Απαρχές και μεταμορφώσεις τού περί Θεού ερωτήματος στην σκέψη του Martin Heidegger (ια)

Συνέχεια από: Πέμπτη 25 Απριλίου 2019

Απαρχές και μεταμορφώσεις τού περί Θεού ερωτήματος στην σκέψη τού Martin Heidegger 

Τού Friedrich-Wilhelm von Herrmann

                                                                   

3. «Ο τελευταίος Θεός» ως ο «εντελώς άλλος εναντίον όσων υπήρξαν, ακόμα και εναντίον τού χριστιανικού» Θεού. Ereignis και ο «τελευταίος Θεός»

Η σκέψη περί τού Ereignis διατρέχει στις Συμβολές μια πορεία έξι κεφαλαίων, τα οποία ο Heidegger ονομάζει Fügungen (πεπρωμένο, συνταίριασμα), και τα οποία σχηματίζουν την Fuge (γραμμή επαφής) του Ereignis μέσα στην συνάφεια των συμβεβηκότων. Τα συνταιριασμέτα αυτά είναι τα εξής: ο απόηχος, η πάσα, το άλμα, η εγκαθίδρυση, τα μελλοντικά, ο τελευταίος Θεός. Στο έκτο συνταίριασμα, ο χώρος στον οποίο εμφανίζεται ο «τελευταίος Θεός», είναι το Er-eignis, το οποίο διατυπώνεται ως ορμή αντίστροφη προς την πρόσριψη τού ξέφωτου πού βρίσκεται εν εξελίξει και τής ήδη συντελεσμένης επινόησης τού Da-sein.  Το σύνθημα που καθορίζει το έκτο συνταίριασμα «Ο τελευταίος Θεός» είναι: «Ο εντελώς διαφορετικός εναντίον όσων μέχρι τώρα υπήρξαν, και μάλιστα εναντίον τού χριστιανικού». Στο σημείο αυτό, ο Θεός, στον οποίο αναφέρεται ως τον «τελευταίο», ονομάζεται ο «εντελώς άλλος», ο εντελώς άλλος ως προς τούς «υπήρξαντες», τους ελληνικούς και ρωμαϊκούς, αλλά και τους γερμανικούς, και «μάλιστα», δηλαδή ιδιαιτέρως, πάνω απ’ όλα εναντίον τού χριστιανικού Θεού. Στην βάση της αποστασιοποίησης αυτής τού «τελευταίου Θεού» εναντιον τών υπηρξάντων Θεών, βρίσκεται η θεμελιώδης σκέψη της ιστορίας τού Είναι. Δηλαδή, όλοι οι μέχρι τώρα υπήρξαντες Θεοί ανήκουν σε εκείνο τον προσδιορισμό τού Είναι, που θεώρησε το Είναι ως την ύπαρξη (σαν ιδιότητα) τού υπαρκτού (Seiendheit des Seienden). Στον προσδιορισμό αυτό τού Είναι τού υπαρκτού κρύβονταν η πρωταρχική ουσία τού Είναι, από την οποία το Είναι ξεπηδά ως ύπαρξη (σαν ιδιότητα, Seiendheit), η αλήθεια ως το ξέφωτο του Είναι. Οι ελληνικοί θεοί και ο χριστιανικός Θεός ανήκουν στον προσδιορισμό τού Είναι ως ύπαρξη τού υπαρκτού, ενώ ο «τελευταίος Θεός» είναι ο Θεός τού ξέφωτου τού Είναι.

Γιατί όμως ο τελευταίος Θεός; Στις Συμβολές αναφέρει τα εξής: «Πως όμως, αν ο τελευταίος Θεός πρέπει να ονομαστεί έτσι, καθώς τελευταίως η απόφαση για τους Θεούς κάτω από αυτούς και μεταξύ τους τα φέρνει έτσι  και ανυψώνει την ουσία τής μοναδικότητας τής ουσίας τού Θεού στον ύψιστο βαθμό». Το «τελευταίως» αναφέρεται στην πορεία τής ιστορίας τού Είναι, που για τον Heidegger είχε την αρχή της στον πρώιμο ελληνισμό, την «πρώτη» της αρχή, η συνέχεια της οποίας είναι η ιστορία τής μεταφυσικής που ξεκινά με τον Πλάτωνα, και που μέσα στο τέλος της και ως τέλος της επιδεικνύει την μετάβαση στην «άλλη αρχή». Στην «άλλη αρχή» ανήκει η απόφαση, στηριγμένη στην ιστορία του Είναι, για τους Θεούς, η οποία φέρνει κάτω και ανάμεσα στους Θεούς και «εξυψώνει στον ύψιστο βαθμό την ουσία τής μοναδικότητας της ουσίας του Θεού». Η περιγραφή αυτή υποδεικνύει τον Θεό της άλλης αρχής τής ιστορίας τού Είναι, τον Θεό που ανήκει στο Είναι ως ξέφωτο τού Είναι. Μέσα σε αυτόν τον Θεό η μοναδικότητα τής ουσίας τού Θεού είναι εξυψωμένη στον ύψιστο βαθμό. Το Είναι τής «άλλης αρχής» είναι, ως αλήθεια ή ξέφωτο του Είναι, το «Ereignis». Ο «τελευταίος Θεός» είναι ο Θεός τού Ereignis.

Για τον λόγο αυτό πρέπει να διερωτηθούμε, πως σχετίζεται ο «τελευταίος Θεός» με το Ereignis. Ο Heidegger απαντά: «Ο τελευταίος Θεός δεν είναι το Ereignis, αλλά το έχει ανάγκη, ως εκείνο, στο οποίο ανήκει ο θεμελιωτής τού Da (Dagründer)». Αυτό θα πει: μεταξύ του «τελευταίου Θεού» και του Ereignis κυριαρχεί μια διαφορά ουσίας, την οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε, σε διάκριση προς την οντολογική, θεολογική διαφορά. Λόγω τής διαφοράς αυτής, ο «τελευταίος Θεός» δεν είναι το Ereignis. Ο τελευταίος Θεός όμως έχει το Ereignis ανάγκη, το χρειάζεται, καθώς εντός αυτού μπορεί να εμφανιστεί. Ο «τελευταίος Θεός» έχει ανάγκη το Ereignis, στο οποίο ανήκει ο θεμελιωτής του Da, ώστε να έχει την δυνατότητα να εμφανιστεί. Ο «θεμελιωτής του Da» (Dagründer), είναι ο άνθρωπος που ζει βάσει του Dasein, ένα Da-sein, το οποίο καθώς είναι Sein υπάρχον μέσα στο Da ως επινόηση που έλαβε χώρα, ανήκει στο Ereignis. Γιατί το Ereignis είναι συνύπαρξη τής εν εξελίξει πρόσριψης (er-eignender Zuwurf) και της επινόησης που έλαβε χώρα (ereigneter Entwurf). Ο άνθρωπος που ζει βάσει του Dasein είναι ο θεμελιωτής του Da, εφόσον με τον τρόπο τής συν-αποσαφηνίζουσας επινόησης συν-θεμελιώνει το Da.

Πως σχετίζεται όμως ο «τελευταίος Θεός» προς τον άνθρωπο που ζει βάσει του Dasein; Ως προς αυτό το, λέει στις Συμβολές: «Το Ereignis παραδίδει (übereignet: σαν να μεταβιβάζει την ιδιοκτησία) τον Θεό στον άνθρωπο, με το να αφιερώνει τον άνθρωπο στον Θεό (dem Gott zueignet). Το Ereignis είναι ακριβώς αυτή η κληροδοτούσα αφιέρωση». Το Ereignis λοιπόν, η πρόσριψη που λαμβάνει χώρα, είναι που παραδίδει τον Θεό στον άνθρωπο, και που αφιερώνει τον άνθρωπο στον Θεό, δηλαδή του τον παραδίδει. Το Ereignis είναι αυτό, που στην παράδοση και αφιέρωση η οποία λαμβάνει χώρα, παραδίδει τον τελευταίο Θεό στον άνθρωπο και τον άνθρωπο στον τελευταίο Θεό.

Συνεχίζεται

ΜΙΑ ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΚΕΝΟΛΟΓΙΑ. 
ΜΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΚΡΥΜΜΕΝΩΝ ΣΕ ΑΡΧΑΙΕΣ ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ.
 ΕΝΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΠΟΝΗΡΟ ΠΝΕΥΜΑ ΠΟΥ ΔΙΝΕΙ ΣΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΑ ΤΟΥΣ ΛΕΙΠΕΙ ΑΙΩΝΙΩΣ.
ΕΝΑΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΘΕΟ.