Η δημοκρατία είναι ελαττωματικό εμπόρευμα

Η δημοκρατία είναι ελαττωματικό εμπόρευμα

Demokratie ist Ramsch

Του Frank Schirrmacher, 02.11.2011, Επιφυλλίδα της Frankfurter Allgemeine

Όποιος ρωτά τον λαό, καταντά απειλή για την Ευρώπη. Αυτό είναι το μήνυμα των αγορών, εδώ και 24 ώρες είναι και το μήνυμα της πολιτικής. Βιώνουμε την κατάπτωση του ρεπουμπλικανικού συστήματος.

Δυο μέρες-τόσο κράτησε η νέα σταθερότητα των ευρωπαϊκών ελίτ. Ήδη πριν από την κίνηση τού Παπανδρέου (να δηλώσει πως θα κάνει δημοψήφισμα) είχαν πέσει οι χρηματιστηριακοί δείκτες. Δυο μέρες μεταξύ της νονάς Μέρκελ, στην οποία είχε στραμμένο το βλέμμα του ο κόσμος, και της κατάπτωσης. Ένας κλινικός ιατρός θα μπορούσε να περιγράψει την κατάσταση: μια παθολογία. Θα μπορούσε να περιγράψει πόσο άρρωστη είναι η συλλογική ψυχή, πόσο αναληθείς και τι αυταπάτη είναι οι φαντασίες μεγαλείου και αυτοπεποίθησης, τις οποίες η συλλογική ψυχή αναπτύσσει, με την βοήθεια των μέσων ενημέρωσης. Δεν μπορούμε παρά να ονομάσουμε παθολογικό εύρημα αυτό το πράγμα.

Παράκρουση στην Γερμανία, Φινλανδία, Γαλλία, ακόμα και στην Αγγλία, φρίκη στις αγορές και τις τράπεζες, γιατί ο Γιώργος Παπανδρέου σχεδιάζει να κάνει ένα δημοψήφισμα για μια μοιραία υπόθεση που αφορά την χώρα του.

Χθες έρχονταν κάθε λεπτό ειδήσεις, πως οι τραπεζίτες και πολιτικοί απειλούν και απειλούν, τα χρηματιστήρια πέφτουν. Το μήνυμα ήταν σαφές: οι Έλληνες πρέπει να είναι βλάκες να πουν ναι. Και ο Παπανδρέου είναι τυχοδιώκτης, επειδή τους ρώτησε. Όμως, προτού ο τρόμος εξελιχθεί σε πανικό που όλο δυναμώνει, καλό είναι να κάνουμε ένα βήμα πίσω, για να δούμε καθαρά, τι εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας. Είναι το θέατρο μιας αποδόμησης εκείνων των αξιών και πεποιθήσεων, που κάποτε φαινόταν πως τις σωματοποιούσε η ιδέα της Ευρώπης.

Μερικοί πρωταγωνιστές των αγορών σκέφτονται εκ των προτέρων, και απλώς συνεχίζουν να στοχάζονται το διήγημα της κατάπτωσης. Ο βρετανικός «Telegraph» αναφέρει ένα ανέκδοτο, που φαίνεται πως κυκλοφορεί στους κύκλους των αγορών και την βρετανική βουλή: θα ήταν καλό αν στην Ελλάδα γινόταν πραξικόπημα και στην εξουσία ανεβαινε μια στρατιωτική χούντα. Γιατί οι χούντες δεν μπορούν να είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και στο «Forbes», που δεν είναι και οποιαδήποτε διεύθυνση στον κόσμο των οικονομικών, ο συντάκτης έδωσε αρχικά στο άρθρο του τον τίτλο: «Η αληθινή ελληνική λύση: ένα στρατιωτικό πραξικόπημα. Μετά το άλλαξε, γιατί οι αντιδράσεις των αναγνωστών του προκάλεσαν άσχημη αίσθηση, σε: «Η αποκρουστική ελληνική»-και ανοίγει ακόμα πιο πολύ την πύλη εισόδου: «Το ανέκδοτο αυτό είναι λυπηρό και πικρό, γιατί-αν αγνοήσουμε το μικρό πρόβλημα, πως η Ελλάδα θα ήταν μια στρατιωτική δικτατορία-στην πραγματικότητα υποδεικνύει μια καλή λύση για την Ελλάδα».

Δεν χρειάζεται να ξέρει κανείς όλες τίς διασυνδέσεις του ανεκδότου προς το υποσυνείδητο, για να καταλάβει, σε τι μεγάλο βαθμό καταστρέφονται ηθικές συμφωνίες της μεταπολεμικής περιόδου, χάριν μιας χρηματοπιστωτικής λογικής. Τέτοιες διαδικασίες εκτυλίσσονται υπόγεια, κάνουν την δουλειά τους στο εν μέρει συνειδητό επίπεδο, κάποτε διαρκούν δεκαετίες, μέχρι να προκύψει από αυτές μια νέα ιδεολογία. Έτσι έγινε πάντα στις φάσεις επώασης των μεγάλων κρίσεων του 20^ου αιώνα.

Γιατί πρέπει να γράψουμε, τι είπε ο Παπανδρέου και τι ακούγεται στα αυτιά της Ευρώπης ως αερολογία ενός απρόβλεπτου ασθενούς: «Η βούληση του λαού είναι δεσμευτική». Αν ο λαός αρνηθεί την νέα συμφωνία με την ΕΕ, «τότε αυτή δε θα τεθεί σε ισχύ». Στην Γερμανία, θυμόμαστε, καταλαβαίναμε ως δημοκρατία, μέχρι και πριν λίγες ημέρες, το δικαίωμα της Βουλής να εκφράζει την επιφύλαξη της για τα προς απόφασιν θέματα. Το δικαίωμα αυτό το επικύρωσε το ανώτατο δικαστήριο και την απόφαση χαιρέτησαν όλα τα κόμματα. Για τον λόγο αυτό είχε μετατεθεί η συνάντηση κορυφής της ΕΕ. Τίποτε από αυτά δεν ισχύει για την Ελλάδα.

Αντιδρούν στο θράσος που είχε ο Έλληνας πρωθυπουργός να θέσει στο λαό το μοιραίο ερώτημα που αφορά τον λαό αυτό. Αντιδρά ο υποδειγματικά οικονόμος πολίτης της Γερμανίας, αντιδρούν οι πολιτικοί του. Όλοι τους κατάντησαν φυλακισμένοι της προκατάληψης των προσδοκιών, που καλλιεργούνται από τις αγορές. Κοιτάξτε που φτάσαμε: Λέξεις όπως αυτές του Παπανδρέου θεωρούνται τώρα ως άκρως επικίνδυνες.

Γίνεται όλο και πιο σαφές, πως αυτό που βιώνει η Ευρώπη, δεν είναι ένα επεισόδιο, αλλά αγώνας για το πρωτείο, μεταξύ του οικονομικού και του πολιτικού επιπέδου. Το πολιτικό επίπεδο έχει χάσει πολύ έδαφος. Αυτό το διαπιστώνουμε αν δούμε, πως όλες οι πολιτικές έννοιες που συνδέονται με την Ευρώπη, διασκορπίζονται στον άνεμο, σαν στάχτη. Η διαδικασία όμως επιταχύνεται. Η αδυναμία κατανόησης του βήματος που προτίθεται να κάνει ο Παπανδρέου, είναι αδυναμία κατανόησης της δημοκρατικής δημοσιότητας (κοινού)- και πως πρέπει να είναι κανείς διατεθειμένος να πληρώσει μια τιμή γι’ αυτήν.

Δεν βλέπουμε πως αφήνουμε στα χέρια των οίκων αξιολόγησης, αναλυτών και τραπεζών την αξιολόγηση των δημοκρατικών διαδικασιών; Τις τελευταίες 24 ώρες όλοι τους ρωτήθηκαν, λες και είχαν κάτι να πουν, για το ότι οι Έλληνες θέλουν να αποφασίσουν μόνοι τους για το μέλλον τους.

Η υποτιθέμενη λογική των χρηματοπιστωτικών διαδικασιών βοήθησε το αταβιστικό υποσυνείδητο να βγει στην επιφάνεια. Το να βρίζει κανείς ολόκληρα κράτη ως τεμπέληδες και απατεώνες, φαινόταν πως είχε τελειώσει μαζί με την εποχή του εθνικισμού. Τώρα αυτή η συμπεριφορά επέστρεψε, με υποτιθέμενους «λόγους που επιβάλλει η λογική». Η παραμόρφωση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας μέσω της επιβεβλημένης συμβατότητας προς της αγορές, όχι μόνο δίνει το δικαίωμα στον λαό ως «έκτακτου νομοθέτη», αλλά στην περίπτωση της Ελλάδας επιβάλλει την έκφραση της βούλησης του λαού. Γιατί και στην Γερμανία μπορεί να είναι βέβαιος, όποιος ως ελεύθερα εκλεγμένος βουλευτής ακολουθεί την συνείδηση του, πως δε θέλουν να βλέπουν πια τα «μούτρα» του. Αυτό που βίωσε ο Wolfgang Bosbach ως υποκείμενο, υφίσταται τώρα ένα κράτος, και αν συνεχιστεί έτσι, θα το βιώσει ολόκληρη η Ευρώπη.

Ο Παπανδρέου δεν κάνει απλώς το σωστό ρωτώντας τον λαό. Δείχνει τον δρόμο και στην Ευρώπη. Γιατί στην νέα αυτή κατάσταση, η Ευρώπη θα έπρεπε να κάνει τα πάντα για να πείσει τους Έλληνες, γιατί ο δρόμος της είναι ο σωστός. Στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε πρώτα να πείσει τον εαυτό της. Τότε δε θα ήταν μια διαδικασία στα μπετόν των Βρυξελλών, στο τέλος της οποίας (διαδικασίας) ο τύπος παρουσιάζει την Μέρκελ ως ένα είδος γίγαντα. Θα ήταν μια αυτοβεβαίωση των επίσης υπερχρεωμένων ευρωπαϊκών κρατών, τα οποία θα μπορούσαν επιτέλους να δουν  με σαφήνεια, ποια τιμή θέλουν να πληρώσουν για τις άυλες αξίες μιας ενωμένης Ευρώπης. 

Πέτρος Χαραλάμπους