Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ (4)

Συνέχεια από: Σάββατο 30 Μαρτίου 2019

Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ 

Του Ernest L. Fortin.

       

  

Σαν μαθητής εκείνων τών φιλοσόφων οι οποίοι με τον λόγο τους και τις λέξεις τους, πλησίασαν στον Χριστιανισμό, ο Αυγουστίνος όχι μόνον γνώριζε ότι η αγάπη λαμβάνει πολλές μορφές, αλλά και ότι υπάρχει μία βαθμιαία πρόοδος από τις χαμηλότερες προς τις υψηλότερες και ότι στην ζωή όπως την γνωρίζουμε, οι δεύτερες υποστηρίζονται πάντοτε από τις πρώτες. Δεν τίθεται ποτέ θέμα να καταπιέσουμε και να εξαφανίσουμε τις χαμηλότερες μορφές έτσι ώστε να κατορθώσουν οι πιο υψηλές να αναδυθούν μέσω αυτής που στην συνέχεια ονομάστηκε και ερμηνεύθηκε σαν πρόοδος λαμπρότητος καί ανύψωσης! Για να θυμηθούμε τον ίδιο τον Αυγουστίνο, «Ο Έρως δεν πρέπει να απωθηθεί αλλά να μεταμορφωθεί». Στην αγάπη πρέπει να δοθεί η δυνατότης να «μετοικήσει» από την δημιουργία, από την οποία είναι δεμένη, στον δημιουργό. Η εμπειρία τής ακαταλληλότητος των αντικειμένων από τα οποία κατ’ αρχάς έλκεται, πολύ περισσότερο από την βίαιη εγκατάλειψή τους, λόγω της πιέσεως την οποία ασκεί πάνω μας η κοινωνία, είναι αυτό που οδηγεί την ψυχή να κατευθύνει τις ενέργειες της προς αντικείμενα πιο κατάλληλα και πιο ευγενή. Σ ’αυτό αναφέρονται οι   εκπληκτικά ερωτικές εικόνες οι οποίες χρησιμοποιούνται για παράδειγμα στους Διαλόγους (Soliloquia) Ι, 13,22 για να περιγραφεί κάτι τόσο αιθέριο όπως η αγάπη τής σοφίας».

          Λογική: Και τώρα ας εξετάσουμε ποιόν βαθμό κατέκτησες στην αγάπη τής σοφίας: Εσύ επιθυμείς να την δεις και να την αποκτήσεις με αγνό βλέμμα και αγνή αγκαλιά χωρίς την διαμεσολάβηση ή διάθεση οποιουδήποτε πέπλου, γυμνή ας πούμε, όπως αυτή επιτρέπει να φανερωθεί μόνον σε λίγους και εκλεκτούς εραστές της. Εάν εσύ έκαιγες από την αγάπη για μία όμορφη γυναίκα, πολύ σωστά αυτή δεν θα σου δινόταν εάν μπορούσε να αντιληφθεί ότι αγαπάς εκτός από αυτή, κάποιο άλλο πράγμα. Και θα μπορούσε να σου φανερωθεί, εάν δεν αγαπάς παρά μόνον αυτή, η αγνότατη ομορφιά της σοφίας;

          Αυγουστίνος: Και τότε γιατί είμαι ακόμη μπερδεμένος στην απελπισία μου και με δυστυχή ταραχή είμαι καταδικασμένος στην προσμονή; Τώρα πιά έχω αποδείξει με σιγουριά ότι δεν αγαπώ άλλο, καθότι αγαπούμε αληθινά αυτό που αγαπούμε γι’ αυτό καθαυτό. Τώρα εγώ αγαπώ καθαυτή μόνον την σοφία, και όσον αφορά τα άλλα αγαθά, δηλαδή την ζωή, την ησυχία, τις φιλίες μόνον γι’ αυτή ή θέλω να τα έχω ή φοβούμαι ότι δεν τα έχω. Η αγάπη για μία τέτοια ωραιότητα μπορεί να έχει αυτό το κριτήριο σαν μέτρο, ότι όχι μόνον δεν την ζηλεύω στους άλλους, αλλά φροντίζω ώστε και πολλοί νά την επιθυμούν μαζί μου, και νά τείνουν μαζί μου προς αυτή, μαζί μου νά την κατέχουν και μαζί μου νά την χαίρονται. Και αυτοί θα είναι τόσο περισσότερο φίλοι μου όσο περισσότερο η αγαπημένη θα κατέχεται κοινά μεταξύ μας!

          Σε όλα αυτά δεν υπάρχει η παραμικρή προσπάθεια Φροϋδικής ή Ρουσσωϊκής αποκτήσεως τού πιο υψηλού από το πιο χαμηλό, καθότι εξάλλου λόγω του γεγονότος ότι ο Αυγουστίνος δεν αμφέβαλλε καθόλου γύρω από την προΰπαρξη τού πιο υψηλού σαν αντικειμένου ανεξαρτήτου τής επιθυμίας. Τίποτε δεν ήταν πιο ξένο στο πνεύμα του από την μοντέρνα προοπτική τής επιστήμης η οποία αρνείται ότι υπάρχει στην ανθρώπινη ψυχή μία επιθυμία για το αιώνιο, η οποία υπολογίζει την αγάπη σαν μία «τεχνητή» αίσθηση και μάλιστα εγωιστική κατά βάθος, η οποία γεννάται από την καταπίεση τής σεξουαλικής ορέξεως. Και αποκλείει a’priori κάθε ηθική μεταστροφή, διανοητική και θρησκευτική τού είδους που γνώρισε ο Αυγουστίνος. Έτσι π.χ. ο Ρουσσώ, στον Εμίλιο, βιβλίο IV γράφει : «Η αληθινή αγάπη τί είναι, και αυτή, παρά μόνον μία Χίμαιρα, ένα ψέμα, μία ψευδαίσθηση; Αγαπούμε πολύ περισσότερο την εικόνα την δημιουργημένη από την διάνοια μας, παρά το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται. Εάν μπορούσαμε να δούμε το αγαπημένο πρόσωπο ακριβώς όπως είναι, δεν θα υπήρχε πια αγάπη πάνω στην γή»!

          Όμως, εάν όπως ισχυριζόταν ο Αυγουστίνος, η ψυχή έχει την φυσική της τάξη, και εάν εκείνη η τάξη μπορεί να αποκατασταθεί μέσω τής μεταστροφής τής σοφίας, τής διανοίας και τής αγάπης, είναι μάταιο να προσπαθούμε να την αποκαταστήσουμε στην βάση μερικών υλιστικών εννοιολογήσεων ή φυσικών αιτιοκρατικών προσδιορισμών. Οι διάσημες διχοτομίες, οι οποίες γίνονται αντιληπτές με τόση ένταση σήμερα, όπως η αμείωτη αντίθεση ανάμεσα στο δέον και την κλίση, ή ανάμεσα στο άτομο και την κοινότητα ή ανάμεσα στην αναζήτηση του δικού μας καλού και εκείνου των άλλων, ανήκουν στο μοντέρνο πλαίσιο, όχι σ ’εκείνο του Αυγουστίνου. Ακόμη και αν διαβάσουμε όλον τον Αυγουστίνο, δεν θα αποκτήσουμε ποτέ την εντύπωση ότι βρισκόμαστε στην παρουσία ενός ανθρώπου ο οποίος θέλει να μας πείσει να αγαπήσουμε αυτό που μισεί στην πραγματικότητα!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.