ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΗΣ (13)

Συνέχεια από: Κυριακή 31 Μαρτίου 2019

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΗΣ 

και ο Χριστιανικός Πλατωνισμός.

τού Salvatore Lilla.

5. Συνέσιος ο Κυρηναίος (συνέχεια).

        

  Η απορροή τού αγαθού φανερώνεται κατ'αρχάς, στην γονιμοποιό θέληση τού Πατρός, ταυτόσημη με τους πόνους τής γέννας (Ι, 218-219). Μία τέτοια θέληση και ένας τέτοιος πόνος και μόχθος έχουν την υποστατική τους πραγματικότητα στην θηλυκή οντότητα η οποία αντιπροσωπεύεται απο την Μητέρα (ΙΙ, 101), το πνεύμα το Άγιο (πνοιά-πνοιά αγία ΙΙ, 98 V, 32), το οποίο στον Συνέσιο παρουσιάζεται σαν το δεύτερο μέλος, το μεσαίο, τής Αγίας Τριάδος και δέν πρέπει επομένως να ταυτισθεί με το τρίτο αλλά με το δεύτερο πρόσωπο στην Τριάδα. Αυτή η θέση, η οποία είναι αρκετά ασυνήθιστη, τού Πνεύματος Αγίου στο εσωτερικό τής Τριάδος, ξεχωρίζει βαθύτατα και διαχωρίζει την Τριαδική Θεολογία τού Συνέσιου όχι μόνον απο εκείνη που ήταν συνήθης τον IV αιώνα αλλά και απο την αρχαία παράδοση τής Εκκλησίας, κατά την οποία το Αγιο Πνεύμα αναφέρεται σαν τρίτο (2 Κορ. 13,3). Ανήκει στον Hadot η διευκρίνηση ότι το Άγιο Πνεύμα τού Συνέσιου, εννοημένου σαν θηλυκή οντότης και σαν δεύτερο μέλος της Τριάδος, αντιστοιχεί στην θηλυκή δύναμη η οποία στα Χαλδαϊκά Λόγια και στους νεοπλατωνικούς σχολιαστές εμφανίζεται σαν ενδιάμεσο μέλος ανάμεσα στον Πατέρα και τον Πατρικό Νού: ο A.Smith έχει δίκαιο δηλώνοντας ότι ο Συνέσιος υποστατικοποίησε τον όρο δύναμις! Εδώ μπορούμε να προσθέσουμε ότι αυτή η γεννητική θέληση, αυτή η Μητέρα στον Πόνο, αυτή η πνοιά ή Άγιο Πνεύμα, όχι μόνον αντιστοιχεί στην "απορρέουσα ενέργεια" ή "ζωή" του σχολίου τού Πορφύριου στον Παρμενίδη αλλά και στην "πολύ δύναμη", στην ενέργεια που κυλά στην απειρία, του Πλωτίνου, στο άπειρο του Πορφύριου και Ιάμβλιχου, την άπειρη δύναμη του Πρόκλου και του Δαμάσκιου και πώς η έννοια μιας θηλυκής οντότητος σαν δεύτερου μέλους της Τριάδος σχηματισμένης απο τον Πατέρα, την Μητέρα και τον Υιό, παρουσιάζεται στο αραμαϊκό Ευαγγέλιο που χρησιμοποιούσαν οι Εβιονίτες, σε μερικά γνωστικά συστήματα και σε μερικές θρησκείες της Μέσης Ανατολής. Το Άγιο Πνεύμα προηγείται τού Είναι (Ι, 222: Προούσιος). Αυτό το επίθετο, χρησιμοποιημένο απο τον Πορφύριο, Ιάμβλιχο και Πρόκλο βρίσκει την αντιστοιχία του στην Έκφραση του Πλωτίνου προ ουσίας (πρίν του Είναι) [Ενν. VI 2, 17]. Η εικόνα τού βλαστού, τού βλασταριού, εφαρμοσμένη στο δεύτερο πρόσωπο τής Τριάδος παραπέμπει στην πρόοδο τού Πατρός. Θα μπορούσε να προέρχεται απο τους Χρησμούς ή Λόγους, παρότι σε ένα απόσπασμα αναφέρουν τον όρο βλάστημα στην βάρβαρη ύλη (Ο Πρόκλος χρησιμοποιεί την μετοχή εκβλαστάνοντα και ο Δαμάσκιος ονομάζει κλάδους την πολλαπλότητα τών όντων τα οποία εξέρχονται απο το ένα και δημιουργούν (μορφώνουν) την δεύτερη αρχή. Εξίσου με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα είναι Νούς. Το επίθετο γίνεται σαφέστατο εάν θυμηθούμε ότι ο Πορφύριος ονομάζει νού την ενέργεια η οποία διαχέεται απο την ύπαρξη και η οποία είναι ταυτόσημη με το δεύτερο μέλος της Τριάδος. Η ταυτόχρονη απόδοση στο Άγιο Πνεύμα επιθέτων όπως "μητέρα", "αδελφή", "θυγατέρα" έχει έναν εκπληκτικό παραλληλισμό με την σύλληψη της υπέρτατης δύναμης ακριβώς του Σίμωνος τού Μάγου, όπως μας αναφέρει ο Ιππόλυτος (αιρέσεις VI, 17,3). Ο ρόλος τού συνδέσμου ανάμεσα στο πρώτο και το τρίτο μέλος τής Τριάδος τον οποίο αναθέτει ο Συνέσιος στο μεσαίο μέλος τής Τριάδος είναι επίσης-σύμφωνα με τον Πρόκλο και τον Ιάμβλιχο-μία ιδιότητα η οποία χαρακτηρίζει τα κεντρικά μέλη μιας σειράς : το κέντρο ενώνει μαζί το πιό υψηλό και το πιό χαμηλό μέλος μιας σειράς, καθότι επιτυγχάνει την σύγκλιση τής δυνάμεως τού πρώτου στο τελευταίο και επιτρέπει στο τελευταίο να στραφεί πρός το πρώτο (Ιάμβλ. Μυστ. 1,5).

          Καρπός τού Πόνου τής Μητέρας-Άγιο Πνεύμα είναι ο Υιός, ο Λόγος, "εσύ είσαι ο λόγος του γεννήσαντος". Εξίσου με το Άγιο Πνεύμα και αυτός είναι ένα βλάστημα. Και όπως ο Πατήρ και το Άγιο Πνεύμα, Αυτός είναι ένας Νούς, καθώς αντιστοιχεί στον Νού τού Πατρός, των Χαλδαϊκών Λόγων, στο τρίτο μέλος της υπέρτατης Τριάδος του Πορφύριου-ο νούς πλήρως ανεπτυγμένος, του οποίου η κατεξοχήν λειτουργία είναι η νόησις (η νοητική δραστηριότης)-το πρώτο και υπέρτατο προϊόν τής ενώσεως ανάμεσα στο πέρας και το άπειρο και ταυτοποιούμενο με το απόλυτο όν (ή το Ένα-είναι), όπως και ο Πατρικός νούς και στο ηνωμένον είναι του Δαμάσκιου. Εάν ο Πατήρ είναι η "ιδέα των ιδεών", ο Υιός είναι η πρώτη σπαρμένη μορφή. Το επίθετο προέρχεται απο την θεωρία του Πλωτίνου τού μεταφυσικού νού σαν "γένους των μορφών" και "μορφής των μορφών" (Εν. V, 9,6). Έχει δύο παράλληλα στην θεωρία του Ιάμβλιχου τού "καθαρού νοός" ο οποίος είναι αιτία τής "ουσίας που δίνει την μορφή " και στην "τέλεια μορφή" του Δαμάσκιου η οποία περιέχεται στο Πατρικό Νού. Όπως ο Νούς του Πλωτίνου και ο λόγος του Ωριγένη και των Καππαδοκών, Αυτός είνα σοφία και δημιουργός. Εξίσου με τον λόγο της Στοάς, του Φίλωνος, του Γρ. Νύσσης και το Γρ. Ναζιανζηνού και της ψυχής τού κόσμου τού Πλωτίνου. Αυτός βασιλεύει στο αισθητό σύμπαν. Όπως η ψυχή τού κόσμου τού Πλωτίνου. Αυτός είναι παρών οπουδήποτε στην πληρότητά του!

          Δύο απο τις βασικές έννοιες του Νεοπλατωνισμού-τής "ενότητος στην διαφορά" (ή της διαφοράς στην ενότητα") και εκείνη τής "στάσεως-προόδου-επιστροφής-άφησαν βαθειά ίχνη στην Τριαδική σύλληψη του Συνέσιου. Οι "αχώριστοι χωρισμοί (ο νοητικός χωρισμός διατηρεί αχώριστο αυτό που χώρισε) οι οποίοι χαρακτηρίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα τρία πρόσωπα της Τριάδος αντανακλούν τόσο την θεωρία τού Πορφύριου τής μείξεως ανάμεσα στις νοητικές πραγματικότητες, όσο και του Πλωτίνου, ο οποίος αποκλείει κάθε κενό (διάλειμα) απο τις τρείς ξεχωριστές υποστάσεις. Αναλόγως με την "ύπαρξη" τού Πορφύριου ή τού "Ενός" τού Πλωτίνου, ή μονάς τού Πατρός είναι έκφραση τής σταθερότητος. Παρά την εξάπλωσή της στην πρόοδο, το αγαθό που πρέπει να μορφώσει τις άλλες δύο μονάδες- πρόσωπα της Τριάδος παραμένει στην πηγή του ! Το δεύτερο και το τρίτο πρόσωπο, αφού ξεπήδησαν απο τον Πατέρα, δέν τον εγκαταλείπουν, αλλά συνεχίζουν να κυκλοφορούν γύρω απο Αυτόν" πηδώντας μακρυά απο το κέντρο και γλιστρώντας γύρω απο το κέντρο! Αυτό το φαινόμενο μπορεί να προκληθεί μόνον εξ'αιτίας τής στροφής τους πρός την αρχή τους. Με τον ίδιο τρόπο, στον Πλωτίνο το γεγονός ότι η δύναμις που ξεπηδά απο το Ένα σταματά δίπλα της δίνοντας καταγωγή στο απόλυτο Είναι και στόν Νού, είναι η άμεση συνέπεια τής στροφής τής δυνάμεως πρός την πηγή της (Εν. V. 2, 1).

Συνεχίζεται

Σχόλιο: Πολύτιμο κείμενο το οποίο μας φανερώνει τον αγώνα τών Πατέρων να ξεχωρίσουν την Αγία Τριάδα, απο την εικόνα της στον άνθρωπο. Διότι οι πλατωνικές κα νεοπλατωνικές Τριάδες είναι οι θεωρίες, οι οραματικές εμπειρίες του κατ'εικόνα και του καθ'ομοίωσιν. Σήμερα η Δύση, αρχής γενόμένης απο τον Αυγουστίνο, συνεχίζει να ταυτίζει το κατ'εικόνα (κτιστό) με την Μονάδα εν Τριάδι (το άκτιστο). Όλη η φιλοσοφία τού Προσώπου και η ψευδοθεολογία του Ζηζιούλα απορρέουν απο το κατ'εικόνα, ταυτίζοντάς το με την οικονομία τής σωτηρίας και με την αΐδιο Τριάδα. Μιμούμενοι τους προτεστάντες οι οποίοι ταυτίζουν την οικονομική και την αΐδιο Τριάδα, γεννώντας την γνωστή πλέον ανθρωπολογία! Όλη η σημερινή ορθόδοξη Θεολογία απορρέει απο αυτή την προχειρότητα.

Αμέθυστος.