Η κριτική του τελευταίου δοκιμίου του Alessandro Colombo, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου και συγγραφέα του δοκιμίου "Η Αυτοκτονία της Ειρήνης. Γιατί η Φιλελεύθερη Διεθνής Τάξη έχει Αποτύχει"
The Suicide of Peace. Why the Liberal International Order Has Failed, του Alessandro Colombo
Η τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα μας έδωσε την ψευδαίσθηση ότι το "τέλος της ιστορίας" είχε πραγματικά φτάσει: με τον ιστορικό εχθρό της Δύσης, τη Σοβιετική Ένωση, να διαλύεται και την κομμουνιστική ουτοπία κατά συνέπεια να εγκαταλείπεται, ο αγγλοαμερικανικός κόσμος και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί του θα μπορούσαν εύλογα να γιορτάσουν μια νίκη, ειρηνική, σε όλους τους τομείς. Περίπου τριάντα χρόνια αργότερα, το σκηνικό έχει αλλάξει δραματικά: απειλητικοί άνεμοι πολέμου πνέουν σε όλη τη Γηραιά Ήπειρο, ενώ εγκλήματα και σφαγές είναι ανεξέλεγκτα στη Μέση Ανατολή. Για να κατανοήσουμε τι συνέβη και γιατί, μας βοηθά το τελευταίο δοκίμιο του Alessandro Colombo, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου και συγγραφέα του δοκιμίου The Suicide of Peace. Why the Liberal International Order Has Failed, έκδοση Raffaello Cortina Editore (σελ. 336 € 25).
Η αλαζονεία της Δύσης
Σύμφωνα με τον Κολόμπο, η ψευδαίσθηση του «τέλους της ιστορίας» εξαφανίστηκε γρήγορα λόγω της αλαζονείας του δυτικού κόσμου, ο οποίος, λόγω της απόλυτης και ίσως απροσδόκητης πρωτοκαθεδρίας του, ισχυριζόταν ότι ερμηνεύει και τους λόγους και τις επιθυμίες άλλων εθνών. Η πρώτη μεγάλη διεθνής κρίση της δεκαετίας του 1990, που εγκαινιάστηκε με την ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ τον Αύγουστο του 1990 και κορυφώθηκε έξι μήνες αργότερα με τον νέο Πόλεμο του Κόλπου που κέρδισαν οι ΗΠΑ υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, σηματοδότησε το τέλος της παλιάς διεθνούς τάξης που βασιζόταν σε μια ισορροπία, όσο επισφαλής κι αν ήταν αυτή.
Ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους ανακοίνωσε την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων ως εξής: «Αυτή είναι μια ιστορική στιγμή. Έχουμε μπροστά μας την ευκαιρία να σφυρηλατήσουμε για τους εαυτούς μας και για τις μελλοντικές γενιές μια νέα παγκόσμια τάξη - μια τάξη στην οποία το κράτος δικαίου, όχι ο νόμος της ζούγκλας, θα διέπει τη συμπεριφορά των εθνών». Στην πραγματικότητα, εκείνη τη στιγμή εδραιωνόταν η υπεροχή και η ρητορική του μονοπολικού κόσμου υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Θαμπωμένη από την ήττα των αντιπάλων της, η Δύση δεν κατάφερε να συνειδητοποιήσει ότι, ακριβώς τη στιγμή που το φιλελεύθερο-καπιταλιστικό μοντέλο έφτανε στο απόγειό του, οι ρωγμές που θα διέλυαν αυτή την ψευδαίσθηση ήταν ήδη επικίνδυνα εμφανείς. Η πιθανότητα «διαμόρφωσης του κόσμου», πάλι με τα λόγια του Προέδρου Μπους, θα γινόταν πραγματική αναγκαιότητα μια δεκαετία αργότερα, με την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, η οποία εγκαινίασε τον νέο αιώνα υπό τη σημαία ενός τρομερού τραύματος. Η επακόλουθη κήρυξη ενός «παγκόσμιου πολέμου κατά της τρομοκρατίας» από τον Λευκό Οίκο θέτει οριστικά σε κρίση τις διεθνείς σχέσεις όπως είχαν διαμορφωθεί από την Ειρήνη της Βεστφαλίας (17ος αιώνας), η οποία έθεσε την κρατική οντότητα στο επίκεντρο, εμπιστευόμενη στις διπλωματικές συνθήκες το καθήκον της διατήρησης της ευαίσθητης ισορροπίας μεταξύ των αναγκών των διαφόρων εθνών. Η παλιά τάξη έχει οριστικά πέσει, και, ακόμη και αν κανείς δεν φαίνεται να το προσέχει αυτή τη στιγμή, το ίδιο έχει κάνει και η ιδέα του έθνους-κράτους.
Τα «αδίστακτα κράτη».
Η επινόηση της νέας κατηγορίας των λεγόμενων «αδίστακτων κρατών» και η επακόλουθη ποινικοποίηση του εχθρού, υποβαθμισμένου σε «τρομοκρατικό», ρίχνουν την αυλαία στην ιδέα της αμοιβαιότητας μεταξύ των κρατών, μια ιδέα που περιόριζε τις συνέπειες των συγκρούσεων. Ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας», εξηγεί ο Κολόμπο, φέρνει την ισορροπία μεταξύ δεσμεύσεων και πόρων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε οριακό σημείο, αγνοώντας έτσι ζητήματα που θα είχαν αποδειχθεί πιο σημαντικά, όπως η κινεζική ανάπτυξη, και αποσταθεροποιώντας ανεπανόρθωτα μεμονωμένες χώρες και ολόκληρες περιφερειακές περιοχές.
Από εκείνη τη στιγμή και μετά, ο πόλεμος δεν θα περιοριζόταν πλέον απαραίτητα σε μια περιοχή ή δεν θα διεξάγονταν μεταξύ εθνών, αλλά θα γινόταν «άπειρος». Εξ ορισμού, ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» δεν έχει χωρικά ή χρονικά όρια, καθώς οι «τρομοκράτες» μπορούν να βρεθούν οπουδήποτε και είναι θεμιτό, μάλιστα καθήκον, να τους κυνηγάμε και να τους σκοτώνουμε χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τα σύνορα των κρατών, τα οποία πλέον έχουν παραμείνει κυρίαρχα μόνο στα χαρτιά. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης του πλανήτη, συνοδευόμενη από τον λεγόμενο ανθρωπιστικό μιλιταρισμό, καθιστά την κατάσταση πολέμου ρευστή και μόνιμη, η οποία έτσι χάνει τη δυνατότητα να ρυθμίζεται από τους παραδοσιακούς νόμους περί πολέμου.
Η εξέλιξη από τις ΗΠΑ στη Ρωσία
Το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών ακολουθήθηκε γρήγορα από τη Ρωσία, η οποία με τους ίδιους λόγους εξαλείφει ανελέητα την τσετσενική τρομοκρατία, και από το Ισραήλ, στο οποίο έτσι επετράπη να επαναπροσδιορίσει, τουλάχιστον στα μάτια της Δύσης, την ίδια τη φύση του «παλαιστινιακού ζητήματος».
Η εξάπλωση των πολεμικών συγκρούσεων σε μη ευρωπαϊκές περιοχές αντισταθμίζεται, στη Δύση, από οικονομικές, πολιτικές και θεσμικές κρίσεις, οι οποίες μέσα σε λίγα χρόνια έχουν εξαφανίσει την ψευδαίσθηση της ζωής στον καλύτερο δυνατό κόσμο. Ταυτόχρονα, η ιδέα ότι οι πολίτες μπορούν να υπερασπίζονται και να εκπροσωπούνται επάξια από την κρατική εξουσία εξαφανίζεται, καί αργά αλλά αναπόφευκτα έχει αντικατασταθεί από νέες εξωεθνικές οντότητες, πλαισιωμένες από τις νέες φιλελεύθερες ελίτ, κυρίαρχους του λόγου στον ακαδημαϊκό χώρο, τη δημοσιογραφία, τις επιχειρήσεις και, πάνω απ' όλα, τα χρηματοοικονομικά. Ανεπαρκείς ελίτ, συχνά ανυποψίαστες, αν όχι άγνοώντας, την ιστορία και πάνω απ' όλα αδιάφορες για την πραγματικότητα, οι οποίες επέτρεψαν, αν όχι ευνόησαν, την επέκταση των συγκρούσεων και τη σφαγή των κανόνων, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι, εν τω μεταξύ, πρωταγωνιστές ικανοί να αμφισβητήσουν την αμερικανική ηγεμονία εμφανίζονταν στη διεθνή σκηνή.
Οι λόγοι του άλλου
Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, για να αποφύγουμε την προβλεπόμενη Αυτοκτονία της Ειρήνης; Το βιβλίο του Κολόμπο, το οποίο διαβάζεται γρήγορα, μας καλεί να αναλογιστούμε το γεγονός ότι όσοι επιμένουν να λένε «είτε αυτό το δυτικό μοντέλο είτε ο κατακλυσμός», όχι μόνο ψεύδονται για την τελειότητα του πρώτου, αλλά ανοίγουν τις πόρτες στο δεύτερο, το οποίο θα μπορούσε, ας μην το ξεχνάμε ποτέ, να είναι πυρηνικό. Επομένως, καθίσταται απαραίτητο να εγκαταλείψουμε την αλαζονεία που μας χαρακτηρίζει τις τελευταίες δεκαετίες και να αρχίσουμε να αναλογιζόμαστε την ύπαρξη αλλά και τους λόγους των άλλων, εγκαταλείποντας μια για πάντα το βάρος του αφυπνισμένου ανθρώπου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου