Πέμπτη 31 Μαΐου 2018
Ο μεγαλύτερος πόλεμος όλων των εποχών διεξάγεται στον κυβερνοχώρο
Ένα ντοκιμαντέρ για την σύγκρουση που λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια σε ολόκληρο τον κόσμο: τον πόλεμο του κυβερνοχώρου.
Στο ντοκιμαντέρ παρακολουθούμε μία αποκλειστική συνέντευξη με έναν από τους δημοφιλέστερους χάκερς όλων των εποχών, που ακούει στο όνομα «Μάφια Μπόι» (Το αγόρι της Μαφίας), ο οποίος εξηγεί πώς ο μεγαλύτερος πόλεμος όλων των εποχών ανάμεσα στα κράτη, διεξάγεται, πια, στον κυβερνοχώρο.
Ένας παγκόσμιος πόλεμος, μεγαλύτερος και από αυτόν των ναρκωτικών, με συνολικό κόστος που υπολογίζεται στο 1 τρις δολάρια τον χρόνο.
ΤΡΕΛΟ-ΓΙΑΝΝΗΣ
Το επικίνδυνο αφήγημα μιας λύσης με πολλές συνέπειες
Τι κρύβεται πίσω από τις προτάσεις των Σκοπιανών και οι πιθανές διεκδικήσεις για την «επόμενη ημέρα»
Το Σκοπιανό είναι ένα ζήτημα που συζητείται εδώ και χρόνια. Και όταν συζητάς κάτι αυταπόδεικτο, ότι δηλαδή δεν υπάρχουν μακεδονικό έθνος και μακεδονική γλώσσα, δίνεις δικαιώματα σε όσους υποστηρίζουν το αντίθετο να εμφανίζονται ως «η άλλη πλευρά» που επιζητεί το δίκαιό της μέσω διαιτησίας. Πολύ δε περισσότερο, όταν επί σειρά δεκαετιών θεωρούσαμε το πρόβλημα «ανύπαρκτο», αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στους απατεώνες της Ιστορίας να δομούν το αφήγημα του μακεδονισμού.
Ενα ζήτημα που απαιτεί καθαρά πολιτική λύση επιχειρείται ανοήτως να τεκμηριωθεί ιστορικά. Υπάρχει άραγε κανείς που να πιστεύει ότι κάθε Μέρκελ και κάθε Νίμιτς δεν γνωρίζουν την ιστορική αλήθεια; Υπάρχει κανείς που να πιστεύει τις ανοησίες περί μακεδονισμού κάθε Ζάεφ και κάθε Γκρούεφσκι;
Προφανώς και δεν υπάρχει. Απλώς, οι πολιτικές σκοπιμότητες που κρύβονται πίσω από αναφορές σε ανθρώπινα δικαιώματα και αυτοπροσδιορισμό δείχνουν να επιβάλλονται απέναντι στην εθελοδουλία της ελλαδικής κυβέρνησης, η οποία φαίνεται ότι προσπαθεί να βρει εξωφρενικές δικαιολογίες για το διαφαινόμενο επικείμενο ξεπούλημα του ονόματος της Μακεδονίας μας.
Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι οι Σκοπιανοί φαίνεται ότι καταλαβαίνουν ότι το μακεδονικό αφήγημα φτάνει στο αδιέξοδο τέλος του. Αυτός είναι και ο λόγος που οι νέες προτάσεις τους για το όνομα του κρατιδίου τους περικλείουν ιστορικές αναφορές πολύ επικίνδυνες, αφού υποκρύπτουν έναν επεκτατισμό πολύ πιο υπαρκτό από τον υποτιθέμενο δικό τους. Αναφερόμαστε στον βουλγαρικό επεκτατισμό, αφού τόσο η «Μακεδονία του Ιλιντεν» όσο και η «Μακεδονία του Κρουσόβου» αυτό ακριβώς υποδηλώνουν.
Την ημέρα της εορτής του Προφήτη Ηλία, στις 20 Ιουλίου του 1903, όταν η προσπάθεια της Βουλγαρίας να ξεσηκώσει το σλαβόφωνο ελληνικό στοιχείο της Μακεδονίας κατά των Οθωμανών έπεσε στο κενό, αφού οι Ελληνες δεν υπάκουσαν στα κελεύσματά της, ο Ελληνισμός της Μακεδονίας πλήρωσε βαρύ τίμημα με σφαγές και λεηλασίες από τους Οθωμανούς. Ιδιαιτέρως εσφαγιάσθη ο Ελληνισμός του Κρουσόβου. Παρά την αποτυχία τους, οι Βούλγαροι καθιέρωσαν την ημέρα αυτή (ημέρα του Ηλία = Ιλιντεν) ως ημέρα της επανάστασής τους και την τιμούν με εκδηλώσεις εθνικού χαρακτήρα. Το ίδιο, φυσικά, κάνουν και οι Σκοπιανοί, υποδηλώνοντας με τον τρόπο αυτό τη φυλετική και τη συνειδησιακή ταυτότητά τους.
Συνεπώς, και οι δύο παραπάνω προτεινόμενες ονομασίες αποσκοπούν στην επαναφορά του βουλγαρικού μεγαλοϊδεατισμού στη νότια περιοχή της Χερσονήσου του Αίμου, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για την ειρήνη.
Η αναφορά του υπουργού Εξωτερικών Ν. Κοτζιά περί μακεδονικής γλώσσας, την οποία είναι έτοιμος να αναγνωρίσει, δεν αποτελεί απλώς ένα διπλωματικό λάθος, αλλά πρωτίστως μια πολιτική πράξη, τις συνέπειες της οποίας θα δούμε αμέσως μετά την όποια συμφωνία προκύψει επί του ονόματος, όταν οι ελάχιστοι πρόθυμοι εκφραστές του μακεδονισμού θα ζητήσουν σχολεία και τόπους λατρείας στη γλώσσα τους και καθιέρωσή της σε νοσοκομεία, δικαστήρια και γενικώς σε κάθε δημόσια χρήση της.
Η επίκληση εκ μέρους του των Πρακτικών της Τρίτης Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Τυποποίηση Γεωγραφικών Ονομάτων, όπου τάχα η τότε κυβέρνηση αναγνώρισε μακεδονική γλώσσα (στην πραγματικότητα πρόκειται απλώς για την αποδοχή κάποιων συγκεκριμένων γεωγραφικών τοπωνυμίων στον χώρο της Μακεδονίας), αν δεν εκληφθεί ως γελοία, τότε είναι εθνικά άκρως επικίνδυνη. Δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να επαναληφθούν λάθη που έγιναν στο παρελθόν από την αβελτηρία της ελληνικής πλευράς, που έδωσαν λαβές και επιχειρήματα στους Σκοπιανούς.
Η στάση διαφόρων σταλινικών απολιθωμάτων, όπως του βουλευτή Θεσσαλονίκης Τρ. Μηταφίδη, που δεν διστάζει να αποδεχθεί την ύπαρξη τόσο του μακεδονικού έθνους όσο και της μακεδονικής γλώσσας, δεν ξενίζει, αφού έρχεται από πολύ μακριά, από την εποχή που οι ιδεολογικοί πρόγονοί του σήκωσαν τα όπλα κατά της πατρίδας τους στο πλευρό των Βούλγαρων ομοϊδεατών τους.
Δυστυχώς, όμως, μερικοί σαν κι αυτόν θα στηρίξουν με την ψήφο τους την όποια πρόταση ξεπουλήματος της Μακεδονίας έρθει στη Βουλή. Οι υπόλοιποι, όμως; Θα αγνοήσουν τη βούληση των εκατομμυρίων του ελληνικού λαού που κατέκλυσαν τις μεγάλες πόλεις της πατρίδας μας ενάντια στο επιχειρούμενο ξεπούλημα; Δεν μένει παρά να το διαπιστώσουμε σύντομα...
Δημοκρατία
kostasxan
Το κορμί πρόθυμο, αλλά το πνεύμα… στο γάμο του Καραγκιόζη.
Και νομίζουμε πως είναι μοιραίο να βρίσκεται σε απόλυτη ισχύ αυτή η διαπίστωση, αφού η ενασχόληση με τα τεκταινόμενα στη γειτονική Ιταλία, δεν μπορεί στο επίπεδο της ανάλυσης, να υποβαθμίζεται σε απλοϊκά ορνιθοσκαλίσματα που σκαρώνονται στου «Κασίδη το κεφάλι»…
Και εξ αιτίας αυτού του «παιγνίου» κατά την ρηχή σας αντίληψη, αυτοί οι ίδιοι κύριοι, ομού μετά των Αμερικανών, απαίτησαν να αναβαθμιστεί σε «στρατηγική» η συμμαχία μας με το Ισραήλ (κατ ομολογίαν του Ιδρύματος Hudson);;;
"ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ"
Η Ιταλία προφανώς και έχει βυθιστεί σε θεσμική κρίση μετά το συνταγματικό πραξικόπημα του προέδρου Ματαρέλα, αλλά το πραγματικό διακύβευμα των επερχόμενων εκλογών, δεν είναι η τύχη της ΗΔΗ ΕΚΧΩΡΗΜΕΝΗΣ εθνικής της κυριαρχίας και ανεξαρτησίας (βλέπε ακόμη και χθεσινές δηλώσεις του Γερμανού βουλευτή Marcus Ferber περί εισβολής της Τρόικα στη Ρώμη και κατάληψης του ΥΠΟΙΚ), γι’ αυτό και προφανώς δεν μπορούμε να αναγορεύσουμε σε πολιτικό αξίωμα, κάθε είδους αυθαίρετες και επιπόλαιες προσεγγίσεις, που περιβάλλονται με τον μανδύα της δήθεν «ανάλυσης» . Νισάφι πια…
Το συνταγματικό πραξικόπημα του Ματαρέλα, δεν κατασκεύασε εκ του μηδενός περιβάλλον κατάλυσης της εθνικής κυριαρχίας. Ήταν μια πράξη στρατηγικής βαρύτητας που απλά επιβεβαίωσε το...
αυτονόητο, και το επιβεβαίωσε με τρόπο δραματικό.
Όσοι δεν αντιλαμβάνονται ότι το πρόβλημα της βαθύτατης εξάρτησης, ΔΕΝ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ με το συνταγματικό πραξικόπημα του Ματαρέλα, αλλά θεμελιώθηκε από τη «Συνθήκη των Συνθηκών» στην πλέον ακραία του μορφή , είναι προτιμότερο ν ασχοληθούν με τη συγκομιδή ραπανακίων, γιατί σε διαφορετική περίπτωση, μόνο τη σύγχυση των αναγνωστών τροφοδοτούν με το αμφιλεγόμενο έργο και τις «αναλύσεις» τους.
Και φυσικά μαζί με την σύγχυση, τροφοδοτούν και ολέθριες αυταπάτες σε μια Ευρώπη που εκφασίζεται με τρόπο πρωτοφανή, για την δήθεν δυνατότητα των εκλογών να οδηγήσουν αυτοτελώς τις κοινωνίες σε περιβάλλοντα ανατροπής του καθεστώτος υποταγής στο υπερεθνικό αυτοκρατορικό μόρφωμα της γερμανικής Ευρώπης.
Το συνταγματικό πραξικόπημα επίσης επιβεβαίωσε -δίνοντας αποστομωτική απάντηση στους πάντες- πως οι μηχανισμοί της Ευρωπαϊκής ενοποίησης και η κυρίαρχη πολιτική ελίτ, δεν χρειάζονται μνημόνια ως άλλοθι για να συνθλίψουν τη ζωή των ανθρώπων και την αξιοπρέπεια της χώρας τους.
Μπορούν να το καταφέρουν και χωρίς αυτά, αρκεί να έχουν διασφαλισμένο πως οι χώρες δουλεύουν με τους κανόνες τους και αποκλειστικά στο περιβάλλον που αυτοί έχουν ορίσει. Την αυταπάτη ότι είσαι πρωταγωνιστής δεν έχουν κανένα πρόβλημα να σου την εκχωρήσουν στο πλαίσιο του επικοινωνιακού παιχνιδιού. Τον κλειδάριθμο όμως, τον έχουν στα χέρια τους άλλοι.
Όσοι λοιπόν σπατάλησαν μίζερες ώρες πολιτικής ανάλυσης, για να μοστράρουν καριέρες «χτισμένες» πάνω στο δίλημμα «μνημόνιο – αντιμνημόνιο», καλό είναι να τολμήσουν να κοιτάξουν κατάματα αυτό που πραγματικά ανακύπτει από τις εξελίξεις στη γειτονική Ιταλία, και πάντως καλό είναι να αναγνωρίσουν στις εξελίξεις το δικαίωμα να είναι λίγο διαφορετικές από τον τρόπο που μπορεί να τις αντιλαμβάνεται το δικό τους το μυαλό.
Εμείς πάντως, από την πρώτη στιγμή επιχειρώντας να προσεγγίσουμε τις εξελίξεις στην Ιταλία, θέσαμε το αυτονόητο ερώτημα, αναφερόμενοι στην πραγματική ταυτότητα και στη δυναμική φυσιογνωμία της πολιτικής συμφωνίας ανάμεσα στη «Λέγκα» και στους «Πέντε αστέρες»: «Η φυσιογνωμία των πρωταγωνιστών αυτής της πολιτικής συμφωνίας, είναι το πρωτεύον ζήτημα από το οποίο θα πρέπει να ξεκινήσει κανείς, γιατί είναι και αυτό που σε τελευταία ανάλυση θα καθορίσει και το εύρος των πραγματικών πολιτικών τους προθέσεων… Το να περιγράφονται απλώς ως «αντισυστημικοί» με γνώμονα τη ρητορική τους δεν αρκεί.Αυτό που πρέπει να απαντηθεί, είναι απέναντι σε ποιους θεσμούς του συνολικού οικοδομήματος τοποθετούνται, και πόσο ασυμβίβαστη μπορεί να εκλαμβάνεται η όποια υποτιθέμενη αντισυστημικότητά τους».
Σε αυτό το ερώτημα βεβαίως ουδείς απετόλμησε να δώσει σαφείς απαντήσεις. Τυχαίο;;;
Κατά τη γνώμη μας λοιπόν, εδώ βρίσκεται το κλειδί της ανάλυσης. Ουδείς ανακάλυψε την Αμερική αρκούμενος σε αφορισμούς κατά του Ματαρέλα. Όχι γιατί είναι άδικοι…
Είναι απολύτως ορθοί, είναι απολύτως αιτιολογημένοι, αλλά παραμένουν δραματικά ανεπαρκείς, γιατί επιμένουν να αρκούνται στην κοντόφθαλμη περιγραφή, ενώ αυτό που επιβάλλεται είναι να δοθούν πολιτικές απαντήσεις, ικανές να δώσουν ταυτότητα στην αντιμετώπιση του πολιτικού προβλήματος, και όχι απλά στους χειρισμούς του Ματαρέλα.
Λέγαμε λοιπόν πρώτοι -και πιθανότατα μόνοι- περιγράφοντας το πρόβλημα: «Η ανάκληση υπαλλήλου του ΔΝΤ, στον οποίο ανατέθηκε η εντολή να κυβερνήσει τη χώρα, δεν αρκεί να πυροβολείται ως πράξη κατάπτυστη (τέτοια είναι) και παντελώς απαράδεκτη (και τέτοια είναι), για ν ακολουθεί αμέσως μετά ο πλασματικός εφησυχασμός πως τα κόμματα της πλειοψηφίας δεν θα παράσχουν ψήφο εμπιστοσύνης άρα… η συγκεκριμένη δοτή εντολοδόχος κυβέρνηση, θα είναι υπηρεσιακή κυβέρνηση, και η κοινωνία θα πάρει την εκδίκησή της.
Η ανάκληση του κ. Κάρλο Κοταρέλι, και η ανάθεση σε αυτόν της εντολής να κυβερνήσει τη χώρα, είναι μια πράξη με στρατηγική βαρύτητα, που καταδεικνύει το πόσο φτηνά και πόσο πρόστυχα αγοράστηκε χρόνος, για να ευνουχιστεί η συνείδηση της κοινωνίας και να συρθεί σε πραγματικές συμπληγάδες η Ιταλία ώστε να καταστεί πολλαπλά εκβιαζόμενη η συνείδηση των πολιτών».
Τι κάναμε λοιπόν;;; Δεν αρκεστήκαμε να μιλήσουμε για το αυτονόητο δηλαδή για το κατάπτυστο της πράξης. Μιλήσαμε για πράξη με «στρατηγική βαρύτητα» και περιγράψαμε όχι το κατά την αντίληψή μας "διακύβευμα", αλλά το πραγματικό διακύβευμα της συγκεκριμένης επιλογής, και αυτό δεν είναι το πρόβλημα της εξάρτησης γενικά, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αυτό οριοθετείται από τη θεμελιώδη συνθήκη και για την οποία δεν γίνεται καμία απολύτως αναφορά (τυχαίο;;;).
Αυτό το πρόβλημα λοιπόν, δεν ανέκυψε αίφνης με το πραξικόπημα του Ματαρέλα, αλλά συνιστά την μήτρα παραγωγής και «νομιμοποίησης» πραξικοπημάτων, όπως αυτό του Ματαρέλα. Ψιλά γράμματα αυτά για τους όψιμους νομισματολογούντες της μονομέρειας.
Προφανώς λοιπόν και αναδείξαμε την γεωπολιτική διάσταση του ζητήματος. Αλλά η συλλογιστική μας μεθοδολογία, δεν έχει καμία σχέση με τον τσαρλατανισμό των "αναλύσεων" που αυτοακυρώνονται με τον πιο θλιβερό τρόπο, επιχειρώντας να ετεροκαθορίσουν με φτηνές επιθέσεις σε ότι δεν κατανοούν, την υποκειμενική τους δικαίωση.
Νεφελείμ… Ελοχείμ… και λοιπά εξαπτέρυγα υπάρχουν στα θολωμένα μυαλά όσων παραδέρνουν στον οικονομικό μιμητισμό, και όχι στη δική μας ανάλυση.
Εμείς αναδείξαμε την ανελέητη στρατηγική σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη στο χώρο της Ευρώπης, και η οποία στρατηγική σύγκρουση είναι πολυπαραγοντική. Σε αυτή τη σύγκρουση –τονίσαμε- δεν κρίνεται μονάχα η συνοχή της Ευρωζώνης με όρους νομισματικής αρχιτεκτονικής, όπως λαθεμένα ισχυρίζονται διάφορες μονομερείς αναλύσεις. Από αυτή τη σύγκρουση θα καθοριστούν:…
- Η έκταση της στρατηγικής διείσδυσης των ΗΠΑ στην Ευρωπαϊκή Γεωστρατηγική…
- Η αυριανή γεωστρατηγική φυσιογνωμία της Γερμανίας…
- Η έκβαση των γεωστρατηγικών συμφύσεων που είναι σε εξέλιξη, στην κεντρική Ευρώπη αλλά και στην Βαλκανική…
- Η στρατηγική διείσδυση της Ρωσίας, μέσα σε αυτή τη ρευστή γεωπολιτική ενότητα…
Αυτοί λοιπόν που δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι υπάρχει και αυτή η ανάγνωση, ας κάνουν ένα κόπο να ξανακοιτάξουν καλύτερα τις αντιδράσεις των Αμερικανών.
Πρόκειται για στοιχεία που μπορεί να μη χωρούν στο εμμονικό μυαλό των επικριτών μας, αλλά συνιστούν διεργασίες που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη στην Ευρωπαϊκή σκακιέρα, και λειτουργούν ανεξάρτητα από την δυνατότητα του καθενός από μας να τις κατανοήσει.
Ας αποφασίσουν λοιπόν οι περισπούδαστοι αναλυτές αν τα «αντισυστημικά» τους στοιχήματα κινούνται εντός ή «όχι κατ’ ανάγκην εκτός ευρωένωσης», διότι με λογικές του τύπου: «βεβαίως υπάρχει και αυτό… βεβαίως υπάρχει και εκείνο… βεβαίως υπάρχει και ο Χατζηπετρής…» δεν γίνεται πολιτική.
Οι εμμονές και η μονομέρεια δεν αρκούν ούτε για να κατανοούνται επαρκώς τα γραφόμενα άλλων... Ούτε βεβαίως για να ερμηνεύονται αντικειμενικά τα γεγονότα που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Όλα τούτα συνιστούν απλώς πασαλείμματα που οδηγούν σε μοιραία αυτοακύρωση τον έτσι κι αλλιώς ρηχό πολιτικό συλλογισμό που διέπει ανάλογες προσεγγίσεις.
Αν παρ’ όλα αυτά, δεν γίνει κατορθωτό να κατανοηθούν τα τεκταινόμενα στο πραγματικό τους εύρος, αυτό δεν είναι κακό. Δεν κατανοούμε όλοι τα πάντα. Καλό είναι όμως να έχουμε υπ’ όψιν μας, ότι η γεωπολιτική δεν είναι «παίγνιο», ούτε νεολογισμός που αυτοαρέσκεται στις επαναλήψεις, αλλά πρωτεύων παράγοντας στις εξελίξεις…
Η σχέση της με την οικονομία είναι διακριτή… Είναι μια σχέση που προκύπτει εκ του ρόλου της και όχι ως υποπροϊόν της δυνατότητάς μας να την κατανοούμε ως τέτοια… Και το σημαντικότερο…
Η επίκλησή της, δεν οδηγεί ούτε σε «συμβιβασμούς» ούτε σε «παραλύσεις» και σε λοιπές νοητικές ανωριμότητες και αυθαίρετες ερμηνευτικές λαθροχειρίες.
Αντιθέτως η υποτίμησή της… Η συνειδητή απόπειρα να παραμεριστεί από το κάδρο τα πέτρινα χρόνια που μεσολάβησαν… Είναι αυτή που συντήρησε αυταπάτες… Που δεν αφύπνισε για τα χειρότερα που έρχονταν… Που δεν βοήθησε την ελληνική κοινωνία να κατανοήσει, πως η οικονομική παράλυση, δεν ήταν ο σκοπός αλλά το μέσον για τις εκφυλιστικές γεωπολιτικές διεργασίες που ακολούθησαν.
Δεν αρκεί επομένως να παπαγαλίζουμε στείρα, άγονα και έξω από οποιοδήποτε δυναμικό περιβάλλον, τα περί «αρχιτεκτονικής του ευρώ», αποσπώντας τα από την αρχιτεκτονική μιας ευρύτερης ενότητας συμφερόντων, στη βάση της οποίας επιβλήθηκε η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική του ευρώ ως ΜΕΣΟΝ και ΟΧΙ ως ΤΕΛΙΚΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ.
Άλλωστε ούτε καν η ημερομηνία της επιβολής του δεν υπήρξε τυχαία, αλλά δρομολογήθηκε στη σκιά ευρύτατων γεωστρατηγικών ανακατατάξεων, σε ένα περιβάλλον που αναζητούσε και τα απαραίτητα δέλεαρ, προκειμένου να οριοθετήσει τους γεωστρατηγικούς του προσανατολισμούς.
Ας είμαστε λοιπόν ξεκάθαροι. Η οικονομική – νομισματική διάσταση των συντελούμενων ανατροπών, προφανώς και δεν πρέπει να υποτιμάται, και σε κάθε περίπτωση, δεν υποτιμάται από εμάς.
Η απόπειρα όμως να αποσπαστούν αυτές οι ανατροπές από το γεωπολιτικό τους αποτύπωμα, μόνο σε σοβαρή κριτική δεν μπορεί να αντέξει. Και τα πασαλείμματα του «Χατζηπετρή» που προαναφέραμε, δεν θεωρούνται επαρκής πινελιά.
Άλλωστε είναι τουλάχιστον αστείο να πιστεύει κανείς, πως αυτοί που κατέστρεψαν την Ιταλία ως money maker, προσβλέπουν απλά στο να πάρουν πίσω τα 2,3 τρις του χρέους που της κατασκεύασαν, μετατρέποντάς την σε money saver.
Κι αν αυτό κατάλαβαν οι "οικονομολόγοι" του "εμπειριοκριτικισμού" που ευδοκίμησαν στην μεταπλατειακή εποχή, καλά θα κάνουν να οργανώσουν κανένα ταξιδάκι πίσω στο 2010, και να ματαξαναγυρίσουν στο σήμερα περισσότερο διαβασμένοι.
Ας θυμηθούμε ωστόσο τι ακριβώς κάνουν σήμερα οι ίδιοι ακριβώς εκβιαστές στοχοποιώντας τη χώρα μας…
- Απαιτούν εδώ και τώρα λύση του Σκοπιανού.
- Απαιτούν και Ελληνικά πολεμικά αεροπλάνα να προστατέψουν το Μαυροβούνι.
- Απαιτούν και οσονούπω λύση στο Αιγαίο αλλά και στην κυπριακή ΑΟΖ, πακέτο μετά του Κυπριακού στο σύνολό του.
- ΚΑΙ υδρογονάνθρακες στο Αιγαίο…
- ΚΑΙ γεωπολιτικές εκκρεμότητες στη Βαλκανική…
- ΚΑΙ «παράλληλες κρίσεις» στα Δυτικά Βαλκάνια…
Αλλά (φευ) ΚΑΙ πρωταγωνιστικό ρόλο στη χώρα μας, από τις ακτές του Δουνάβεως έως και τις ακτές της ΝΑ Μεσογείου. «Παίγνιο» λοιπόν η Γεωπολιτική κύριοι;;;
Και εξ αιτίας αυτού του «παιγνίου» κατά την ρηχή σας αντίληψη, αυτοί οι ίδιοι κύριοι, ομού μετά των Αμερικανών, απαίτησαν να αναβαθμιστεί σε «στρατηγική» η συμμαχία μας με το Ισραήλ (κατ ομολογίαν του Ιδρύματος Hudson);;;
Όλα αυτά τα κάνουν μόνο γιατί οι κορυφαίοι παίκτες του πλανήτη αντιλαμβάνονται ως «παίγνιο» την Γεωπολιτική, και το πραγματικό παιχνίδι αναψηλάφησης της «αρχιτεκτονικής του ευρώ» το εγκατέλειψαν να το διαχειριστούν οι χαρτογιακάδες της Ευρωζώνης;;; Κάτι άλλο ούτε που σας περνά από το μυαλό τελικά;;;
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΒΑΘΟΥΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΗΘΙΚΗ (2)
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΒΑΘΟΥΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΗΘΙΚΗ
Συνέχεια από Σάββατο 12 Μαίου 2018
του ERICH NEUMANN
Συνέχεια από Σάββατο 12 Μαίου 2018
ΠΡΟΛΟΓΟΣ του καθηγητή C. G. Jung (συνέχεια)
Τα ηθικά προβλήματα που δεν μπορούν να λυθούν στο φως της συλλογικής ηθικότητας ή της «παλιάς ηθικής» είναι σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ι ς κ α θ η κ ό ν τω ν, διαφορετικά δεν θα ήταν ηθικού χαρακτήρα. Παρόλο που δεν συμμερίζομαι την αισιόδοξη γνώμη τουFriedrich Τheodor Vischer ότι η ηθικότητα είναι πάντα ένα μέγεθος αυτονόητο, εντούτοις έχω την ιδέα ότι για να λυθή ένα δύσκολο πρόβλημα πρέπει να ληφθή υπ’ όψη η ηθική πλευρά, εάν θέλουμε να αποφύγουμε την απώθηση ή την απάτη. Αυτός που εξαπατάει τους άλλους εξαπατάει τον εαυτό του, και το αντίστροφο. Τίποτε δεν κερδίζεται με αυτόν τον τρόπο, και λιγώτερο από όλα η αφομοίωση της σκιάς. Πραγματικά η αφομοίωσή της παρουσιάζει τις υψηλότερες απαιτήσεις από την ηθικότητα ενός ατόμου, επειδή «αποδοχή του κακού» δεν σημαίνει τίποτε άλλο από το ότι η όλη ηθική του ύπαρξη τίθεται υπό αμφισβήτηση. Απαιτούνται αποφάσεις τού πιο βαρυσήμαντου χαρακτήρα. Το αλχημιστικό απόφθεγμα «Η τέχνη χρειάζεται ολόκληρο τον άνθρωπο» αληθεύει ιδιαίτερα όσον αφορά την αφομοίωση του ασυνειδήτου, και αυτή η διαδικασία γινόταν συμβολικά παλιά από τους αλχημιστές. Είναι φανερό, επομένως, ότι η λύση θα είναι ικανοποιητική μόνο εάν εκφράζει ολόκληρη την ψυχή. Αυτό δεν είναι δυνατόν εάν ο συνειδητός νους δεν λάβει υπ’ όψη του το ασυνείδητο, εάν η επιθυμία για κάτι δεν αντιμετωπίση τις πιθανές συνέπειές της, και εάν η πράξη δεν τεθή κάτω από ηθική κριτική.
Ούτε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ηθικός νόμος δεν είναι απλώς κάτι που επιβάλλεται στον άνθρωπο εξωτερικά (όπως, ας πούμε, από έναν ιδιότροπο παππού). Αντίθετα, εκφράζει ένα ψυχικό γεγονός. Σαν ρυθμιστής της πράξης, αντιστοιχεί σε μια προϋπάρχουσα εικόνα, ένα πρότυπο συμπεριφοράς, που είναι αρχετυπικού χαρακτήρα και είναι βαθειά ριζωμένο στην ανθρώπινη φύση. Δεν έχει καθορισμένο περιεχόμενο· αντιπροσωπεύει την συγκεκριμένη μορφή που μπορεί να πάρη οποιοσδήποτε αριθμός διαφορετικών περιεχομένων. Για έναν άνθρωπο είναι «καλό» να σκοτώση αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά απ’ αυτόν· για έναν άλλον, ο ύψιστος νόμος είναι η ανοχή· για έναν τρίτο είναι αμαρτία να γδάρη ένα ζώο με σιδερένιο μαχαίρι· για έναν τέταρτο είναι αγένεια να πατήση επάνω στην σκιά ενός αρχηγού. Θεμελιώδης για όλους αυτούς τούς κανόνες είναι η «θρησκευτική τήρηση» ή ο «ακριβής σεβασμός», και αυτό συνεπάγεται μια ηθική προσπάθεια, που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της συνειδητότητας. Ένας λόγος του Ιησού στον Codex Bezae [αναφερόμενος στο χωρίο Λουκά 6,4: «…και αποκριθείς προς αυτούς είπεν ο Ιησούς· ουδέ τούτο ανέγνωτε ό εποίησε Δαυίδ οπότε επείνασεν αυτός και οι μετ’ αυτού όντες, ως εισήλθεν εις τον οίκον του Θεού και τους άρτους της προθέσεως έλαβε και έφαγε, και έδωκε και τοις μετ’ αυτού, ους ουκ έξεστι φαγείν ει μη μόνους τους ιερείς· και έλεγεν αυτοίς ότι κύριος εστίν ο Θεός του ανθρώπου και του Σαββάτου»], το εκφράζει με αποκρυσταλλωμένη μορφή: «Άνθρωπε, εάν γνωρίζεις τι κάνεις, είσαι ευλογημένος. Αλλά εάν δεν γνωρίζεις, είσαι καταραμένος και παραβάτης του νόμου».
Θα μπορούσαμε επομένως να ορίσουμε την «νέα ηθική» σαν μια εξέλιξη και διαφοροποίηση μέσα στα πλαίσια της παλιάς ηθικής, που περιορίζεται προς το παρόν σε εκείνα τα σπάνια άτομα, τα οποία, οδηγημένα από αναπόφευκτες συγκρούσεις καθηκόντων, επιθυμούν να φέρουν το συνειδητό και το ασυνείδητο σε μια υπεύθυνη σχέση.
Στον βαθμό που η ηθική αντιπροσωπεύει ένα σύστημα ηθικών απαιτήσεων, έπεται ότι οποιεσδήποτε καινοτομίες μέσα ή έξω από αυτό το σύστημα θα έχουν επίσης έναν «δεοντολογικό» χαρακτήρα. Αλλά η ψυχική κατάσταση στην οποία θα απευθυνόταν η καινούργια προτροπή «οφείλεις», είναι τόσο πολύπλοκη, λεπτή και δύσκολη, ώστε αναρωτιέται κανείς ποιος θα ήταν σε θέση να εκφράση μια τέτοια απαίτηση. Ούτε εξ άλλου θα χρειαζόταν να γίνη αυτό, επειδή το ηθικά ευαισθητοποιημένο άτομο που ήδη εισέρχεται σε μια τέτοια κατάσταση έχει κιόλας αντιμετωπίσει αυτήν την απαίτηση, προερχόμενη από μέσα του, και ξέρει πάρα πολύ καλά ότι δεν υπάρχει συλλογική ηθική που θα μπορούσε να τον ελευθερώση από το δίλλημά του. Εάν οι αξίες τής παλιά ηθικής δεν ήταν μέσα στο μεδούλι των οστών του, δεν θα μπλεκόταν καθόλου σε μια τέτοια κατάσταση. Ας πάρουμε για παράδειγμα την παγκοσμίας ισχύος εντολή: «Μην ψεύδεσαι». Τι πρέπει να κάνη κάποιος εάν, όπως συμβαίνει συχνά σε έναν γιατρό, βρίσκεται σε μια κατάσταση που θα ήταν καταστροφή να πη την αλήθεια ή να την καταπιέση; Εάν δεν θέλει κανείς να επιταχύνη άμεσα την καταστροφή, δεν μπορεί να αποφύγη να πη ένα πειστικό ψέμμα, παρακινούμενος από την ψυχολογική κοινή λογική, την προθυμία να βοηθήση, την χριστιανική αγάπη, το ενδιαφέρον για την μοίρα των άλλων ενδιαφερομένων ανθρώπων – με λίγα λόγια από ηθικά κίνητρα, ακριβώς τόσο ισχυρά, αν όχι ισχυρότερα, με εκείνα που υποχρεώνουν κάποιον να πη την αλήθεια. Καθησυχάζει κάποιος τον εαυτού του με την δικαιολογία ότι αυτό που έγινε είχε σαν αιτία το καλό κάποιου, και ήταν επομένως ηθικό. Αλλά οποιοσδήποτε έχει ενορατική ικανότητα, θα αντιληφθή ότι από την μια μεριά ήταν πολύ δειλός για να επιταχύνη μια καταστροφή, και από την άλλη είπε ψέμματα αδιάντροπα. Έκανε κακό, αλλά την ίδια στιγμή και καλό. Κανείς δεν μπορεί να σταθή έξω από το καλό και το κακό, διαφορετικά θα ήταν έξω από αυτόν τον κόσμο. Η ζωή είναι μια συνεχής ισορροπία αντιθέτων, όπως και οποιαδήποτε άλλη ενεργειακή διαδικασία. Η εξάλειψη των αντιθέτων θα ισοδυναμούσε με τον θάνατο. Ο Nietzsche ξέφυγε από την σύγκρουση των αντιθέτων με το να πάη σε ένα ψυχιατρείο. Ο γιόγκι επιτυγχάνει την κατάσταση του nirdvandva(ελευθερία από τα αντίθετα) στην άκαμπτη θέση του λωτού τής ασυνειδησίας και απραξίας (samadhi). Αλλά ο συνηθισμένος άνθρωπος βρίσκεται ανάμεσα στα αντίθετα, και ξέρει ότι ποτέ δεν μπορεί να τα εξαλείψη. Δεν υπάρχει καλό χωρίς κακό, ούτε και κακό χωρίς καλό. Το ένα προϋποθέτει το άλλο, αλλά δεν γίνεται το άλλο, ούτε καταργεί το άλλο. Εάν ένας άνθρωπος διαθέτει αίσθηση της ηθικής και πιστεύει στην ιερότητα των ηθικών αξιών, βρίσκεται στον πιο σίγουρο δρόμο για μια σύγκρουση καθηκόντων. Και παρόλο που αυτό μοιάζει απελπιστικά με μια ηθική καταστροφή, αυτό μόνο κάνει δυνατή μια υψηλότερη διαφοροποίηση της ηθικής και μια διεύρυνση της συνειδητότητας. Μια σύγκρουση καθηκόντων μας αναγκάζει να εξετάσουμε την συνείδησή μας, και έτσι να ανακαλύψουμε την σκιά. Αυτό με την σειρά του μας αναγκάζει να συμφιλιωθούμε με το ασυνείδητο, Η ηθική πλευρά αυτής της διαδικασίας αφομοίωσης περιγράφεται με θαυμαστή σαφήνεια από τον συγγραφέα.
Αυτοί που δεν είναι εξοικειωμένοι με την ψυχολογία του ασυνειδήτου θα βρουν κάποια δυσκολία στο να φαντασθούν τον ρόλο που παίζει το ασυνείδητο στην αναλυτική διαδικασία. Το ασυνείδητο είναι μια ζωντανή ψυχική οντότητα, που, όπως φαίνεται, είναι σχετικά αυτόνομη, και συμπεριφέρεται σαν να ήταν μια προσωπικότητα με δικές της προθέσεις. Οπωσδήποτε πάντως, θα ήταν εντελώς λανθασμένο να θεωρήσουμε το ασυνείδητο απλώς σαν «υλικό», ή σαν ένα παθητικό αντικείμενο που μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ή να το εκμεταλλευθούμε. Κατά παρόμοιο τρόπο, η βιολογική του λειτουργία δεν είναι απλώς μηχανική, με την έννοια ότι είναι απλώς σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ι κ ή σε σχέση με την συνείδηση. Έχει πολύ περισσότερο τον χαρακτήρα της α ν τ ι σ τ ά θ μ ι σ η ς, δηλαδή μιας έξυπνης εκλογής μέσων, που στοχεύουν όχι μόνο στην αποκατάσταση της ψυχικής ισορροπίας, αλλά στο να γίνη ένα βήμα προς την κατεύθυνση τής ολοκλήρωσης.[ Είναι η Φύση] Η αντίδραση του ασυνειδήτου είναι κάθε άλλο παρά απλώς παθητική· παίρνει πρωτοβουλία με δημιουργικό τρόπο, και μερικές φορές η σκόπιμη δραστηριότητά του παίρνει τα πρωτεία απέναντι στον συνηθισμένο αντιδραστικό του χαρακτήρα. Σαν ένας σύντροφος στην διαδικασία της συνειδητής διαφοροποίησης, δεν ενεργεί σαν απλός αντίπαλος, επειδή η αποκάλυψη των περιεχομένων του πλουτίζει την συνειδητότητα και βοηθάει στην διαφοροποίηση. Εχθρική αντιδραστικότητα υπάρχει μόνον όταν η συνείδηση προσκολλάται πεισματικά στην μονομέρειά της και επιμένει στην αυθαίρετη άποψή της, όπως συμβαίνει πάντοτε όταν υπάρχει απώθηση, και, κατά συνεπεια, ένας μερικός διαχωρισμός της συνείδησης.
Μπροστά σε μια τέτοια συμπεριφορά του ασυνειδήτου, η διαδικασία της συνδιαλλαγής μαζί του, από την ηθική σκοπιά, αποκτά έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Αυτή η διαδικασία δεν συνίσταται στην ενασχόληση με ένα δεδομένο «υλικό», αλλά στην διαπραγμάτευση με μια ψυχική μειονότητα (ή πλειονότητα, κατά περίπτωση), που έχει ίσα δικαιώματα με το άλλο μέρος της ψυχής. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο συγγραφέας συγκρίνει την σχέση προς το ασυνείδητο με μια κοινοβουλευτική δημοκρατία, ενώ η παλιά ηθική ασυνείδητα μιμείται, ή στην πραγματικότητα προτιμάει, τις διαδικασίες μιας απόλυτης μοναρχίας ή ενός τυραννικού μονοκομματικού συστήματος. Με την νέα ηθική, η εγωική συνείδηση εκτοπίζεται από την κεντρική της θέση μέσα στην ψυχή, που είναι οργανωμένη επάνω στις γραμμές μιας απόλυτης μοναρχίας ή ενός ολοκληρωτικού συστήματος, ενώ την θέση της παίρνει η ο λ ό τ η τ α ή το Τ α υ τ ό, που τώρα αναγνωρίζεται σαν το κεντρικό σημείο της ψυχής. Το Ταυτό ήταν φυσικά πάντα στο κέντρο, και πάντα ενεργούσε σαν ο κρυμμένος κυβερνήτης. Ο Γνωστικισμός εδώ και πολύ καιρό πρόβαλε αυτή την κατάσταση στον ουρανό, με την μορφή ενός μεταφυσικού δράματος: η εγωική συνείδηση εμφανίζεται σαν ο δημιουργός των απατηλών πραγμάτων, που φαντάζεται τον εαυτό του σαν τον μόνο ποιητή του κόσμου, και το Ταυτό εμφανίζεται σαν ο ψηλότερος, απρόσιτος θεός, του οποίου γέννημα είναι ο κατώτερος δημιουργός. Η ένωση του συνειδητού και του ασυνειδήτου κατά την διαδικασία της εξατομίκευσης, η οποία είναι ο πραγματικός πυρήνας του ηθικού προβλήματος, προβάλλονται στην μορφή ενός δράματος με θέμα την λύτρωση, και, σε μερικά Γνωστικά συστήματα, βρίσκονται στην ανακάλυψη και την αναγνώριση του ύψιστου θεού από τον κατώτερο δημιουργό.
Αυτό το παράλληλο μπορεί να μας χρησιμεύση στο να δούμε το μέγεθος του προβλήματος που μας απασχολεί, και να φανή ανάγλυφα ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της αντιπαράθεσης με το ασυνείδητο επάνω σε ένα ηθικό επίπεδο. Το πρόβλημα είναι πραγματικά ζωτικό. Αυτό μπορεί να εξηγήση γιατί το ζήτημα μιας νέα ηθικής απασχολεί τόσο σοβαρά και επιτακτικά τον συγγραφέα, που παρουσιάζει τα επιχειρήματά του με τόλμη και πάθος που ισοσταθμίζονται από την διεισδυτική του ενόραση και προσοχή. Καλωσορίζω αυτό το βιβλίο σαν την πρώτη αξιοσημείωτη προσπάθεια να διατυπωθούν τα ηθικά προβλήματα που προκύπτουν από την ανακάλυψη του ασυνειδήτου, και να γίνουν θέμα για συζήτηση.
C. G. Jung, Μάρτιος 1949
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Το βιβλίο αυτό, που ο συγγραφέας το συνέλαβε κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και κάτω από την άμεση επίδρασή του, εμφανίζεται σε μια εποχή που ήδη σκιάζεται απειλητικά από το φάσμα ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου. Έχουν τα προβλήματα της ηθικής, ή έστω μιας «νέας» ηθικής κάποια θέση σε μια εποχή όπου κυριαρχεί ο χορός του θανάτου, στην οποία ο Εθνικοσοσιαλισμός στην Γερμανία δεν ήταν μόνο κάτι παραπάνω από ένα πρελούδιο;
Τα έθνη που μόλις χθες διακήρυτταν την αλληλεγγύη τους στην μάχη για την ελευθερία της ανθρωπότητας ανταγωνίζονται τώρα το ένα το άλλο στην παραγωγή ατομικών βομβών· και ποιος μπορεί να αμφιβάλλη για το ότι αυτό που είναι αδιανόητο σήμερα μπορεί να γίνη κάτι συνηθισμένο αύριο; Ποια σημασία έχει, σε μια τέτοια παγκόσμια κατάσταση, το γελοίο «ηθικό» ερώτημα και η ακόμη πιο γελοία απάντηση «όλα εξαρτώνται από το άτομο»;
Μπορεί να φαίνεται πραγματικά ότι και το ερώτημα και η απάντηση είναι ξεπερασμένα, και ότι όλα όσα επιχειρούνται σε αυτές τις σελίδες γίνονται για τις ανάγκες μιας χούφτας ατόμων, που βρίσκονται καθ’ οδόν προς την εξαφάνισή τους. Και όμως, όλα συνδυάζονται για την διάψευση αυτού του ισχυρισμού. Μια ιστορική συνείδηση που έχει την δυνατότητα να κάνη μια ανασκόπηση ολόκληρης της εξέλιξης της ανθρωπότητας, θα αναγνωρίση οπωσδήποτε ότι η υψίστη προσπάθεια του ανθρώπινου γένους πάντα ήταν αφιερωμένη στην δημιουργία του ατόμου. Η Κοινότητα των Ελεύθερων Ατόμων είναι ο επόμενος στόχος ανάπτυξης – ακόμη απομακρυσμένος, αλλά ήδη ορατός στον ορίζοντα. Παρ’ όλα αυτά, η κοινότητα και η ελευθερία δεν διακηρύσσονται κατά τον καλύτερο τρόπο με τις ατομικές βόμβες· ούτε μπορούν η ελευθερία και η ατομικότητα να εγκαθιδρυθούν από ένα μονολιθικό καθεστώς.
Η σκιώδης πλευρά της ανθρώπινης ψυχής βαραίνει επάνω σε όλους μας, σκοτεινιάζοντας τον ουρανό με τις θανατηφόρες ακτίνες της και τα ατομικά βομβαρδιστικά της. Παρ’ όλα αυτά, το μικρό πλάσμα, αν και πάντα σχεδόν εκμηδενίζεται από τα μεγάλα εχθρικά τάγματα, πάντα κατόρθωνε να επιζήση, και ο Δαυίδ πάντοτε θριαμβεύει ενάντια στον Γολιάθ. Αυτό το μικρό πλάσμα ακριβώς είναι ο φορέας του θεϊκού θαύματος, επειδή αυτό το μικρό πλάσμα δεν είναι τίποτε λιγώτερο από το δημιουργικό άτομο, και κάτω από την δική του καθοδήγηση η ανθρώπινη φυλή προοδεύει στην πορεία της μέσα στην ιστορία.
Και έτσι, σε τελευταία ανάλυση, το μικρό πλάσμα είναι στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο από όλα τα πλάσματα· και μόνο επιφανειακά συμβαίνει, μια ψυχολογία, που στην εποχή μας ακριβώς θεωρεί την ατομικότητα σαν το κεντρικό πρόβλημα της κοινότητας, να εμφανίζεται ότι πολεμάει σε μια χαμένη μάχη. Πάλι και πάλι αυτές οι χαμένες μάχες φανερώνονται τελικά σαν τα σημεία ανάπτυξης, στα οποία συμβαίνουν αποφασιστικές εξελίξεις για το ανθρώπινο γένος.
Erich Neumann, Τελ Αβίβ, Ισραήλ Μάιος 1948
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ, 1959
Η χαρά μου που αυτό το βιβλίο πρόκειται τώρα να μεταφρασθή στα Ισπανικά μετριάζεται από κάποια ανησυχία. Έχω αναγκασθή να αντιμετωπίσω το ερώτημα «σε ποιο βαθμό εγώ ο ίδιος ήμουν υπεύθυνος, για τις πολλές παραποιήσεις που ήρθαν στο φως κατά την διάρκεια της συζήτησης αυτού του βιβλίου;». Με αυτό δεν εννοώ ούτε διαμαρτυρίες για λόγους αρχής ή ιδεολογίας, ούτε τις αντιρρήσεις (καθόλου σπάνιες!) που εκφράσθηκαν από κριτικούς, οι οποίοι δεν έκαναν τον κόπο να διαβάσουν το βιβλίο προσεκτικά. Η ανάγκη που αισθάνομαι να φέρω τις σκέψεις μου επάνω στο πρόβλημα μιας νέας ηθικής μπροστά το κοινό, μου φαίνεται όχι λιγότερο πιεστική σήμερα από ότι ήταν την εποχή που για πρώτη φορά τις έγραψα. Και όμως, οι πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες αυτή η ανάγκη επιβεβαιώθηκε από αναγνώστες, στους οποίους το βιβλίο έδωσε ένα χέρι βοηθείας στο έργο της διευκρίνησης των πιο σπουδαίων προβλημάτων τους δεν μπορεί με κανένα τρόπο να μετριάση αυτήν την ανησυχία.
Μία από τις κύριες επιχειρηματικές κατευθύνσεις αυτού του μικρού βιβλίου ήταν η προσπάθεια να καθιερώση την ανάγκη για μια ιεραρχική ηθική – δηλαδή να δείξη ότι για ανθρώπους με διαφορετικούς τύπους ψυχολογικής δομής, αρμόζουν διαφορετικοί τύποι ηθικής. Συγχρόνως, έχω τονίσει επανειλημμένα ότι η νέα ηθική, με την αλλαγή της στάσης της απέναντι στο κακό, προϋποθέτει έναν άνθρωπο που είναι «ηθικός» σύμφωνα με τα πρότυπα της παλιάς ηθικής. Οι απαιτήσεις της νέας ηθικής – εάν είναι δυνατόν να μιλήση κανείς για απαιτήσεις στην περίπτωση αυτή – είναι υψηλότερες και πιο αυστηρές από αυτές της παλιάς. Δεν υπάρχει καμμία περίπτωση να μας επιτρέπεται εδώ να παίρνουμε τα πράγματα πιο εύκολα από ότι προηγουμένως. Αλλά η εμπειρία του σύγχρονου ανθρώπου για τους ανθρώπους και τον κόσμο έχει αυξηθή· έχει μάθει ότι δεν είναι πλέον δυνατόν να αιχμαλωτίση την ζωή, με όλη της την πολυπλοκότητα και την μοιραία δύναμη, σε έναν μοναδικό, απλό ηθικό τύπο, όπως, «θα κάνης αυτό» και «δεν θα κάνης εκείνο»· και η αλήθεια είναι ότι βρίσκεται τώρα μπροστά σε μια πιεστική ανάγκη για έναν νέο ηθικό προσανατολισμό. Ακριβώς επειδή οι παλιές θρησκευτικές και ηθικές αξίες έχουν χάσει την επίδρασή τους επάνω στον σύγχρονο άνθρωπο, και επειδή αυτός με την σειρά του έχει χάσει το στήριγμα που αυτές του έδιναν στην ζωή, βρίσκεται μπροστά στο πιο σοβαρό κίνδυνο – ένα κίνδυνο που εκφράζεται σε πιο φανερή μορφή στους άρρωστους ανθρώπους που ο ψυχοθεραπευτής συναντάει στο ιατρείο του κάθε μέρα, αλλά που επιδρά εξ ίσου επάνω στους ονομαζόμενους φυσιολογικούς ανθρώπους που κάνουν τους πολέμους μας, επαναλαμβάνουν περιοδικά τους διωγμούς μας, σχεδιάζουν και προετοιμάζουν τα αναγκαία μέσα για να υλοποιήσουν τους σκοπούς τους.
Μια έκφραση αυτής της σοβαρής ηθικής κρίσης είναι η μηδενιστική απελπισία σχετικά με τον άνθρωπο, η οποία είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό της τέχνης και της φιλοσοφίας του καιρού μας. Αλλά η δημιουργική ικανότητα του ανθρώπου και (αν και αυτό δεν είναι στην ουσία το ίδιο πράγμα) η δημιουργική ικανότητα της ανθρώπινης ψυχής, παραβλέπεται εσκεμμένα σε αυτό το σημείο. Από την άλλη μεριά, η ψυχολογία του βάθους ενδιαφέρεται κυρίως γι’ αυτό ακριβώς το θέμα: η δημιουργική ικανότητα του ανθρώπου και οι μέθοδοι ενθάρρυνσης της αυθεντικής έκφρασής της είναι στην ουσία το βασικό πρόβλημα ολόκληρης της ψυχοθεραπείας. (Βλέπε το κείμενο του συγγραφέα με τίτλο «Η δημιουργικότητα σαν κεντρικό πρόβλημα της ψυχοθεραπείας», που παρουσιάσθηκε στο 4ο Διεθνές Συνέδριο Ιατρικής Ψυχοθεραπείας στη Βαρκελώνη το 1950). Τα φαινόμενα με τα οποία αυτό το βιβλίο ασχολείται, και στα οποία βασίζει τα συμπεράσματά του, δεν είναι τίποτε άλλο από αυτές τις ίδιες δημιουργικές διαδικασίες, οι οποίες, τείνοντας προς τον στόχο της ολοκλήρωσης, βρίσκονται σε λειτουργία μέσα στον σύγχρονο άνθρωπο.
Η κύρια αιτία της δυσκολίας που συνάντησαν πολλοί στην κατανόηση του θέματος αυτού του βιβλίου, και η πηγή των περισσότερων παρανοήσεων που αυτό αντιμετώπισε, βρίσκεται στην επικρατούσα σήμερα άγνοια ως προς το τί συμβαίνει από ψυχολογική άποψη μέσα στον σύγχρονο άνθρωπο. Το ηθικό πρόβλημα είναι, στην πραγματικότητα, μόνο ένα κομμάτι του γενικού προβλήματος της εσωτερικής μεταμόρφωσης, που συμβαίνει τώρα μέσα στον σύγχρονο άνθρωπο· και για να εξηγήσω πιο καθαρά πώς – και γιατί – συμβαίνει αυτό, πρόσθεσα στο βιβλίο με την μορφή ενός παραρτήματος τις «Σκέψεις μου σχετικά με την σκιά», (Σημ.: από το έργο «Η ψυχολογία», Τόμος 2, Νο 7/8, 1950) στις οποίες, ίσως, αυτό το πλέγμα των σχέσεων παίρνει περισσότερο σαφή έκφραση, και επίσης – πράγμα ακόμη πιο σημαντικό – του δίνεται εκεί η σωστή του θέση και προοπτική μέσα στο όλο φάσμα των προβλημάτων που μας περιβάλλουν.
Οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν ώστε να υποδειχθή ο δρόμος στον οποίο ο σύγχρονος άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να προχωρήση αντιμετωπίζοντας το κακό – και αυτό, κατά κύριο λόγο, είναι και το θέμα μας –, θα πρέπει σίγουρα να θεωρηθούν σαν θέμα επείγουσας προτεραιότητας, δεδομένου ότι, συνειδητά ή ασυνείδητα, το πρόβλημα του κακού είναι κάτι που καίει στην καρδιά καθενός από εμάς. Αυτή η αίσθηση επείγουσας ανάγκης – όπως με χαρά παραδέχομαι, τόσα χρόνια μετά την συγγραφή αυτού του βιβλίου – έδωσε πράγματι μια οξύτερη μορφή σε μερικές από τις διατυπώσεις μου – χωρίς εντούτοις, κατά την άποψή μου, να τις κάνη υπερβολικά οξείες. Δεν μπόρεσα να πείσω τον εαυτό μου να μεταβάλλη αυτές τις διατυπώσεις, όπως μου είχε προταθεί. Ο μαχητικός τόνος μεγάλου μέρους αυτού του βιβλίου οφείλεται όχι μόνο στην ιδιοσυγκρασία του συγγραφέα, αλλά επίσης στο γεγονός ότι το βιβλίο ισοδυναμεί με μια κήρυξη πολέμου ενάντια σε μια ηθική, που η πρακτική της ανεπάρκεια έχει φέρει τον σύγχρονο άνθρωπο στο χείλος της απελπισίας. Δεν μου προσφέρει ευχαρίστηση το να είμαι «πηγή ενόχλησης»· πρόκειται όμως για μια βαθειά, και όπως την αντιλαμβάνομαι, θρησκευτική ευθύνη, που βαραίνει τόσο πολύ επάνω στον ψυχοθεραπευτή σήμερα, ώστε τον εμποδίζει να παραμένει αόριστος, ιδιαίτερα σε μια κατάσταση, όπου πολλές φορές αυτή ακριβώς η ανούσια αοριστία της ηθικής και θρησκευτικής του στάσης βάζει σε κίνδυνο τον σύγχρονο Δυτικό άνθρωπο. Ένας από τους κύριους αντικειμενικούς σκοπούς αυτού του βιβλίου είναι να υπογραμμίση ότι μια αυθεντική ηθική στάση μπορεί να γεννηθή μόνο (εάν τελικά μπορεί ) από τον σεβασμό γι’ αυτά που συμβαίνουν μέσα στην ανθρώπινη ψυχή.
Θα ήθελα με αυτή την ευκαιρία να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον δάσκαλο και φίλο μου C.G.Jung, όχι μόνο για την πρωτοποριακή δουλειά μιας ολόκληρης ζωής, επάνω στην οποία έχει βασισθεί το δικό μου έργο, αλλά επίσης για έναν μεγάλο αριθμό από προτάσεις διορθώσεων, που μπόρεσα να τις ενσωματώσω σε αυτήν την μετάφραση. Δεν χρειάζεται να προσθέσω ότι η ευθύνη γι’ αυτό το έργο παραμένει αποκλειστικά δική μου.
Μια τελευταία αμφιβολία: μήπως αυτή η καινούργια ηθική, που υποτίθεται ότι είναι τόσο ουσιώδης για τον σύγχρονο άνθρωπο, είναι «άκαιρη» σε μια εποχή που η παλιά ηθική, η οποία προετοίμασε και τον δρόμο σ’ αυτήν εδώ, φημίζεται περισσότερο για την παραβίασή της απ’ όσο για την τήρησή της; θα ήθελα να απαντήσω σ’ αυτό το ερώτημα λέγοντας μια Χασιδική ιστορία.
Κάποτε, ο ραββίνος Jechiel Meir από το Gostynin είχε παρακολουθήσει την Γιορτή των Εβδομάδων με τον δάσκαλό του στο Kozk. Όταν επέστρεψε στο σπίτι του, ο πεθερός του τον ρώτησε: – «Λοιπόν, η Αποκάλυψη (σημ.: Η αποκάλυψη του Νόμου στον Μωυσή στο όρος Σινά) δόθηκε με διαφορετικό πνεύμα εκεί που ήσουνα από ότι κάπου αλλού;» – «Σίγουρα», ήταν η απάντηση. – «Τι εννοείς» ξαναρώτησε ο πεθερός του. – « Εσύ εδώ, πώς θα καταλάβαινες, για παράδειγμα, την εντολή “ου κλέψεις”. Ρώτησε με την σειρά του ο ραββίνος Jechiel. – «Λοιπόν, φυσικά», απάντησε ο πεθερός του, «ότι δεν επιτρέπεται να κλέβη κανείς από τον γείτονά του». – «Αυτή την εντολή δεν χρειάζεται πια να την δίνουν σ’ ε μ α ς» είπε ο ραββίνος Jechiel. – « Στο Kozk την ερμηνεύουν ως εξής: Δεν επιτρέπεται κανείς να κλέβη από τον εαυτό του!». (Martin Buber: «Ιστορίες τωνHasidin», Ζυρίχη, 1949).
Erich Neumann, Tel Aviv, 1959
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
HANS JONAS Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ‘ΕΥΘΥΝΗΣ’ (9)
ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΜΙΑΣ ΗΘΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Δυό είναι τα ερωτήματα που τίθενται ξεκινώντας τήν θεωρητική μας εργασία: Ποιες είναι οι βάσεις, τα θεμέλια μιας ηθικής, όπως την απαιτεί η καινούργια πράξη; Και ποια είναι η προοπτική, ότι η πειθαρχία την οποίαν απαιτεί αυτή η ηθική, θα ‘επιβληθή’ στις πρακτικές υποθέσεις τών ανθρώπων; Το πρώτο ερώτημα ανήκει στη διδασκαλία τών αρχών τής ηθικής, το δεύτερο στη διδασκαλία τής χρήσης τους – και στην περίπτωσή μας, που αφορά στη δημόσια πράξη, στην πολιτική θεωρία. Είναι δε τόσο ισχυρότερο εδώ το πολιτικο-πρακτικό ερώτημα, καθ’ όσον πρόκειται για το ‘μακρυνό’ Καλό ή Αναγκαιότητα, για το οποίο και μπορούμε ακόμα πιο δύσκολα να αποφανθούμε, πώς μπορεί (άραγες…) να επηρεάση η ενδεχόμενη γνώση τών λίγων την πράξη τών πολλών. Ακριβώς όμως προς χάριν αυτής τής επίδρασης, στην οποίαν και αναφέρονται τελικά όλα, πρέπει να προφυλαχθούν κατ’ αρχάς οι ίδιοι οι συνήγοροί της από κάθε υποψία αυθαιρεσίας, που σημαίνει πως δεν πρέπει να αφεθούμε στο συναίσθημα, αλλά να βασιστούμε θεωρητικά σε μια και συνετήν αρχή. ( Ή ότι πρέπει η πίστη, στην οποίαν και βασίζεται τελικά, με όλες τις απαιτήσεις της, η αξιολογική μας γνώση, να είναι μια «καλώς διανοηθείσα» πίστη.) Γι’ αυτό και το επείγον τών βασικών ερωτημάτων, των οποίων η καλύτερη δυνατή απάντηση είναι, παραβλέποντας το θεωρητικό ενδιαφέρον, πρακτικά σημαντική προς χάριν τής αυθεντίας, που μπορούν να την επιβεβαιώσουν στη διαμάχη τών απόψεων οι ίδιες (και μόνον…) οι συνέπειές της, και για την οποίαν (‘αυθεντία’…) δεν επαρκεί το απλώς εύλογο ή και η συναισθηματική προφάνεια μιας πρότασης που λέει, ότι οφείλουμε να ενδιαφερόμαστε μέσα απ’ την καρδιά μας για το μέλλον τής ανθρωπότητας και του πλανήτη. Το ερώτημα «γιατί άραγες;» μπορεί να τεθή ακόμα κι εδώ με απόλυτη ελευθερία και καθόλου επιπόλαια, κι αν μένουμε (παρ’ όλ’ αυτά…) ‘χρεωμένοι’ ως προς μιαν (έστω και ατελή) απάντηση, είναι τότε περιορισμένο και το δικαίωμά μας να μιλήσουμε για μιαν υποχρεωτικήν ηθική, βασιζόμενοι το πολύ-πολύ στην πειστική δύναμη του συναισθήματός μας. Η οποία και θα είναι τόσο λιγότερο επαρκής, όσο περισσότερο θα προχωρούμε απ’ τη βασική – και ελάχιστα αμφισβητούμενη ή και εκούσια αποδεκτή – βασική πρόταση, ότι πρέπει γενικώς να υπάρχη ένα μέλλον (πρόταση για την οποία δεν φαίνεται να χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη πειθώ, παρ’ όλο που πρόκειται βέβαια για τη σοβαρώτερη απ’ όλες τις ‘αρχές’), στις πιο ειδικές προτάσεις για ένα ‘συγκεκριμένο’ μέλλον – προτάσεις που προκαλούν, με όλο και μεγαλύτερο ‘δικαίωμα’, ερωτήσεις τού τύπου «γιατί; και πού βασίζεται ακριβώς αυτή η προτίμηση; και οποιαδήποτε προτίμηση; αλλά και κάθε γενικώς διαπίστωση;». Μια εφικτή αλήθεια, ως αντικείμενο φιλοσοφικής γνώσης, μας χρειάζεται άρα εδώ πριν απ’ όλα.
ΘΕΜΕΛΙΑΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Ι. Ιδανική και πραγματική γνώση στη «μελλοντική ηθική»
1. Το επείγον τού ερωτήματος περί ‘αρχής’
2. Επιστήμη δεδομένων για τις απώτερες επιδράσεις τής τεχνικής δράσης
‘Ζητείται’ όμως αμέσως κατόπιν μια άλλη αλήθεια, που είναι υπόθεση επιστημονικής γνώσης, μια αλήθεια δηλ. όσον αφορά στη συναγόμενη μελλοντική κατάσταση τού ανθρώπου και του κόσμου, κατάσταση που οφείλουμε να υποτάξουμε στην κρίση εκείνης τής πρώτης και φιλοσοφικής αλήθειας, και απ’ την οποίαν θα κριθούν τότε αναδρομικά και οι παρούσες μας πράξεις, που ‘οδηγούν’ σίγουρα ή και πιθανώς ή και ως απλή δυνατότητα σε κείνην την ‘κατάσταση’. Αυτή η (θεωρητική πάντως ακόμα) πραγματική και ενδεχόμενη γνώση τών ‘δεδομένων’ κινείται ανάμεσα στην ιδανική γνώση τής ηθικής διδασκαλίας τών αρχών και την πρακτική γνώση τής πολιτικής εφαρμογής, η οποία και μπορεί να ‘επιχειρήση’ μ’ αυτά κατ’ αρχάς τα υποθετικά ευρήματα για τα αναμενόμενα, και είτε να τα προωθήση είτε να τα αποτρέψη. Πρέπει να διαμορφωθή άρα μια επιστήμη ‘προβλέψεων’ ή ‘προγνώσεων’ και μια «συγκριτική μελλοντολογία».
3. Η συμβολή αυτής τής επιστήμης στη γνώση τών αρχών: ‘ευρετική’ (Heuristik)
τού φόβου (ή: αναζητώντας ή ανακαλύπτοντας τον φόβο…)
Δεν χωρίζεται ωστόσο κατά κανέναν τρόπο αυτό το συνδετικό και συγκεκριμένο ενδιάμεσο ‘μέλος’ απ’ το βασικό ‘μέρος’· χρησιμοποιείται δε μάλλον ήδη ‘ευρετικά’ (heuristisch) μέσα σ’ αυτό (( ‘Ισως: για να αναζητήσουμε ή να ανακαλύψουμε κάτι… )) . Όπως δεν θα γνωρίζαμε δηλ. για την αγιότητα της ζωής, αν δεν υπήρχε ο φόνος, και δεν έφερνε στο φως η εντολή «Ου φονεύσεις» αυτήν την αγιότητα· ούτε για την αξία τής ειλικρίνειας, αν δεν υπήρχε το ψέμμα, ούτε για την ελευθερία, αν δεν υπήρχε η ανελευθερία, κ.ο.κ. – έτσι μας βοηθά κι εδώ, στην περίπτωση μιας αναζητούμενης ηθικής τής ‘μακρινής ευθύνης’, που δεν έχει φανερώσει ακόμα κάποια ‘παράβαση’ στην τωρινή μας πραγματικότητα (( ; )) , η προβλεπόμενη κατ’ αρχάς παραμόρφωση του ανθρώπου στο να διαφυλάξουμε την έννοια του ανθρώπου, ‘μεταχειριζόμενοι’ ακριβώς αυτήν την απειλή για να εξασφαλίσουμε, τρομάζοντας μπροστά της, μιαν αληθινή ανθρώπινη εικόνα. Όσο δεν γνωρίζουμε τον κίνδυνο, δεν γνωρίζουμε και τί πρέπει να προστατεύσουμε και γιατί: η δε γνώση προκύπτει απ’ το ότι είναι όλα, ενάντια σε κάθε λογική και μέθοδο, ενώπιόν μας. Κάτι που μας διδάσκει, μέσα απ’ την προπορευόμενη της γνώσης ‘εξέγερση’ του αισθήματος, να βλέπουμε την αξία, της οποίας η απαξίωση τόσο μάς προσβάλλει. Γνωρίζουμε κατ’ αρχάς τί ‘παίζεται’, όταν γνωρίζουμε ότι όντως κάτι ‘παίζεται’.
Γιατί έτσι μάς ορίσθηκε κάποτε: να είναι για μας απείρως ευκολώτερη η γνώση τού κακού (malum) απ’ τη γνώση τού καλού (bonum)· η οποία γνώση τού κακού είναι πιο άμεση, πιο επιτακτική, πολύ λιγότερο εκτεθειμένη στις διαφορετικές απόψεις, και προπάντων ‘ανεπιτήδευτη’, ‘φυσική’: η απλή παρουσία τού κακού μάς την επιβάλλει, ενώ το καλό μπορεί να μην το αντιληφθούμε, και μπορεί να παραμείνη, αν δεν σκεφτούμε (όπου και πρέπει να υπάρχη κάποια ιδιαίτερη αφορμή), άγνωστο. Δεν έχουμε καμμιάν αβεβαιότητα για το κακό, όταν το βιώνουμε· ενώ για το καλό βεβαιωνόμαστε συνήθως μέσα από έναν ‘παράδρομο’ του κακού. Και είναι αμφίβολο, αν θα είχε υμνήσει ποτέ κανείς την υγεία, χωρίς να έχει δη τουλάχιστον την ασθένεια, ή την εντιμότητα χωρίς να έχη δη την αχρειότητα, ή και την ειρήνη, χωρίς να γνωρίζη την αθλιότητα του πολέμου. Γνωρίζουμε δηλ. πολύ καλύτερα αυτό που δεν θέλουμε απ’ αυτό που θέλουμε. Γι’ αυτό και πρέπει να ‘συμβουλεύεται’ (να λαμβάνη υπ’ όψιν της…) πρώτα τούς φόβους μας και μετά τις επιθυμίες μας, ώστε να εξακριβώνη τις πραγματικές μας ‘εκτιμήσεις’, η ηθική φιλοσοφία (σ.σ. 1, στο τέλος τής ανάρτησης…)· και παρ’ όλο που δεν είναι αναγκαίως το πιο ‘φοβερό’ αυτό που φοβόμαστε περισσότερο, κι ακόμα λιγότερο το ύψιστο αγαθό το αντίθετό του (το οποίο ύψιστο αγαθό μπορεί να είναι μάλλον εντελώς ελεύθερο απ’ την αντίθεση προς ένα κακό) – παρ’ όλο που δεν αποτελεί άρα, σίγουρα, την τελευταία λέξη στην αναζήτηση του καλού η ‘ευρετική’ (Heuristik) τού φόβου, παραμένει ωστόσο ένας υψίστης σημασίας πρώτος λόγος, που πρέπει στο έπακρο να τον αξιοποιούμε σ’ ένα πεδίο, όπου διαθέτουμε τόσες λίγες ανεπιτήδευτες και ‘φυσικές’ λέξεις.
4. Το «πρώτο χρέος» τής ‘μελλοντικής’ ηθικής: η δημιουργία μιας ‘ιδέας’ ή μιας
‘παράστασης’ των μελλοντικών επιδράσεων
Εκεί που δεν διαθέτουμε μάλιστα ως ‘φυσικόν’ αυτόν τον λόγο (τού φόβου…), έχουμε υποχρέωση να τον αναζητήσουμε, γιατί είναι κι εκεί απαραίτητο να μας καθοδηγήση ο φόβος. Κι αυτή είναι η περίπτωση στην αναζητούμενη εκ μέρους μας «μελλοντική ηθική», όπου δεν υπάρχει ακόμα η εμπειρία τού ‘φοβερού’ και ίσως και καμμιά αναλογία στις παρελθούσες ή και παρούσες εμπειρίες. Εκεί πρέπει να αναλάβη λοιπόν το ‘ιδεατό’ κακό τον ρόλο τού εμπειρικού κακού, μια ‘ιδέα’ που δεν συνίσταται όμως αφ’ εαυτής, αλλά πρέπει εσκεμμένα να δημιουργηθή: καθίσταται άρα η ίδια η προνοητική δημιουργία αυτής τής ‘ιδέας’ μια πρώτη, και εισαγωγική τρόπον τινά υποχρέωση της αναζητούμενης εδώ ηθικής.
(σ.σ. 1: Κάτι που έχει προσεχθή ελάχιστα, απ’ όσο γνωρίζω, στην ηθική φιλοσοφία. Η οποία και έχει τείνει, αναζητώντας την έννοια του Καλού, που την αφορά, να ‘συμβουλεύεται’ και να λαμβάνη υπ’ όψιν της την επιθυμία μας – με τη σωκρατική βέβαια προϋπόθεση, ότι πρέπει να είναι ακριβώς το Άριστο αυτό που πιο πολύ επιθυμούμε -, ενώ θα μας έδειχνε παρ’ όλ’ αυτά καλύτερα τον δρόμο ο φόβος μας. Ο πλατωνικός «Έρως» - “Eros”, ή η «όρεξη» - “appetitus” τού Αυγουστίνου, που είναι απ’ τη φύση τους ένα ‘καλό’ και οδηγούν τελικά στο όντως Καλό, είναι παραδείγματα αυτής της αναφοράς στήν επιθυμία. Κάτι που μπορεί να είναι ασφαλώς για μιαν εντελώς γνωρίζουσα, και συνειδητή πέρ’ απ’ αυτό επιθυμία, τελικά σωστό. Πώς μαθαίνουμε όμως να γνωρίζουμε την επιθυμία μας; Προσέχοντας (απλώς…) στις προβαλλόμενες επιθυμίες; Ασφαλώς όχι. Αυτό που επιθυμώ π.χ. περισσότερο απ’ τα εξής δύο: να μου αρέση το καθημερινό γεύμα, ή να παραμείνη υγιές το παιδί μου, αυτό δεν μπορώ καθόλου να το ‘συμπεράνω’ απ’ τη δύναμη της εκάστοτε επιθυμίας – όπου η μια με πληροφορεί καθημερινά, ενώ η άλλη δεν χρειάζεται καν να με πληροφορήση – και τη σύγκρισή τους. Αν πρέπη όμως να φοβάμαι για την υγεία τού παιδιού μου, επειδή υπάρχει ξαφνικά ένας λόγος γι’ αυτό, τότε το γνωρίζω)
( συνεχίζεται )