Πατριωτισμός-Νίκος Ματσούκας

  Από τα πεζά ποιήματα του Νίκου Ματσούκα, ο θαμπός καθρέφτης, λόγος περί πατριωτισμού και συνάμα λόγος επίκαιρος...

Θα τολμήσω να κάνω λόγο για πατριωτισμό, μολονότι σήμερα είναι σκληρός ένας τέτοιος λόγος  · παγκοσμιοποιημένοι υπερασπιστές- κατά το μάλλον και ήττον υποκριτές- μιας οικουμένης χωρίς σύνορα και μισαλλόδοξες πατρίδες, όπως λένε, θα χαμογελάσουν ή θα εξοργιστούν. Με τη σειρά μου, τους καταλαβαίνω, μια και έχουμε μπερδέψει πολύ τα πράγματα. Όμως, όπως όλες οι αλήθειες, και τούτη η πραγματικότητα είναι αφάνταστα απλή. Δεν έχουμε μονάχα το σώμα μας, ή , για να μιλήσω καλύτερα και υπαρξιακά, δεν κλεινόμαστε σε στεγανά όρια, με άλλα λόγια στα περιγράμματα του σώματος μας · έχουμε κατ'αδήριτη νομοτέλεια και δεύτερο σώμα, δηλαδή το περιβάλλον, όπου γεννιόμαστε, γινόμαστε και αναπτυσσόμαστε. Αυτό το περιβάλλον είναι η πατρίδα είτε ως μικρή γενέτειρα είτε ως ευρύτερος γεωπολιτικός χώρος. Με τη πατρίδα, λοιπόν, θέλουμε δέ θέλουμε, γινόμαστε ένα, δενόμαστε με τα χώματα, με τις πέτρες, με το φώς, με τα νερά, με τον αέρα! Και σ'αυτές τις διαστάσεις βλασταίνει ο πολιτισμός ως συνείδηση και παράδοση. Λοιπόν, υπάρχουν άνθρωποι που δεν τα πάνε διόλου καλά με το σώμα τους ·  τούτη η κατάσταση είναι εκτροπή ή αρρώστια, οπότε προβληματική είναι η προσαρμογή τους στα δεδομένα της ζωής. Το ίδιο ισχύει και για το δεύτερο σώμα μας, για την πατρίδα. Κάθε δυσαρμονία μιας ακαμψίας ή δυσκαμψίας σε σχέση προς την πατρίδα κάνει τον ένα ή τον άλλο ή ακόμη κι ολόκληρους λαούς προσαρμοστικά ατροφικούς , να μή μπορούν να δημιουργήσουν έργα αυθεντικά, να αφομοιώσουν στοιχεία του περιβάλλοντος τους και κατ'επέκταση της οικουμένης ολάκερης. Άν τυχόν λένε ότι είναι κοσμοπολίτες ή υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , τούτο στην πράξη δεν λέει τίποτα. Αγαπάμε κατά φύση το σώμα μας, σ'όλες τις φάσεις της άνθισης του, και το ίδιο ως πατριώτες αγαπάμε το δεύτερο σώμα μας, έχοντας ακέραιη τη συνείδηση πραγμάτων, γεγονότων και έργων σε μια αδιάσπαστη ιστορική συνέχεια, δηλαδή σ'αυτό που λέμε παράδοση. Επομένως, όσοι εχθρεύονται την παράδοση, εχθρεύονται το ίδιο το σώμα τους ·  γίνονται συσπειρωτικά εγωκεντρικοί, πλεονέκτες και υβριστές (=αλαζόνες). Απεναντίας, ο πατριώτης, ερωτευμένος με τη γη του, και έτσι ανοιχτός καθώς είναι, αβίαστα αγαπά ολάκερο τον κόσμο  · είναι υγιής και κατά το δεύτερο σώμα του. Γι'αυτό είναι γενναιόδωρος , λιτοδίαιτος, μεγαλόψυχος. Τη γη του υπερασπίζεται όχι μονάχα απαραίτητα με πόλεμο, αλλά και με τη δημιουργική του παρουσία, που είναι τόσο αφομοιωτική και ανθεκτική, ώστε όχι μόνα να παίρνει ξένα στοιχεία, αλλά άφοβα να εγκλιματίζει ανθρώπους ακόμη κι άλλης φυλής στο δικό του τρόπο ζωής, και κυρίως , αν είναι απλώς ανάγκη, στη δική του πατριωτική συνείδηση, ωστόσο λεύτερα και αφομοιωτικά.  Κραυγαλέο παράδειγμα παρ'ημίν οι Αρβανίτες , που με την πρωτοβουλία των Ελλήνων το 14ο αιώνα και εγκαταστάθηκαν στην Αττική, στην Εύβοια και στην Πελοπόννησο ·  αφομοιώθηκαν ριζικά και έγιναν Έλληνες κατά συνείδηση. Οι Υδραίοι, λόγου χάρη, καπετάνιοι αγωνιστές του 1821 είναι άκρως χαρακτηριστικό δείγμα. Έτσι, όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, μόνο ο πατριώτης μπορεί άνετα να είναι κοσμοπολίτης·  όποιος άλλωστε δεν αγαπά την πατρίδα του, τη συγκεκριμένη γη και την παράδοση του, δεν μπορεί να αγαπά μιά (αφηρημένη) ανθρωπότητα που έτσι κι αλλιώς  του είναι ξένη και μακρινή. Η αγάπη είναι σχέση πραγματική, όχι ανέραστη φαντασίωση. Στην προκειμένη περίπτωση ισχύει ο λαγαρός ευαγγελικός λόγος: εάν δεν αγαπάς το διπλανό σου που τον βλέπεις, είναι αδύνατο ν'αγαπάς το Θεό που δεν τον βλέπεις. Πάντως πολλά παράσιτα μπορούν να διαβρώσουν τον πατριωτισμό ·  ένα από αυτά, ίσως το πιο ανθεκτικό, είναι ο ευδαιμονισμός, που μπορεί να μεταβάλει ύπουλα τους πατριώτες σε εγωκεντρικούς κοσμοπολίτες. Από τον Ελληνισμό της διασποράς ωστόσο έχουμε θαυμάσια δείγματα πατριωτισμού . Ο Καβάφης, λόγου χάρη, σε μια γωνιά της Αλεξάνδρειας, αναδείχτηκε συναρπαστικός πατριώτης και συνάμα κοσμοπολίτης. Συναρπαστικοί είναι και οι στίχοι από το ποίημα του Επάνοδος από την Ελλάδα:

Σ'Έλληνας σαν κ'εμάς δεν κάνουν τέτοιες μικροπρέπειες.

Το αίμα της Συρίας και της Αιγύπτου

πού ρέει μές στές φλέβες μας να μή ντραπούμε,

να το τιμήσουμε και να το καυχηθούμε.

Read more: http://iereasanatolikisekklisias.blogspot.com/2020/10/blog-post_25.html#ixzz6bxriLQE9