Φανταστείτε αν, ενώ η Λάουρα Τσιμέντι (Laura Chimenti) ή η Τζόρτζια Καρντιναλέτι (Giorgia Cardinaletti) παρουσίαζαν τις ειδήσεις του TG1, ένας πύραυλος χτυπούσε το στούντιο και τα διέλυε όλα, η παρουσιάστρια να εξαφανιζόταν, μια ομίχλη να κάλυπτε το βίντεο και ο αέρας να γινόταν αποπνικτικός ακόμη και για όσους παρακολουθούσαν τηλεόραση... Τι θα λέγατε; Αυτή η βάναυση και βίαιη πραγματικότητα αντικατέστησε την πληροφορία και μίλησε άμεσα, χωρίς την ανάγκη μεσολάβησης. Έξω από τα μέσα ενημέρωσης, η ωμή βία πήγε κατευθείαν στην οθόνη. Ο πόλεμος δεν είναι πλέον μέσα στις ειδήσεις, αλλά οι ειδήσεις είναι μέσα στον πόλεμο. Το στούντιο δεν είναι πλέον ένας αποστειρωμένος, στεγανός χώρος, ένας Όλυμπος από τον οποίο μπορεί κανείς να παρατηρήσει τον κόσμο σε ασφαλή απόσταση, αλλά είναι κι αυτός μέρος της σκηνής που αφηγείται...
Και φανταστείτε ξανά, αν ήσασταν στο σπίτι βλέποντας τηλεόραση ή στο αγαπημένο σας κοινωνικό δίκτυο παρακολουθώντας εικόνες πολέμου και διαβάζοντας και γράφοντας σχόλια γι' αυτόν, και ένας πύραυλος σας χτυπούσε από το παράθυρο και διέκοπτε την προσομοίωση της ζωής σας...
Αντιμέτωπος με αυτόν τον πόλεμο, ομολογώ, έχω δύο αντίθετες παρορμήσεις και νομίζω ότι και οι δύο είναι κατανοητές: Δεν μπορώ να γράψω για τίποτα άλλο, δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Αλλά από την άλλη θα ήθελα να γράψω για κάτι εντελώς διαφορετικό, να αποστασιοποιηθώ από τον πόλεμο, μη μπορώντας να κάνω τίποτα συγκεκριμένο για να τον σταματήσω, θα ήθελα να αλλάξω την οπτική μου, να αλλάξω το σχέδιό μου, να αλλάξω τον κόσμο. Από τη μία πλευρά, μάλιστα, το να γράφω για κάτι άλλο ενώ οι βόμβες πέφτουν βροχή μου φαίνεται σαν δειλή ανοησία, σαν αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συζητά για γάτες και σκύλους ενώ ένας λαός βρίσκεται υπό πολιορκία και στα πρόθυρα της συνθηκολόγησης, και ένας άλλος υφίσταται αντίποινα. Ή μου φαίνεται νά κάνω σαν το μισό της πολιτικής μας τάξης που στο κατώφλι ενός πολέμου που θα μπορούσε να γίνει παγκόσμιος, αντιμέτωπος με επικείμενες εκρήξεις, δολοφονίες και σφαγές, πηγαίνει να παρελάσει στο Gay Pride ακόμα και στην Ουγγαρία, επειδή ο εχθρός που πρέπει να νικηθεί κατά προτεραιότητα, όπως είναι γνωστό, είναι ο Όρμπαν και οι εγχώριοι ομόλογοί του.
Για τουλάχιστον τρία χρόνια, βλέπουμε στις ειδήσεις περισσότερα παιδιά να πεθαίνουν από ό,τι παιδιά να παίζουν, περισσότερα κτίρια να καταστρέφονται από ό,τι άθικτα, ανθρώπους να τρέχουν, να βοηθούν, να πεθαίνουν, να πυροβολούν, παρά ανθρώπους να ασχολούνται με την καθημερινότητά τους.
Αλλά τότε συνειδητοποιώ ότι η παρόρμηση να μην αποφεύγω να μιλάω για αυτόν τον πόλεμο προέρχεται από την ίδια πηγή, από το ίδιο κίνητρο που με ωθεί να αναζητήσω ζωή αλλού, να ασχοληθώ με το τι κάνει ο κόσμος πέρα και έξω από τον πόλεμο, πώς ζει, τι σκέφτεται: και στις δύο περιπτώσεις να αναζητήσω την αληθινή ζωή. Έτσι, το σημείο συνάντησης μεταξύ των δύο αντίθετων παρορμήσεων είναι να παρατηρήσουμε πώς αντιδρούν οι άνθρωποι σε αυτή τη στιγμή, τι κάνουν για να συμμετάσχουν ή να ξεφύγουν από αυτόν τον πόλεμο.
Μακάριοι όσοι έχουν απλές σκέψεις, οι οποίες δεν είναι σκέψεις, και επιλύουν τα πάντα με μια σαφή, οξεία κοφτή κρίση, γεμάτη περιφρόνηση για όσους δεν είναι με το μέρος τους. Αλλά προτιμώ εκείνους που κάνουν ερωτήσεις, έχουν σύνθετες αντιδράσεις, προσπαθούν να συλλογιστούν, καταλαβαίνουν ότι η αλήθεια είναι διαστρεβλωμένη, δεν είναι τόσο απλή και ξεκάθαρη. Ίσως τότε επιλέξουν, αλλά με πλήρη γνώση των γεγονότων και χωρίς να θεωρούν τις επιλογές των άλλων ως αισχρές. Το κακό δεν αντιμετωπίζεται πάντα από το καλό, μερικές φορές το κακό αντιμετωπίζεται από άλλο κακό, και η επιλογή, αν μη τι άλλο, είναι μεταξύ του μεγαλύτερου κακού ή του μικρότερου κακού. Και το καλό και το κακό δεν είναι πάντα όπως μας λένε τα μέσα ενημέρωσης και οι κυρίαρχες δυνάμεις. Και για κάθε καλό, για κάθε κακό, πρέπει να κάνουμε την ιστορία, να κατανοήσουμε από πού προέρχεται, πώς και γιατί, και ποιους δρόμους ακολούθησε, και ποιες ήταν οι εναλλακτικές λύσεις.
Και φανταστείτε ξανά, αν ήσασταν στο σπίτι βλέποντας τηλεόραση ή στο αγαπημένο σας κοινωνικό δίκτυο παρακολουθώντας εικόνες πολέμου και διαβάζοντας και γράφοντας σχόλια γι' αυτόν, και ένας πύραυλος σας χτυπούσε από το παράθυρο και διέκοπτε την προσομοίωση της ζωής σας...
Αντιμέτωπος με αυτόν τον πόλεμο, ομολογώ, έχω δύο αντίθετες παρορμήσεις και νομίζω ότι και οι δύο είναι κατανοητές: Δεν μπορώ να γράψω για τίποτα άλλο, δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Αλλά από την άλλη θα ήθελα να γράψω για κάτι εντελώς διαφορετικό, να αποστασιοποιηθώ από τον πόλεμο, μη μπορώντας να κάνω τίποτα συγκεκριμένο για να τον σταματήσω, θα ήθελα να αλλάξω την οπτική μου, να αλλάξω το σχέδιό μου, να αλλάξω τον κόσμο. Από τη μία πλευρά, μάλιστα, το να γράφω για κάτι άλλο ενώ οι βόμβες πέφτουν βροχή μου φαίνεται σαν δειλή ανοησία, σαν αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συζητά για γάτες και σκύλους ενώ ένας λαός βρίσκεται υπό πολιορκία και στα πρόθυρα της συνθηκολόγησης, και ένας άλλος υφίσταται αντίποινα. Ή μου φαίνεται νά κάνω σαν το μισό της πολιτικής μας τάξης που στο κατώφλι ενός πολέμου που θα μπορούσε να γίνει παγκόσμιος, αντιμέτωπος με επικείμενες εκρήξεις, δολοφονίες και σφαγές, πηγαίνει να παρελάσει στο Gay Pride ακόμα και στην Ουγγαρία, επειδή ο εχθρός που πρέπει να νικηθεί κατά προτεραιότητα, όπως είναι γνωστό, είναι ο Όρμπαν και οι εγχώριοι ομόλογοί του.
Για τουλάχιστον τρία χρόνια, βλέπουμε στις ειδήσεις περισσότερα παιδιά να πεθαίνουν από ό,τι παιδιά να παίζουν, περισσότερα κτίρια να καταστρέφονται από ό,τι άθικτα, ανθρώπους να τρέχουν, να βοηθούν, να πεθαίνουν, να πυροβολούν, παρά ανθρώπους να ασχολούνται με την καθημερινότητά τους.
Αλλά τότε συνειδητοποιώ ότι η παρόρμηση να μην αποφεύγω να μιλάω για αυτόν τον πόλεμο προέρχεται από την ίδια πηγή, από το ίδιο κίνητρο που με ωθεί να αναζητήσω ζωή αλλού, να ασχοληθώ με το τι κάνει ο κόσμος πέρα και έξω από τον πόλεμο, πώς ζει, τι σκέφτεται: και στις δύο περιπτώσεις να αναζητήσω την αληθινή ζωή. Έτσι, το σημείο συνάντησης μεταξύ των δύο αντίθετων παρορμήσεων είναι να παρατηρήσουμε πώς αντιδρούν οι άνθρωποι σε αυτή τη στιγμή, τι κάνουν για να συμμετάσχουν ή να ξεφύγουν από αυτόν τον πόλεμο.
Μακάριοι όσοι έχουν απλές σκέψεις, οι οποίες δεν είναι σκέψεις, και επιλύουν τα πάντα με μια σαφή, οξεία κοφτή κρίση, γεμάτη περιφρόνηση για όσους δεν είναι με το μέρος τους. Αλλά προτιμώ εκείνους που κάνουν ερωτήσεις, έχουν σύνθετες αντιδράσεις, προσπαθούν να συλλογιστούν, καταλαβαίνουν ότι η αλήθεια είναι διαστρεβλωμένη, δεν είναι τόσο απλή και ξεκάθαρη. Ίσως τότε επιλέξουν, αλλά με πλήρη γνώση των γεγονότων και χωρίς να θεωρούν τις επιλογές των άλλων ως αισχρές. Το κακό δεν αντιμετωπίζεται πάντα από το καλό, μερικές φορές το κακό αντιμετωπίζεται από άλλο κακό, και η επιλογή, αν μη τι άλλο, είναι μεταξύ του μεγαλύτερου κακού ή του μικρότερου κακού. Και το καλό και το κακό δεν είναι πάντα όπως μας λένε τα μέσα ενημέρωσης και οι κυρίαρχες δυνάμεις. Και για κάθε καλό, για κάθε κακό, πρέπει να κάνουμε την ιστορία, να κατανοήσουμε από πού προέρχεται, πώς και γιατί, και ποιους δρόμους ακολούθησε, και ποιες ήταν οι εναλλακτικές λύσεις.
Ας πούμε λοιπόν ότι το πρώτο τρομερό πράγμα αυτές τις μέρες είναι ο παράλληλος εμφύλιος πόλεμος στα μέσα ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταξύ των δύο αντίπαλων πλευρών. Επειδή είναι ένας πόλεμος που διεξάγεται σε μεγάλο βαθμό χωρίς σεβασμό για τους λόγους και τα επιχειρήματα των άλλων και για τη ζωή που κρύβεται πίσω τους. Μερικές φορές οι πιο ηλίθιοι, με αφρούς στο στόμα, δαγκώνουν ακόμη και εκείνους με τους οποίους τα πήγαν καλά την προηγούμενη μέρα. Δεν καταφέρνουν ποτέ να επαναφέρουν μια γνώμη σε ένα πλαίσιο, να την τοποθετήσουν σε μια ζωή, να καταλάβουν ότι όσοι λένε αυτά τα πράγματα που δεν σας αρέσουν αυτή τη στιγμή, έχουν κάνει, πει, βιώσει άλλα πράγματα που εσείς εκτιμούσατε κάποτε και που σε κάθε περίπτωση αξίζουν σεβασμό. Όχι, αυτό που μετράει είναι τι λένε αυτή τη στιγμή, και δαγκώνουν, προσβάλλουν, καταδικάζουν, ανακοινώνουν ακυρώσεις — που είναι σε συμβολικό επίπεδο, το αντίστοιχο του να εξοντώνεις, να σκοτώνεις, όποιον διαφωνεί μαζί σου. Εδώ βλέπω όλο το άθλιο κομμάτι, τη μίζερη πλευρά της λαϊκής κυριαρχίας: δώστε το σκήπτρο σε οποιονδήποτε ηλίθιο και δείτε τι θα κάνει — με ποια αλαζονική άγνοια ανεβαίνει στον άμβωνα, καί θα στείλει στην κόλαση, θα σκοτώσει, θα συντρίψει στην αδιαμφισβήτητη κρίση του κάποιον που μόλις γνώρισε μόνο για μια γνώμη. Είναι ένα αποκαρδιωτικό θέαμα, το οποίο ισχύει και αντίστροφα, όταν συμφωνούν μαζί σου αλλά με την ίδια αλαζονική αυτοπεποίθηση του πρώτου, και δαγκώνουν, προσβάλλουν, ουσιαστικά σκοτώνουν εικονικά όποιον σκέφτεται διαφορετικά. Και εσύ νιώθεις ότι θέλεις να υπερασπιστείς αυτόν που ίσως είχες επικρίνει λίγο καιρό πριν. Και ευτυχώς όλα είναι μεταφορικά, δεν υπάρχει θάνατος, δεν πεθαίνει κανείς, όλα καταλήγουν στο τηλεχειριστήριο, στο ποντίκι, στο πληκτρολόγιο: αλλά αυτό που σε πρακτικό επίπεδο είναι ανακούφιση και ελαφρυντικός παράγοντας, σε ηθικό, πολιτικό και πνευματικό επίπεδο είναι επιβαρυντικός παράγοντας και πράξη δειλίας. Προσποιούμενος ότι σκοτώνεις τον εχθρό, και όχι καν τον εχθρό στον πόλεμο αλλά τον εχθρό που γράφει στην άλλη πλευρά του πληκτρολογίου, δεν ρισκάρεις τίποτα, δεν βάζεις τίποτα σε κίνδυνο, ειδικά αν έχεις ένα πλήθος πίσω σου, και τότε νιώθεις πιο δυνατός, πιο αλαζόνας, νομίζεις ότι ερμηνεύεις τον άνεμο της Ιστορίας, και ουρλιάζεις μέσα στο όχλο με αίμα στο στόμα σου... Για να μην αναφέρουμε εκείνους που ενορχηστρώνουν τα λιντσαρίσματα των μέσων ενημέρωσης.
Δεν υπάρχει έλεος, ή λειτουργεί μόνο για μερικούς· δεν υπάρχει σεβασμός, ή είμαστε δουλοπρεπείς μόνο με μερικούς· δεν υπάρχει νοημοσύνη, υπάρχει μόνο οργή, μανία, μίσος, κακία... Αρκετά, ανοίγω ένα καλό βιβλίο, ακούω λίγη καλή μουσική.
Παρατηρώντας αυτές τις αντιδράσεις, συνειδητοποιείς ότι μπορείς να συγκινήσεις ανθρώπους με ένα μικρό σκυλί ή μια πληγωμένη φώκια, αλλά μπορείς να συνηθίσεις τους ίδιους ανθρώπους να θεωρούν φυσιολογικό το γεγονός ότι γυναίκες, ηλικιωμένοι, παιδιά μπορούν να σκοτωθούν στα σπίτια τους, χωρίς ενοχές, χωρίς λόγο. Φυσιολογικό το γεγονός ότι καταστρέφονται πόλεις, ότι ο τρόμος εξαπλώνεται στον πληθυσμό, ότι σκοτώνονται επιστήμονες, ότι ολόκληροι πληθυσμοί οδηγούνται στην πείνα και τη φτώχεια. Και από την άλλη πλευρά, σε ωθούν να συγκινηθείς για την μεμονωμένη ιστορία που σου λένε σε ένα βίντεο. Και οι άνθρωποι αγανακτούν για ένα κομμένο λουλούδι, αλλά θεωρούν μια σφαγή παιδιών φυσιολογική, ένα αναπόφευκτο κόστος. Σκοτώνουν για να μην σκοτωθούν, βομβαρδίζουν για να μην βομβαρδισθούν. Δεν κρίνω επί της ουσίας, οι απόψεις διίστανται. Αυτό που με τρομάζει είναι η φυσικότητα, ο αυτοματισμός, με τον οποίο γίνονται αποδεκτά τα φρικτά πράγματα, ενώ μέχρι πριν από ένα λεπτό όλοι είχαν τόσο ευαίσθητο στομάχι. Αλλά αν πεθάνει ένας από τους δικούς μας, ή κάποιος που περιγράφεται με πάθος στην τηλεόραση, τότε νιώθεις συγκινημένος. Αν αυτοί οι άλλοι πεθάνουν, δεν μας αφορά, το αξίζουν, έτσι κι αλλιώς φταίνε οι ηγέτες τους... Ο πόλεμος είναι κακός όχι μόνο για εκείνους που σκοτώνουν και για αυτό που καταστρέφουν, αλλά και για αυτό που σκοτώνει και καταστρέφει μέσα μας που είμαστε έξω από αυτόν, μακριά. Μας κάνει χειρότερους. Εκτός από τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, θα πρέπει επίσης να σκεφτούμε το αντίστροφο, την υποστήριξη της ανθρωπότητας στα εγκλήματα, πάντα με τη δικαιολογία της πρόληψης ή της καταπολέμησης των εγκλημάτων των άλλων. Και τότε ο θάνατος που βλέπεις στην τηλεόραση είναι σαν ταινία, μυθοπλασία, άλλωστε δεν έχει καμία σημασία για σένα. Εκτός αν ένας πύραυλος μπει στο σπίτι σου...
La guerra in video ci rende peggiori - Marcello Veneziani (La Verità – 18 Ιουνίου 2025)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου