Συνέχεια από:Παρασκευή,22 Απριλίου 2016
Είναι γνωστό χωρίς αμφιβολία, τουλάχιστον κατ'όνομα, το κείμενο "Σύνοψις της Χριστιανικής πίστης", το οποίο όμως είναι πιό σωστό να ονομάσουμε "Στοιχεία Θεολογίας", διότι παρ'όλα αυτά είναι μία κάπως σχολαστική και σχολική σύνοψις. Για να απαντήσει στην επιθυμία του φίλου του και γραμματέως Reinaldo, ο Ακινάτης μπήκε στον κόπο να συγκεντρώσει σ'αυτό το βιβλίο το ουσιώδες του περιεχομένου της πίστεως και να το εκφράσει με συντομία και μ'έναν σχετικά απλό τρόπο. Το σχέδιο του έργου είναι εμπνευσμένο απο το "Εγχειριδιον" του Αυγουστίνου και αναπτύσσεται σύμφωνα με την τάξη των τριών αρετών τής Θεολογίας: η διαπραγμάτευση της πίστης ακολουθεί την τάξη του Πιστεύω, η ελπίδα αναπτύσσεται σε σχέση με τα ερωτήματα του Πάτερ Ημών, ενώ το έλεος θα αναπτυσσόταν μέσα στο πλαίσιο του Δεκάλογου. Ο Θάνατος τον εμπόδισε να ολοκληρώσει την πραγματεία του αλλά το πρώτο μέρος είναι ολοκληρωμένο και το δεύτερο έχει προχωρήσει αρκετά.
Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ
Του Jean Pierre Torrell.
Η ΑΙΩΝΙΟΣ ΖΩΗ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΗΔΗ.
Το επίπεδο του έργου δέν είναι τόσο σημαντικό καθαυτό, όσο είναι το συμπέρασμα το οποίο μπορούμε να αποκομίσουμε απο αυτό, την βεβαιότητα δηλαδή ότι το ουσιώδες της Χριστιανικής ζωής μπορεί να οργανωθεί και να εκφρασθεί γύρω απο τις Θεολογικές αρετές. Σε απόλυτη συνέπεια με τον ορισμό του προσώπου που εξέφρασε, σαν το μόνο όν του σύμπαντος σε άμεση σχέση με τον Θεό, ο Ακινάτης εγκαθιστά στο κέντρο της Χριστιανικής εμπειρίας τις Θεολογικές αρετές, οι οποίες ονομάζονται τοιουτοτρόπως καθότι έχουν τον Θεό σαν αντικείμενο, σαν αρχή και τέλος (Μόνον η νοήμων κτιστή φύσις διαθέτει μία άμεση κατεύθυνση στον Θεό). Η μετοχή κατά χάριν στην Θεία ζωή, της οποίας οι αρετές αυτές είναι η πραγματοποίηση, σχηματίζει την πρόγευση στον χρόνο της κοινωνίας με τον Τριαδικό Θεό η οποια θα ολοκληρωθεί στην Πατρίδα. Εάν υπάρχει ένα παιχνίδι αμοιβαίας προτεραιότητος των αρετών μεταξύ τους, η συνήθης τάξη με την οποία αναφέρονται έχει και αυτή την σημασία της, διότι δέν είναι μόνον η παράδοση που την επιβάλλει αλλά και η ορθή φρόνηση!
"Διότι η αγάπη δέν θα μπορούσε να είνια ορθή εάν πρίν δέν έχει σταθεροποιηθεί το σωστό τέλος της ελπίδος, και αυτό είναι αδύνατον εάν λείπει η γνώση της αλήθειας. Πρέπει να διαθέτεις πάνω απ'όλα την πίστη για να γνωρίσεις την αλήθεια, έπειτα την ελπίδα για να κατευθύνεις την επιθυμία σου πρός το αληθινό τέλος (σκοπό), τέλος το έλεος μέσω του οποίου η αγάπη σου θα τροποποιηθεί πλήρως. Η πίστη δείχνει το τέλος, η ελπίδα μας παρακινεί πρός αυτό, η αγάπη πραγματοποιεί την ένωση μ'αυτό. Είναι αναγκαίο το εσχατο τέλος να είναι στην νόηση πρίν να υπάρξει στην θέληση, διότι η θέληση δέν θα μπορούσε να προωθηθεί πρός μία πραγματικότητα η οποία δέν έχει κατανοηθεί πρίν απο την νόηση"
Χωρίς να επαναλάβουμε ολόκληρο τον Θεολογικό του λόγο για την πίστη, ο τρόπος που την παρουσιάζει στην αρχή αυτής της Σύνοψης της Θεολογίας, είναι πολύτιμος καθώς μας τοποθετεί αμέσως στην ακριβέστατη προοπτική αυτού που θέλουμε να πούμε σ'αυτό το κεφάλαιο.
"Η πίστη είναι μία κάποια πρόγευση εκείνης της γνώσης η οποία θα αποτελέσει την ευτυχία μας στην αιώνιο ζωή. Γι'αυτό ο Απόστολος (Εβρ 11,1), δηλώνει ότι είναι "η ουσία των πραγμάτων που ελπίζουμε" [Έστι δέ πίστης ελπιζομένων υπόστασις], σαν να κατορθώνει να υφίστανται σε μας, σαν πρόγευση, τα πράγματα που ελπίζουμε, δηλαδή η μέλλουσα Ευτυχία. Ο Κύριος μας δίδαξε ότι αυτή η μακάρια γνώση συνίσταται απο δύο πράγματα, την Θεότητα της Τριάδος και την ανθρωπότητα του Χριστού, όταν απευθυνόμενος στον Πατέρα έλεγε: "αυτή δέ εστίν η αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκωσι σε τον μόνον αληθινόν Θεόν και όν απέστειλας Ιησούν Χριστόν (Ιωάν 17,3). Γύρω απο αυτές τις δύο πραγματικότητες λοιπόν, την Θεότητα της Τριάδος και την ανθρωπότητα του Χριστού μας οδηγεί όλη η γνώση της πίστεως. Αυτό δέν εκπλήσσει καθότι η ανθρωπότης του Χριστού είναι η οδός μέσω της οποίας φτάνουμε στην Θεότητα. Είναι απαραίτητο λοιπόν καθώς βρισκόμαστε καθ'οδόν, να γνωρίζουμε την οδό για να κατακτήσουμε την κορυφή, και όταν είμαστε στην Πατρίδα, η ενέργεια των ευχαριστιών στον θεό δέν θα είναι αρκετή εάν οι άνθρωποι δέν θα γνωρίζουν τις οδούς μέσω των οποίων σώθηκαν".
Σ'αυτή την σύντομη διατύπωση του περιεχομένου της πίστεως, αναγνωρίζουμε γι'άλλη μία φορά τις δύο κύριες κολώνες οι οποίες στηρίζουν την οργάνωση όλου του περιεχομένου της Θεολογίας. Παρ'όλα αυτά πρέπει να δώσουμε περισσότερη προσοχή όχι τόσο στο περιεχόμενο της πίστεως όσο στον ορισμό της, ο οποός φανερώνει γι'άλλη μία φορά με δύναμη την κίνηση απο την οποία εμψυχώνεται, τον δυναμισμό της ή την ορμή της. Ας σημειώσουμε επίσης και το μικρό χωρίο τής επιστολής πρός Εβραίους, το οποίο αγαπά ιδιαιτέρως: "Εάν θέλουμε να την εκφράσουμε με έναν ορισμό, μπορούμε να πούμε ότι η πίστη είναι ένα ένδυμα τής νοήσεως (habitus mentis) η οποία αρχίζει μέσα μας την αιώνιο ζωή, κατορθώνοντας να προσαρμόσει την νόησή μας στις αόρατες πραγματικότητες".
Αυτός ο ιδιος ορισμός εξηγείται λεπτομερώς στο De veritate: εάν η πίστη πραγματοποιεί στο υποκείμενο που πιστεύει αυτή την πρόγευση τής αιώνιου ζωής, αυτό συμβαίνει λόγω μιάς κάποιας ομοιότητος με το επιθυμητό τέλος. Τίποτε δέν θα μπορούσε να γίνει επιθυμητό εάν δέν υπήρχε στο πρόσωπο μία κάποια πρόγευση απέναντι σ'αυτό το τέλος, καθότι ξεκινώντας απο αυτή αναδύεται η επιθυμία η ίδια του τέλους. Προκειμένου να τείνουμε πρός την αιώνιο ζωή, είναι απαραίτητο λοιπόν να υπάρχει ένα προσχέδιο αυτού του τέλους, τουλάχιστον μέσω τής γνώσεως που αποκτούμε, και είναι αυτό ακριβώς που πραγματοποιεί η πίστη! "Στο μέτρο στο οποίο σχηματίζει μέσα μας μία κάποια αρχή τής αιωνίου ζωής, στην οποία ελπίζουμε βάσει της Θείας υποσχέσεως, η πίστη λέγεται "η ουσία των αγαθών που αναμένουμε και προσκαρτερούμε" Αλλά πραγματοποιώντας τήν πρόγευση του τελικού σκοπού, αυτή αναγεννά μ'αυτό το ίδιο την επιθυμία του, καθότι "κάθε αρχή προσδοκά την πλήρωσή της " Εάν αυτό είναι αλήθεια ήδη στο φυσικό επίπεδο, είναι ακόμη περισσότερο στο επίπεδο των Θείων πραγμάτων, στα οποία η αρχή δέν μπορεί παρά να στοχεύει στην ολοκλήρωσή του τελικού σκοπού. Ο Ακινάτης το επιβεβαιώνει σχολιάζοντας την συνάντηση του Ιησού με την Σαμαρείτισσα (Ιωάνν 4,14). Ο δυναμισμός μίας ζωής βιωμένης στην πίστη είναι το περιεχόμενο κάθε επιθυμίας: η αρχική κατοχή ανάβει την επιθυμία της πλήρους κατοχής:
"[Πώς μπορεί να πεί ο Ιησούς : "Αυτός που θα πιεί απο αυτό το νερό δέν θα έχει πλέον δίψα", ενώ η Σοφία δηλώνει (Σερ 24,21) "όσοι με πίνουν δέν θα πάψουν να διψάνε;"] Οι δύο δηλώσεις είναι και οι δύο αληθινές, διότι όποιος πιεί απο το ύδωρ του Χριστού έχει ακόμη δίψα και δέν έχει πλέον. [Με μία πρώτη σημασία μπορούμε να το εξηγήσουμε συγκρίνοντας το φυσικό νερό με το πνευματικό. Αυτός που πίνει φυσικό νερό, θα έχει ακόμη δίψα, διότι αυτό το νερό δέν είναι αιώνιο και επομένως και το αποτέλεσμα του έχει ένα τέλος] "το πνευματικό νερό όμως έχει μία αιώνια πηγή, δηλαδή το Άγιο Πνεύμα το οποίο είναι η πηγή της ζωής και επομένως όποιος πίνει απο αυτή δέν θα έχει δίψα πλέον, όπως δέν θα είχε δίψα κάποιος ποτέ εάν είχε μέσα στην κοιλιά του μία πηγή ζωντανού νερού.
Αλλά υπάρχει και ένας άλλος λόγος ο οποίος προβάλλει απο την διαφορά ανάμεσα στην χρονική πραγματικότητα και την πνευματική. Και η μία και η άλλη προκαλούν την δίψα αλλά με διαφορετικό τρόπο. Ενα χρονικό και πεπερασμένο πράγμα που αποκτήθηκε αφού το επιθυμήσαμε δέν ελαττώνει ταυτοχρόνως και την επιθυμία, υπάρχει πάντοτε η επιθυμία ενός άλλου πράγματος. Αντιθέτως η πνευματική πραγματικότης σβύνει την επιθυμία ενός άλλου πράγματος και εμβαθύνει την επιθυμία αυτού του ιδίου, ο λόγος είναι απλός: μέχρις ότου να αποκτηθεί ένα πράγμα αυτού του κόσμου, το εκτιμούμε σαν πλήρες και μεγάλης αξίας. Απο την στιγμή που το αποκτούμε όμως δέν φαίνεται πιά τόσο πολύτιμο και αποκαλύπτεται ανεπαρκές να ικανοποιήσει την επιθυμία, η οποία ξαναενεργοποιείται απο ένα άλλο πράγμα εκ νέου. Αντιθέτως η πνευματική πραγματικότης δέν γνωρίζεται παρά μόνον όταν αποκτάται. Γι'αυτό και όταν δέν την διαθέτουμε δέν την επιθυμούμε, αλλά η απόκτησί της και η γνώση της χαροποιεί την καρδιά και προκαλεί την επιθυμία της, όχι βεβαίως την επιθυμία ενός άλλου πράγματος, αλλά την επιθυμία η οποία παρακινεί την ατελή της απόκτηση-δεδομένου ότι είναι ατελής αυτός που την δέχεται-εν όψει μίας τέλειας κατοχής.
Γι'αυτή την δίψα μιλά ο Ψαλμός (41,2): εδίψησεν η ψυχή μου πρός τον Θεό τον ζώντα" . Αλλ'όμως αυτή η δίψα δέν μπορεί να ικανοποιηθεί πλήρως σ'αυτόν τον κόσμο, διότι σ'αυτή την ζωή δέν μπορούμε ποτέ να προσλάβουμε τελείως τα πνευματικά αγαθά. Και γι'αυτό όποιος πιεί απο αυτό το νερό θα έχει ακόμη δίψα για να το αποκτήσει στην τελειότητά του, αλλά δέν θα έχει δίψα στην αιωνιότητα, σαν να μπορούσε να εξαντληθεί αυτό το νερό, διότι όπως λέει και ο ψαλμωδός (35,9): "μεθυσθήσονται απο ποιότητος οίκου σου". Στην ζωή της δόξης, στην οποία οι μακάριοι πίνουν με τελειότητα το ύδωρ της Θείας χάριτος, δέν θα διψούν πλέον, Ματθ. 5,6: "μακάριοι οι πεινώντες και διψώντες την δικαιοσύνην "εννοείται στον κόσμο τούτο, "ότι αυτοί χαρτασθήσονται" στην αιώνιο ζωή!
Εδώ ίσως διαισθανόμαστε μία κάποια αντιστοιχία με την προσωπική πνευματική ζωή του συγγραφέως. Όμως ας προσέξουμε να μήν ερμηνεύσουμε το απόσπασμα σαν μία πρόσκληση στην ήσυχη απόλαυση, διότι η πρόγευση των αγαθών της πατρίδος προκαλεί ένα κενό το οποίο μπορεί να πληρωθεί μόνον με την καθοριστική τους και πλήρη απόκτησί τους. "Η γνώση της πίστεως δέν καθησυχάζει την επιθυμία, μάλλον την αναζωογονεί"!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου