Τι ακριβώς σημαίνει χνούδι; Ό,τι είναι αληθινό, αυθεντικό, πραγματικό, ουσιώδες, βαθύ, έξυπνο σβήνεται, αφαιρείται, περιθωριοποιείται. Μόνο ο αφρός, τό αναμάσημα, η ανοησία, η εμφάνιση, η φλυαρία, μόνο τα περιττά και κοινά πράγματα, κενά αξίας και νοήματος, που δεν έχουν τίποτα αυθεντικό, απομένουν. Με άλλα λόγια, είναι η αντικατάσταση του αληθινού με το κιτς που έχει παρόμοιο νόημα, αν και σε αισθητική εκδοχή, επειδή αφορά το γούστο. Η πολιτική έχει βυθιστεί εδώ και καιρό στο βασίλειο του χνουδιού, στο βασίλειο της φούσκας. Από τη μία βλέπεις ανοησίες να ανθίζουν, μπάλες να πετιούνται στις κερκίδες για να μην ανταγωνίζονται τον αγωνιστικό χώρο, να ξεφεύγουν μπροστά, πλάγια, προς τα πίσω· η ορολογία του ψεύδους αυξάνεται. Από την άλλη βλέπεις την προσοχή που δίνεται σε εντελώς άσχετα και ανούσια πράγματα ή όταν είναι σχετικά και σημαντικά, νά μεταφράζονται αμέσως και νά υποβαθμίζονται σε ανοησίες και μπιχλιμπίδια. Δεν υπάρχει βάθος που να μην είναι βεβηλωμένο και ανόητο, να μην έχει υποβαθμιστεί σε κρούστα ή επιφανειακό λούστρο, με τη δικαιολογία να γίνει πιο βρώσιμο και προσιτό στους περισσότερους, αφού ζούμε σε μια εμπορική εποχή και ο πολίτης υποβιβάζεται σε πελάτη. Η πολιτική που σκηνοθετείται στην τηλεόραση είναι μια ακολουθία αντιπολιτευόμενων ανοησιών: όσοι βρίσκονται στην κυβέρνηση ή την υποστηρίζουν απαγγέλλουν μια σειρά από ψεύτικα πράγματα, υπερβάλλοντας για την απόλυτη καλοσύνη της δράσης τους, ακριβώς όπως όσοι βρίσκονται στην αντιπολίτευση και καταγγέλλουν το τέλος της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του κράτους πρόνοιας, κάθε αγαθού. Με το ακριβές υπονοούμενο ότι αν οι ρόλοι αντιστραφούν, θα έλεγαν και μάλιστα θα έκαναν τα ίδια πράγματα που κάνει ο άλλος, επίσης επειδή είναι πλέον εκτελεστές και υποκείμενα υπερισχύουσας εξουσίας. Χνούδι, μόνο χνούδι.
Κι έπειτα βλέπεις την πραγματικότητα και συνειδητοποιείς ότι δεν αντιστοιχεί σε αυτές τις ανοησίες που λένε οι φουσκοπώληδες, οι πωλητές του μαλλιού της γριάς. Η πραγματικότητα παίρνει πίσω τον χώρο με το απροσδόκητο, τις τραγωδίες, τις σκληρές της απαντήσεις, τις ειδήσεις και την εναπομείνασα ανθρωπιά.
Ο κύριος καθρέφτης της εισβολής χνουδιού, ή μάλλον το πιο ορατό χνουδόμετρο, παραμένει η τηλεόραση. Ό,τι δεν γεννιέται στην τηλεόραση, από την τηλεόραση και για την τηλεόραση, μεταφράζεται σε χνούδι για να είναι πιο κατάλληλο και πιο εύπλαστο στην ορολογία, τη μορφή, το τηλεοπτικό κοινό, τους γρήγορους ρυθμούς και τους επιφανειακούς τρόπους. Και μετατρέπεται από χνούδι σε εμπόρευμα, που είναι συχνά το ίδιο πράγμα. Και από εμπόρευμα, επιτρέψτε μου τη χυδαιότητα, μετατρέπεται σε σκουπίδια (σε περιττώματα). Όλα πρέπει να γίνουν επίκαιρα, δηλαδή, ηλίθια και τυφλά, να ταιριάζουν στα θέματα της ημέρας. Όλα πρέπει να γίνουν μαύρα ή άσπρα, καλά ή κακά. Όλα πρέπει να είναι εμπορεύσιμα, μασώμενα, πόσιμα. Όλα πρέπει να έχουν ανθρώπινη αξία, υπέρ ή κατά κάποιου. Και όλα φαίνεται να προέρχονται από εκείνο το πίσω στόμιο που βρίσκεται στη μέση του ανθρώπου. Το αποκορύφωμα τού talk show είναι όταν ο ένας καλεσμένος "χέζει" τον άλλον, ακόμα κι αν στις αναφορές αυτού του εντυπωσιακού σφαγείου τουαλέτας χρησιμοποιούνται πιο ήπιοι όροι, όπως "τον ισοπέδωσε", "τον αποστόμωσε", "τον διέλυσε". Το Βραβείο της Ανοησίας. Το πανηγύρι της φούσκας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η δεξιότητα έγκειται αποκλειστικά στην ικανότητα να ερμηνεύεις με ζήλο και μαεστρία τις ανοησίες που απαγγέλλονται δημόσια. Αν εκφράσεις σκέψεις, σου ζητούν αμέσως να τις μετατρέψεις σε αυτοκόλλητα, δεν θέλουμε ιδέες αλλά smileys για άλμπουμ ή, το πολύ, σλόγκαν. Αν τολμήσεις να εκφράσεις μια ιδέα, σου παίρνουν τον λόγο για να συνεχίσουν την καθησυχαστική φλυαρία και το κουτσομπολιό για τα πράγματα που είναι πιο εύκολα προσβάσιμα σε όλους, τα πράγματα της ημέρας που είναι στη μόδα, διαφορετικά η τηλεθέαση καταρρέει. Αν περιγράψεις μια πολιτιστική δύναμη δεκαετιών, την ρίχνουν στις προσωπικές υποθέσεις της στιγμής, για να προκαλέσουν καβγάδες και διαμάχες και στη συνέχεια να μπορούν να κατέβουν στο επίπεδο των θυρωρών και να αναφέρουν ποιος βγαίνει και ποιος μπαίνει στο κτίριο. Και δεν θα σου πω αν εκφράζεις μια διαφωνούσα ιδέα, που δεν οφείλεται στο επιβαλλόμενο δυαδικό σχήμα, ειδικά σε αυτά τα μοντέρνα προγράμματα, με την έννοια τού μεροληπτικού. (Λέω εδώ και χρόνια ότι το καλύτερο της τηλεόρασης είναι η ανθολογία, το techetechete δηλαδή οι παλιές καλές στιγμές που προβάλλονται από το αρχείο, για παράδειγμα).
Τα χνούδια ξεπηδούν επίσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με την βάναυση άμεση ορολογία τους, η οποία είναι το αντίθετο της ετεροκατευθυνόμενης, επειδή είναι χωρίς φίλτρα, μεσολαβητές και αγωγούς. Αλλά το κυρίαρχο μοντέλο ακόμη και στους υπονόμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι τα χνούδια που διαδίδονται παντού. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η προσβολή είναι διαδραστική, δεν χρειάζεται απλώς να την ακούσεις ως θεατής, αλλά μπορείς να συμμετάσχεις στη σφαγή, στην άμεση δημοκρατία, και να νιώσεις σαν ο ανώτατος κριτής και κυρίαρχος λαός, ακόμα και σε πράγματα που δεν γνωρίζεις. Το θέμα της διαμάχης τις περισσότερες φορές δεν είναι η πραγματικότητα αλλά η αναπαράστασή της, δηλαδή τα κιτς σκουπίδια που έχουν προκύψει από αυτήν.
Έτσι, η ζωντανή τηλεόραση γίνεται το μοντέλο στο οποίο προσαρμόζεται η επικοινωνία γενικά, η ζωή, ακόμη και ο πολιτιστικός στοχασμός, που τώρα έχει εξαφανιστεί από τις πολιτιστικές σελίδες και μετά. Όλα όσα χρειάζονται, για να επιβιώσουν, να πουληθούν, να γίνουν μπεστ σέλερ, να μπουν στη φλυαρία των κουτσομπολίστικων ιστοσελίδων, πρέπει να υποβαθμιστούν σε ανοησίες. Όλα βυθίζονται σε αυτή την καρικατούρα διαλόγου, συνεντεύξεων και συνομιλιών που είναι το talk-show. Όλα γίνονται talk-show, για να είναι αποτελεσματικά δεν πρέπει να εκφράσεις μια σκέψη αλλά μια λεζάντα, πρέπει να πεις μια πιασάρικη φράση, έστω και ψευδή αρκεί να είναι γραφική, θεατρική. Ποτέ μην επιχειρήσεις μια λογική ομιλία, υπάρχουν γρήγοροι χρόνοι, το όριο προσοχής πέφτει, το κοινό πέφτει και πάνω απ' όλα πέφτει ο γάιδαρος, δηλαδή η καθολική μέση άγνοια. Γρήγορα, επειγόντως, διακόπτεις, "χέζεις" τον άλλον, ανεβάζεις τον τόνο, κατακλύζεις, μεταμορφώνεσαι σε ανοησίες και μετά αλλάζει αμέσως η σκηνή, ξανά και ξανά· επόμενο θέμα, τέλος. Στην τηλεόραση λειτουργούν οι καβγάδες, το σεξ και το εμπορεύμα, μια σύγχρονη παραλλαγή ενός παλιού κινηματογραφικού τίτλου, Γροθιές, Κούκλες και Δυναμίτης. Η οποία τότε ήταν μια σειρά ταινιών με τον τρίτο μεταβλητό όρο (πόσο χρονών είμαι, θυμάμαι εκείνες τις ταινίες της δεκαετίας του '60 του Έντι Κονσταντάιν). Τα κύρια ζητήματα είναι να κάνεις καλή εντύπωση, να πάρεις θέση, να επωφεληθείς από τη θέση που έχεις πάρει. Έπειτα, ποιος δίνει δεκάρα για την πραγματικότητα.
Στην τηλεόραση, είναι καλύτερο να επικεντρωθείς σε ταινίες, ντοκιμαντέρ για μέρη και ζώα, ή, αν πραγματικά πρέπει να μείνεις ανάμεσα σε σύγχρονα ζωντανά όντα, σε αγώνες, Νίνο Φρασσίκα (γνωστός Ιταλός κωμικός) και μερικές συναυλίες· δηλαδή, αθλήματα, μουσική, γεωζωολογία, γκροτέσκα κωμωδία. Ούτε καν οι μετεωρολογικές προβλέψεις δεν είναι αξιόπιστες, πόσο μάλλον τα υπόλοιπα. Άλλωστε, αν η πολιτική εμπνέει όλο και λιγότερη εμπιστοσύνη και ενδιαφέρον, αν η επικοινωνία δεν εστιάζει ποτέ στο ουσιώδες και το αληθινό, ο πολιτισμός πρέπει να γίνει απλώς ένα συνοδευτικό πιάτο ανοησιών. Και μετά, αν η μισή Ιταλία, η μισή Ευρώπη, δεν ψηφίσει, πιθανώς ο κύριος λόγος είναι η αντίληψη ότι ζεις σε μια σουρεαλιστική φούσκα που ονομάζεται χνούδι, όπου δεν υπάρχει πραγματική ζωή, και τίποτα δεν αλλάζει ακόμα κι αν αλλάξουν οι ρόλοι· μόνο αυτό το μικρό θέατρο στήνεται όπου παίζεται ξανά και ξανά η ίδια θεατρική παράσταση, και μετά έρχονται οι διαφημίσεις. Τι λείπει από αυτό το μικρό θέατρο; Το πάθος για την αλήθεια λείπει. Η αλήθεια είναι πάντα υποδεέστερη από κάτι που αποδίδει περισσότερα. Υπάρχει έλλειψη ή έλλειψη εκείνων που μιλούν, ενεργούν και σκέφτονται για την αγάπη της αλήθειας. (Λείπει ή είναι σπάνιος εκείνος που μιλά, πράττει και σκέφτεται από αγάπη για την αλήθεια).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου