HANS URS VON BALTHASAR--ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ (THEO-LOGIK) (36)

Συνέχεια από  Σάββατο, 17 Αυγούστου 2018

                                         
                                    HANS URS VON BALTHASAR

                                     ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ  (THEOLOGIK)

                                                 Τρίτος Τόμος

             ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ  (DER GEIST DER WAHRHEIT)

        (Οι δύο προηγούμενοι τόμοι: 1) Αλήθεια τού κόσμου (Wahrheit der Welt), 2)    Αλήθεια τού Θεού (Wahrheit Gottes) )

                                                      Johannes Verlag, 1987

                                             4.  ΓΙΑ ΤΟ ΦΙΛΙΟΚΒΕ

Eίμαστε καλά ή τόχουμε χαμένο;

         Δεν μιλά λοιπόν ο λόγος τού αγίου Ειρηναίου για «τα δυό χέρια τού Πατρός», για την ‘τυποποιημένη’ αργότερα απ’ τους Έλληνες θεολογία τής μοναρχίας τού Πατρός, απ’ την οποία  (( ! ))  και προέρχονται αποκλειστικά τα δυό άλλα θεїκά πρόσωπα  (( ! )) ; Και πώς θα μπορούσε να είναι ένα απ’ τα χέρια, ο Υιός, συναίτιος, ή να συμμετέχη τουλάχιστον κατά κάποιον οιονδήποτε τρόπο στη γένεση του άλλου; Νάτο λοιπόν το ‘πονεμένο’ (το ‘θλιβερό’, το ‘δυσάρεστο’…) ερώτημα περί τού Φιλιόκβε, το οποίο δεν θέλουμε κατά κανέναν τρόπο να το ‘διαδώσουμε’, ύστερα από μια χιλιόχρονη διαμάχη  (( ! )) , άλλη μια φορά in extenso (ευρέως…), αλλά να το εντάξουμε μάλλον, όσο γίνεται πιο έγκυρα, στη συνάφεια των μέχρι τώρα απόψεων.

       Είναι γνωστή η ιστορία   (( Έγινε ήδη ιστορία, άρα δεδομένο, ανεξάρτητα απ’ την αλήθεια και την αίρεση, όπως π.χ. στα σύγχρονα ‘πολιτικά’ είναι ‘ιστορία’ η «Ψευδο-μακεδονία» ή το «Ψευδο-τουρκοκυπριακό κράτος»… )) : στο κέντρο βρίσκεται – μετά από μια μακρά περίοδο ειρηνικής συνύπαρξης δυό διαφορετικών θεολογούμενων (Theologumena) για το κοινό δόγμα τής Τριάδος – η (παραδεδομένη απ’ τον Τερτυλλιανό, τον Νοβάτιο, τον Χιλάριο, τον Αμβρόσιο και τον Βικτορίνο και συμπληρωμένη απ’ τον Αυγουστίνο) άποψη της Δύσης για την εκπόρευση του Πνεύματος απ’ τον Πατέρα και τον Υιό (filioque), διατυπωμένη ήδη απ’ τον Λέοντα Ι (εκοιμ. το 461) σε μιαν επιστολή του στον επίσκοπο της Astorga, επαναληφθείσα από μιαν ισπανική σύνοδο (Synode) το 447, θεωρηθείσα ως υποχρεωτική απ’ την 3^η σύνοδο του Τολέδο το 589, αμφισβητηθείσα για πρώτη φορά απ’ την Ανατολή επί Πάπα Μαρτίνου (649-653), αλλά ερμηνευθείσα ως συμβιβαστή απ’ τον Μάξιμο Ομολογητή και τον ίδιον Πάπα, επιβληθείσα απ’ τον Μέγα Κάρολο και υποβληθείσα για εισαγωγή στο ρωμαїκό Πιστεύω (Credo) απ’ τον Πάπα Λέοντα ΙΙΙ (που την απέσυρε ωστόσο προς χάριν τής ειρήνης με την Ανατολή)· εισαγωγή που επετεύχθη μόνον αφού παρόξυνε τη διαφορά σε αποφασιστική διαφορά διδασκαλίας (ξεκινώντας απ’ το «μόνον» απ’ τον Πατέρα) το 867 ο Φώτιος· συνέβη άρα μετά απ’ αυτήν την περίοδο το (οριστικό…) Σχίσμα ανάμεσα στις Εκκλησίες, το 1054 υπό τον Μιχαήλ Κηρουλάριο.  (( Μαθαίνουμε εδώ και το εξής ‘εκπληκτικό’ για εμάς τους ‘αδαείς’: ότι η «πρώτη χιλιετία», η πολυδιαφημισμένη «πρώτη χιλιετία» από τους ‘δικούς’ μας Ζηζιούλα, Βαρθολομαίο κ.λπ., όπου είμασταν όλοι μαζί οι χριστιανοί, δεν υπάρχει για τους Λατίνους! Η διαφορά τού filioque είναι γι’ αυτούς και χρονολογικά ριζική, έστω και εκ των υστέρων! Το filioque είναι το ‘καμάρι’ τους, με το οποίο και ζητούν πάντοτε να υποτάξουν την Εκκλησία τού Κυρίου… )) . Η εισαγωγή  απ’ τούς Λατίνους, αυτής τής απορριφθείσας αργότερα απ’ την Ανατολή έννοιας στο Πιστεύω Νίκαιας και Κωνσταντινούπολης, αποτελεί και την κινητήρια δύναμη της θεολογικής διαμάχης, που αναζωπυρούται συνεχώς έκτοτε με μονομερείς κατηγορίες τών Ελλήνων κατά τών Λατίνων, ενώ γίνονται από λατινικής πλευράς, μετά και τις αποτυχημένες προσπάθειες συμφιλίωσης στις συνόδους Λυών (1274) και Φλωρεντίας (1439 κ.ε.), ολοένα και περισσότερες ‘παραχωρήσεις’ (Avance) στη σύγχρονη εποχή: με την παραίτηση απ’ την απαγγελία τού filioque στη Λειτουργία (Liturgie) (Κλήμης VIII, 1592-1605, Βενέδικτος XIV, 1740-1758), την ‘άδεια’ στην ελληνο-ουνιτική Εκκλησία να το παραλείψη, την παραίτηση απ’ αυτό κατόπιν συμφωνίας τών ορθοδόξων με τους παλαιοκαθολικούς και τους αγγλικανούς, και την παραίτηση σε αυξανόμενο βαθμό και από τούς ‘καθολικούς’: ο Scheeben επαινεί την ελληνική διατύπωση ως «οργανική» διατύπωση, ο Paul Henry γράφει ένα ‘βίαιο’ άρθρο «Κατά τού Filioque», οι Garrigues, Boyer, Congar εύχονται την απομάκρυνσή του για λόγους εκκλησιαστικής ειρήνης, τονίζοντας ταυτόχρονα, ότι θά ’πρεπε και οι Έλληνες να το ‘ανταποδώσουν’, αναγνωρίζοντας ως δυνατή (πιθανή….) θεολογική ερμηνεία τού κοινού τριαδικού δόγματος το Filioque, όπως μπορούν να δεχθούν την ισχύ τής ελληνικής ερμηνείας και οι Λατίνοι    (( Πάρε – δώσε, με την αποκαλυφθείσα Αλήθεια… Δεν πιστεύουν!... Ούτε καν σε όσα οι ίδιοι, αυθαίρετα, λένε!... Και καλά κάνουν και μας το δείχνουν… Εμείς πού βρισκόμαστε;… )) . Την ίδια δε πρόταση γεφύρωσης της διαφοράς – μια κοινή, δογματικά τεκμηριωμένη πίστη στην Αγία Τριάδα, με περισσότερες πιθανές διατυπώσεις – απευθύνουν και καλβινιστές όπως ο Moltmann, αλλά και ορθόδοξοι όπως ο Bobrinskoy. Πίσω μάλιστα απ’ αυτήν την πρόταση βρίσκονται οι περίφημες θέσεις τού Bolotov, εκ των οποίων η τελευταία λέει τα εξής: «Δεν προκάλεσε το ερώτημα του Filioque τη διάσπαση της Εκκλησίας, και δεν μπορεί άρα να θεωρηθή, εφ’ όσον είναι μια ‘ιδιωτική’ (προσωπική, ιδιαίτερη – private) θεολογική άποψη, ως ένα impendimentum dirimens (εμπόδιο που διαιρεί…)».

        Υπάρχει ωστόσο μια τουλάχιστον εξίσου σημαντική ΄καταγγελία’ τής Δύσης απέναντι στην Ανατολή   (( Ξεύρουν ότι είναι διαχωρισμένοι απ’ την Εκκλησία τού Κυρίου, και προσπαθούν να τεκμηριώσουν ‘λογικά’ τη δυνατότητα ενός διαχωρισμού!… )) : στη δεύτερη Σύνοδο, που συγκάλεσε ο Θεοδόσιος στην Κωνσταντινούπολη (381), και που αυτο-ονομάσθηκε οικουμενική, δεν προσκαλέσθηκε ούτε ο Πάπας ούτε οι αντιπρόσωποί του ούτε και κανένας δυτικός επίσκοπος   (( ; ))  (ενώ συνήλθε στο μεταξύ μια λατινική Σύνοδος υπό τον Αμβρόσιο στη Ρώμη, που εξέφρασε ήδη το Filioque με το ‘πνεύμα’ – όπως το εννοούσε – τού Τερτυλλιανού)· η Σύνοδος στην Έφεσο (431) δεν αναγνώρισε τα όσα έγιναν στην Κωνσταντινούπολη· και μόνον τριάντα χρόνια αργότερα αναγνωρίστηκε, από Έλληνες και Λατίνους, στη Χαλκηδόνα ως οικουμενική η Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης. Είχε συμπληρωθή όμως τότε και η ‘συστηματική’ (Systematik), το σύστημα του Αυγουστίνου, και είχε ήδη αναγγείλει, όπως είπαμε, το Filioque ο Πάπας Λέων. Η δε αναγνώριση του ορισμού τού 381 από τούς Λατίνους, δεν μπορούσε παρά να αντιστοιχή στη δική τους κατανόηση, προς την οποίαν και δεν αντέδρασαν τότε οι Έλληνες    (( Αυτή είναι η ιστορία τής «πρώτης χιλιετίας» κατά τούς σύγχρονους απολογητές τού καθολικισμού: από τότε υποστηρίζαμε το Filioque, λένε, ήταν η δική μας ‘άποψη’ και ‘κατανόηση’, υπάρχουν πάντα δυό διαφορετικές ‘απόψεις’ και ‘κατανοήσεις’… )) .

     Μετά απ’ αυτήν τη σύντομη ‘ανάμνηση’ των ιστορικών δεδομένων, μπορούμε να ‘περάσουμε’ και στη θεολογία, όπου και συναντάμε πρώτα-πρώτα το ‘περίεργο’ γεγονός, ότι καταγγέλλουν πολλές φορές τα ίδια πράγματα ως απαράδεκτα η μια για την άλλην και οι δυό πλευρές.

      ( συνεχίζεται )

ΤΑ ΔΥΟ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕΙ ΤΟ ΘΕΙΟ ΣΧΕΔΙΟ. 
ΟΙ ΔΥΤΙΚΟΙ ΔΕΝ ΚΑΤΟΡΘΩΣΑΝ ΝΑ ΑΠΟΔΕΧΘΟΥΝ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΟΠΑΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΡΜΗΝΕΥΣΟΥΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΟΥΤΕ ΤΗΝ ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ. 
ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΕΙΝΑΙ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ ΣΗΜΕΡΑ, ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ.

Αμέθυστος