπροστά μου. Έλεγα. Ας υποθέσουμε ότι είμαστε ο πατήρ, ο Υιός και το πνεύμα που είναι θηλυκό(;) σε πολλές γλώσσες. Είμαι ο πατήρ και γεννώ τον Υιό δίνοντάς του όλη την ουσία μου, όλο μου το είναι.
Ταυτόχρονα εκπορεύω το πνεύμα δίνοντάς του όλη την ουσία. Αυτή η γέννηση όμως γίνεται διά του Υιού. Δηλαδή, ο Υιός, πνεύμα και εγώ.[ΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΛΙΟΚΒΕ ΕΞΗΜΕΡΩΜΕΝΟ ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΜΠΙΣΟΠΟΚΒΕ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ]
Φανταστείτε το αυτό να συμβαίνει χωρίς χρόνο. Τώρα σημαίνει με χρόνο. Πρώτα το έχω εγώ, μετά το έχεις εσύ. Μετά το έχει εκείνη. Ναι; Αν αυτό το πράγμα συμβαίνει χωρίς χρόνο. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η ουσία είναι μία. Αλλά τα πρόσωπα ποσα είναι; τρία.
Καταλαβαίνετε τι λέω. Μία είναι η ουσία. Τη δίνω στον Υιό και στο Πνεύμα. Αχρόνως. Και την έχω και εγώ και αυτή και αυτός ολόκληρη. Και αυτός εγώ την έχω και εκείνος την έχει και εκείνος την έχει.[ΔΕΝ ΤΗΝ ΔΙΝΕΙ Η ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΟΥΤΕ ΑΧΡΟΝΩΣ.ΑΥΤΑ ΤΑ ΛΕΕΙ Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΣΤΕΡΟΥΜΕΝΟΣ ΟΥΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΗΡΥΞΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ ΣΑΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟ ΕΙΣ ΤΥΠΟΝ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΙΡΑΖΟΝΤΑΣ ΔΕ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΑΥΛΙΚΟΥΣ ΤΟΥ. ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΠΑΝ/ΚΟΙ.]
Αυτό το γεγονός είναι έτσι μιας θεμελιώδους ιδεολογικής αμοιβαιότητας είναι κάτι το οποίο δεν μπορεί να συμβεί στις ζωές μας. Παρόλο που το θέλουμε πάρα πολύ.[ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΟΛΟΓΑ]
Ένα ζευγάρι που είναι πολύ ερωτευμένο για μία στιγμή θέλει να γίνουν ένα. Αλλά μετά την επόμενη στιγμή θα μπουν μέσα τα αυτά που θα μπουνε και θα χωρίσουν αυτοί οι δυο. Θα τους χωρίσει ο θάνατος τελικά. Έτσι δεν είναι; Με το παιδί η μάνα που γεννιέται νιώθει ένα. Μετά από λίγο το παιδί θα της πει άλλα πράγματα.
Θα πρέπει να αποχωριστεί από αυτή. Θα πρέπει να πει τη λέξη εγώ και να εννοεί τον εαυτό του μόνο. Λοιπόν, στα δικά μας λοιπόν το εγώ και το εσύ χωρίζονται και οντολογικά;;;[ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΣΤΑΣΗ Η ΒΟΥΛΗΣΗ ΓΙΑ ΔΥΝΑΜΗ;].
Και αυτό το πράγμα είναι το πρόβλημα. Γιατί μετά την πτώση αυτός ο μεγας διαχωρισμός που έγινε, εγώ λέει ο Αδάμ αλλά η Εύα με απάτησε την οποία εσύ μου έδωσες. Κοιτάξτε πόσα κομμάτια. και ο όφις, ε. Κομμάτια. Αμέσως η πτώση μας είναι η κατάτμηση αυτή. Η κατάτμηση σε πάρα πολλά πράγματα, κομματιασμένοι ιδιότητες κατ’ εικόνα αυτού, είχαμε μια απόλυτη ενότητα. Σκεφτείτε λίγο τη διήγηση της Γένεσης. Ο Αδάμ και η Εύα παράγονται από ένα ον. Έτσι, δεν είναι ένα ον; Ένα ον. Και από το πλευρό λέει είναι μυστική η διήγηση αλλά δηλώνει ακριβώς την πρόθεση του Θεού το πώς ακριβώς έγινε.[ΔΕΝ ΑΝΗΚΕΙ ΤΟ ΑΡΣΕΝ ΚΑΙ ΘΗΛΥ ΣΤΟ ΚΑΤ' ΕΙΚΟΝΑ. ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΑΝΑΓΚΑΖΕΙ ΤΙΣ ΦΕΜΙΝΙΣΤΡΙΕΣ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΤΟ ΘΗΚΥ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ].
Ούτε απ' το κεφάλι λέει ο Χρυσόστομος, για να μη είναι ανώτερή του ούτε απ' τα πόδια για να’ ναι κατώτερή του, έπλασε βοηθόν όμοιον αυτώ. Είναι ένας άνθρωπος που γίναν δύο. Καταλάβατε τι λέω; Ένας άνθρωπος, έναν άνθρωπο έκανε ο Θεός και τον χώρισε σε δύο τμήματα. Είναι δύο τμήματα του ενός λόγου του ανθρώπου λέει ο Μάξιμος, ο Ομολογογητής.
Δηλαδή τι ήμασταν και εμείς ήμασταν ένα κάποτε. Καταλάβατε. Αυτό το ένα λοιπόν κομματιάστηκε και αυτό το κομματιασμά έφερε τη διαφοροποίηση των πολλών γνωμών την εχθρότητα, την αντίθεση, την αντιπαράθεση, έτσι δεν είναι; και τους πολέμους στους οποίους ζούμε και σήμερα είναι έτοιμοι να καταστρέψουν την ανθρωπότητα. Στην κυριολεξία. Να μήν μείνει τίποτα όρθιο. Αν δεν βάλει ο Θεός το χέρι του και δεν ξέρω ως πότε θα βάζει το χέρι του ο Θεός κάποια στιγμή καθώς το τραβούμε και μακριά να μην το βάλει , έντονα να μην μας βοηθεί μαζί μας μπορεί να σταματήσει να παιδαγωγικά η μια στιγμή και τότε θα δούμε ποιο είναι το δράμα της κατάτμησης αυτής της ανθρωπότητας.
Κομματιασμένη, και η φιλοσοφία δεν μπορεί να μας ενώσει. Λέει ένας φιλόσοφος αυτά που λέει Λέει ένας άλλος κάτι άλλο. Ο μαθητής, ο Αριστοτέλης διαφωνεί με το δάσκαλο, τον Πλάτων, όλοι μαζί διαφωνούν με τους σοφιστές, αυτοί μετα διαφωνούν με τους προσωκρατικούς, ή μετασωκρατικοί έτσι έχουν μετά άλλη εξέλιξη, έρχεται ο στωικισμός, έρχεται ο Επίκουρος και λοιπά.[ΟΥΤΕ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΕΝΩΣΕΙ]
Αυτό το κομμάτιασμα, το πολλαπλό των νόμων; μεταφέρεται και στην καθημερινή μας ζωή, και ποιο είναι το δράμα το μεγάλο; ακούστε λίγο να καταλάβετε το δράμα το μεγάλο είναι ότι η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. με ποια έννοια; με την έννοια … … τη λέξη εγώ, το εγώ αυτό μου το έδωσαν άλλοι καταρχήν. μου το έδωσε η μάνα μου. η μάνα όταν γεννιέται το παιδί και το λατρεύει και το καθαρίζει;, αυτό το ένα και μοναδικό γεγονός στον κόσμο και ότι πολυτιμότερο υπάρχει στο σύμπαν. αυτό το πράγμα και το δίνει αυτό στο παιδί για το πρωτογενείς να έρθει στον κόσμο λένε οι ψυχολόγοι, του δίνει ένα εγώ εκείνη τη στιγμή καταλάβατε.[ΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ. ΝΑ ΜΗ ΧΑΣΕΙ ΚΑΙ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΟΥ]
σε αγαπώ, καλώς ήρθες στον κόσμο υπάρχει θέση για σένα όλοι σε περιμένουμε είσαι εδώ παρόν, ναι ή όχι; το εγώ που λέω το οφείλω σε ποιον; Σε έναν άλλον και μετά στη συνέχεια όταν κοινωνικοποιηθεί το παιδί έτσι δεν είναι, πάλι είναι τα άλλα παιδιά με τα οποία θα συνεργαστεί και θα κάνει και όσο οι πιο υγιείς είναι η κοινωνικοποίηση, τόσο περισσότερο το εγώ του θα εξαρτάται από τι; Από άλλους;! είμαστε σχεσιακά όντα αυτό λέμε στις εξετάσεις στους φοιτητές και οι πρώτη ερώτηση που τους έκαναν ήταν αυτή. είναι πρωτογενής η σχέση ή δευτερογενής; και μερικοί που με καταλάβουν και λέγαν πρωτογενής.
Είμαστε σχεσιακά όντα εξ αρχής[ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΟΧΙ ΟΝΤΑ], δεν είναι ότι υπάρχω πρώτα εγώ και μετά υπάρχετε εσείς. Τη στιγμή που λέω τη λέξη εγώ, εννοώ ταυτόχρονα όλους τους άλλους και ενώ συμβαίνει αυτό στη ψυχική μου ζωή, έτσι δεν είναι, υπαρξιακά το απορρίπτω. και κάνω τα αντίθετα. και απεχθάνομαι τους άλλους και κοιτάζω να μη δω τους άλλους. ποιους άλλους; Αυτούς στους οποίους χρωστάω το εγώ μου, ε.
ένα ον δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτοεκτίμηση, χωρίς ντοπαμίνη δηλαδή. Με την οποία ντοπαμίνη παίζουν και παίζει και το ίντερνετ και δημιουργεί εξάρτηση ίδια με την ηρωίνη, ίδια με την μορφίνη, ίδια ακριβώς γι'αυτό και τα παιδιά ειδικά μέχρι τα 25 ιδιαίτερα έχει …ο εγκέφαλος δεν μπορώ να ξεχωρίσω αν το ήταν τελικά τα αγόρια μάλιστα παθαίνουν μεγάλη συμφορά στα επιμέρους ζητήματα, ξέρετε ποια, δεν μπορούν να ξεκολλήσουν με τίποτα, και χρειάζεται με λοιπόν θεραπεία ψυχοθεραπεία για να βγουν από κει μέσα γιατί όλο αυτό παίζει με την ντοπαμίνη. η ντοπαμίνι έχει άμεση ικανοποίηση με αυτά που βλέπεις. Μπαν και ανεβαίνει ψηλά, άμεση ικανοποίηση έτσι, μετά πέφτει κάτω από το baseline, κάτω από τη μέση γραμμή. Κάτω εύκολα, πάνω πάει πολύ δύσκολα. Και να έχει απότομα τεχνητά, πάνω. Εντάξει. Και τραβάς, τραβάς, να δεις πως δεν μπορείς. Άλλη, ίδια εμπειρία. Ίδια εμπειρία. Ίδια εμπειρία. Ίδια εμπειρία.[ΕΛΛΕΙΨΕΙ ΠΑΤΡΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΠΑΘΑΙΝΕΙ ΚΟΛΠΟ]
Και επίσης όλοι όλοι έχουν αυτές τις εμπειρίες. Όσο πιο εύκολο, όσο πιο έντονες. Πιο έντονες. Πιο έντονες γιατί δεν σηκώνεται πια η ντοπαμίνη. Συνήθως δεν σηκώνεται καθόλου. Και δεν ξέρεις πια πώς να τις σηκώσεις.[Η ΜΗΤΕΡΑ ΣΤΗ ΓΕΝΝΑ ΔΙΝΕΙ ΚΑΙ ΠΑΙΡΝΕΙ ΦΙΛΕ. ΑΝ ΔΕΝ ΣΕ ΞΕΚΟΛΛΗΣΕΙ Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΓΜΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ]. Έτσι δεν είναι. Παλιά ένα ζευγάρι για να βρεθεί στο κρεβάτι έπρεπε να περάσουν μήνες και χρόνια. Έτσι ήταν κάποτε.
Έτσι δεν ήταν; Γνωριμία, σχέση, εκτίμηση, βάθος, κάτι περισσότερο και κάτι παραπάνω. Σήμερα το πρώτο λεπτό σημαίνει αμέσως καταλάβατε τι είναι αυτό.
Τι είναι αυτό; Είναι μια φθορά νευρικής φύσεως. Αυτά είναι και εγχάρακτα στον εγκέφαλο. Ξέρετε παραμένουν ε. … ντοπαμίνης έτσι παραμένουν εγχάρακτες στον εγκέφαλο. Γι' αυτό και δεν μπορείς να τις εξαλήψεις. Δεν μπορείς. Θέλει αγώνα, θέλει αγώνα, μετά θέλει χάρη, θέλει να τραβήξεις χειρόφρενο. Πας να κάνεις. Εκεί έχουμε φτάσει σήμερα.
Λοιπόν. Τι είναι αυτό όλο; Αν έπαιρνε η ντοπαμίνη η οποία έχει υγιείς πηγές.
Και υγιείς πηγές της είναι η …(ακατανόητο) των άλλων που φέρνει αυτοεκτίμηση. Καταλαβαίνετε. Η αυτοεκτίμηση όμως δεν έρχεται αν καθίσεις στο καθρέφτη μπροστά ..
Πρέπει να σας ευεργετήσω για να έχω αυτοεκτίμηση και να πολεμήσω και την κατάθλιψη έτσι. Μηδέν αυτοεκτίμηση, δηλαδή μηδέν παρουσία των άλλων στη ζωή μου. Μηδέν ευεργεσία των άλλων στη ζωή μου.
Είναι το πιο σημαντικό για μένα όταν … Λοιπόν. …Θέλω να σας πω το εξής. Το είπα ήδη.
Αυτό που ψυχολογικά και υπαρξιακά μας συνιστά. Εμείς ενώ μας συνιστά. Ενώ είναι η πραγματικότητα της ζωής μας, κάνουμε τα πάντα εναντίον του. Και λέμε στα παιδιά μας. Να τους νικήσεις όλους. Να τους ξεπεράσεις όλους. Και πατάει εκεί διαφήμιση. Έτσι δεν είναι. Και σκοτώνονται …Έτσι.
Διότι η δεύτερη ανακάλυψη είναι η εξής. Εγώ είμαι ψυχολόγος βασικά. Από εκεί ξεκίνησα.
Μετά σπούδασα φιλοσοφία, θεολογία, παιδαγωγικά και τέτοια. Και θεολογία στο τέλος. Λοιπόν. Ανακαλύψαμε οι ψυχολόγοι, αυτό το οποίο το ξέρουν πολλοί. Ότι σε αυτή την ανώριμη κατάσταση. Εγώ τον άλλο τον αποδέχομαι. Και τον απορρίπτω μαζί. Η επιθυμία μου, είναι όπως λέει ένας μεγάλος δάσκαλος, ψυχανάλυσης, είναι η επιθυμία του άλλου[ΠΟΙΟΥ ΑΛΛΟΥ;ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΝΟΥΣ ΜΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΟΥΣΙΑ].
Δηλαδή επιθυμώ αυτά που ο άλλος επιθυμεί. Γιατί; Θέλω να με αναγνωρίσει. Μέσω της εκπλήρωσης των επιθυμιών του. θέλει λοιπόν ο άλλος να έχει την τάδε Mercedes. Δεν το λέει. Το θέλει πολύ όμως. Εγώ την αγοράζω. Την έχω εγώ. Ούτως ώστε. Αυτός επιθυμώντας. Επιθυμώντας. Επιθυμώντας αυτό που επιθυμεί. Το αυτοκίνητο, Να επιθυμεί εμένα. Να αποδέχεται εμένα. …. Δηλαδή ουσιαστικά. Επιθυμώ την επιθυμία του άλλου για μένα. Καταλαβαίνετε. Αλλά επειδή αυτό δεν έχω άλλο τρόπο να το κάνω. Δεν είναι.
Πήγε μια γυναίκα πολύ όμορφη. Και δεν έχει παντρευτεί κανείς. Παντού την κάνει.
Και λέει….
Εγώ. Επειδή έχω τη γυναίκα αυτή δίπλα μου. Πώς να το εξηγήσω.
Κατάλαβα. Ή ένα ρούχο ή οτιδήποτε. Αυτός είναι ο λάθος, ο υπαρξιακά αδιέξοδος τρόπος. Τον οποίο χρησιμοποιούν. Το χρησιμοποιούν καθημερινά.
Άπαντες όμως. Ακριβώς γιατί κάνουμε αυτό το θεμελιώδες σφάλμα. Αυτό που μας συνιστά.
Το ότι οι άλλοι είναι η σύσταση μας. Το αναιρούμε... Τους βάζουμε απέναντι, για να τους καταφέρουμε να τους υποτάξουμε. Νομίζουμε ότι θα τους έχουμε καλύτερα να τους υποτάξουμε. Και όχι να τους αγαπήσουμε. Και κοιτάμε μέσα. Και κάνουμε τις επιθυμίες μας. Και είναι ασυνείδητο αυτό. Και δεν καταλαβαίνουμε πώς το κάνουμε.
Και το τρίτο πράγμα. Το οποίο το διαβάζω στους φοιτητές μου στα βιβλία μου.
... Είναι αυτό που λέγεται ο σαδομαζοχισμός. Καθημερινή εμπειρία. Είναι η τρίτη κατάληξη. Επειδή είναι έτσι τα πράγματα. Ουσιαστικά. Ο τρόπος με τον οποίο κινούμαστε. Όχι στή διαστροφή σεξουαλική. Σαν έννοια. Ουσιαστικά γίναμε να υποτάξουμε τους άλλους. Ή υποτασσόμαστε στους άλλους. Ή θα τους υποτάξεις. Και τους έχεις από κάτω. Ή. Αν δεν μπορείς να τους υποτάξεις. Γιατί είναι πολύ σημαντικό. Δυνατότητες σου. Είσαι εσύ από κάτω και γι' αυτό νιώθεις σημαντικός. Επειδή είσαι κάτω από ένα τέτοιο σημαντικό τύπο. ...
Τώρα εδώ όπως είμαστε εμείς. Εγώ παίρνω ναρκισσισμό. Με κοιτάτε. Τι σημαντικός είμαι.
Σας αντικειμενοποιώ τελείως. Αν το θέλω. Αν δεν το θέλω…
Ή εσείς, κάνετε το αντίστροφο. Πόσο σημαντικοί είμαστε που τον κουβαλήσαμε αυτόν εδώ.
Θα το είπατε. Αυτά είναι τα πράγματα…Γι' αυτό και λέω κάποια φορά. Υπάρχουν πνευματικοί που είναι καλοί άνθρωποι, αλλά αφελείς. Και λένε στον άλλο. Να αγαπάς τη γυναίκα σου. Σιγά τα ωά. Τι θα πει να αγαπώ τη γυναίκα μου. Σαν αντικείμενο που ικανοποιει τη φαντασίωση μου. Την αγαπώ. Να έχω δίπλα μου μια κούκλα, υπέροχη εξαίσια.. Που παίρνει λεφτά. Που είναι πανέμορφη.
Της λέω. Την αγαπώ. Ποια αγαπώ;
Να αγαπάς. Θα πω τι είχε όμως αυτή. Όπως έλεγε ο Άγιος Παΐσιος σε έναν ερωτευμένο φίλο μου. Μια φορά δε μαζί. Την λατρεύω λέει, πάτερ,. Την αγαπώ πολύ. Μπράβο. Συμφωνώ μαζί σου. Πρόσεξε όμως θα πέσει ένας κουβάς νερό πάνω της σε λίγο. Βραστός. Τάχασε αυτός, έτσι.
Εσείς δεν είπατε να έγινε αυτό. Και είναι ένα πάθος. Δηλαδή κανένας να φοβηθείς τίποτα, ούτε εσύ ούτε αυτή.
Τάχασε αυτός. Γιατί πάτερ αυτό; Γιατί την αγαπάς. Καταλάβατε. Αγαπούμε το είδωλο του εαυτού μας, εν ολίγοις, κάνοντας αυτό το θεμελιώδες λάθος.
Αυτό το οποίο είναι η ουσία της ζωής μας, ότι είμαστε σχεσιακά όντα εξ αρχής, καταλάβατε, το αναιρούμε με τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις. Καταλάβατε. Ή άλλος αντικείμενο του ναρκισσισμού, ή άλλος αντικείμενο μίμησης της επιθυμίας τους, για να μπορώ εγώ να έχω την δική τους επιθυμία, ή άλλος σαν υποκείμενα ή αντικείμενα χρήσης.
Έτσι. Για να μπορώ εγώ να θεωρούμαι σημαντικός, ή το αντίθετο να υποκύπτω σε σημαντικούς, ή να θεωρούμαι επίσης ότι εγώ είμαι κάποιος. Αυτό είναι το πρόβλημα του μεταναρκισσισμού, το οποίο είναι σε ένα νέο μου βιβλίο, το έγραψα στα αγγλικά έχει μεταφραστεί στα ελληνικά θα βγει σε λίγο, δύσκολο λίγο, εντάξει, δεν το συνιστώ σε όλους.
….20:45 Ένας έξυπνοςος φοιτητής που έχω μου λέει, εσείς πάτερ, λέει, γιατί διαφωνείτε; (αναφέρεται στο περιστατικό με την πινακοθήκη, που δεν υπερασπίστηκαν τα πρόσωπα που προσβάλλονται, αλλά τους καλλιτέχνες). Λέω, διαφωνώ γιατί είμαι εγελιανός. Τώρα το καταλαβαίνω. Είμαι εγελιανός. Χέγγελ. Ένας φιλόσοφος Γερμανός, απ’ τους μεγάλους. Μου λέει, γιατί, και του το είπα γερμανικά.
Κάθε σύστημα ελευθερίας και αναγκαιότητα συγχρόνως. Καταλαβαίνεις, του λέω, όχι μου λέει, θα σου εξηγήσω. Όταν έρχεσαι στο πανεπιστήμιο, έτσι, είσαι ελεύθεροςς να κάνεις ό,τι θέλεις, αλλά σεβόμενος τους θεσμούς του πανεπιστήμιου, ναι ή όχι.
... Αλλά αν πίσω θα κάψω όλα και τα βάλω, τώρα το νέο νόμο μάλιστα γίνει πιο αυστηρός, θα πας φυλακή. Πας στην οικογένεια. Η Οικογένεια έχει θεσμούς, είναι ένας θεσμός, δεν είναι. Είσαι ελεύθερος μες στην οικογένεια. Ναι, αλλά άμα αρχίσεις να ξεφορτώσεις τα παιδιά σου, να κοπανάς και να σταυρώνεις τη γυναίκα σου, θα σε βάλουν μέσα.
Σύστημα. σημαίνει το κάθε σύστημα, ένα σύστημα ελευθερίας και αναγκαιότητας, zugleich Συγχρόνως. Λέγεται εκεί. Καταλάβατε. Εκεί που ονοματίζεις την ελευθερία, εκεί προβάλλεται και η αναγκαιότητα. Καταλάβατε. Ελευθερία….
Πάρτε τη δημοκρατία. Δημοκρατία. Έχεις ελευθερία.
Έχεις ελευθερία. Πόση ελευθερία έχεις; Ο νόμος σου περιορίζει συνεχώς την ελευθερία.
Αν τρέξεις παραπάνω με το νέο κώδικα πάνω από τριάντα χιλιόμετρα σου παίρνουν το δίπλωμα για τρεις μήνες, .. Ποια είναι η ελευθερία; Η ελευθερία υπάρχει μέσα σε ένα σύστημα αναγκαιότητας πάντοτε.
Επομένως λέω, αν σ' αρέσει να βιάζεις γυναίκες κάνε πίνακες με βιασμούς. Και παιδιά.
Τι να γίνει; Θα σε συλλάβουν καημένε μου. Και δύο μεγάλους καλλιτέχνες θα πας στον Κορυδαλλό να κάνεις αναμόρφωση. Δεν γίνει δηλαδή. Δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει.
Και σε ποιο να το πεις αυτό. Που είναι τόσο στοιχειώδες. Φτάσαμε σήμερα να παλεύουμε για τα στοιχειώδη.
Για τα στοιχειώδη και να βλέπεις όντως πανεπιστημιακός πάνω από 30 χρόνια έχω ζήσει τα πάντα κι εδώ κι έξω. Αλλά εδώ ακόμα μερικές φορές να βλέπεις τον άλλον να κάνει το φιλελεύθερο, αν όμως πεις τη λέξη ορθοδοξία να χτυπιέται από κάτω. Μην την πεις ξανά.
... Τώρα που μιλάμε δεν ξέρω εμάς είμαστε σίγουροι ότι το καλοκαίρι αυτό θα το περάσουμε καθαρό. Καθόλου να μην είστε σίγουροι.
Καθόλου να μην είμαστε. Αν τώρα πέστε όλοι σε προσευχή και νηστεία μπορεί να κάνει
Εσείς δεν είναι. Όπως λέει ένα παλιό ροκ τραγούδι αν το πω στα ελληνικά …Δεν ξέρω αν στα μυαλά τους σωστά.
Δεν καταλάβετε. Και μπορεί όλο το πράγμα για το οποίο καυχόμαστε ο ανθρώπινος πολιτισμός να μην υπάρχει. Να μην αρχίσουν να, ξέρετε.
Είναι τόσο όμως εύκολο να γίνει. Όλοι οι πόλεμοι στο παρελθόν εξάντλησαν όλα τα φονικά μέσα που είχαν, το ξέρετε αυτό. Δεν καταλαβαίνω γιατί ένας σύγχρονος πόλεμος να μην τα εξαντλήσει αυτά μέσα.
Αν τώρα το Ιράν έχει πυρηνική βόμβα και αν τυχόν έχει, θα τη ρίξει οπωσδήποτε. 100% δεν υπάρχει περίπτωση να μην τη ρίξει. Αν τυχόν οι πληροφορίες που έχουν μυστικές υπηρεσίες είναι σωστές και δεν την έχει φτιάξει ακόμα, το γλιτώνουμε προς τον παρόν.
Το ξαναλέω λοιπόν ότι γι' αυτό το λόγο κάποια μέρα, σημειώστε το αυτό που σας λέω αυτή τη στιγμή, που είναι κοντά. Η ανθρωπότητα θα χτυπιέται να διαβάσει μερικούς στίχους από το Ευαγγέλιο, όλοι μαζί. Αλλά θα γίνουν φοβερά πράγματα.
Προχθές έμαθα ότι στην Αμερική, την United States, το 2021 υπήρχανε 700.000 Ορθόδοξοι. Σήμερα ξέρετε πόσοι είναι, μετρημένοι. Πες ένα αριθμό.
Είναι 6 εκατομμύρια. Μέσα σε τέσσερα χρόνια. Εμείς το ξέρουμε αυτό, γιατί εγώ το ζω και προσωπικά, κινούμαι πάρα πολύ έξω.
Αλλά έχει γίνει γνωστό. Η Ορθοδοξία ειδικά στο δυτικό κόσμο, ειδικά στην Αμερική, αυξάνεται με ρυθμό 1000%. Μιλάμε για κάτι το οποίο δεν το φανταζόμαστε…
Και μάλιστα αυτοί που γίνονται ορθόδοξοι δεν είναι προλετάριοι και απλοί άνθρωποι, είναι διανοούμενοι συνήθως. Είναι άνθρωποι που ψάχνουν.
Δεν είναι απλοί άνθρωποι του λαού. Όχι ότι είναι κακό αυτό, αλλά, είναι άνθρωποι που ψάχνονται. Δεν είναι άνθρωποι που,.. έχουν απαιτήσεις όλοι αυτοί.
Και αν πάει το πράγμα αυτού έτσι, σε λίγα χρόνια θα μιλάμε για πενταψήφιο αριθμό και ανεβασμένο πάντως. καταλάβατε. Γιατί, διότι η λύση στα προβλήματα αυτά δεν είναι πολιτική.
Μόνο που το λέω καγχάζετε…
Πολιτικής δεν μπορεί να είναι.
Ψυχολογική λύση σας βεβαιώνω ότι δεν μπορεί να είναι. Γιατί η ψυχολογία μπορεί να τα περιγράψει όλα αυτά. Όπως τα περιέγραψα και εγώ σαν ψυχολόγος που είμαι.
Άντε να δώσει τη λύση όμως. Άντε πες τη γυναίκα. Θα είσαι ένα με τον άντρα σου.
Ποιος! Τι! (28:10)

Συνεχίζεται

ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΛΟΙΠΟΝ
 Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ ΣΤΟΝ ΣΕΛΛΙΝΓΚ

«Η αμαρτία ενεργεί συχνά μέσα μας κατά τρόπο τόσο λεπτό, ώστε να μη μπορούμε να την αντιληφθούμε» (Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ)

Κατά τις συναντήσεις μας, αγαπητοί μου αδελφοί, τώρα που προετοιμάζομαι κάθε ημέρα για την αναχώρησί μου, η μεγαλύτερη φροντίδα μου είναι αυτή: θα ήθελα τα πνεύματά σας να είναι στερεωμένα στην «αληθινή οδό».

Η χριστιανική ζωή θεωρουμένη στο σύνολό της έχει τέτοιο μεγαλείο και πλούτο, ώστε στην πραγματικότητα ένας άνθρωπος μόνος δεν θα μπορούσε να ισχυρισθή ότι την συμπεριλαμβάνει συνολικά στην εμπερία του.

Αλλά παρ’ όλα αυτά υπάρχουν περιστάσεις που οι πνευματικές μας καταστάσεις οφείλουν να περιλαμβάνουν ένα σημαντικό βαθμό γνώσεως και έτσι, κατά κάποιον τρόπο, να εισδύουν στην θεία ζωή.

Γιατί ομιλώ περί τούτου; Διότι στον Θεό δεν υπάρχει αμαρτία. Δεν καταλαβαίνουμε πραγματικά την «παραμόρφωση» που οδήγησε ολόκληρο τον κόσμο στην τραγική και χαώδη κατάστασι, την οποία γνωρίζουμε, δηλ. την αμαρτία, την πτώσι. Αυτό, ακόμη και οι πιο καλλιεργημένοι άνθρωποι της εποχής μας, δεν το καταλαβαίνουν παρά με την Αποκάλυψι του Αγίου Πνεύματος.

Εάν μέσα στο Μοναστήρι μας ομιλούμε γι’ αυτά τα πράγματα, εάν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να το κάνουμε αυτό, είναι διότι όλοι αποκτήσατε μία ανωτέρα παιδεία, η οποία σας προετοίμασε να βρεθήτε μπροστά σε νέα προβλήματα.

Όταν προσευχώμεθα: «Καταξίωσον, Κύριε, εν τη ημέρα ταύτη αναμαρτήτους φυλαχθήναι ημάς», είναι φοβερά δύσκολο να κρίνουμε εμείς oι ίδιοι αν η ημέρα πέρασε καλά, αναμάρτητα, ή αντίθετα εάν διαπράξαμε αμαρτίες χωρίς να το καταλάβουμε, όπως λέγει ο Ψαλμωδός: «Εκ των κρυφίων μου καθάρισόν με» (Ψαλμ. ιη’, 13).

Όντως, η αμαρτία ενεργεί συχνά μέσα μας κατά τρόπο τόσο λεπτό, ώστε να μη μπορούμε να την αντιληφθούμε.

Την τελευταία φορά σας ανέφερα μερικούς λόγους από τον Μέγα Κανόνα του αγίου Ανδρέου Κρήτης. Ασφαλώς πρόκειται περί ενός εξαιρετικού έργου, από το οποίο μπορούμε να μάθουμε πολλά.

Προφανώς είναι πράγμα θαυμαστό να βλέπη κανείς τον άγιο Ανδρέα να προσφέρη την προσευχή του στον Θεό, ανακαλώντας στην μνήμη όλο το περιεχόμενο της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ως και τις προφητείες που αφορούν το τέλος του κόσμου, την τελική κρίσι των ανθρώπων.

Το παράδειγμα αυτό πρέπει να επαναλαμβάνεται προοδευτικά μέσα σ’ εμάς τους ίδιους. Όταν συμμετέχουμε στην θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και το πνεύμα μας ποθή την έλευσι του Χριστού, τότε επαναλαμβάνουμε με μεγάλο συγκλονισμό αγάπης το περιεχόμενο της καθολικής αυτής Λειτουργίας.

Όλα τα δεδομένα της Αποκαλύψεως, όλη μας η ομολογία της πίστεως ευρίσκονται εκεί εκτεθειμένα σε μια πολύ συνοπτική μορφή. Και αυτό ακριβώς εννοούμε, όταν λέγωμε ότι η θεολογία είναι το περιεχόμενο της προσευχής μας. Στο έργο του αγίου Ανδρέου Κρήτης το περιεχόμενο όλης της Γραφής προσδιορίζει την εμπνευσμένη «στιγμή».

Αρχίζουμε κάθε Λειτουργία με μία σκέψι, η οποία αγκαλιάζει ολόκληρο τον κόσμο: «Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου, ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών, και της των πάντων ενώσεως, του Κυρίου δεηθώμεν». Έτσι ακριβώς αρχίζουμε κάθε μία από τις Ακολουθίες μας.

Αλλά παρετήρησα στον εαυτό μου, και κατά κάποιον τρόπο και στους αδελφούς, -χωρίς να τους επιτηρώ, αλλ’ απλώς συνομιλώντας μαζί τους- και έχω πεισθή εκατοντάδες φορές, ότι όντες εξοικειωμένοι μ’ αυτούς τους λόγους, δεν σκεπτόμεθα καθόλου το περιεχόμενό τους, το οντολογικό περιεχόμενο της αιτήσεως αυτής «Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου, ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών και της των πάντων ενώσεως».

Για ποιά ένωσι πρόκειται; Για την ενότητα της εν Χριστώ αγάπης.

Οφείλουμε να φέρουμε μέσα μας αυτή την συνείδησι και να αρχίζουμε τις Ακολουθίες μας όντες προσεκτικοί σε τέτοιους λόγους της Λειτουργικής μας προσευχής… Περί τούτου ακριβώς πρόκειται.

Πόσο αξιοπρόσεκτη είναι η περικοπή του αγίου Ανδρέου Κρήτης που λέγει: «Πρόσεχε, Ουρανέ και λαλήσω· Γη ενωτίζου φωνής μετανοούσης Θεώ», (Μέγας Κανών, ωδή β’, 1ον τροπάριον. Βλ. Δεύτερον, λβ’, 1 και Ησ. α’, 2).

Παρατηρήστε το παράδοξο αυτής της καταστάσεως: Ένας μόνος άνθρωπος μετανοεί για τις αμαρτίες του, αλλά το γεγονός αυτό λαμβάνει υπερκόσμιες διαστάσεις. Και «αυτή η τόλμη μας εκπλήσσει: «Ουρανέ, πρόσεχε αυτό που θα σου πω». Είναι φωνή ενός ανθρώπου που μετανοεί.

Ο Σιλουανός εξ ιδίας πείρας γράφει ότι ο θρήνος του Αδάμ ανάγκασε όλη την κτίσι να σιωπήση και να προσέξη τα δάκρυά του. Είναι καλό να συνειδητοποιήσουμε ότι μέσα στην μοναχική ζωή εισερχόμεθα σ’ αυτήν ακριβώς την πραγματικότητα.

Αντιλαμβάνεσθε την διαφορά που υπάρχει μεταξύ του εν Χριστώ ανθρώπου, του «αναγεγεννημένου» ανθρώπου, και εκείνου που δεν γνωρίζει τον Χριστό. Ο Μωυσής, και μετά απ’ αυτόν και άλλα τέκνα του Αδάμ, χρησιμοποίησαν με τόλμη αυτούς τους λόγους.

Η μετάνοια ενός ανθρώπου είναι ένα γεγονός εξαιρετικά τραγικό, εξαιρετικά μεγάλο.

(† 1993)

Η μικτή μονή του Έσσεξ Αγγλίας : Το βδέλυγμα των Οικουμενιστών!


Όταν ο Μέγας Αρσένιος είπε εις την Ρωμαία συγκλητική που του ζήτησε να προσεύχεται γι αυτήν: «είθε ο Θεός να εξαλείψει το μνημόσυνό σου από την σκέψι μου» και αυτό ο Αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας Θεόφιλος το ανέλυσεν ότι δεν εννοούσε ο Άγιος κάτι το κακό αλλά δεν ήθελε να την φέρνη εις την σκέψιν, καθ’ ότι ο διάβολος, είπε, πολεμεί τους μοναχούς δια των γυναικών. Τώρα εάν οι μοναχοί της ωραίας Αγγλίας είναι ανώτεροι του Μεγάλου Αρσενίου και δεν πολεμούνται πλέον διά των γυναικών, τότε είναι άξιοι προσκυνήσεως. Αλλά κι άξιοι προσκυνήσεως εάν είναι, το ότι το παράδειγμα των αγίων αυτών δημιουργεί προηγούμενον εις την Εκκλησίαν, αυτό και μόνον νομίζω είναι ένας λόγος να τους παρακαλέσωμεν να διορθώσουν τα του οίκου των.

«Μήτε ἐν ἀνδρώω Μοναστηρίω γυνή, μήτε ἐν γυναικείω ἀνήρ, καθευδέτω. Παντὸς γὰρ προσκόμματος καὶ σκανδάλου ἔξω εἶναι δεῖ τοὺς πιστοὺς καὶ πρὸς τὸ εὔσχημον καὶ εὐπρόσεδρον τῷ Κυρίῳ, τὸν ἑαυτῶν εὐθετίζειν βίον. εἰ δὲ τις τοῦτο πράξοι, εἴτε Κληρικός εἴη, εἴτε λαϊκός, ἀφοριζέσθω.
(ΜΖʼ Ἱεροῦ Κανόνος Στʼ Οἰκουμενικῆς Συνόδου).

«Ἀπό τοῦ παρόντος ὁρίζομεν μὴ γίνεσθαι διπλοῦν Μοναστήριον, ὅτι σκάνδαλον καὶ πρόσκομμα τοῖς πολλοῖς γίνεται τοῦτο... Μὴ διαιτάσθωσαν ἐν ἑνί Μοναστηρίω. Μοναχοί καί Μοναχαί. μοιχεία γὰρ μεσολαβεῖ τὴν συνδιαίτησιν. Μὴ εχέτω Μοναχός παρρησίαν πρὸς Μονάστριαν ἤ Μονάστρια πρὸς Μοναχόν, ἰδία προσομιλεῖν. Μὴ κοιταζέσθω Μοναχός ἐν γυναικίω Μοναστηρίω, μηδέ συνεσθιέτω Μονάστρια κατὰ μόνας...»
(Κ΄ Ἱεροῦ Κανόνος Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου).

Η Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος κατεδίκασαε το 1987 διὰ συνοδικοῦ δικαστηρίου εἰς τὴν ἐσχάτην ποινήν τῆς καθαιρέσεως τὸν ἱερομόναχον Ἄγγελον Ἀναστασίου, μὲ πρωτίστην κατηγορίαν «τὴν σύμπηξιν μικτῆς μοναστικῆς ἀδελφότητος» ἐν Ἀθήναις .....


ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΓΚΑΘΙ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΗ.
ΤΟ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΠΑΡΕΚΤΡΟΠΩΝ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΙΟΜΑΧΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΥΚΟΦΑΝΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΣ.
 Ο ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΜΑΛΙΣΤΑ ΕΠΕΚΤΕΙΝΕΙ ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ. ΚΑΙ Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΑ ΑΠΟΔΕΧΘΕΙ ΤΙΣ ΗΣΥΧΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΥΣ ΤΟΝ ΚΑΤΑΤΑΣΣΕΙ ΑΜΕΣΩΣ ΣΤΗΝ ΧΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΟΣ. 
ΧΑΡΙΝ ΟΜΩΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΘΑ ΘΥΜΗΣΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΑΝΟΗΤΗ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΦΩΝΗ ΟΤΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΡΠΟ ΚΡΙΝΕΤΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ. 
ΚΑΙ Ο ΦΑΝΕΡΟΣ  ΚΑΡΠΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΕΣΣΕΞ ΕΙΝΑΙ Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΖΑΧΑΡΙΑΣ.

Περί της σχέσεως Θεού και ανθρώπου (Αρχιμ. Σωφρόνιος Σαχάρωφ)

Ἐρώτηση πρὸς τὸν π. Σωφρόνιο: Εἴπατε ὅτι ἀρχίσατε νὰ γράφετε, ἐπειδὴ πολλοὶ θέλησαν νὰ γνωρίσουν μὲ εὔκολο τρόπο τὴ σοφία τῆς ζωῆς. Μὰ ὅσο κι ἂν διαβάσουν, δὲν μποροῦν νὰ τὴ γνωρίσουν, διότι γιὰ νὰ τὴν μάθουν, εἶναι ἀπαραίτητο νὰ φοιτήσουν στὸ σχολεῖο τῆς ζωῆς ἀπὸ τὸ ὁποῖο Ἐσεῖς περάσατε.

π. Σωφρόνιος
: Ἐν μέρει δὲν τὸ ἀρνοῦμαι αὐτό. Ἀλλὰ γιατί νὰ μὴν ἀποδεχθῶ ὅτι δὲν δημιούργησα ἐγὼ ὅλες αὐτὲς τὶς σκέψεις ποὺ φέρω, ἄλλα ὅτι τὶς δέχθηκα ἀπὸ ἄλλους, ἀπὸ τὴν Καινὴ Διαθήκη, ἀπό τοὺς δασκάλους μου; Καὶ οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἤδη ἔχουν ἐγκαταλείψει ἐντελῶς τὴ μελέτη τοῦ Εὐαγγελίου, ἂν ἀκούσουν αὐτὸ τὸν λόγο, ἴσως ποῦν: «Ναί, θὰ προσπαθήσω κι ἐγώ. Ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς δοκίμασε, ἀποφάσισε καὶ νὰ τί τοῦ δόθηκε». Εἶναι αὐτὸ ποὺ ἔκανε καὶ ὁ Γέροντας Σιλουανός. Τὸ παράδειγμά του ἐνέπνευσε χιλιάδες ἀνθρώπους. Εἶναι πολὺ πιθανὸ ὅτι ἔθεσε τὴ βάση γιὰ μία νέα ἄνθηση τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Στὸν Γέροντα Σιλουανό, ἄνθρωπο ἁπλὸ καὶ φυσικό, δόθηκε νὰ γνωρίσει καὶ νὰ βιώσει ἐκείνη τὴ μορφὴ τῆς ἀγάπης — «ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν»—, μὲ τὴν ὁποία ὁ Κύριος ἀγάπησε τὸν ἄνθρωπο… Τὸ χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τῆς ἀγάπης αὐτῆς συνίσταται στὸ ὅτι, ὅταν δίνεται αὐτὸ τὸ αἴσθημα -καὶ αὐτὸ δίνεται μέσῳ τῆς καρδιᾶς—, τότε χωρὶς καμία λογικὴ ἀπόδειξη εἶναι φανερὸ γιὰ τὸν ἄνθρωπο ὅτι δὲν πεθαίνει, ὅτι εἶναι αἰώνιος. Καμιὰ ἐπιστημονικὴ γνώση δὲν ὁδηγεῖ σὲ αὐτό.

Ὁ Ἀϊνστάιν ἔγραψε ἕνα βιβλίο γιὰ τὸν ἑαυτό του, «Πῶς βλέπω τὸν κόσμο». Βίωσε κάποτε μία κατάσταση κάποιου μυστικιστικοῦ δέους, ὁπότε ἡ σκέψη του προχώρησε ἀκόμη καὶ στὸ νὰ ἀνακαλύψει τὸν τύπο ἤ τὴν ἐξίσωση ὄχι μόνο γιὰ τὴν ὕλη ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸν Θεό. Ἀλλὰ δὲν γνώρισε τὸν Θεὸ ὡς πρόσωπο. Ἡ ἀντίληψή του ἔφθασε ὡς ἐκεῖνο τὸ ἐπίπεδο ὅπου ὑπερτεροῦν οἱ φιλόσοφοι. Αὐτοί, ἐξετάζοντας τὴν ὕπαρξη, δὲν μποροῦν μὲ κανέναν τρόπο νὰ συμφωνήσουν στὸ ὅτι ἡ ἀρχή τοῦ παντὸς εἶναι τὸ ἄτομο τοῦ ὑδρογόνου καὶ ὅτι ὅλες οἱ μορφὲς τῆς δικῆς μας ὑπάρξεως δημιουργήθηκαν ὡς τυχαῖα ἐπακόλουθα κάποιων συνδυασμῶν αὐτῶν τῶν ἀτόμων. Αὐτὸ κάποτε ἀποτελεῖ στήριγμα γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, ὥστε μόνοι τους νὰ πορευθοῦν μὲ ἐμπιστοσύνη στὸν δρόμο ἐκεῖνο ποὺ ἔδειξε ὁ Χριστός.

Ἐρώτηση: Εἴπατε ὅτι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐκτρέπεται πρὸς τὸ κακό, τότε χάνει τὸν σύνδεσμο μὲ τὸν Θεό, δηλαδὴ δημιουργεῖται ἕνα ρῆγμα. Ὅμως αὐτὸ εἶναι μᾶλλον μονόπλευρο ρῆγμα: εἶναι ρῆγμα τοῦ ἄνθρωπου μὲ τὸν Θεὸ καὶ ὄχι τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν ἄνθρωπο;

π. Σωφρόνιος:
Ναί. Σὲ αὐτὸ ἐμπεριέχεται καὶ τὸ τραγικό τῆς πτώσεως, ὅτι ὁ Θεὸς ἦρθε καὶ ἔδειξε ὅτι Αὐτὸς δὲν θέλει νὰ μᾶς ἐγκαταλείψει, ἀλλὰ ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνεται. Δηλαδὴ μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ὁ Θεὸς δὲν ἐξαναγκάζει τὸν ἄνθρωπο.

Ὁρίστε, τώρα ζοῦμε τόσο φοβερὰ γεγονότα: πόλεμος στὸ Βιετνάμ, πόλεμος στὴ Νιγηρία, πόλεμος στὴ Μέση Ἀνατολή, πεῖνα στὴ γῆ ποὺ πλήττει μὲ θάνατο χιλιάδες καὶ χιλιάδες ἀνθρώπων. Λογικά μᾶς φαίνεται ὅτι, ἂν ἡ ἀνθρωπότητα ζοῦσε μὲ ἄλλες ἀρχές, τότε θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς θρέψει ὅλους- ὅτι οἱ πόροι ποὺ δαπανῶνται γιὰ τὸν πόλεμο, ἀκόμη καὶ ὅταν δὲν ὑπάρχει αὐτός, ὑπερβαίνουν τοὺς πόρους ποὺ θὰ ἱκανοποιοῦσαν τὶς ἀνάγκες ὅλων αὐ-τῶν ποὺ πεθαίνουν. Σὲ σχέση μὲ αὐτὰ ρώτησα στὴν Ἀγγλία ἕναν ἄνθρωπο:

— Ἂν εἴχατε ἀπόλυτη ἐξουσία, τί θὰ κάνατε μὲ ὅσους σᾶς φαίνονται ὑπαίτιοι αὐτοῦ τοῦ κακοῦ;

Ἡ ἀπάντηση ἦταν:

— Ἂν εἶχα τέτοια ἀπόλυτη ἐξουσία, τότε δὲν θὰ μποροῦσα νὰ κινηθῶ - αὐτὴ ἡ ἐξουσία θὰ μὲ παρέλυε.

Καὶ τόσο ἀνίσχυρο βλέπουμε μπροστὰ μας τὸν Χριστὸ Θεὸ ποὺ εἶπε: «Μὴ ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ», δηλαδὴ «δῶσε τὴ ζωή σου, ἀκόμη καὶ ὅταν σοῦ φαίνεται ὅτι σὲ κακοποιοῦν». Ἔτσι, ἂν ὁ Θεὸς δὲν ἔχει σχέση μὲ τὸ κακό, τότε τὸ κακὸ δὲν ἐμπερικλείει αὐτὸ τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ Θεοῦ, καὶ ἔτσι Αὐτὸς φαίνεται σὰν νὰ μᾶς “ρίχνει σὲ κάποια φυλακή”, σὰν νὰ μᾶς ἀπορρίπτει κλπ. Τὰ ἴδια τὰ λόγια «ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν», μαρτυροῦν ὅτι στὸν Θεὸ δὲν ὑπάρχει αὐτὴ ἡ ἀπόρριψη. Εἶναι ἐξωχρονικὸ φαινόμενο – σύμφωνα μὲ τὴ βιβλικὴ ἀποκάλυψη, πρὶν ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο ἔπεσε ὁ Ἑωσφόρος. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἀνθρώπινη πτώση, ἡ ὁποία ὑποκινήθηκε ἀπὸ τὸν Ἑωσφόρο, φέρει ἑωσφορικὰ στοιχεῖα. Ἀλλὰ ὡς τώρα μπορεῖ νὰ συναντήσεις στὴ γῆ πάρα πολλοὺς ἀνθρώπους ποὺ σκέπτονται γιὰ τὴν αὐτοθέωση τοϋ ἄνθρωπου: ὅτι δὲν ὑπάρχει κανεὶς καὶ τίποτε ὑψηλότερο, ὅτι στὸ εἶναι βασιλεύει ὁ ἄνθρωπος, ὅτι ὁ ἄνθρωπος θὰ γίνει ὁ ἀπόλυτος κυρίαρχος τοῦ κόσμου.

Ὅταν ὅμως μιλοῦμε γιὰ τὴν ἁμαρτία, αὐτὴ ἡ ἔννοια δὲν εἶναι ἠθική, ἄλλα ὀντολογική, ποὺ ὑπερβαίνει τοὺς κανόνες τῆς κοινωνικῆς ζωῆς. Ὄχι ἐπειδὴ εἶναι ἐνάντια στοὺς κανόνες, ἀλλὰ ἐπειδὴ προχωρεῖ ἀπείρως μακρύτερα ἀπὸ αὐτούς. Οἱ ἠθικοὶ κανόνες μιλοῦν γιὰ τιμωρίες, ἐνῷ ὁ Θεὸς λέει: «Ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν. Μὴ φοβεϊσθε ἀπὸ τῶν ἀποκτενόντων ὑμᾶς». Ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι ἀδύνατο νὰ τὸ ἐξηγήσεις μὲ λέξεις καὶ νὰ τὸ ἀντιληφθεῖς ἀλλιῶς, παρὰ μέσῳ τῆς καρδιᾶς, γιατί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, ὅσο ἔχουν τὴν αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ θανάτου, εἶναι φυσικὸ νὰ προστατεύουν τὸν ἑαυτό τους ἀπὸ ὅλα τὰ πλάσματα ποὺ ἐπιβουλεύονται τὴ ζωή τους ἤ ἀκόμη καὶ τὶς ἀνέσεις τῆς ζωῆς αὐτῆς. Καὶ μέχρι τώρα ἀκριβῶς γι’ αὐτὸ γίνεται ἡ πάλη στὸν κόσμο. Ὁ Χριστὸς εἶπε: «Εἷς ἐστὶν ὑμῶν ὁ Πατὴρ ὁ οὐράνιος, πάντες δὲ ὑμεῖς ἀδελφοὶ ἐστέ».

Ἔτσι, ὁποιονδήποτε πόλεμο καὶ νὰ διαλέξουμε, αὐτὸς θὰ ἔχει πάντα χαρακτῆρα ἀδελφοκτόνο. Ὁ Κάιν φόνευσε τὸν Ἄβελ καὶ αὐτὸς ὁ καϊνικὸς χαρακτῆρας διακρίνεται ὅλα τὰ χρόνια στὴν ἱστορία. Ὅταν τὸ κατανοήσουμε αὐτό, τότε μᾶς παρουσιάζεται ἡ ἀνάγκη νὰ νικήσουμε μέσα μας αὐτὴ τὴν τάση. Γιατί, ἂν ἔχουμε μέσα μας αὐτὴ τὴν ἑωσφορικὴ κίνηση, ἡ δυναμική τῆς πτώσεως συνεχίζει νὰ αὐξάνεται. Ἕνας ἄνθρωπος εἶπε: «Μπορεῖ γι’ αὐτὸ νὰ ἀπαγορεύθηκε στὸν ἄνθρωπο νὰ γνωρίσει τὸ καλὸ καὶ τὸ κακό, γιατί μπροστὰ στὴν ἀτέλειά του καὶ τὴν ἐπιδίωξή του νὰ πολεμήσει τὸ κακό, θὰ καταστρέψει ὅλα ὅσα τοῦ φαίνονται φορεῖς τοῦ κακοῦ καὶ θὰ ἀρχίσει ἡ ἀλληλοκαταστροφή».

Ἐρώτηση
: Ἀλλὰ καὶ οἱ Ἰησουῖτες δὲν πολιτεύονται μὲ τὸν τρόπο αὐτό;

π. Σωφρόνιος:
Δόξα τῷ Θεῷ, δὲν εἴμαστε Ἰησουῖτες. Ἂν οἱ ἄνθρωποι ἦταν σὰν τὰ παιδιά, τότε θὰ ζοῦσαν χωρὶς αὐτὲς τὶς ἀκατάπαυστες ἀδελφοκτόνες μάχες. Νομίζω ὅτι ἡ αἰτία ὅλων τῶν πολέμων καὶ τῶν ταραχῶν δὲν εἶναι ἡ ὑλικὴ κατάσταση, ἄλλα ἡ πνευματική. Καὶ στὴ βάση ὅλων τῶν Ἱστορικῶν γεγονότων δὲν βρίσκονται ὑλικὲς αἰτίες ἄλλα πνευματικές.

Ὅταν θυμᾶμαι πῶς ζοῦσα στὴν ἔρημο τοῦ Ἄθω, νομίζω ὅτι σὲ κανέναν δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ περιγράψει τὴ φτώχεια αὐτῆς τῆς ζωῆς. Παρ’ ὅλα αὐτά, ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται σὲ τέτοια ἐλευθερία πνεύματος, ποὺ δὲν θὰ τὴν ἄλλαζε μὲ τίποτε. Καὶ αὐτοὶ ποὺ μαζεύουν θησαυροὺς ἤ ἀκόμη καὶ σκοτώνουν τ’ ἀδέλφια τους, ὥστε νὰ αὐξηθοῦν οἱ θησαυροὶ αὐτοί, φαίνονται παράφρονες, ἐσκοτισμένοι.

Ὡς τώρα δὲν δέχθηκαν τὸν Χριστό. Ἀκόμη καὶ αὐτοὶ οἱ λαοὶ ποὺ διεκδικοῦν χριστιανικοὺς τίτλους, στὴν πορεία τῆς ἱστορίας ντροπιάστηκαν, γιατί μέχρι καὶ τὰ προηγούμενα χρόνια oἱ πιὸ ἐπικίνδυνοι ἦταν πάντα αὐτοὶ οἱ λαοὶ ποὺ αὐτοαποκαλοῦνταν χριστιανικοί. Οἱ λιγότερο φωτισμένοι λαοὶ δὲν μπόρεσαν νὰ δημιουργήσουν τέτοια μέσα ἐξολοθρεύσεως, ὅπως οἱ λαοὶ ποὺ φωτίσθηκαν μὲ τὸ πνεῦμα τοϋ Χριστοῦ. Αὐτὸ ὅμως δὲν συνέβη ἐπειδὴ ὁ Χριστὸς εἶναι πατέρας τοῦ κακοῦ, ἀλλὰ, ὅπως εἴπαμε, τὸ μεγάλο δῶρο τῆς ἐλευθερίας πραγματώθηκε σὲ αὐτοὺς τοὺς λαοὺς μὲ ἀρνητικὴ προοπτική.

 

(Πηγή: agiazoni.gr)


Περί της σχέσεως Θεού και ανθρώπου (Αρχιμ. Σωφρόνιος Σαχάρωφ) – Η ΑΛΛΗ ΟΨΙΣ

Διαπίστωσα ότι αν η Χάρη δεν φωτίσει τον άνθρωπο, τα λόγια όσα και αν του ομιλήσεις, δεν βγάζουν καμμία ωφέλεια!


 "Διαπίστωσα ότι αν η Χάρη δεν φωτίσει τον άνθρωπο, τα λόγια όσα και αν του ομιλήσεις, δεν βγάζουν καμμία ωφέλεια! Προς στιγμή τα ακούει και την άλλη στρέφει πάλι αιχμάλωτος στα ίδια. 
 Εάν όμως ευθύς, μαζί με τον λόγο ενεργήσει η Χάρη, τότε γίνεται εκείνη την ώρα Αλλοίωση, με την αγαθή προαίρεση του ανθρώπου! Και αλλάζει θαυμαστώς η ζωή του, από την ώρα εκείνη. 

Αυτό συμβαίνει, σε όσους δεν σκλήρυναν από μέσα τους ακοή και συνείδηση.
Όσοι όμως παρακούουν και εμμένουν στα θελήματά τους, ημερονύχτια να τους ομιλείς από την Σοφία των Πατέρων, και θαύματα μπροστά τους να κάνεις, ούτε ρανίδα ωφελείας θα λάβουν. Μόνο θέλουν να έρχονται να μιλούν, να περάσει η ώρα τους, χάριν της ακηδίας"

Πέστε το στην Παναγία

 του Αγίου Γέροντα Πορφυρίου

«Αυτά πού θέλετε να πείτε στα παιδιά σας, να τα λέτε με την προσευχή σας. Τα παιδιά δεν ακούν με τα αυτιά• μόνο όταν έρχεται η Θεία Χάρις πού τα φωτίζει, τότε ακούνε αυτά πού θέλουμε να τους πούμε. Όταν θέλετε να πείτε κάτι στα παιδιά σας, πέστε το στην Παναγία κι αυτή θα ενεργήσει. Η προσευχή σας αυτή θα γίνει ζωογόνος πνοή, πνευματικό χάδι, πού χαϊδεύει, αγκαλιάζει, έλκει τα παιδιά».
Ο π. Πορφύριος πίστευε στην αξία πού έχει η προσευχή για την πνευματική ζωή του ανθρώπου και συμβούλευε τα πνευματικά του παιδιά πώς να προσεύχονται:
«Να εύχεσαι έτσι απλά, απλά και ταπεινά, με πίστη απλή, χωρίς να περιμένεις να σου απαντήσει ο Θεός. Χωρίς να δεις το χέρι Του ή το πρόσωπό Του ή το φωτισμό Του. Τίποτα! Να πιστεύεις! Εφ’ όσον μιλάς με το Θεό, μιλάς πραγματικά με το Θεό».

Δευτέρα 7 Ιουλίου 2025

Το καλοκαιρινό θηρίο

Μαρτσέλο Βενετσιάνι


Κάνει πολύ ζέστη, βγάλτε τους ενόχους έξω! Αυτή είναι, εν συντομία, η καταγγελία  που δημοσιεύτηκε στον Τύπο μετά από μια ιδιαίτερα καυτή εβδομάδα που θα είχε προκαλέσει θύματα σαν επιδημία ή ένα είδος κλιματικού πολέμου. Ναι, επειδή πέρα ​​από τον παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο πόλεμο υπάρχει και ο θερμικός πόλεμος, δηλαδή ο πόλεμος της φύσης εναντίον της ανθρωπότητας, ωστόσο πάντα προκαλείται από κυνικούς χειριστές του περιβάλλοντος και ίσως από την κυβέρνηση (αν και δεξιά).

Ενώ διάβαζα τις συγκινητικές αναφορές για το εξαιρετικό, ασυνήθιστο, τρομερό κύμα καύσωνα που πλήττει την Ιταλία, την Ευρώπη, τον Πλανήτη, αποσπάσματα από επίκαιρα και τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων πριν από εξήντα, εβδομήντα χρόνια έπεφταν βροχή στο smartphone μου. Μιλούσαν για μέρες που σημαδεύονταν από σαράντα βαθμούς, πόλεις που είχαν κυριευτεί από την πιο τρομερή ζέστη, αλλά ο τόνος αυτών των αναφορών δεν ήταν ο αποκαλυπτικός, συνωμοτικός και ύποπτος των ημερών μας. Ήταν ελαφρύς, ειρωνικός, διασκεδαστικός, για τις υπερβολές που προκαλούσε αυτή η τρομερή ζέστη. Η θερμοκρασία δεν θεωρούνταν κάποιο είδος βιβλικής κατάρας, που προκλήθηκε από την ανθρώπινη αυθάδεια, αλλά ως ένα αστείο της φύσης, προβλέψιμο, λίγο επικίνδυνο αλλά τελικά ευχάριστο. Το καλοκαίρι εξακολουθούσε να θεωρείται μια περίοδος ευδαιμονίας, εκείνα τα χρόνια. Η εποχή του παιχνιδιού και των διακοπών, του φωτός και της υπαίθριας ζωής, της θάλασσας και του ήλιου, του μαυρίσματος και του ηλιακού εγκαύματος. Ο κλιματισμός ήταν ακόμα ένα εξειδικευμένο προνόμιο για λίγους ή μια αμερικανική πρακτική. Η τεχνολογική θεραπεία ήταν ακόμα ο ανεμιστήρας, η προσωπική θεραπεία ήταν η βεντάλια, αλλά προοριζόταν για τις γυναίκες (μια περίπτωση ανισότητας εις βάρος των ανδρών, οι οποίοι ως μάτσο έπρεπε επίσης να υπομείνουν την άγρια ​​ζέστη, και αν ήταν αστοί, πήγαιναν στη δουλειά φορώντας σακάκι και γραβάτα). Όλα φαίνονταν διασκεδαστικά στον χρονικογράφο της εποχής, και όλα γίνονταν με γιορτινό, ζωηρό, χαρούμενο πνεύμα. Ως παιδί θυμάμαι επίσης μέρες και νύχτες άγριας ζέστης, στο νότο, στην εποχή του ιδρώτα: καλοκαίρια με ιδρωμένες μασχάλες, πόδια που έβραζαν, αηδιαστικά τσόκαρα. Αμάνικες μπλούζες και τρυπημένα πουκάμισα, απαίσια. Οι προσβολές για τον ιδρώτα ήταν πολύ πιο διαδεδομένες από τις προσβολές της αιδούς.

Στην πόλη μου υπήρχε επίσης ένα τουρνουά ποδοσφαίρου που ονομαζόταν Canicola (καύσωνας), το οποίο διεξήχθη τον Ιούλιο, όπου ο αντίπαλος που έπρεπε να νικηθεί ήταν πάνω απ' όλα η ζέστη, και ήταν μια σαδομαζοχιστική παράσταση που σήμερα θα κατηγορούνταν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας: παρακολουθώντας αυτούς τους ηρωικούς μονομάχους να λιώνουν μπροστά στα μάτια μας ανάμεσα σε σωματική προσπάθεια και πύρινες θερμοκρασίες. Αλλά, έλα τώρα, κανείς δεν πέθανε. Μία περίπτωση στις δέκα χιλιάδες σε αυτές τις ακραίες καταστάσεις ή μία περίπτωση στο ένα εκατομμύριο σύμφωνα με τις καλοκαιρινές στατιστικές, είναι μέρος της συνηθισμένης ιστορίας της ανθρωπότητας...

Τα φάρμακα που υιοθετήθηκαν από την αρχή της ανθρωπότητας μέχρι τη δεκαετία του '60 ήταν τα εξής: νερό, πολύ νερό, με γεμάτα σιντριβάνια· άνεμος, αναζήτηση του ανέμου, εύρεση των πιο αεριζόμενων σημείων· σκιά, πολλή σκιά, κάτω από ένα δέντρο ή πίσω από ένα κτίριο, στην προεξοχή ενός καμπαναριού· και στη συνέχεια καταφύγιο σε σπίτια με πόρτες ορθάνοιχτες και παράθυρα «sbambanate» (ορθάνοιχτα), περιμένοντας το θαύμα του ρεύματος, όχι του ηλεκτρικού, αλλά του αέρα. Περισσότερο παγωτό και παγωμένη μπύρα, γρανίτες, νερό κριθαριού ή γάλα αμυγδάλου, και πολλά φρούτα. Υπήρχαν επίσης προστατευμένες χρονικές ζώνες: η πιο διάσημη, στη χώρα μας, ήταν η «controra», για την οποία έγραψα στο "Κάποτε ήταν ο Νότος", δηλαδή οι απογευματινές ώρες που ο ήλιος χτυπάει πιο δυνατά, και επίσης η χαλάρωση, η υπνηλία, με την καταφυγή στο εσωτερικό σε ακινησία, στον ύπνο και στην αναζήτηση ρευμάτων, με βεντάλιες και χαρτόνια που κουνιούνταν (όχι κινούμενα σχέδια, αλλά κινούμενα με το χέρι για να κάνουν αέρα). Η controra ήταν η αντιαεροπορική άμυνα κατά της ζέστης· η απαγόρευση της κυκλοφορίας για να προστατευτεί κανείς από τη φωτιά που υπήρχε έξω.

Και η νύχτα έβγαινε πιο αργά, έξω, στην ύπαιθρο, στα μπαλκόνια και έξω, με τη διπλή ελπίδα να πέσει η ζέστη και η κούραση επίσης, ώστε να κοιμηθούμε παρά τη ζέστη. Πολλές φορές σε αυτό το διάστημα κοιμόμουν στο πάτωμα, ψάχνοντας για το πιο δροσερό τούβλο, επειδή τα κρεβάτια ήταν παγίδες θερμότητας, μερικές φορές πλάκες όπου τηγανιζόσουν. Δεν ήταν σπουδαία μέσα, το παραδέχομαι, αλλά επιβιώσαμε. Θα ήταν ανόητο να μετανιώνουμε για εκείνη την εποχή, για εκείνη τη ζέστη χωρίς λύσεις, για εκείνη τη θερμική μοιρολατρία που μας διέκρινε. Από την άλλη πλευρά, το καλοκαίρι πρόσφερε τόσα πολλά ξεχωριστά δώρα, από φρούτα μέχρι τη θάλασσα, από διακοπές μέχρι σαγιονάρες, από μεγάλα βράδια σε εξωτερικούς χώρους μέχρι τριζόνια και τζιτζίκια, που ήταν λίγο το Spotify της εποχής, και ένιωθες σαν να ζούσες ακόμα στις ευλογημένες και γαλάζιες μέρες της νιότης του κόσμου. Το κρύο ήταν πιο τρομακτικό από τη ζέστη, στις φτωχές κοινωνίες. Και αυτές οι εικόνες από τα επίκαιρα ή τις ειδήσεις, παρόλο που ήταν ασπρόμαυρες, απελευθέρωναν μια καλοκαιρινή χαρά και ολόκληρη η κοινωνία γινόταν πιο νεανική, εφηβική και παιχνιδιάρικη, όπως συνέβαινε στην παραλία, ανάμεσα σε πιτσιλιές, «onze», δηλαδή βουτιές βίαιες, κολύμπι, πύργους, ομαδικά παιχνίδια, αναγκαστικά μπάνια και κουβάδες.

Επαναλαμβάνω για τους συνήθεις έξυπνους ηλίθιους: Δεν μετανιώνω για εκείνη την εποχή, αλλά το αντίθετο - μπορεί να πει κανείς ότι ξανανιώθω χαρά για εκείνη την εποχή; Ή μάλλον, μιλάω γι' αυτήν με διασκέδαση, μια δόση ακίνδυνης αθώας νοσταλγίας για το πώς ήμασταν ως παιδιά και χωρίς καμία πρόθεση να επιστρέψω σε εκείνη την εποχή.

Τώρα, ωστόσο, συμβαίνει να μην υπάρχουν πλέον πραγματικά φυσικά φαινόμενα, αλλά πίσω από τη φύση υπάρχει πάντα το χέρι του ανθρώπου, η χειραγώγηση του πλανήτη, του κλίματος, ίσως εμπορική και βιομηχανική εκμετάλλευση. Φυσικά, υπάρχει μια ολοένα και πιο έντονη βιομηχανοποίηση, των ενεργειών που καταναλώνονται και των αποβλήτων τους, της ρύπανσης και των ανθρώπινων οικισμών, για να μην αναφέρουμε ότι οκτώ δισεκατομμύρια καταναλωτές στον πλανήτη αποτελούν μια τρομερή καταστροφική δύναμη. Αλλά εδώ πιστεύουμε ότι έχουμε εισέλθει σε μια εποχή στην οποία δεν υπάρχουν πλέον φυσικές καταστροφές, κλιματικές αλλαγές ή ακόμα και ατυχίες, επειδή όλα πρέπει απαραίτητα να έχουν έναν ανθρώπινο ένοχο. Σαν ο θάνατος να ήταν μόνο το αποτέλεσμα ενός ατυχήματος και ενός φόνου, και όχι το αναπόφευκτο πεπρωμένο της ανθρωπότητας και όλων όσων ζουν. Κάθε θάνατος είναι μια ανικανότητα, μια αναποτελεσματικότητα, ένα σφάλμα του συστήματος ή κάποιου, μια έλλειψη βοήθειας, μια λανθασμένη διάγνωση. Ποτέ η αποδοχή μιας αναπόφευκτης μοίρας που αργά ή γρήγορα αγγίζει τους πάντες.

Και είναι αστείο να βλέπουμε πώς διαφέρουν οι στάσεις απέναντι σε αυτόν τον οικοφανατισμό. Ο συντηρητικός θα ήθελε να επιστρέψει στον ανεμιστήρα, αρκεί να μην γίνει ανεμογεννήτρια. Ο αντιδραστικός, αντίθετα, λυπάται για την πρωτόγονη εποχή του ιδρώτα και τελικά ο ριζοσπαστικός και φονταμενταλιστής οικολόγος καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα. Ο μοντερνιστής φιλελεύθερος θέλει να χρησιμοποιεί τον κλιματισμό σε πλήρη ισχύ και χωρίς όρια, επειδή το ζήτημα είναι μόνο ατομικό, ποιος νοιάζεται για τον κόσμο. Ο προοδευτικός μοντερνιστής θέλει να τον χρησιμοποιεί ούτως ή άλλως, εκτός από το να παραπονιέται και να καταγγέλλει τη χρήση των άλλων. Ο υπερμοντερνιστής γενετικά τροποποιημένος θα ήθελε να αλλάξει τον άνθρωπο σε σημείο που να τον κάνει αναίσθητο στο κρύο και τη ζέστη, τεχνητά ομοιοθερμικό ή ποικιλοθερμικό, αυτορυθμιζόμενο από έναν θερμικό βηματοδότη, ο οποίος θα τον ρυθμίζει σε μια τυπική θερμοκρασία ή θα τον προσαρμόζει στο εξωτερικό κλίμα.

Όλα ξεκίνησαν όταν οι άνθρωποι άρχισαν να λένε «οι μεσοεποχές τελείωσαν» και βρήκα ένα απόσπασμα από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο που έλεγε το ίδιο πράγμα πριν από δύο χιλιάδες χρόνια... Και έτσι προχωρούμε, είτε πρόκειται για πράγματι περίεργα φαινόμενα που μπορεί να προκλήθηκαν από μια αλλοίωση του οικοσυστήματος, είτε για φαινόμενα που υπήρχαν πάντα ή επιστρέφουν κυκλικά.

Αλλά μέσα σε όλα αυτά, το χειρότερο είναι ότι το καλοκαίρι βιώνεται ως ασθένεια, ένα είδος κλιματικής παθολογίας, και όχι ως η υπέροχη εποχή που ο ήλιος βασιλεύει, ο ουρανός είναι γαλανός και ο άνθρωπος μπορεί να επανέλθει σε επαφή με τη φυσική ζωή. «Το αήττητο καλοκαίρι μέσα μου» για το οποίο τραγούδησε ο Αλμπέρ Καμύ γίνεται προάγγελος φόβων και όγκων, το όμορφο καλοκαίρι του Τσεζάρε Παβέζε γίνεται το άγριο καλοκαίρι, με ένα άγριο κλίμα. Αλλά το καλοκαίρι ήταν πάνω απ' όλα η εποχή της παιδικής ηλικίας: όπως γράφει ο Γκαστόν Μπασελάρ στην Ποιητική της ονειροπόλησης, «Όλα τα καλοκαίρια της παιδικής μας ηλικίας μαρτυρούν το "αιώνιο καλοκαίρι"». Οι εποχές της μνήμης είναι αιώνιες επειδή είναι πιστές στα χρώματα της πρώτης φοράς. Έλα τώρα, κάνει ζέστη, είναι καλοκαίρι, μην στήνεις δίκες, μην το κάνεις ασθένεια.