Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ. (3)

Συνέχεια από:Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019

Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ. 

Του Ernest L. Fortin.

                                         

Η δεύτερη θεματική ομάδα η οποία απαιτεί τήν υπογράμμισή μας αφορά την γνωστή κατηγορία ότι ο Αυγουστίνος κληρονόμησε απο τους νεοπλατωνικούς δασκάλους του την τάση να υποβαθμίζει τις ανθρώπινες αξίες: ένα αρνητική όραμα του σώματος και κάθε πράγματος που συνδέεται μ'αυτό, μία προοπτική αποστασιοποιήσεως ή φυγής απο τον κόσμο σε αντίθεση με το πνεύμα του Ευαγγελίου και μία τέτοια αυστηρότητα στα ηθικά θέματα η οποία του προσήγαγε μία θέση ανάμεσα στους μεγαλύτερους ηθικιστές όλων των αιώνων. Υπάρχει στο Corpus τού Αυγουστίνου ένας κάποιος αριθμός δηλώσεων εξ αιτίας τών οποίων αντλείται μία τέτοια εντύπωση, αλλά και εδώ αναρωτιόμαστε μήπως η διαμαρτυρία μας οφείλεται περισσότερο απο κάποια αδυναμία τής σκέψης τού Αυγουστίνου, στην τωρινή μας αδυναμία να εισχωρήσουμε κάτω απο την επιφάνεια τών γραπτών του για να φτάσουμε στην ουσία εκείνης τής σκέψης!

          Πρώτα απ'όλα είναι πολύ εύκολο να αποδώσουμε στον Πλάτωνα και στην Πλατωνική παράδοση, γενικώς, την ένωση ενός ξέφρενου πνευματισμού με μία καταστροφική απαισιοδοξία απέναντι στα θέματα αυτού του κόσμου, όπως κατηγορούνται σήμερα πολύ συχνά απο τους μοντέρνους μελετητές. Ακόμη και ο Φαίδων, ο Πλατωνικός διάλογος ο οποίος είναι ο πιό εκτεθειμένος σ'αυτόν τον τύπο παρεξηγήσεως, μεταφέρει μία διδασκαία εντελώς διαφορετική. Παρουσιάζει δύο θέσεις οι οποίες βρίσκονται σε μεγάλη ένταση μεταξύ τους: μία η οποία συλλαμβάνει το σώμα σαν ένα εμπόδιο για την ψυχή, μία φυλακή απο την οποία πρέπει να δραπετεύσει εάν θέλει νά επαναποκτήσει την αναγκαία ελευθερία για την άσκηση τών λειτουργιών της και η άλλη η οποία υπογραμμίζει την συμμετοχή τών σωματικών αισθήσεων στην ζωή τής ψυχής, ξυπνώντας την βαθμιαίως στην αληθινή της φύση, καθιστώντας τοιουτοτρόπως εφικτή την άνοδό της απο τον κόσμο τών αισθήσεων, τον αισθητό, στον υπεραισθητό τών ιδεών. Μ'αυτόν τον τρόπο ο Πλατωνισμός δέν προσφέρει μία στραβή εικόνα τής ανθρώπινης ζωής. Απλώς σέβεται την πολυπλοκότητά της, φανερώνοντας τον τρόπο με τον οποίο τα ανθρώπινα όντα, σύρονται σταθερά σε αντίθετες κατευθύνσεις απο μία διπλή φύση, οι διαφορετικές ανάγκες τής οποίας αναγνωρίζονται μόνον με τις πιό μεγάλες προσπάθειες!

          Επι πλέον στους χρόνους τού Πλωτίνου και τού Πορφύριου, η παλιά αναλογία τού σώματος-φυλακής είχε ήδη δεχθεί μία βαθειά επανεξέταση και είχε εγκαταλειφθεί απο τους περισσότερους, για μία νέα θεωρία η οποία θα μπορούσε να περιγραφεί με ακριβείς όρους σαν υποστατική ένωσις ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή και η οποία δίνει έμφαση, πολύ περισσότερο απο τους όρους του Πλάτωνος στην ουσιώδη ενότητα του ανθρώπινου όντος. Το σώμα και η ψυχή δέν ήταν δύο ομοούσιες αρχές απο τις οποίες αποτελείτο το ανθρώπινο όν-σ'αυτό το σημείο ο νεοπλατωνισμός αντιτέθηκε με αποφασιστικότητα στην υλομορφική θεωρία τού Αριστοτέλη-αλλά δύο ουσίες, κάθε μία απο τις οποίες είναι πλήρης, οι οποίες ενώνονται με μυστηριώδη τρόπο, όπως το φώς τού ηλίου με τον αέρα και η φωτιά με τον σίδηρο, έτσι ώστε να σχηματίσουν ένα μοναδικό όν, χωρίς να συγχωνευθούν μεταξύ τους ή χωρίς να χάσουν τις αντίστοιχες ιδιότητές τους. Η νέα θεωρία, την οποία γνωρίζουμε περιέργως πως, καλύτερα απο μία επιστολή του Αυγουστίνου (137,11), έχει ώς εξής:

          "Μερικοί θέλουν να κατανοήσουν τόν τρόπο με τόν οποίο ο Θεός ενώθηκε με τον άνθρωπο έτσι ώστε να γίνει το μοναδικό πρόσωπο τού Χριστού (Παρότι ήταν αναγκαίο αυτό το συμβάν να πραγματοποιηθεί μία και μοναδική φορά), σαν να μπορούσαν να λογαριάσουν ένα γεγονός που συμβαίνει κάθε ημέρα, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο η ψυχή ενώνεται με το σώμα έτσι ώστε να σχηματίσει ένα μοναδικό ανθρώπινο πρόσωπο. Όπως ακριβώς σ'ένα μοναδικό ανθρώπινο πρόσωπο η ψυχή ενώνεται με το σώμα για να είναι άνθρωπος, έτσι στην ενότητα τού Προσώπου ο Θεός ενώνεται με τον άνθρωπο για να είναι ο Χριστός. Στο ανθρώπνο Πρόσωπο υπάρχει λοιπόν η ενότης τής ψυχής με το σώμα, στο Θείο Πρόσωπο υπάρχει η ενότης τού Θεού με τον άνθρωπο, αν και είναι αναγκαίο να αφαιρέσουμε τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται συνήθως τα σώματα όπου δύο υγρά αναμειγνύονται έτσι ώστε κανένα απο τα δύο να διατηρεί την ακεραιότητά του, παρότι ανάμεσα στα σώματα το φώς αναμειγνύεται χωρίς να αλλοίωση με τον αέρα". ...είναι μία απόδειξη πολύτιμη η οποία επιβεβαιώνει μ'έναν άλλον τρόπο το ίδιο πράγμα. Μέσω τού Τόμου τού Λέοντος τού Μεγάλου, ο οποίος ακολουθεί με συνέπεια τον Αυγουστίνο, αυτή η νέα θεωρία χρησίμευσε σαν μοντέλο για τον ορισμό τον οποίο η σύνοδος τής Χαλκηδόνος θα έδινε τήν έννοια τής "ενώσεως χωρίς σύγχυση" τών φύσεων τής Θεότητος και τού ανθρώπου στο μοναδικό πρόσωπο τού Χριστού. Η θεωρία δέν εμφανίζεται μόνον στα όψιμα έργα τού Αυγουστίνου, όπως στην επιστολή 137, καθότι προσφάτως απεδείχθη ότι η ίδια εννοιολόγηση υπάρχει ήδη στους πρώτους του διαλόγους!

          [Δέν κατέχουν την αβυσσαλέα διαφορά του δόγματος της Αγίας Τριάδος η οποία στηρίζεται στην ενότητα, δηλαδή στην ουσία και τών ορθοδόξων το οποίο στηρίζεται στην Τριάδα των υποστάσεων].

          Η διαφορά τού Αυγουστίνου και των πιό σύγχρονων φιλοσόφων και Θεολόγων δέν βρίσκεται στην καλύτερη κατανόηση, εκ μέρους τών τελευταίων, τού ρόλου τού σώματος στην ανθρώπινη ζωή ή στην μεγαλύτερη εκτίμηση των καλλιτεχνικών αξιών των ανθρώπων. Συνίσταται μάλλον στο γεγονός πώς ο Αυγουστίνος ήταν αφιερωμένος στην διατήρηση και στην απόδοση τής ανθρώπινης ολότητος, κατευθύνοντας κάθε ξεχωριστή δραστηριότητα στο έσχατο τέλος, για το οποίο κάθε άνθρωπος είναι ενδογενώς προορισμένος!

          Υπάρχουν λίγες ακόμη διαυγέστατες περιγραφές, στην Χριστιανική γραμματεία, στον τρόπο με τον οποίο η ψυχή ανεβαίνει "βήμα-βήμα" απο την ηδονή τήν οποία προσφέρουν τα σωματικά αισθητήρια στην εσωτερική θεωρία τής σοφίας, απο την οποία αυτή και όλες οι άλλες χάρες προέρχονται, ικανές να ξεπεράσουν εκείνο το διάσημο "όραμα τής Ostia" στο IX βιβλίο τών Εξομολογήσεων.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.