Ο οικονομολόγος Τζέιμς Γκαλμπρέιθ πέρασε μια βδομάδα με τον
Έλληνα ΥΠΟΙΚ και λέει στο Fortune το τι έμαθε παρατηρώντας τα γεγονότα
"από τα μέσα"
Ο Γκαλμπρέιθ συνοψίζει το δίλημμα της Μέρκελ με ένα
θεμελιώδες ερώτημα: «Μήπως θέλει η Μέρκελ να είναι το πρόσωπο που θα
προεδρεύσει επί του κατακερματισμού της Ευρωζώνης;».
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα πιο απίθανο δίδυμο από τον Γκαλμπρέιθ και τον Βαρουφάκη. Ο πρώτος είναι ο σπουδαγμένος στο Harvard, το Yale και το Cambridge γιος του θρυλικού οικονομολόγου Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ. Και ο Βαρουφάκης είναι ένας δυναμικός τύπος που φοράει δερμάτινες σπορ καμπαρντίνες και μπλε ελεκτρίκ πουκάμισα στις συναντήσεις με τις κατσούφικες ελίτ της Ευρώπης, και καβαλάει μοτοσικλέτες για να χαλαρώνει. Ωστόσο, ως συνεργάτες στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, έγιναν όχι μόνο πολύ καλοί φίλοι, αλλά και αδερφές ψυχές διανοητικά, συγγράφοντας από κοινού το 2013 (μαζί με τον Άγγλο οικονομολόγο Στιούαρτ Χόλαντ) μια πραγματεία για την επίλυση της κρίσης της Ευρωζώνης, η οποία ζητούσε την αντικατάσταση μεγάλων τμημάτων του δημοσίου χρέους των προβληματικών κρατών με υπερ-ασφαλή ομόλογα υποστηριζόμενα από την ΕΚΤ με χαμηλά επιτόκια. Είναι σαφές ότι οι ιδέες του Γκαλμπρέιθ βοήθησαν στη διαμόρφωση της αμφιλεγόμενης εκστρατείας του Βαρουφάκη υπέρ του τέλους της «λιτότητας» στην Ελλάδα και υπέρ της προστασίας των θέσεων εργασίας στο δημόσιο και των συντάξεων.
Κατά τη σύνοδο του Eurogroup, ο Πιερ Μοσκοβισί, επίτροπος οικονομικών υποθέσεων της ΕΕ, παρουσίασε στον Βαρουφάκη ένα σχέδιο ανακοινωθέντος που επέτρεπε στην Ελλάδα να αιτηθεί την επέκταση της δανειακής συμφωνίας, ενώ θα προσέφερε χρόνο για να συζητηθεί ένα νέο πρόγραμμα ανάπτυξης για την Ελλάδα. Όπως δήλωσε ο Βαρουφάκης στη συνέντευξη τύπου μετά τη συνάντηση, ο ίδιος ήταν έτοιμος να υπογράψει το ανακοινωθέν Μοσκοβισί, το οποίο και επαίνεσε ως ένα «υπέροχο έγγραφο» και μια «πραγματική θετική εξέλιξη».
Όμως, ο επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ, εργαζόταν στο δικό του έγγραφο. «Ο Γιάννης είπε ‘έχω ένα κείμενο’, και ο Ντάισελμπλουμ του απάντησε, ‘Όχι, αυτό είναι το κείμενο’».
Ο Γκαλμπρέιθ και η ελληνική ομάδα στη συνέχεια προσπάθησαν να συνδυάσουν αποσπάσματα των δύο σχεδίων σε ένα έγγραφο αποδεκτό από αμφότερες τις πλευρές. «Η δουλειά μου από εκείνο το σημείο, μαζί με κάποιους άλλους ανθρώπους, αφορούσε την προσπάθεια μετατροπής των κειμένων αυτών σε κάτι που θα μπορούσε να υπογραφεί. Σε μισή ώρα, θα το είχαμε καταφέρει».
Τότε, σύμφωνα με τον Γκαλμπρέιθ, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έκλεισε τη σύνοδο. «Έλεγε ‘όχι’ στη διαμόρφωση μιας κοινής δήλωσης ως προοίμιο για μια συμβιβαστική λύση», λέει ο Γκαλμπρέιθ.
Για τον Γκαλμπρέιθ, η έλλειψη συντονισμού στην ευρωπαϊκή πλευρά ήταν συγκλονιστική. «Είμαι ένα παλιό μέλος του επιτελείου του Κογκρέσου», λέει. «Το να παρακολουθώ μια επίσημη συνεδρίαση του σώματος με αυτό τον πρόχειρο και ad hoc τρόπο, το να παρακολουθώ το Eurogroup και τον τρόπο με τον οποίο γίνονταν τα πράγματα, ήταν πραγματικά μια αποκάλυψη».
«Ο Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ είπε ότι ήταν μια καλή αρχή», λέει ο Γκαλμπρέιθ. Σημειώνει, επίσης, ότι ο αντιπρόεδρος της γερμανικής κυβέρνησης Σίγκμαρ Γκάμπριελ δήλωσε πως η επιστολή επέκτασης του δανείου ήταν μια «αφετηρία» για διαπραγματεύσεις. Αλλά ο Σόιμπλε ουσιαστικά διέψευσε τον Γκάμπριελ, απορρίπτοντας το αίτημα ως «μη ουσιαστική θέση». «Τα μάτια μου μού έχουν βγει έξω βλέποντας αυτό το πράγμα», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Αυτή είναι η Γερμανία, η πιο ισχυρή κυβέρνηση στην Ευρώπη!»
Για τον Γκαλμπρέιθ, οι διαιρέσεις στη Γερμανία, καθώς και μεταξύ των κρατών, έχουν καταστήσει σαφές ότι η ευρωπαϊκή ηγεσία απαρτίζεται από φτωχούς διαπραγματευτές. «Έκαναν το λάθος να αποκαλύψουν στον Γιάνη ότι παίζουν ένα πολύ δύσκολο παιχνίδι, αλλά δεν το παίζουν πολύ καλά, από την άποψη των βασικών πολιτικών δεξιοτήτων». Ο ίδιος απορρίπτει την ιδέα ότι η ελληνική θέση είναι συγκεχυμένη. «Νομίζω ότι οι Ευρωπαίοι θέλουν να προσποιούνται ότι έχουν μπερδευτεί, αλλά η σύγχυση υπάρχει στο μυαλό τους, όχι στην ελληνική θέση».
Για τον Βαρουφάκη και τον Γκαλμπρέιθ, οι μικροπολιτικές σκοπιμότητες υπερνικούν την άρτια οικονομική σκέψη. «Οι θεσμικοί φορείς – το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και η ΕΚΤ ήταν εποικοδομητικοί», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Αλλά οι πιστωτές, οι ενεργοί παίκτες, είναι οι υπουργοί Οικονομικών, και αυτοί είναι διαιρεμένοι και εχθρικοί».
Το στρατόπεδο που είναι κατηγορηματικά αντίθετο προς το συμβιβασμό περιλαμβάνει την Ισπανία, την Πορτογαλία και τη Φινλανδία. «Οι ηγέτες τους έχουν όλοι να αντιμετωπίσουν επερχόμενες εκλογές με παράλληλη άνοδο της αντιπολίτευσης», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Είναι τρομοκρατημένοι ότι οι αντίπαλοί τους θα αναθαρρήσουν από την ελληνική θέση». Ως εκ τούτου, η παραμονή στην εξουσία απαιτεί κάτι περισσότερο από τη διάσωση της Ευρωζώνης.
Μέσα απ’ όλη αυτή την αναταραχή, ο θαυμασμός του Γκαλμπρέιθ για τον φίλο του Βαρουφάκη έχει αυξηθεί περαιτέρω. Ενώ πολλοί υποστηρίζουν ότι οι ανορθόδοξες στιλιστικές επιλογές και οι προκλητικές δηλώσεις του Βαρουφάκη – π.χ. ότι η συμφωνία για τις μεταρρυθμίσεις ισοδυναμεί με «οικονομικό εικονικό πνιγμό» -, προκαλεί τα ανταγωνιστικά αντανακλαστικά του οικονομικού κατεστημένου της Ευρώπης, ο Γκαλμπρέιθ λέει ότι οι συνάδελφοί υπουργοί θα πρέπει να τον καλωσορίσουν ως μια σπάνια περίπτωση ανθρώπου που λέει την αλήθεια. «Η ειλικρίνεια, η σαφήνεια και η πολυμάθειά του είναι στοιχεία τελείως άγνωστα ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς κύκλους, οπότε είμαι σίγουρος ότι είναι αρκετά ένα μεγάλο σοκ να τον βιώνουν για πρώτη φορά».
Ως παράδειγμα της απροκάλυπτης ειλικρίνειας του Βαρουφάκη, παραθέτει τη δήλωση του φίλου του ότι μεταξύ εκείνων με τους οποίους έχει διαπραγματευθεί, ο Σόιμπλε – ο μεγάλος του αντίπαλος – είναι «ο μόνος ο οποίος βρίσκω να έχει διανοητική ουσία».
Μετά τις καταθλιπτικές εμπειρίες στις Βρυξέλλες, ο Γκαλμπρέιθ βρήκε το κλίμα στην Αθήνα συναρπαστικό. «Μόλις τρεις έως έξι μήνες πριν, η διάθεση ήταν εντελώς καταθλιπτική. Τώρα υπάρχει μια πλήρης αλλαγή της διάθεσης· η αίσθηση της υπερηφάνειας έχει αποκατασταθεί».
Κανείς δεν συμβολίζει αυτή τη νέα αισιοδοξία καλύτερα από τον Βαρουφάκη. «Περπατήσαμε μαζί από το υπουργείο στο Κοινοβούλιο, και αυτό είναι μια εμπειρία» παρατηρεί με θαυμασμό ο Γκαλμπρέιθ. «Οι άνθρωποι στα αυτοκίνητα κατεβάζουν τα παράθυρά τους για να του σφίξουν το χέρι, οι οδηγοί των λεωφορείων σταματούν να τον χαιρετήσουν, τον περιτριγυρίζουν τα παιδιά στους δρόμους». Ο Βαρουφάκης σταμάτησε ακόμα και για πέντε λεπτά για να καθησυχάσει μια καθαρίστρια που αναζητά εργασία, με το χέρι του στο αγκώνα της. «Είναι ένας σταρ, όσο κι ο Αλέξης Τσίπρας», λέει ο Γκαλμπρέιθ.
Θα καταφέρει ο Βαρουφάκης να κρατήσει την Ελλάδα στο ευρώ εγκαταλείποντας την πλατφόρμα ανάπτυξης που έφερε τη νέα κυβέρνηση στην εξουσία; «Αυτό είναι αδύνατον», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Θα έπαιρνε τη μοτοσικλέτα του και θα έφευγε. Ο ίδιος ήθελε πολύ να αναλάβει τη δουλειά, μόνο όμως για να έχει την ευκαιρία να εφαρμόσεις τις ιδέες του στην πράξη».
Οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρώπης ποτέ δεν έχουν δει κάτι παρόμοιο σαν τον Βαρουφάκη. Η Μέρκελ θα πρέπει να αποφασίσει εάν ο συμβιβασμός με κάποιον που θεωρείται τόσο ριζοσπαστικός και εξωφρενικός αποτελεί πραγματικά μια επιλογή. Το μέλλον του ευρώ μπορεί να κρέμεται από μια κλωστή.
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα πιο απίθανο δίδυμο από τον Γκαλμπρέιθ και τον Βαρουφάκη. Ο πρώτος είναι ο σπουδαγμένος στο Harvard, το Yale και το Cambridge γιος του θρυλικού οικονομολόγου Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ. Και ο Βαρουφάκης είναι ένας δυναμικός τύπος που φοράει δερμάτινες σπορ καμπαρντίνες και μπλε ελεκτρίκ πουκάμισα στις συναντήσεις με τις κατσούφικες ελίτ της Ευρώπης, και καβαλάει μοτοσικλέτες για να χαλαρώνει. Ωστόσο, ως συνεργάτες στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, έγιναν όχι μόνο πολύ καλοί φίλοι, αλλά και αδερφές ψυχές διανοητικά, συγγράφοντας από κοινού το 2013 (μαζί με τον Άγγλο οικονομολόγο Στιούαρτ Χόλαντ) μια πραγματεία για την επίλυση της κρίσης της Ευρωζώνης, η οποία ζητούσε την αντικατάσταση μεγάλων τμημάτων του δημοσίου χρέους των προβληματικών κρατών με υπερ-ασφαλή ομόλογα υποστηριζόμενα από την ΕΚΤ με χαμηλά επιτόκια. Είναι σαφές ότι οι ιδέες του Γκαλμπρέιθ βοήθησαν στη διαμόρφωση της αμφιλεγόμενης εκστρατείας του Βαρουφάκη υπέρ του τέλους της «λιτότητας» στην Ελλάδα και υπέρ της προστασίας των θέσεων εργασίας στο δημόσιο και των συντάξεων.
Διαβάστε ακόμη: Eurogroup: Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα
Δουλεύοντας μαζί με τον Βαρουφάκη, ο Γκαλπμπρέιθ πήρε μια εικόνα «από τα μέσα» των χαοτικών ελιγμών κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης των υπουργών Οικονομικών του Eurogroup, που πραγματοποιήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου στις Βρυξέλλες. «Έμεινα με τις τεχνικές ομάδες από τις 11 έως τις 17, συμπεριλαμβανομένης της συνάντησης των Βρυξελλών», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Ήμουν στον ‘καυστήρα’ μαζί με τους Έλληνες».Κατά τη σύνοδο του Eurogroup, ο Πιερ Μοσκοβισί, επίτροπος οικονομικών υποθέσεων της ΕΕ, παρουσίασε στον Βαρουφάκη ένα σχέδιο ανακοινωθέντος που επέτρεπε στην Ελλάδα να αιτηθεί την επέκταση της δανειακής συμφωνίας, ενώ θα προσέφερε χρόνο για να συζητηθεί ένα νέο πρόγραμμα ανάπτυξης για την Ελλάδα. Όπως δήλωσε ο Βαρουφάκης στη συνέντευξη τύπου μετά τη συνάντηση, ο ίδιος ήταν έτοιμος να υπογράψει το ανακοινωθέν Μοσκοβισί, το οποίο και επαίνεσε ως ένα «υπέροχο έγγραφο» και μια «πραγματική θετική εξέλιξη».
Όμως, ο επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ, εργαζόταν στο δικό του έγγραφο. «Ο Γιάννης είπε ‘έχω ένα κείμενο’, και ο Ντάισελμπλουμ του απάντησε, ‘Όχι, αυτό είναι το κείμενο’».
Ο Γκαλμπρέιθ και η ελληνική ομάδα στη συνέχεια προσπάθησαν να συνδυάσουν αποσπάσματα των δύο σχεδίων σε ένα έγγραφο αποδεκτό από αμφότερες τις πλευρές. «Η δουλειά μου από εκείνο το σημείο, μαζί με κάποιους άλλους ανθρώπους, αφορούσε την προσπάθεια μετατροπής των κειμένων αυτών σε κάτι που θα μπορούσε να υπογραφεί. Σε μισή ώρα, θα το είχαμε καταφέρει».
Τότε, σύμφωνα με τον Γκαλμπρέιθ, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έκλεισε τη σύνοδο. «Έλεγε ‘όχι’ στη διαμόρφωση μιας κοινής δήλωσης ως προοίμιο για μια συμβιβαστική λύση», λέει ο Γκαλμπρέιθ.
Για τον Γκαλμπρέιθ, η έλλειψη συντονισμού στην ευρωπαϊκή πλευρά ήταν συγκλονιστική. «Είμαι ένα παλιό μέλος του επιτελείου του Κογκρέσου», λέει. «Το να παρακολουθώ μια επίσημη συνεδρίαση του σώματος με αυτό τον πρόχειρο και ad hoc τρόπο, το να παρακολουθώ το Eurogroup και τον τρόπο με τον οποίο γίνονταν τα πράγματα, ήταν πραγματικά μια αποκάλυψη».
Διαβάστε ακόμη: Fortune: To τέλος του ελληνικού ονείρου
Στις 18 Φεβρουαρίου, ο Βαρουφάκης υπέβαλε επίσημη αίτηση για παράταση της σύμβασης δανείου της Ελλάδας με το Eurogroup. Για άλλη μια φορά, οι αποκλίνουσες απαντήσεις άφησαν τον Γκαλμπρέιθ σε σύγχυση.«Ο Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ είπε ότι ήταν μια καλή αρχή», λέει ο Γκαλμπρέιθ. Σημειώνει, επίσης, ότι ο αντιπρόεδρος της γερμανικής κυβέρνησης Σίγκμαρ Γκάμπριελ δήλωσε πως η επιστολή επέκτασης του δανείου ήταν μια «αφετηρία» για διαπραγματεύσεις. Αλλά ο Σόιμπλε ουσιαστικά διέψευσε τον Γκάμπριελ, απορρίπτοντας το αίτημα ως «μη ουσιαστική θέση». «Τα μάτια μου μού έχουν βγει έξω βλέποντας αυτό το πράγμα», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Αυτή είναι η Γερμανία, η πιο ισχυρή κυβέρνηση στην Ευρώπη!»
Για τον Γκαλμπρέιθ, οι διαιρέσεις στη Γερμανία, καθώς και μεταξύ των κρατών, έχουν καταστήσει σαφές ότι η ευρωπαϊκή ηγεσία απαρτίζεται από φτωχούς διαπραγματευτές. «Έκαναν το λάθος να αποκαλύψουν στον Γιάνη ότι παίζουν ένα πολύ δύσκολο παιχνίδι, αλλά δεν το παίζουν πολύ καλά, από την άποψη των βασικών πολιτικών δεξιοτήτων». Ο ίδιος απορρίπτει την ιδέα ότι η ελληνική θέση είναι συγκεχυμένη. «Νομίζω ότι οι Ευρωπαίοι θέλουν να προσποιούνται ότι έχουν μπερδευτεί, αλλά η σύγχυση υπάρχει στο μυαλό τους, όχι στην ελληνική θέση».
Για τον Βαρουφάκη και τον Γκαλμπρέιθ, οι μικροπολιτικές σκοπιμότητες υπερνικούν την άρτια οικονομική σκέψη. «Οι θεσμικοί φορείς – το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και η ΕΚΤ ήταν εποικοδομητικοί», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Αλλά οι πιστωτές, οι ενεργοί παίκτες, είναι οι υπουργοί Οικονομικών, και αυτοί είναι διαιρεμένοι και εχθρικοί».
Το στρατόπεδο που είναι κατηγορηματικά αντίθετο προς το συμβιβασμό περιλαμβάνει την Ισπανία, την Πορτογαλία και τη Φινλανδία. «Οι ηγέτες τους έχουν όλοι να αντιμετωπίσουν επερχόμενες εκλογές με παράλληλη άνοδο της αντιπολίτευσης», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Είναι τρομοκρατημένοι ότι οι αντίπαλοί τους θα αναθαρρήσουν από την ελληνική θέση». Ως εκ τούτου, η παραμονή στην εξουσία απαιτεί κάτι περισσότερο από τη διάσωση της Ευρωζώνης.
Μέσα απ’ όλη αυτή την αναταραχή, ο θαυμασμός του Γκαλμπρέιθ για τον φίλο του Βαρουφάκη έχει αυξηθεί περαιτέρω. Ενώ πολλοί υποστηρίζουν ότι οι ανορθόδοξες στιλιστικές επιλογές και οι προκλητικές δηλώσεις του Βαρουφάκη – π.χ. ότι η συμφωνία για τις μεταρρυθμίσεις ισοδυναμεί με «οικονομικό εικονικό πνιγμό» -, προκαλεί τα ανταγωνιστικά αντανακλαστικά του οικονομικού κατεστημένου της Ευρώπης, ο Γκαλμπρέιθ λέει ότι οι συνάδελφοί υπουργοί θα πρέπει να τον καλωσορίσουν ως μια σπάνια περίπτωση ανθρώπου που λέει την αλήθεια. «Η ειλικρίνεια, η σαφήνεια και η πολυμάθειά του είναι στοιχεία τελείως άγνωστα ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς κύκλους, οπότε είμαι σίγουρος ότι είναι αρκετά ένα μεγάλο σοκ να τον βιώνουν για πρώτη φορά».
Ως παράδειγμα της απροκάλυπτης ειλικρίνειας του Βαρουφάκη, παραθέτει τη δήλωση του φίλου του ότι μεταξύ εκείνων με τους οποίους έχει διαπραγματευθεί, ο Σόιμπλε – ο μεγάλος του αντίπαλος – είναι «ο μόνος ο οποίος βρίσκω να έχει διανοητική ουσία».
Μετά τις καταθλιπτικές εμπειρίες στις Βρυξέλλες, ο Γκαλμπρέιθ βρήκε το κλίμα στην Αθήνα συναρπαστικό. «Μόλις τρεις έως έξι μήνες πριν, η διάθεση ήταν εντελώς καταθλιπτική. Τώρα υπάρχει μια πλήρης αλλαγή της διάθεσης· η αίσθηση της υπερηφάνειας έχει αποκατασταθεί».
Κανείς δεν συμβολίζει αυτή τη νέα αισιοδοξία καλύτερα από τον Βαρουφάκη. «Περπατήσαμε μαζί από το υπουργείο στο Κοινοβούλιο, και αυτό είναι μια εμπειρία» παρατηρεί με θαυμασμό ο Γκαλμπρέιθ. «Οι άνθρωποι στα αυτοκίνητα κατεβάζουν τα παράθυρά τους για να του σφίξουν το χέρι, οι οδηγοί των λεωφορείων σταματούν να τον χαιρετήσουν, τον περιτριγυρίζουν τα παιδιά στους δρόμους». Ο Βαρουφάκης σταμάτησε ακόμα και για πέντε λεπτά για να καθησυχάσει μια καθαρίστρια που αναζητά εργασία, με το χέρι του στο αγκώνα της. «Είναι ένας σταρ, όσο κι ο Αλέξης Τσίπρας», λέει ο Γκαλμπρέιθ.
Θα καταφέρει ο Βαρουφάκης να κρατήσει την Ελλάδα στο ευρώ εγκαταλείποντας την πλατφόρμα ανάπτυξης που έφερε τη νέα κυβέρνηση στην εξουσία; «Αυτό είναι αδύνατον», λέει ο Γκαλμπρέιθ. «Θα έπαιρνε τη μοτοσικλέτα του και θα έφευγε. Ο ίδιος ήθελε πολύ να αναλάβει τη δουλειά, μόνο όμως για να έχει την ευκαιρία να εφαρμόσεις τις ιδέες του στην πράξη».
Οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρώπης ποτέ δεν έχουν δει κάτι παρόμοιο σαν τον Βαρουφάκη. Η Μέρκελ θα πρέπει να αποφασίσει εάν ο συμβιβασμός με κάποιον που θεωρείται τόσο ριζοσπαστικός και εξωφρενικός αποτελεί πραγματικά μια επιλογή. Το μέλλον του ευρώ μπορεί να κρέμεται από μια κλωστή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου