Συνέχεια από: Τρίτη, 23 Μαρτίου 2021
Η Πλατωνική ερμηνεία τού Gadamer αντιτιθέμενη σ'εκείνη τού Χάιντεγκερ και τού Popper.
Του Giuseppe Girgenti.
Οι κριτικές τού Gadamer στον Πλάτωνα τού Χάιντεγκερ!
Ο Γκάνταμερ ισχυρίζεται ότι εκείνη του Πλάτωνος δέν είναι τόσο μία "θεωρία" των ιδεών με την μοντέρνα σημασία, αλλά περισσότερο μία κατεύθυνση έρευνας, δηλαδή μία συζήτηση και μία ανάπτυξη τού έργου τής φιλοσοφίας, επικεντρωμένου στην διαλεκτική, η οποία είναι η τέχνη του καθορισμού εκείνου που εννοούμε με αυτό που σκεπτόμαστε και λέμε και η ικανότητα να συνεχίζουμε πάνω σ'αυτή την γραμμή.
Ήδη μ'αυτή την θέση ο Γκάνταμερ διαφοροποιείται τόσο από τον Natorp όσο και από τον Χάιντεγκερ και αυτή η απόσταση γίνεται ακόμη πιό φανερή όταν στην Αυτοερμηνεία του, γράφει: "Η σκέψη μας, δέν παραμένει ακίνητη σε εκείνο που κάποιος εννοεί με αυτό ή με εκείνο. Η σκέψη παραπέμπει πάντοτε πέραν εαυτής". (Αλήθεια και μέθοδος 2). Επί πλέον δηλώνει πολύ σωστά ότι η αληθινή διάσταση τής Πλάτωνικής διαλεκτικής των ιδεών σημαίνει κατά βάθος κάτι άλλο. Η υπέρβαση πρός το επέκεινα όλου του όντος που βρίσκεται στην βάση της, είναι ένα βήμα πέραν τής απλής αναλήψεως των ιδεών, και σε τελευταία ανάλυση μία κίνηση ενάντια σε σχέση με την μεταφυσική ερμηνεία του Είναι σαν Είναι του Οντος και επομένως είναι μία ενάντια κίνηση σε σχέση με την κίνηση η οποία οδηγεί στην λήθη του Είναι!
Αλλά ας έλθουμε σε όσα είπε ο Γκάνταμερ στην συνέντευξη που έδωσε το 2000 στο "sole 24 ore"!
Για τον δάσκαλό του μάς αφηγείται: "Ο Χάιντεγκερ διέθετε μεγάλη πνευματική ενέργεια και υπήρξε μάλιστα ικανός να πείσει τον Χούσσερλ ότι ο Αριστοτέλης θα μπορούσε να θεωρηθεί ο πρώτος φαινομενολόγος. Όταν συνάντησα τον Χάιντεγκερ στο Friburgo και στην συνέχεια στο Marburgo, δέν ήμουν ακόμη έτοιμος να συζητήσω μαζί του, καθώς προερχόμουν από τον νεοκαντισμό τής σχολής του Natorp και του Hartmann. Για τρία χρόνια, μετά το πτυχίο μου, μελέτησα, πέραν τής φιλοσοφίας, την ελληνική και την λατινική σύμφωνα με το κανονικό πρόγραμμα για να γίνω καθηγητής λυκείου. Μ'αυτόν τον τρόπο προετοιμάστηκα να παρακολουθήσω τον Paul Friedlander, στον οποίο οφείλω πολλά. Στο τέλος ο ίδιος ο Χάιντεγκερ έμεινε ευχαριστημένος με όλα αυτά τα χρόνια μελέτης των Ελλήνων και των Λατίνων, διότι δέν συμφωνούσε στην αρχή".
Στην συγκεκριμένη ερώτηση για την θέση του Χάιντεγκερ σύμφωνα με την οποία ο Πλάτων (όπως στην συνέχεια όλη η Δυτική μεταφυσική) είχε ερμηνεύσει το Είναι σαν το "Είναι του όντος", καταλήγοντας επομένως στην λήθη τού Είναι, ο Γκάνταμερ απάντησε: "Η θεωρία των ιδεών του Πλάτωνος δέν είναι μία θεωρία με την μοντέρνα σημασία του όρου, αλλά είναι μία πρόοδος πέραν, και μ'αυτή την σημασία, γίνεται κατανοητή σαν ένα πήγαινε πρός το Είναι. Η μονομέρεια τής ερμηνείας τού Χάιντεγκερ εξαρτάται από δύο βασικές αιτίες. Κατά πρώτον, δυστυχώς, η γνώση του τών Ελληνικών ήταν αποσπασματική. Επι πλέον γνώριζε καλά τον Αριστοτέλη αλλά όχι τόσο καλά επίσης τον Πλάτωνα. Δέν κατανόησε ποτέ βαθειά την Πλατωνική σκέψη, ούτε και την σχέση ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Κατανόησε κατά περίεργο τρόπο τον Πλάτωνα μόνον σαν μία προετοιμασία για τον Αριστοτέλη και επομένως δέν τον υπολόγισε στην αληθινή του σπουδαιότητα. (Φυσικά σ'αυτό το σημείο συγκρούστηκα δυνατά μαζί του). Κατά δεύτερο λόγο, έβλεπε μία στενή σχέση ανάμεσα στον Πλάτωνα και κάποιον δογματισμό τής καθολικής Θεολογίας. Όπως πρέπει να πούμε επίσης ότι ο Χάιντεγκερ πέρασε όλη του την ζωή ψάχνοντας για τον Θεό: αυτό ακριβώς είναι και το κλειδί όλης του τής σκέψης". Και στην πιό προσωπική ερώτηση εάν πίστευε ότι είχε κατανοήσει τον Πλάτωνα καλύτερα από τον Χάιντεγκερ, ο Γκάνταμερ απαντά: "Ναί, τουλάχιστον αυτό πιστεύω. Εξάλλου και ο ίδιος ο Χάιντεγκερ, στο τέλος κατάλαβε ότι ο Πλάτων είναι κάτι διαφορετικό απο εκείνο που είχε σκεφτεί κατ'αρχάς. Παρ'όλα αυτά πρέπει να πώ ότι ήταν πάντοτε πολύ κριτικός απέναντι στις πλατωνικές μου μελέτες. Ήθελε να έχω γράψει ένα βιβλίο για τον Πλάτωνα, και να έχω αφιερωθεί σε μία τέτοια εργασία, αντί να πάω στην Αμερική. Νομίζω όμως ότι έχω κάνει πολλά πρός αυτή την κατεύθυνση, όπως εμφανίζεται η εργασία μου στον έβδομο τόμο των απάντων μου! Ο Χάιντεγκερ όμως δέν κατανόησε ότι η Πλατωνική μορφή τού διαλόγου είναι καθοριστική καθαυτή. Πιστεύω ότι τα αποτελέσματα τής σκέψης τού Πλάτωνος δέν υπήρξαν ποτέ καθοριστικά. Ούτε στους γραπτούς του διαλόγους αλλά ούτε και στις προφορικές του συζητήσεις στο εσωτερικό τής σχολής. Επι πλέον επιμένω στο γεγονός ότι οι διαφορές ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη δέν είναι τόσο μεγάλες όπως σκέφτονται μερικοί. Και ο Αριστοτέλης είναι ένας Πλατωνικός. Για παράδειγμα η αριστοτελική φιλοσοφία της φρόνησης είναι Πλατωνική. Αυτό το σημείο σημειώνει και την απόστασή μου απο τον Χάιντεγκερ. Εγώ σκέπτομαι ότι τό πρόβλημα τού Είναι, έτσι όπως τίθεται από τόν Χάιντεγκερ, δέν είναι και τόσο κατάλληλο". Και το συμπέρασμά του είναι ξεκάθαρο: "Ο Πλάτων με τις ερωτήσεις του ανοίγει τον δρόμο. Και ακριβώς σ'αυτό συνίσταται η αλήθεια της φιλοσοφίας. Ο ίδιος ο Νεοπλατωνισμός δέν προσφέρει την τελευταία λέξη. Είναι αλήθεια οπωσδήποτε ότι όλες οι μορφές γνώσεως κατευθύνονται πρός την γνώση τού αγαθού και αυτό πρέπει να το θυμάται πάντοτε ο άνθρωπος. Παρ'όλα αυτά, πρέπει να πούμε ότι η παρουσίαση του Αγαθού και η παντοδυναμία του Θεού εκφράζεται από τον Πλάτωνα μέσω μιάς ποιητικής εικόνος, εκείνης του ήλιου. Όμως το περιεχόμενο μίας ποιητικής εικόνος δέν μπορεί ποτέ να εξαντληθεί μέσω μίας εννοιολογικής εξηγήσεως, και επομένως η απάντηση η οποία δίνεται μέσω μίας εικόνος παραμένει πάντοτε ανοιχτή! Το μεγαλείο του Πλάτωνος βρίσκεται ακριβώς σ'αυτό: Οι μεγάλες του ερωτήσεις, όπως και οι απαντήσεις του, είναι καθοριστικές ακριβώς επειδή παραμένουν ανοιχτές".
Θέλοντας να συνθέσουμε κάπως τα πράγματα θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι κριτικές τού Γκάνταμερ στον Χάιντεγκερ είναι οι ακόλουθες: 1) Μία κριτική τής Μεθόδου, δηλαδή η ανεπάρκεια τής γνώσεως των ελληνικών με την φιλολογική σημασία, 2) Η περίεργη ανατροπή τής ερμηνείας στο διάβασμα του Πλάτωνος με τα φώτα του Αριστοτέλη, σαν να ήταν ο πρώτος μία προετοιμασία, στην μεταφυσική τού άλλου, και οι δύο μία προετοιμασία στον Χριστιανισμό, κατανοημένες όμως με την αρνητική σημασία, σαν μία δογματική σκλήρυνση του Πλάτωνισμού και του Αριστοτελισμού. Ίσως πρέπει να μιλήσουμε περισσότερο απο μία προετοιμασία σαν μία Ευαγγελική τους οικειοποίηση! 3) Ο Βιασμός όλης τής Πλατωνικής φιλοσοφίας πρός μία κατεύθυνση τής επιστήμης και τής αλήθειας, ενώ ο Γκάνταμερ την επαναφέρει στην φρόνηση και απορρίπτει κάθε συστηματικό δογματισμό. 4) Η ερμηνεία των ιδεών σαν το "Είναι του όντος".
Αυτό το τελευταίο σημείο ενώνει τον Χάιντεγκερ με τον Πόππερ. Δηλαδή ο Πλάτωνικός ουσιανισμός τον οποίο καταδικάζει ο Πόππερ, μοιάζει πολύ στην σκλήρυνση τής ιδέας την οποία βλέπει ο Χάιντεγκερ στον Πλάτωνα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κλασσική πλέον ερμηνεία του Πόππερ σκληραίνει τον Πλάτωνα με την πολιτική σημασία, ενώ εκείνη του Χάιντεγκερ σκληραίνει και κρυσταλλώνει τον Πλάτωνα με την μεταφυσική σημασία. Έτσι μπορούμε με κάποια ευκολία να επιστρέψουμε στον Πόππερ.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου