Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ (2)

Συνέχεια από: Πέμπτη 14 Μαρτίου 2019

Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ 

Τού Ernest L. Fortin.

   

      
Ας ρίξουμε λοιπόν την ματιά μας σε τρία θέματα, απέναντι στα οποία οι ανησυχίες τού Αυγουστίνου, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, διασταυρώνονται με εκείνες τών δικών μας χρόνων. Το πρώτο αναφέρεται στην αυγουστινιανή έννοια τής αγάπης και τής φιλίας και ιδιαιτέρως με ποιόν τρόπο επηρεάζει την ζωή τής κοινωνίας στο σύνολό της. Όπως είναι γνωστό, το μοντέλο το οποίο χρησιμοποιήθηκε απο τον Αυγουστίνο προσφέρθηκε απο τις Πράξεις 4,32, όπου δοξάζεται η αρμονία η οποία χαρακτηρίζει την ζωή τής πρώτης Χριστιανικής κοινότητος όπου όλα τα μέλη εθεωρούντο σαν "μία καρδιά και σαν μία μόνη ψυχή". Μέχρι πρίν λίγο καιρό κανένας δέν είχε παρατηρήσει το γεγονός ότι ο Αυγουστίνος πολύ συχνά προσθέτει σ'εκείνη την διατύπωση τις λέξεις in Deum, στραμένος ή αφιερωμένος στον Θεό. Η πρόσθεση αυτή, η οποία είναι δική του-συναντάται σε τριαντα μία απο τις σαρανταδύο περιπτώσεις στις οποίες αναφέρεται ο στίχος-μάς λέει πολλά για την κατανόηση τής  σχέσεως που ενώνει τους ανθρώπους μεταξύ τους σαν φίλους και συμπολίτες, τήν οποία έχει ο Αυγουστίνος. Αυτό καθιστά καθαρό ότι τα ανθρώπινα όντα γίνονται ένα πράγμα, όχι βλέποντας ο ένας τον άλλο, αλλά κατευθυνόμενοι πρός κάτι έξω και πολύ μεγαλύτερο αυτών. Κάθε βαθειά και διαρκής σχέση προϋποθέτει ένα κάποιο είδος  κοινού αγαθού  στο οποίο τα μέρη που εμπλέκονται να μπορούν να κοινωνήσουν και το οποίο χρησιμεύει σαν θεμέλιο τής ενότητός τους. Αυτή η σχέση θεμελιώνεται σε τελική ανάλυση στον Θεό, στο υπέρτατο αγαθό, η αγάπη τού οποίου περιέχεται στην αγάπη κάθε μικρότερου αγαθού που θα'θελε κάποιος να ακολουθήσει!

          Συνήθως, οι σύγχρονοί μας εμφανίζονται πολύ λίγο ανεκτικοί απέναντι σ'αυτή την γραμμή έρευνας, και σκέφτονται συνήθως την φιλία με τους όρους εκείνης τής σχέσης η οποία σήμερα ονομάζεται "Εγώ-Εσύ". Παρ'όλα αυτά όπως μπορούμε να κατανοήσουμε απο την χρήση τών τόσο αφύσικων λέξεων όπως "εγώ" και "εσύ", ότι η νέα αφομοίωση είναι καρπός μιας προόδου εξ'αιτίας τής οποίας εξαιρείται το τέλος ή οι σκοποί, στους οποίους τα άτομα ή οι κοινότητες είναι αφιερωμένα. Αυτό προυποθέτει ότι δέν υπάρχουν προκαθορισμένοι σκοποί, γνωριζόμενοι φυσικώς ή απαιτούμενοι θεϊκώς, στην επιδίωξη των οποίων τα ανθρώπινα όντα βρίσκουν την τελειότητα τους και απομακρύνει σαν κενή νοήματος κάθε συζήτηση πάνω σ'αυτούς τους σκοπούς.

          Δέν πρέπει να μας εκπλήσσει το ότι οι μοντέρνες ευαισθησίες μας προσβάλλονται απο την διάσημη διδασκαλία  "περί Χριστιανικού δόγματος", η οποία καθορίζει ότι ο Θεός πρέπει να αγαπηθεί καθαυτός, για τον εαυτό του, ενώ κάθε άλλο πράγμα, συμπεριλαμβανομένων όλων των άλλων ανθρωπίνων όντων, πρέπει να χρησιμοποιηθούν ή να αγαπηθούν μόνον σαν μέσα για να φτάσουμε εκείνο το τέλος! Μία τέτοια προοπτική θα φαινόταν να αντικατοπτρίζει μία έννοια ουσιαστικά μηχανική, τής αγάπης και τής ανθρώπινης φιλίας. Οι μελετητές αναρωτήθηκαν πάντοτε εάν ο ίδιος ο Αυγουστίνος, ο οποίος δέν αναφέρεται ποτέ πιά σ'αυτή την διάκριση, στα πιό ώριμα έργα του, δέν την ξανασκέφτηκε, παρότι καμμία παρόμοια μετάλλαξη δέν καταγράφεται στο έργο του "Αναιρέσεις", "επαναπροσδιορισμοί". Παρ'όλα αυτά, θα μπορούσε να ισχύει μία πιό απλή εξήγηση, όπως εκείνη η οποία σε συμφωνία μ'έναν ιδιαίτερο τρόπο προόδου κληρονομημένο απο την πλατωνική σχολή, ο Αυγουστίνος τείνει να εξετάζει όλα τα πράγματα στο φώς των πιό υψηλών των αρχών, και ότι αυτή η τάση τον οδήγησε σ'αυτές τις υπερβολικές διατυπώσεις για τις οποίες είναι γνωστός.

          Αφού κατανοήσουμε επακριβώς λοιπόν την διάκριση ανάμεσα στην απόλαυση (του Θεού) και την χρήση (τών άλλων) η προσοχή μας οδηγείται σε μία απο τις πλέον προβληματικές  διδασκαλίες της Καινής Διαθήκης για την αγάπη, για να μήν μιλήσουμε για τον τρόπο που η μοντέρνα εποχή υπολογίζει την αγάπη και την φιλία σαν σχέση "εγώ-εσύ". Είναι τυπικό τής Εντολής τής καθολικής αγάπης τής Κ.Δ. ότι αγνοεί όλα τα όρια τα οποία μάς θέτει η φύση! Καλούμαστε να αγαπήσουμε τους άλλους χωρίς διάκριση και υποτίμηση και ανεξαρτήτως τών προσοπικών τους ποιοτήτων. Αλλά αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ένα είδος τυρρανίας ενός ατόμου πάνω στο άλλο. Ο κίνδυνος αυτός αποφεύγεται μόνον εάν η αγάπη η οποία ενώνει τα ανθρώπινα όντα θεμελιώνεται σε ένα αγαθό το οποίο μπορούν να μοιραστούν χωρίς διαχωρισμούς ή υποτιμήσεις, δηλαδή τον Θεό!

          Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε επίσης, υπερασπιζόμενοι τον Αυγουστίνο, ότι η κατανόηση του της αγάπης, διαφορετικά απο την μοντέρνα νοοτροπία , δέν έχει καμμία συναισθηματική χροιά. Ο Αυγουστίνος ενδιαφερόταν για την τάξη και για την πειθώ όταν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθεί με καλά αποτελέσματα, αλλά γνώριζε τα όρια, καθώς τα εξακρίβωσε προσωπικώς. Ακόμη και ο διάσημος λόγος του, "αγάπα και κάνε ότι θές", νομίζουμε ότι είχε μια πιό δυνατή σημασία απο εκείνη που τής αποδίδεται συνήθως σήμερα. Ανήκει στο πλαίσιο τής διαμάχης με τον δονατισμό και αναφέρεται στην βίαιη συμπεριφορά τών μαθητών τού Αυγουστίνου για να έλθει εις εαυτόν ο αντίπαλος. Το μήνυμα ήταν καθαρό: κάποιος μπορούσε να δράσει με τους δυσκολοχείριστους δονατιστές σύμφωνα με τον τρόπο που απαιτούσαν οι ανάγκες τού προβλήματος και μέχρις εκεί όπου μπορούσαν να θυμούνται ότι τους αγαπούν.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.