Σε αυτή τη συνέντευξη με το περιοδικό Monde et Vie, ο Alain de Benoist επανεξετάζει τον Jean-Jacques Rousseau, ο οποίος συχνά περιορίζεται στη μορφή ενός φιλοσόφου του Διαφωτισμού. Μακριά από το να είναι προοδευτικός, ο Rousseau ήταν ένθερμος κριτικός της νεωτερικότητας, υποστηρίζοντας την πολιτική θρησκεία και τον ενάρετο πατριωτισμό απέναντι στον οικουμενισμό και τις υπερβολές του ορθολογισμού.
MONDE&VIE. Τονίζετε τον ρόλο του ήρωά σας ως μεγάλου αντιπάλου του Γαλλικού Διαφωτισμού, ο οποίος ήταν σε μεγάλο βαθμό αθεϊστικός (από τον Ντιντερό μέχρι τον Ντ'Ολμπάχ). Αυτός, από την άλλη πλευρά, υποστήριζε την απομάκρυνση από τις μεγάλες πόλεις και την εκ νέου ανακάλυψη του Θεού στη φύση. Ο Βολταίρος, ο οποίος δεν ήταν εντελώς άθεος, δεν άντεχε αυτόν τον Ρουσσώ...
ΑΛΕΝ ΝΤΕ ΜΠΕΝΟΥΑΣ: Τον αποκάλεσε μάλιστα « Ιούδα της Αδελφότητας » ! Ο Βολταίρος αντιπροσώπευε όλα όσα απεχθανόταν ο Ρουσσώ: τον πολιτισμό στην ακμή του, σε αντίθεση με την αληθινή κουλτούρα, τον υπεροπτικό ορθολογισμό, την πρωτοκαθεδρία της τεχνητότητας, την ενασχόληση με την εμφάνιση, την προτίμηση για χλευασμό, την αλαζονική ειρωνεία και την ασέβεια. Ο Ρουσσώ, από την πλευρά του, καταδίκαζε τον αθεϊσμό, ο οποίος πίστευε ότι καλλιεργούσε την κοινωνική δυσαρμονία, και αντ' αυτού τον θεωρούσε θρησκεία που κατά κάποιο τρόπο αγίαζε τον πατριωτισμό.
Οι σχολιαστές διαφωνούσαν πάντα σχετικά με το τι εννοούσε ο Ρουσσώ με τον όρο « πολιτική θρησκεία » : κάποιοι τη βλέπουν ως την καθιέρωση ενός είδους κρατικού θεϊσμού, άλλοι απλώς ως μέσο για να τεθεί η θρησκεία στην υπηρεσία της πολιτικής (αυτή είναι η υπόθεση που υιοθετείται συχνότερα) ή για να εξουδετερωθούν πολιτικά οι βλαβερές συνέπειες ενός «φανατισμού» που ιστορικά πήρε τη μορφή της « θρησκείας του ιερέα » , ενώ άλλοι ως επιθυμία να αναγνωριστεί ότι η θρησκεία είναι μια « ενεργός δύναμη » χωρίς την οποία δεν μπορεί να γίνει. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ο Ρουσσώ, όταν μίλησε για την καθιέρωση μιας θρησκείας πολιτών, δεν υποστήριζε καθόλου μια « εθνική εκκλησία » στο πνεύμα του Γαλλικανισμού ή της Αγγλικανικής Εκκλησίας, μια φόρμουλα που του άρεσε αλλά θεωρούσε μη ρεαλιστική. Αντίθετα, πιστεύει ότι η λογική δεν μπορεί να γίνει χωρίς την υποστήριξη του πάθους για την επίτευξη της αρετής. Η θρησκεία παρακινεί και μπορεί επίσης να παρακινήσει τον πατριωτισμό. Για τον Ρουσσώ, η πίστη σε μια μετά θάνατον ζωή είναι προϋπόθεση για την αρετή του πολίτη: κανένα κράτος δεν θα μπορούσε να ζητήσει από τους πολίτες του να θυσιάσουν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν τη χώρα τους αν δεν πίστευαν σε μια μετά θάνατον ζωή. Η απαραίτητη αυτονομία της πολιτικής, επομένως, δεν συνεπάγεται ότι πρέπει να παραμερίσει τη θρησκεία. Αυτό εξηγεί εκτενώς στο κεφάλαιο 8 του Βιβλίου IV του Κοινωνικού Συμβολαίου , καθώς και στα κείμενά του για την Πολωνία και την Κορσική, όπου εξηγεί ότι οι πολίτες θα είναι ακόμη πιο πατριώτες όσο περισσότερο έχουν εκπαιδευτεί να θεωρούν την πατρίδα τους άξια λατρείας. Αυτή η δήλωση σαφώς παίρνει ως πρότυπό της την αρχαία πόλη.
Αυτό που ο Ρουσσώ βρήκε προβληματικό ήταν, πρώτον, ο χριστιανικός οικουμενισμός, ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει πρόσχημα για την κατάργηση των συνόρων (όντας εξαρχής παγκόσμιος, η χριστιανική αγάπη δύσκολα μπορεί να σχηματίσει μια κοινότητα) και, δεύτερον, το γεγονός ότι η χριστιανική θρησκεία ασχολείται πρωτίστως με τα «πράγματα του ουρανού»: «Αντί να συνδέει τις καρδιές των πολιτών με το Κράτος», έγραψε, «τις αποσπά από αυτό όπως από όλα τα πράγματα της γης: Δεν γνωρίζω τίποτα πιο αντίθετο προς το κοινωνικό πνεύμα». Τέλος, ο Ρουσσώ ανησυχούσε για τις συνέπειες της ύπαρξης μιας θρησκευτικής εξουσίας ξεχωριστής από την πολιτική: η προώθηση της εξουσίας τόσο της Εκκλησίας όσο και του Ηγεμόνα θα σήμαινε τη δημιουργία μιας κατάστασης στην οποία και οι δύο θα μπορούσαν μόνο να ανταγωνίζονται μεταξύ τους και να έρχονται σε σύγκρουση. Ο Ρουσσώ παρατηρεί ότι το αποτέλεσμα ήταν μια «αέναη σύγκρουση δικαιοδοσίας που έχει καταστήσει αδύνατη την καλή πολιτική στα χριστιανικά κράτη». Η κριτική του είναι επομένως ουσιαστικά πολιτική.
MONDE&VIE. Πολλοί πολιτικοί στοχαστές έχουν αποφασίσει προ πολλού να αφήσουν τον Ζαν-Ζακ Ρουσσώ στις βιβλιοθήκες τους, καθώς τα θέματα που θίγει ο εφημέριος της Σαβοΐας είναι τόσο επίκαιρα και, από τη δική του οπτική γωνία, συχνά ανησυχητικά. Και εσείς, φέρνοντας στο φως τον τεράστιο πολιτικό στοχαστή που ήταν, κάνετε το αντίθετο από αυτούς τους κουρασμένους ερευνητές. Τι βρίσκει στον Ρουσσώ, τον σημερινό πολιτικό φιλόσοφο, που δεν μπορεί να βρεθεί αλλού;
ΑΛΕΝ ΝΤΕ ΜΠΕΝΟΥΑΣ: Ενδιαφέρομαι για τον Ρουσσώ όχι επειδή βρίσκω σε αυτόν πράγματα που δεν μπορώ να βρω αλλού, αλλά επειδή, ως ιστορικός των ιδεών, διαφωνώ με τον τρόπο που συχνά απεικονίζεται. Με απλά λόγια, ο Ρουσσώ, μακριά από το να είναι φιλόσοφος του Διαφωτισμού, είναι, κατά τη γνώμη μου, ένας στοχαστής κατά του Διαφωτισμού. Φυσικά, η κριτική του για τον Διαφωτισμό δεν είναι αυτή του Ζοζέφ ντε Μεστρ ή του Ντονόσο Κορτές, αλλά απλώς διαβάζοντάς τον αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι εξακολουθεί να είναι επίκαιρη σήμερα.
Καταρχάς, ο Ρουσσώ δεν ήταν προοδευτικός. Έφτασε στο σημείο να πει ότι «η αποστροφή προς την καινοτομία είναι πάντα βάσιμη», αλλά ήταν εμμονικός με την παρακμή που φαινόταν να βλέπει γύρω του. Μακριά από το να προβλέπει ένα ρόδινο μέλλον, ήταν ένας ανεπιφύλακτος θαυμαστής της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας: «
Όταν κάποιος διαβάζει την αρχαία ιστορία, νιώθει ότι μεταφέρεται σε ένα άλλο σύμπαν και ανάμεσα σε άλλα όντα». Οι «πολιτικοί της αρχαιότητας», πρόσθεσε, «μιλούσαν αδιάκοπα για ηθική και αρετές. Οι δικοί μας μιλούν μόνο για εμπόριο και χρήμα». Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο διαφώνησε έντονα με τους Φυσιοκράτες, οι οποίοι έθεταν τα θεμέλια της κλασικής φιλελεύθερης οικονομίας που εξακολουθεί να κυριαρχεί σήμερα. Και αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο υποστήριζε σταθερά την υποταγή της οικονομίας στην πολιτική. Πολύ πριν από τον Maurras, υποστήριζε την ανάγκη να «δοθεί προτεραιότητα στην πολιτική». Ενώ ο Condorcet υποστήριζε ότι ένα καλό Σύνταγμα ισχύει ανά πάσα στιγμή και σε όλους τους τόπους, πίστευε ότι το Σύνταγμα κάθε λαού πρέπει να συντάσσεται με βάση την ιδιαιτερότητα αυτού του λαού. Τα παραδείγματα θα μπορούσαν να είναι πολυάριθμα. Απλώς ξύνω την επιφάνεια ενός θέματος που αναπτύσσω εκτενώς στο βιβλίο μου.
MONDE&VIE. Μόλις δημοσιεύσατε ένα τεύχος του ετήσιου περιοδικού σας, «Nouvelle École», αφιερωμένο στον Καρλ Μαρξ. Ο παραλληλισμός μεταξύ Ρουσσώ και Μαρξ είναι δελεαστικός. Επιπλέον, στις σελίδες του βρίσκουμε αυτή τη σύντομη πρόταση για τον Ζαν-Ζακ: «Θα μπορούσε κανείς να κάνει έναν παραλληλισμό με τον Μαρξ, τον οποίο γενιές δεξιών έχουν καταδικάσει χωρίς ποτέ να τον έχουν διαβάσει» (σελ. 184). Θα μπορούσε κανείς να πει ότι υπάρχει ο Μαρξ που διαβάζεται από τον Λένιν και ο Μαρξ που διαβάζεται πολύ θετικά από τον αγαπητό Καθολικό Μισέλ Ανρί... Και υπάρχει ο Ρουσσώ που διαβάζεται από τον Ροβεσπιέρο και ο Ρουσσώ που διαβάζεται από τον Λουί ντε Μπονάλντ, αυτόν τον αντεπαναστάτη που, όπως λέτε στο βιβλίο σας, οφείλει χρέος στον Ρουσσώ. Ή, πάλι, ο Ρουσσώ που διαβάζεται, στις απαρχές του γαλλικού ρομαντισμού, από τον Σατωμπριάν, ο οποίος αποκηρύσσει την κριτική του.
ΑΛΕΝ ΝΤΕ ΜΠΕΝΟΥΑΣ: Η σύγκριση μεταξύ «του Μαρξ όπως τον διάβασε ο Λένιν» και «του Μαρξ όπως τον διάβασε θετικά ο πολύ Καθολικός Μισέλ Ανρί» είναι απολύτως σωστή. Στο σπουδαίο βιβλίο του για τον Μαρξ, ο Μισέλ Ανρί προσθέτει ότι ο μαρξισμός θα μπορούσε να οριστεί ως το άθροισμα των παρεξηγήσεων που έχουν γραφτεί για τον Μαρξ. «Δεν υπήρξα ποτέ μαρξιστής», είπε ο Μαρξ. Πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ Μαρξ και μαρξισμού και ταυτόχρονα να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υπάρχει «ένας» μαρξισμός, αλλά ένα ολόκληρο φάσμα μαρξισμών που δεν μπορούν να αναχθούν σε μία μόνο οντότητα. Όσο για τον «μαρξισμό-λενινισμό», για να μην αναφέρουμε τον «διαλεκτικό υλισμό», μια καθαρή επινόηση του Λένιν το 1908, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια παραποίηση. «Η σκέψη του Μαρξ δεν αποτελεί μέρος της ιστορίας του μαρξισμού», μας υπενθύμισε ο Ιταλός φιλόσοφος Κοστάντσο Πρέβε. Θα μπορούσαμε εξίσου εύκολα να πούμε ότι η σκέψη του Ρουσσώ δεν αποτελεί μέρος της ιστορίας του ρουσσωισμού...
Ένα άλλο κοινό σημείο μεταξύ του Μαρξ και του Ρουσσώ είναι ότι είναι αναμφίβολα οι δύο φιλόσοφοι που, σε όλη την ιστορία, έχουν δυσφημιστεί, υποτιμηθεί και διαπομπευτεί περισσότερο. Και με σχεδόν πανομοιότυπες μεθόδους. Έχουν γίνει στόχος πολυάριθμων ad hominem επιθέσεων και, πάνω απ' όλα, έχουν θεωρηθεί υπεύθυνοι για τα πάντα. Ο Ρουσσώ λέγεται ότι είναι ο πατέρας της Τρομοκρατίας, ο Μαρξ ο πρόγονος του Γκουλάγκ. Αυτός είναι ένας τρόπος να βλέπουμε τα πράγματα που είναι ταυτόχρονα αναχρονιστικός και τελεολογικός. Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουμε καθόλου πώς θα αντιδρούσε ο καθένας στο θέαμα αυτού που τους έχει αποδοθεί τόσο γενναιόδωρα. Το γεγονός ότι ο Ροβεσπιέρος επικαλέστηκε τον Ρουσσώ, τόσο κατά τη διάρκεια της επανάστασης όσο και όταν η τέφρα του Ρουσσώ μεταφέρθηκε στο Πάνθεον, δεν μας λέει τίποτα για την αλήθεια αυτού του ισχυρισμού. Αντιθέτως, ο νομικός Joseph de Bernardi (1751-1824), που συνελήφθη το 1793 για τις μοναρχικές του απόψεις, είπε ότι ήταν πεπεισμένος «ότι η ευαίσθητη και ενάρετη ψυχή του Rousseau, ο οποίος, λέγεται, δεν θα ήθελε μια Επανάσταση που να στιγματίζεται ούτε από μια σταγόνα αίματος, θα είχε χύσει πικρά δάκρυα για τη 2α Σεπτεμβρίου, τον νόμο των υπόπτων ή των ομήρων, τις ιδιωτικές ή μαζικές απαγορεύσεις και όλες τις αυθαίρετες δολοφονίες που κατέστρεψαν ή αιματοκύλισαν το έδαφος της Γαλλίας».
Ας ξαναδιαβάσουμε για άλλη μια φορά τον Ρουσσώ, ο οποίος προσθέτει ότι «σε ένα κράτος ήδη εδραιωμένο, είναι προτιμότερο να αποφεύγονται οι νομοθετικές καινοτομίες, καθώς τα οφέλη των νέων νόμων είναι συχνά λιγότερο σίγουρα από τους κινδύνους που συνεπάγονται». Ο Ρουσσώ, ο οποίος, εξαρχής, απέρριπτε κατηγορηματικά τους επαναστάτες που θα τον είχαν επικαλεστεί καταχρηστικά, έγραψε για τον εαυτό του: «Οι άνθρωποι επέμεναν να βλέπουν έναν υποστηρικτή των αναταραχών και της αταξίας στον άνθρωπο του κόσμου που έχει τον πιο αληθινό σεβασμό για τους νόμους και τα εθνικά συντάγματα και που έχει τη μεγαλύτερη αποστροφή για τις επαναστάσεις και για τις κάθε είδους επιτηδειότητες που του ανταμείβουν καλά» (ο Ρουσσώ ως κριτής του Ζαν-Ζακ). Ο ριζοσπαστισμός του Ρουσσώ δεν ήταν πολιτικός, αλλά φιλοσοφικός.
MONDE&VIE. Η ιδιαιτερότητα του βιβλίου σου για τον Ρουσσώ είναι ότι είναι επίσης ένα βιβλίο για τους δεξιούς που, για πάνω από διακόσια χρόνια, διαβάζουν το Le Promeneur Solitaire . Και είναι εν μέρει υπεύθυνοι για την ιστορική προσωπικότητα του Ζαν-Ζακ, συχνά πολύ απομακρυσμένη από το πραγματικό πρόσωπο... Μεταξύ των υποστηρικτών, όπως ήταν αναμενόμενο, είναι ο Barrès, ο οποίος μιλάει με τα καλύτερα λόγια για τον Ρουσσώ στα «Carnets» του, ο Péguy, και ο Victor Delbos, ένας Καθολικός και Καντιανός, ο οποίος αποκάλεσε τον Ρουσσώ « τον Barrès του 18ου αιώνα». Μεταξύ των ασυμβίβαστων αντιπάλων: ο Maurras, ο Maritain και ο Mauriac - ίσως οι « Καθολικοί του Τάγματος » ;
ALAIN DE BENOIST: Οι Maurras, Maritain και Mauriac μπορούν αναμφίβολα να ονομαστούν «Καθολικοί της Τάξης». Αλλά υποστήριζαν οι Barrès και Péguy την αταξία; Στο μάλλον μακροσκελές κεφάλαιο που αφιέρωσα στον αντι-Ρουσσωισμό της γαλλικής δεξιάς, παρατήρησα ότι οι περισσότεροι αντίπαλοι του Rousseau τον έκριναν με βάση προκατασκευασμένες φόρμουλες που επαναλαμβάνονταν σαν μάντρα: «η φυσική κατάσταση», το «κοινωνικό συμβόλαιο», «ο φυσικά καλός άνθρωπος που διαφθείρεται από την κοινωνία», η «γενική βούληση» και ούτω καθεξής. Μετά από πιο προσεκτική εξέταση, γίνεται σαφές ότι η «φυσική κατάσταση» στην οποία αναφέρεται ο Rousseau δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια πειραματική υπόθεση που μας επιτρέπει να επανεξετάσουμε τη σχέση μεταξύ ελευθερίας και κοινωνικής υποχρέωσης. Το «κοινωνικό συμβόλαιό» του, το οποίο δεν δημιουργεί την κοινωνία μέσω της ορθολογικής επιλογής των ατόμων, είναι πολύ διαφορετικό στη φύση του από το κοινωνικό συμβόλαιο του Locke, το οποίο βασίζεται στην επιδίωξη των συμφερόντων ή της χρησιμότητας των δρώντων, και από το κοινωνικό συμβόλαιο του Hobbes, το οποίο βασίζεται στην επιθυμία να ξεφύγει κανείς από τον αγώνα όλων εναντίον όλων. Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, δεν υποστηρίζει την «επιστροφή στην φυσική κατάσταση». Η ισότητα για την οποία μιλάει είναι μια αυστηρά πολιτική ισότητα. Όσο για τη «φυσική καλοσύνη», για αυτόν δεν είναι μια ποιότητα αλλά μια τάση, η οποία αναφέρεται πάνω απ' όλα στους κοινωνικούς δεσμούς, στην ανθρώπινη ικανότητα να είναι ευτυχισμένος χωρίς να προκαλεί δυστυχία στους άλλους.
Σε ένα γνωστό απόσπασμα, ο Ρουσσώ μιλάει κατηγορηματικά για την ανθρώπινη φυσική κατάσταση ως «μια κατάσταση που δεν υπάρχει πια, που ίσως δεν υπήρξε ποτέ, που πιθανότατα δεν θα υπάρξει ποτέ». Παραδεχόμενος ότι η φυσική κατάσταση «μπορεί να μην υπήρξε ποτέ», καθιστά σαφές ότι βασίζει το επιχείρημά του σε μια χρήσιμη υπόθεση, όχι σε ένα αποδεδειγμένο γεγονός. Οι περισσότερες από τις επικρίσεις που ασκούνται στον Ρουσσώ σχετικά με την φυσική κατάσταση καταρρέουν αυτόματα μόλις συνειδητοποιήσουμε ότι για αυτόν, η φυσική κατάσταση δεν είναι μια ιστορική περίοδος, αλλά ένα θεωρητικό μοντέλο.
MONDE&VIE. Δεν σας εκπλήσσει που βρίσκετε ανάμεσα στους αντιπάλους του Ρουσσώ τον Προυντόν και τον Εντουάρ Μπερτ, στους οποίους πιστεύω ότι αφιερώσατε ένα βιβλίο, το «Σοσιαλισμός των Ηρώων»; Μάλιστα, ακόμη και αν υπάρχουν άλλες αναγνώσεις, το να είσαι αριστερός δεν είναι αρκετό για να είσαι Ρουσσωιστής, όπως ακριβώς το να είσαι δεξιός δεν είναι αρκετό για να είσαι αντι-Ρουσσωιστής. Ούτε δεξιά ούτε αριστερά, τι απομένει από την πολιτική του Ρουσσώ; Ποιες μεταπολιτικές αρχές; Οικολογία;
ΑΛΕΝ ΝΤΕ ΜΠΕΝΟΥΑ: Ο αντι-Ρουσσωισμός του Προυντόν και του Εντουάρ Μπερ είναι απλώς η συνέπεια της εχθρότητάς τους προς τον Ρομαντισμό. Πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι ο Ζωρζ Σορέλ, τον οποίο ο Μπερ θαύμαζε ακόμη περισσότερο από τον Προυντόν, δεν συμμεριζόταν αυτή την άποψη. Το 1907, μάλιστα επέκρινε τον Ζυλ Λεμαίτρ επειδή δεν αναγνώρισε «τον ρόλο της ιδιοφυΐας που άφησε ένα βαθύτερο σημάδι στη λογοτεχνία μας από την εποχή του Κορνέιγ». «Ο Ζαν-Ζακ», πρόσθεσε, «δεν είναι περισσότερο υπεύθυνος για τις άστοχες μιμήσεις από ό,τι ο Ραφαήλ είναι υπεύθυνος για το ακαδημαϊκό ύφος».
Περιγράφοντας τον Ρουσσώ ως «επαναστάτη συντηρητικό», εννοούσα ότι ήταν ένας σύγχρονος αντιμοντερνιστής. Αυτό προφανώς τον διακρίνει από τους αντεπαναστάτες, και καταλαβαίνω γιατί κάποιοι δυσανασχετούν με το γεγονός ότι υπερασπίστηκε την κυριαρχία του λαού. Ο Ρουσσώ προφανώς δεν ήταν υποστηρικτής του Ancien Régime. Ήταν δημοκράτης, αλλά αντιφιλελεύθερος δημοκράτης, που προήγγειλε την άνοδο αυτού που τώρα ονομάζουμε «ανελεύθερη δημοκρατία». Η μεγάλη του εμμονή ήταν να διασφαλίσει ότι, στην κοινωνία, τα συμφέροντα των ατόμων, των κομμάτων και των παρατάξεων δεν θα υπερισχύουν του γενικού συμφέροντος και του κοινού καλού. Γι' αυτό μιλάει αδιάκοπα για το έθνος, την πολιτική αρετή και την πατρίδα. Σίγουρα, έχει μια σύγχρονη αντίληψη για την πατρίδα (σκέφτομαι προφανώς το σπουδαίο βιβλίο του Jean de Viguerie για τις δύο πατρίδες ), αλλά αυτό είναι και αυτό που τον κάνει τόσο επίκαιρο. Η συζήτηση που ξεκίνησε για το αν ένας άνθρωπος πρέπει πρώτα να είναι άνθρωπος ή πολίτης εξακολουθεί να αντηχεί σήμερα με μοναδική δύναμη. Η απάντηση του Ρουσσώ είναι κατηγορηματική: «Πρέπει να επιλέξεις αν θα είσαι άνθρωπος ή πολίτης, γιατί δεν μπορείς να είσαι και τα δύο ταυτόχρονα». Για τον Ρουσσώ, η ατομική ελευθερία δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, αλλά επιβάλλεται στη δημόσια σφαίρα, όπου το άτομο γίνεται πολίτης. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι τα δικαιώματα του ανθρώπου, αλλά τα δικαιώματα του πολίτη. Επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω με αυτό το απόφθεγμα: «Κάθε μερική κοινωνία, όταν είναι στενά ενωμένη, αποξενώνεται από τη μεγαλύτερη. Κάθε πατριώτης είναι σκληρός απέναντι στους ξένους: είναι απλώς άνθρωποι και τίποτα στα μάτια του. Αυτή η ταλαιπωρία είναι αναπόφευκτη, αλλά είναι αδύναμη. Το ουσιώδες είναι να είμαστε ευγενικοί με εκείνους με τους οποίους ζούμε […] Να προσέχουμε αυτούς τους κοσμοπολίτες που το παρακάνουν στα βιβλία τους για να επιδιώξουν καθήκοντα που περιφρονούν να εκπληρώσουν γύρω τους».
[Alain de Benoist, Éléments, «Pour Rousseau, la raison ne peut se passer du renfort de la passion pour faire émerger la vertu», 30 Ιουλίου 2025.]
Μετάφραση Piero della Roccella Sorelli.
Πληροφορίες για την παραγγελία του βιβλίου και του περιοδικού Éléments :
www.revue-elements.com
Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΧΑΩΔΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ. «Πρέπει να επιλέξεις αν θα είσαι άνθρωπος ή πολίτης, γιατί δεν μπορείς να είσαι και τα δύο ταυτόχρονα». Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΣΒΥΝΕΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου